________________
७१-७२] त्रयोदशः सर्गः
६२५ तनये मन एतदातुरं तव निर्योगविसर्जने परम् । ललनाकलनाम्नि किन्त्वसौ व्यवहारोऽव्यवहार एव भोः ॥९॥ अयि याहि च पूज्यपूजया स्वयमस्मानपि च प्रकाशय । जननीति परिस्रुताश्रुभिर्बहुलाजा स्तनुते स्मयोजितान् । युग्मम् ॥१०॥
तनय इति । भो तनये, पुत्रि, तव निर्योगविसर्जनेऽद्यावि सर्ववा दूरीकरणे एतन्मम मन आतुरं कष्टानुभवि परमत्यन्तमेवास्ति. किन्तु ललनेतत्कलं मनोहरं नाम यस्य तस्मिन् स्त्रीवर्गेऽसो व्यवहार : प्रक्रमः सोऽव्यवहारोऽनिवार्य एवास्ति, तत्र कि कार्यम् ? ततोऽपि पुत्रि, याहि, व किन्तु पूज्यान गुरुस्थानीयानां श्वशुरादानां पूजया समादरेण त्वं स्वयमात्मानमस्मान् बन्धुवर्गानपि च प्रकाशयेत्युत्तया सह परिभु विनिर्गतैरभु भिः सा बहु लाजान् भ्रष्टवोहोन् योजितस्तिस्याः शिरसि प्रक्षिप्तांस्तनुते स्म। सहोक्तिरलङ्कारः ॥ ९-१०॥
अथ कण्टकवण्टकादिकं दलयन्तः समुपादनधिभिः । त्वरितं स्म चरन्ति पत्तयस्तुरगेभ्योऽपि रथेभ्य एव वा ॥११॥ अथेति । अथ पत्तयः पावचारिणः समुपानह उपानचुक्ता ये अज्रयस्तैः कण्टकवण्टकारिक मार्गस्यशूल-गुल्म-ग्रन्थ्यादिकं बलयन्तश्चूर्णयन्तस्तुरगेभ्योऽश्वेभ्यो रथेभ्यः स्यन्दनेभ्योऽपि त्वरितं शीघ्र चलन्ति स्म ॥ ११ ॥
रोमांचोंके भारसे कर्कश (कठोर, खरदरे) बना दिया ॥ ८ ॥
अन्वय : हे तनये ! तव निर्योगविसर्जने एतद् मनः परं आतुरं किन्तु भो ललनाकलनाम्नि असो व्यवहारः अव्यवहार एव । अयि याहि च पूज्यपूजया च स्वयं अस्मानपि प्रकाशय इति परिश्रुताश्रुभिः जननी योजितान् बहुलाजान् तनुते स्म ।
अर्थ : तब सुलोचनाकी माता बिदाईके समय बोली-हे पुत्री; तुझे बिदा करते हुए मेरा मन बहुत खेद खिन्न हो रहा है, किन्तु किया क्या जाय, ललना-जातिके लिए यह व्यवहार तो अनिवार्य ही है। इसलिए हे तनये ! जाओ, और पूज्य पुरुषोंकी पूजा करके अपने आपको भी और हमें भी उज्ज्वल बनाओ। इस प्रकार कहते हुए आँखोंसे निकले आँसुओंसे मिश्रित लाजा (खील) सुलोचनाके मस्तकपर डाले । ९-१० ॥
अन्वय : अथ पत्तयः समुपानदध्रिभिः कण्टकवण्टकादिकं दलयन्तः तुरगेभ्योऽपि रथेभ्य एव वा त्वरितं चरन्ति स्म ।.
अर्थ : इसके पश्चात् पैदल सैनिक लोग, अपने पहिने हुए जूतोंवाले पैरोंसे
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
