________________
( ૮ )
સ્ત્રી કેળવણું. મનુષ્યરૂપે મૃગો ચરે છે.” અને તે ઉપરથી એમ સમજાય છે કે વિદ્યા વિનાના મનુષ્યને નીતિશાસ્ત્રકાર પશુસમાન કહે છે વળી
आहारनिद्राभयमैथुनं च, सामान्यमेतत् पशुभि नराणां । ज्ञानं नराणा-मधिको विशेषो, ज्ञानेन हीनाः पशुभिः समानाः॥
અર્થ-આહારનિદ્રા, ભય અને મિથુન, એ માણસે અને પશુમાં સરખા છે, પરંતુ માણસમાં જ્ઞાન અધિક છે, તેથી તેઓ ઉત્તમ ગણાય છે. માટે જ્ઞાન વિનાના મનુષ્ય પશુ સમાન છે, એવો બ્લેકને ભાવાર્થ છે.
બીજા જે જે ગુણે છે તે સર્વ ગુણેમાં જ્ઞાનગુણની અધિકતા છે, “જ્ઞાન સકળ ગુણ મૂળ રે” એ શ્રી વિજયલક્ષ્મી સૂરિન વચન પ્રસિદ્ધ છે. વિદ્યા ભણવાથી માણસને જ્ઞાનની કિંમત સમજાય છે, અને કયું જ્ઞાન ઉત્તમ છે, તે પણ સમજી શકે છે. પોતાની એવી સમજશકિત થયે તેઓ ધર્મ-જ્ઞાન મેળવવાને વધારે લાયક થાય છે. માણસ પોતાને જન્મ ગમે તેવી મેટાઈ અને ગમે તેવી શ્રીમંતાઈમાં ગાળે પણ જે તેનામાં ધર્મજ્ઞાન ન હોય તે એ સર્વ જન્મ વૃથા છે. તે મનુષ્યભવને લાયક કૃત્ય કરી શકે નહિ, અને મનુષ્યભવ હારી જાય. સિંદૂર પ્રકારમાં કહ્યું છે કે
मानुष्यं विफलं वदंति हृदयं व्यर्थ वृथा श्रोत्रयोनिर्माणं गुणदोषभेदकलनां तेषामसंभाविनी दुरि नरकांधकूपपतनं मुक्तिं बुधा दुर्लभां सर्वज्ञः समयो दयारसमयो येषां न कर्णातिथिः ॥१॥
અર્થ–“જે માણસને સર્વજ્ઞના દયારસમય સિદ્ધાંત કર્ણના અતિથિરૂપ થયા નથી, અર્થાત જેણે વીતરાગભાષિત સિદ્ધાંત શ્રવણ નથી કર્યા તેને મનુષ્યજન્મ ડાહ્યા માણસો નિષ્ફળ કહે છે, તેનું હૃદય વ્યર્થ કહે છે, તેના કાનનું નિર્માણ વૃથા ગણે છે,
