________________
સી કેળવણી.
(૩૧) સ્વામી પહેલા ઊઠવું, તેની સેવા કરવી, તેનાં પૂજ્ય માતાપિતાને પોતાનાં માતાપિતા સમાન ગણવાં, તેના મિત્રને પિતાના ભાઈ સમાન ગણવા, તેના શત્રુને શત્રુ સમાન જાણવા, તેની સાથે ધર્મયુક્ત વર્તવું, એ વગેરે સ્ત્રી-કર્તવ્યધર્મ અભણ સ્ત્રીઓ કયાંથી સમજે? કહ્યું છે કે – कार्येषु मंत्री करणेषु दासी, भोज्येषु माता शयेनेषु रंभा, धर्मे सहाय्या क्षमया धरित्री, षड्गुणयुक्ता त्विह धर्मपत्नी.
વિચાર કરવામાં પ્રધાનની પેઠે ઉત્તમ સલાહ આપે, કામ કરતી વખતે દાસીની પેઠે કામ કરે, ભેજનને વિષે માતાના જેવો અપ્રતિમ સ્નેહ રાખે, શયનસ્થાનમાં રંભા જેવી સદસ્યતા બતાવે, ધર્મકાર્ય કરવાને વિષે સહાય કરે, અને પૃથ્વીની પેઠે સર્વ સુખ દુઃખ સહન કરે, એ છ ગુણ ઘરનારી સ્ત્રી ધર્મપત્ની કહેવાય. કેળવણી વિનાની સ્ત્રીમાં આમાંને એક પણ ગુણ કયાંથી હેય? આ મનુષ્યજન્મ ફરી ફરી પ્રાપ્ત થતું નથી, તેથી દરેક માણસે મહા મહેનતે પ્રાપ્ત થયેલા મનુષ્યજન્મમાં બની શકે તેટલાં ધર્મકાર્યો કરી સંસારને પાર પમાય તેવા ઉપાય
જવા, એજ મનુષ્યભવ પામ્યાની સાર્થક્તા છે. આવા ઉપાયમાં મુખ્ય ઉપાય તે ખરેખર વૈરાગ્યથી સંસાર છોડી ચારિત્ર ગ્રહણ કરવું તે છે. પણ તે જેનાથી નથી બની શક્યું તેને માટે જિનેશ્વર ભગવંતે બાર વ્રત રૂપ ગૃહસ્થધમ બતાવ્યો છે. ચારિત્રભાગે વહેલી સિદ્ધિ થાય છે, તેમ ગૃહસ્થ–ધમવડે પણ મેડી સિદ્ધિ થાય છે, પણ બને મોક્ષસાધનના ઉપાય છે. આમાંના બીજા પ્રકારમાં–એટલે ગૃહસ્થમાર્ગમાં આપણે છીએ. એ માર્ગમાં સારી રીતે ચાલવા માટે સ્ત્રીને સહાયભૂત ગણેલી છે, અને એવી રીતે સહાયભૂત થનારી સ્ત્રી જ ધર્મપત્ની કહેવાય છે. એ ધર્મપત્નીમાં
