Jain Dharma Vigyanni Kasotie Ke Vigyana Jain Dharmni Kasotie

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 11

પરમાત્માના મહત્ત્વપૂર્ણ પાંચ પ્રસંગોએ થાય છે. આથી તીર્થંકર પરમાત્માના આ પાચ પ્રસંગોને કલ્યાણક કહેવામાં આવે છે.
1. તીર્થંકર પરમાત્માનો જીવ દેવલોકમાંથી તીર્થકર તરીકે જન્મ લેવા માટે આ પૃથ્વી ઉપર માતાના ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થતાંની સાથે જ તેમના આઈજ્યના અનુભવ રૂપે જગતના પ્રત્યેક જીવને સુખનો અનુભવ થાય છે. તીર્થકરના આ અજ્ઞાત | અગોચર પરંતુ ભવ્ય પ્રસંગને અવનકલ્યાણક કહે છે.
2. તીર્થંકર પરમાત્માનું ભૌતિક શરીરરૂપે અવતરણ થવાની પ્રક્રિયા તે જન્મ. આ સમયે તેમના તીર્થંકર નામકર્મની પુણ્યાઈની એટલી પ્રચંડ તાકાત હોય છે કે તેના પ્રભાવ રૂપે જગતના પ્રત્યેક આત્માને અલૌકિક આલ્લાદની અનુભૂતિ થાય છે અને સર્વત્ર પ્રકાશ ફેલાઈ જાય છે. માટે જ આ પ્રસંગને જન્મ કલ્યાણક કહે છે.)
ગૃહસ્થ દશામાં પણ આ જીવો જ્યાં જાય ત્યાં સૌનું કલ્યાણ કરતા રહે છે.' તેમના જીવનની પ્રત્યેક પળ સૌનું કલ્યાણ કરનારી હોય છે.
3. ત્યાર પછી આવે છે આત્મસાધનાની અલૌકિક પ્રક્રિયાની શરૂઆત સ્વરૂપ પ્રવ્રજ્યા ગ્રહણની પળ. અત્યાર સુધી પરકલ્યાણની ભાવના માત્ર હતી. હવે એ ભાવનાને અમલમાં મૂકવાનો પુરુષાર્થ કરવાની શુભ શરૂઆત થાય છે. સંસારત્યાગના આ ભવ્ય પ્રસંગને દીક્ષા કલ્યાણક કહે છે.
14. સંસારનો ત્યાગ પછી એકાંતે સ્વ અને પર, ઉભયનું કલ્યાણ કરનારી કઠોર આત્મસાધનાના અંતિમ ફળસ્વરૂપે છેવટે પ્રાપ્ત થાય છે કેવળજ્ઞાન. તીર્થકર પરમાત્માને કેવલ્યપ્રાપ્તિના સમયથી તેમના તીર્થંકરનામકર્મની પ્રચંડ તાકાતના સૌને પ્રત્યક્ષ અનુભવ થવા લાગે છે. આ તાકાત એટલી પ્રચંડ હોય છે કે તેઓ જ્યાં
જ્યાં વિચરે છે ત્યાં ત્યાં તેમના ગયા પછી પણ પ્રત્યેક જીવને છ છ મહિના સુધી માત્ર સુખ અને સુખનો જ અનુભવ થાય છે. અને તેથી પરમાત્માના આ પ્રસંગને કેવળજ્ઞાન કલ્યાણક કહે છે.
5. આયુષ્યકર્મની સત્તા જ્યાં સુધી હોય છે ત્યાં સુધી ઉપદેશ આપવા દ્વારા પરમાત્મા સૌ જીવોનું કલ્યાણ કરે છે પરંતુ આયુષ્યકર્મનો અંત આવતાં પરમાત્મા આ પાર્થિવ શરીરનો ત્યાગ કરી શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરે છે. પરમાત્માના મોક્ષગમન સ્વરૂપ આ પ્રસંગને નિર્વાણ કલ્યાણક કહે છે.
આવા પરમ પવિત્ર મહાપુરુષ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરસ્વામીના જન્મને | આજે 2601 વર્ષ તથા નિર્વાણને 2529 વર્ષ પૂર્ણ થયાં છે. તેઓએ કહેલ સિદ્ધાંતો આજે પણ વિજ્ઞાનની કસોટીમાંથી પાર ઊતરે છે અને તેથી જ તે સર્વગ્રાહ્ય અને સર્વમાન્ય બને છે.
10