________________
૫૮ ]
[ જાણ્યુ અને જોયુ
"
કહ્યુ
'હું છે કેઃ સર્વ અન્યાય ને જુલમ સહેવા જંગે, સ અપરાધને દોષ ક્ષમવા.’
પર્યુષણ પર્વના અંતે સગા સંબધીઓ, મિત્રો અને સ્નેહીજના પાસે આપણે ‘મિચ્છામિ દુક્કડ'' માગીએ છીએ અને ક્ષમાપના માટે પત્રો પણ લખીએ છીએ. વ્યવહારથી લેાકેા ખમે અને ખમાવે છે, પણ આ મ માત્ર ઔપચારિક બાહ્ય દેખાવ પૂરતું જ છે. ક્ષમા અને ક્ષમાપનાના હેતુ માત્ર વ્યવહાર નથી, આ ક્રિયા તે આંતરિક શુદ્ધિ અર્થે કરવાની છે. ક્ષમાપનાના સાચા ઉદ્દેશ જીવન સુધારણા-જીવનશુદ્ધિ કરવાના છે, મનને શલ્ય રહિત બનાવવાના છે. પગમાં એક નાનકડા કાંટા લાગ્યા હાય તે વખતે પણ આપણને ચાલવામાં મુશ્કેલી થાય છે અને આપણું મન કાંટામાં જ વળગી રહે છે. જે નાનકડા કાંટો આપણને આવી હરકત કરી શકે તેા અન્ય વ્યક્તિ પ્રત્યેના તિરસ્કાર, ધિક્કાર, ઘણા આપણી જાતને કેટલું નુકસાન કરી શકે તેના આપણે વિવેક દૃષ્ટિએ વિચાર કરવા જોઈ એ. ક્ષમાની વ્યાખ્યા આપતાં આપણા એક વિદ્વાન આચાય મહારાજશ્રીએ કહ્યું છે કે જો કેાઈ ક્રેાધાવેશમાં આવી જઈ શત્રુની માફક વિચિત્ર વિરૂપ ચેષ્ટા કરે અને નહિ સાંભળી શકાય તેવાં કશ વચના મેલે; ગાલીપ્રદાન કરે, ત્યારે પણ તેના પ્રતિ કાપેાત્પાદક કારણ છતાં મનનાં પરિણામેાને કલુષિત ન થવા દે, તેને જ ક્ષમા કહેવામાં આવે છે.’ મહિષ પત જલીએ પણ આવી આધ્યાત્મિક શાંતિ દ્વારા જે જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે, તેને ઋતભરા પ્રજ્ઞાત્' અર્થાત્ સત્યથી ભરપૂર જ્ઞાન' એમ
:
*
ઘુ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
