Book Title: Jayodaya Mahakavya Purvardha
Author(s): Bhuramal Shastri
Publisher: Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj

View full book text
Previous | Next

Page 617
________________ ५९४ जयोदय-महाकाव्यम् [८८-८९ धणतेति । प्रणताः प्रणम्रा अरयो यस्य यस्मै वा तेन प्रणतारिणा तेनाकम्पनेन श्रणता मुक्तहस्तेन ववता तवा तु पुनर्मखमार्गे यज्ञकार्ये परिव्रता जातुचिदपि न हुता न भस्मीकृता, कोवृशेन, वसुधैककुटुम्बिना पृथ्वीमात्रस्य बन्धुना, किन्तु साथ, आरादेव विचारान् युक्तरूपतया चिन्तामणिमाश्रिता। सर्वेऽपि जना निर्वाञ्छकाः कृता, तवा पुनस्तत्प्रभावेण चिन्तामणिनिशीलताभावादरिद्रोऽभूत् । यतश्च सर्वेभ्यः सर्वस्ववायकेन राज्ञा दरिद्रताये चिन्तामणिदत्त इति भावः ॥ ८७ ॥ करपीडनमेष बालिकायाः कृतवानुद्धृतवाञ्छनोत्र भायात् । परमस्थितिसाधनकबुद्धिश्चरणाङ्गुष्ठगृहीतिरेव शुद्धिः ॥ ८८ । करपीडनमिति । एष वरराइ उद्धृता वाञ्छा यस्य सोऽत्र भवन् बालिकायाः करपीडनं कृतवान् । स्त्रीमात्रस्य पीडनमयुक्तं किमुत पुनर्वालिकाया इत्यत्र शुद्धिस्तस्य परिहारस्तावत् परमस्थितिसाधनानि, सप्तपरमस्थानसूक्तानि, तत्रका प्रधाना बुद्धिर्यया सा तेन वरेण तस्या वालिकायाश्चरणामुष्टस्य गृहीतिरेवाभूत् । कोऽपि कस्मैचिवप्यपराध्यति प्रमादेन स तस्य चरणग्राही तथाऽत्रापि-इति यावत् । सप्तपरमस्थानसूक्तोक्तिपुरस्सरं वध्वाश्चरणाङ्गुष्ठग्रहणपूर्वकं वरस्तां स्ववामपार्वे निवेशयते-इति समाम्नायाचारः ॥ ८८॥ पुरवो ननु पृष्ठरक्षिणो वाऽस्त्यरिहन्ता भुज एष दक्षिणो वा । प्रजया परिपूर्यते पुरस्तादिति वामे क्रियते स्म सा तु शस्ता ॥८९।। अन्वय : अथ वसुधैककुटुम्बिना प्रणतारिणा अपि श्रणता मखमार्गे दरिद्रता तु जातु न हता विचारात् सा आरात् उत चिन्तामणिम् आश्रिता ! अर्थ : उस विवाह-यज्ञके समय इस प्रकार मुक्तहस्त होकर मुँह-माँगी वस्तुएँ देते हुए वसुधाके स्वामी अकम्पन महाराजके द्वारा कहीं दरिद्रता नष्ट न हो जाय; इस विचारसे ही मानों वह दरिद्रता स्वयं चिन्तामणिके पास चली गई । आशय यह है कि सब लोगोंको सभी कुछ देनेवाले राजाने मानों दरिद्रताके लिए चिन्तामणि रत्न ही दे दिया ।। ८७ ॥ अन्वय : एष उद्ध तवाञ्छनोः बालिकायाः करपीडनम् कृतवान् । अत्र परमस्थितिसाधनकबुद्धिः चरणाङ्गष्ठगृहीतिः एव शुद्धिः भायात् । अर्थ : उद्धत है वाञ्छा जिसकी ऐसे जयकुमारने उस समय उस भोली सुलोचनाका पाणि-पीडन किया (हाथको कष्ट दिया) इसलिये उस अपराधकी शुद्धिके लिये जयकुमारने प्रायश्चित्तके रूपमें उस सुलोचनाके पैरके अंगूठेको ग्रहण किया। आशय यह कि जयकुमारने सुलोचनाको अपने वाम पार्श्वमें बैठाया ।। ८८ ॥ Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690