Jain Dharma Vigyanni Kasotie Ke Vigyana Jain Dharmni Kasotie

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 63

કેટલાક લોકો એવી દલીલ કરે છે કે ધરતી ઉપર પ્રાપ્ત બધા જ પ્રકારના પાણીમાં માટી, રાખ વગેરે પદાર્થો ભળેલાં હોય છે અર્થાત્ તે પાણી અચિત્ત જ હાય છે તો તે પાણીને ફરીથી અચિત્ત કરવાની શી જરૂર? શુદ્ધ પાણી તો ફક્ત પ્રયોગશાળામાં જ ઉપલબ્ધ છે. તેમની આ વાત અવશ્ય વિચારણીય છે, પરંતુ તેનું પણ સમાધાન છે. આ રીતે પ્રાપ્ત પાણી અચિત્ત પણ હોઈ શકે અને સચિત્ત પણ. આપણી પાસે એવું જ્ઞાન નથી, તેથી આપણને સો ટકા ખાત્રી નથી કે આ પાણી સચિત્ત છે કે અચિત્ત. અને એટલે જ તે પાણી ભલે કુદરતી રીતે અચિત્ત થયેલું હોય તાં પણ તેને પુનઃ અચિત્ત કરવું જરૂરી છે.
કેટલાક લોકો વરસાદના પાણીની, રસોડામાં વરાળમાંથી પાણીમાં રૂપાંતર પામેલ પાણી સાથે સરખામણી કરતાં કહે છે કે વરસાદનું પાણી જો સજીવ છે ત રસોડામાં રસોઈના વાસણ ઉપર ઢાંકેલ, ઢાંકણા ઉપર લાગેલી વરાળમાંથી ઉત્પન્ન થયેલ પાણીનાં ટીપાંને પણ સજીવ માનવા જોઈએ પરંતુ તેમની આ વાત ભ્રમ ઉત્પન્ન કરનારી છે. ઉપરની બંને પ્રક્રિયા સમાન જણાય છે પરંતુ બંનેમાં ઘણો તફાવત છે.
વિક્રમની બારમી શતાબ્દિમાં થયેલ શ્રી શાંતિસૂરિજીએ રચેલ 'જીવવિચાર' પ્રકરણ તથા જીવાભિગમ' વગેરે આગોમાં વરસાદના પાણીને ચિત્ત અપ્કાય તરીકે બતાવ્યું છે. ક્યારેક વરસાદના પાણીમાં માછલીઓ પણ હોય છે માટે વરસાદના પાણીને અચિત્ત ન માનવું જોઈએ.
સામાન્ય રીતે શ્રાવકો દિવસમાં એક વાર સવારે પાણી ગાળે છે જે ચિત્ત હોય છે. પૂર્ણ ગરમ કરેલ અચિત્ત પાણીની મર્યાદા અંગે શ્વેતાંબર પરંપરામાં પ્રવચનસારોદ્ધાર નામના ગ્રંથમાં બતાવ્યું છે કે ત્રણ વખત ઊભરા આવેલ અચિત્ત પાણી ઊનાળામાં પાંચ પ્રહર (15 કલાક), ચોમાસામાં ત્રણ પ્રહર (9 કલાક) અને શિયાળામાં ચાર પ્રહર (12 કલાક) અચિત્ત રહે છે, ત્યાર બાદ તે સચિત્ત થઈ જાય છે. માટે જ રસોડામાં વરાળમાંથી રૂપાંતર પામેલ પાણી અચિત્ત જ હોય છે કારણ કે તેમાં ઉપર બતાવેલ સમયમર્યાદા કરતાં વધુ સમય પસાર થયો હોતો નથી. જ્યારે વરસાદનું પાણી, પાણીમાં પરિવર્તન પામ્યા પછી ઉપર બતાવેલ સમય કરતાં વધુ સમય પસાર થઈ ગયો હોય છે, માટે જ શાસ્ત્રકારોએ વરસાદના પાણીને ચિત્ત બતાવ્યું છે. આ જ રીતે પ્રયોગશાળામાં તૈયાર કરવામાં આવેલ શુદ્ધ પાણી (Distiled Water) પણ ચિત્ત જ છે.
ટૂંકમાં, પ્રત્યેક સાધુ-સાધ્વી તથા શ્રાવકોએ તદુપરાંત આરોગ્યપ્રદ જીવન જીવવા ઈચ્છનાર સૌએ ત્રણ ઊભરા આવેલ ઊકાળેલું પાણી પીવું જરૂરી છે.
62