Jain Shasan 2002 2003 Book 23 Ank 01 to 48

Author(s): Premchand Meghji Gudhka, Hemendrakumar Mansukhlal Shah, Sureshchandra Kirchand Sheth, Panachand Pada
Publisher: Mahavir Shasan Prkashan Mandir

Page 207

$$ $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$资 કે જીવની સિદ્ધિ
શ્રી જેનશાસન (અઠવાડીક) વર્ષ: ૧૫ અંકઃ૪૧ તા. ૧૯-૮-૨૦૦૩
IIT,
જીવની સિદ્ધિ
(श्री धर्मनाथ स्वाभि लगवाननी हेशना) “પંચા કાયમય આ લોકને વિશે જીવ છે, અજીવ | કર્મ પણ જીવની નિશ્રાએ સાથે જ જાય છે. જેમ મોર છે, આશ્રય છે, સંવર છે, જીવન કર્મનો બંધ પણ છે. જીવોને | પીછાઓ સાથે ઉડી જાય છે તેમ જીવ પણ કર્મ સમૂહથી કર્મની નિર્જરા છે અને સર્વથા કર્મથી મુકત થવાપણું પણ | પરિવરેલો જ જાય છે. જેમ કોઇ બીજો પુરૂષ રસોઇ કરી છે. પ્રગટ ધર્મ છે અને અધર્મ પણ છે.
પોતે જ તેને ખાય છે, તેમ જીવ પણ પોતે જ કર્મ કરી સ્વયં સ્વ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ વડે કરીને પોતાનું ભોગવે છે. જેમ વિશાલ સરોવરમાં ગુંજારવ કરતા વાયરાથી સર્વ છે. પર દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ વડે કરીને સર્વ હડ નામનું ઘાસ આમ તેમ હાલે છે, તેમ સંસાર સમુદ્રમાં પોતાનું નથી. એ પણ ખરું છે. જો કે શરીરમાં અપ્રત્યક્ષ એવો કર્મ વડે પ્રેરિત જીવ ભ્રમણ કરે છે. જેમ કોઇ માણસ જીર્ણ જીવ પકડી શઃ તો નથી, તો પણ આ ચિહ્નોવડે અનુમાનથી | ઘરમાંથી નીકળીનવીન ઘરમાં જાય છે, તેમ જીવ પણ જૂનો છે જાણી શકાય છે. અવગ્રહ, ઇહા, અપોહ, બુદ્ધિ, મેઘા, | દેહ છોડી નવીન દેહમાં પ્રવેશ કરે છે. જેમ મીણમાં | મતિ, વિતર્ક, વિજ્ઞાન, ભાવના, સંશા, નીચે ફેંકવું, ઊંચે | છૂપાવેલું રત્ન અંદરથી છૂાયમાન કાંતિવાળું છતાં કોઇક ઊંચકવું, સંકોચવું, લાંબુ કરવું, ગમન કરવું, આહાર લેવો, | જ જાણે છે તેમ ગૂઢ કર્મ સમુહને કોઇક જ જ્ઞાની જીવ ભસવું, દેખવું, ભમવું, ભણવું આવા ઘણાં પ્રકારના | જાણી શકે છે. વિકલ્પો, લિંગો, ચિહ્નો વડે આત્મા જાણી શકાય છે. “આ| જેમ દીવો ઊંચા, વિશાળ અને લાંબા ઉત્તમ ઘરમાં કે હું કરું છું, આ હું કરીશ, આ મેંકર્યું એમ ત્રણે કાળ આ જે | હોય તો પ્રકાશ ફેલાવે છે અને બે શકોરાં વચ્ચે રાખેલો હોય છે જાણે તે જીવ. તે જીવ નથી ઉજવલ, નથી શ્યામ, નથી તો તેટલા ભાગમાં પ્રકાશ કરે છે, તેમ જીવ પણ લાખ લાલ, નથી - લકે નથી કાપોટરંગના, માત્ર પુદ્ગલમય યોજના ઊંચો દેહ હોય તો તેને પણ સજીવન કરે છે. અને દેહમાં વર્ણક્રમ પ્રાપ્ત કરે છે. તે નથી લાંબો, નથી વાંકો, | કંથના શરીરમાં પ્રવેશ કરે તો તેટલા જ માત્ર દેહથી સંતુષ્ટ નથી ચોરસ, નથી ગોળ, નથી ઢીંગણો, દેહમાં રહેલો જીવ રહે છે. જેમ આકાશતલમાં જતો પવન માણસ દેખી શકતો કર્મથી આકાર પામે છે. જીવ ઠંડો, ગરમ, કઠોર કે કોમળ નથી, તેમ ભવમાં ભવતો જીવ પણ આંખથી દેખી શકાતો સ્પર્શવાળો નથી, પણ કર્મથી ભારે, હલકો કે સ્નિગ્ધભાવ | નથી. જેમ ઘરમાં દ્વારથી પ્રવેશ કરતો વાયુ રોકી શકાય છે, | દેહને વિષે પાન છે. જીવ ખાટોનથી, મધુર નથી, કડવો કે તેમ જીવ રૂપી ઘરમાં પાપ આવવાનાં ઇન્દ્રિય દ્વારા રોકી તીખો નથી, કષાય કે ખારો નથી. શરીરમાં રહેલો હોવાથી | શકાય છે. જેમ ઘાસ અને લાકડા મોટી જવાળાવાળા અગ્નિ
દુર્ગધી કે સુગંધીભાવને તે પામે છે. તે શરીરની અંદર ઘટ- | વડે બળી જાય છે, તેમ જીવના કર્મમલ ધ્યાન, યોગ વડે જી પટરૂપે નથી, તેમજ સર્વવ્યાપીકે માત્ર અંગુઠા જેવડો પણ | બળીને ભસ્મ થાય છે. જેમ બીજ અને અંકુરના કારણI
જીવ નથી. પોતાના કર્માનુસાર ગ્રહણ કરેલ દેહ પ્રમાણ અને કાર્ય જાણી શકાતા નથી તેમ અનંત કાળનો જીવ અને અને નખ, દાંત અને કેશવર્જિત બાકીના શરીરમાં વ્યાપેલો કર્મનો સહભાવ જાણી શકાતો નથી. જેમ ધાતુ અને પથ્થર છે. જેમ તલમાં તેલ અથવા પુષ્પમાં સુગંધ અન્યોન્ય | જમીનમાં સાથે ઉત્પન્ન થયા હોય અને પછી અગ્નિમાં પથ્થર વ્યાપેલા છે તેમ દેહ અને જીવ પરસ્પર એક બીજાની અંદર અને મલ બાળીને સુવર્ણ ચોકખું કરાય છે, તેમ જીવ અને વ્યાપીને રહેલા છે. જેમ શરીર ઉપર ચીકાશ, તેલ લાગેલ કર્મનો અનાદિકાળનો સંબંધ હોય છે છતાં ધ્યાન યોગથી હોય અને આપણી જાણ બહાર ધૂળ લાગી જાય, તેમ રાગ- | કર્મરૂપી કીચ્ચડની નિર્જર કરીને જીવ તદ્દન નિર્મલ કરાય લેષ રૂપી સ્નિગ્ધ જીવમાં કર્મ લાગી જાય છે. જેમ જીવ કોઈ | છે. જેમ નિર્મલ ચન્દ્રકાન્ત મણિમાંથી ચંદ્રકિરણના યોગથી જગ્યા પર જાય તો શરીર પણ સાથે જાય છે, તેવી રીતે મૂર્ત | પાણી ઝરે છે, તેમ જીવ પણ સમ્યકત્વ પામીને કર્મમલ છે