Jain Dharma Vigyanni Kasotie Ke Vigyana Jain Dharmni Kasotie

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 82

ધ્યાન સૌ માટે ખૂબ જ કષ્ટસાધ્ય છે. તેમાં ઉપર બતાવેલી સમજ ખૂબ જ ઉપયોગી પુરવાર થાય તેમ છે. ધ્યાનમાં મનનો વ્યાપાર ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. મન જેટલું ઊંડું ચિંતન કરે તેટલું ધ્યાન વધુ સુદૃઢ હોય છે પરંતુ આ ચિંતનનો આધાર જ્ઞાન છે. જેટલું જ્ઞાન વિશાળ તેટલું ઊંડું ચિંતન થઈ શકે છે. એટલે કે જ્ઞાન જ ધ્યાનનો પાયો છે. જ્ઞાન વિના ધ્યાન થઈ શકે નહિ.
કાર્યોત્સર્ગ દરમ્યાન મન ચિંતનમાં પરોવાય જાય છે એટલે તેનો આત્મા સાથેનો સંપર્ક જોડાઈ જાય છે અને બાહ્ય દ્રવ્યેન્દ્રિય સાથેનો સંપર્ક તૂટી જાય છે. આ રીતે ધ્યાનસ્થ અવસ્થામાં દ્રવ્યન્દ્રિયનાં ભાવેન્દ્રિય સાથેનો સંપર્ક તૂટી જાય છે. પરિણામે કાયોત્સર્ગ અવસ્થામાં કોઈ પણ ઉપસર્ગ એટલે કે કોઈ મનુષ્ય કે પશુ-પક્ષી દ્વારા શરીરિક દુ:ખ પહોંચાડવામાં આવે તો તેનો આત્માને જરા પણ અનુભવ થતો નથી. અને એટલા માટે જ ધ્યાનસ્થ ભગવાન મહાવીરસ્વામીને ગોવાળિયાએ કાનમાં ખીલા ઠોક્યા ત્યારે કોઈ વેદનાનો અનુભવ થયો નહોતો પરંતુ ખરક વૈદ્ય જ્યારે પ્રભુ મહાવીરસ્વામીના કાનમાંથી ખીલા કાઢ્યા ત્યારે ભગવાને ભયંકર ચીસ પાડી હતી.
આ રીતે વિજ્ઞાન જે અત્યારે સંશોધન કરીને બતાવે છે તે જ વસ્તુ ભગવાન મહાવીરસ્વામીએ 2500 વર્ષ પહેલાં જૈન ધર્મગ્રંથોમાં બતાવી છે.
સંદર્ભ:
1. જૈનદર્શનનાં વૈજ્ઞાનિક રહસ્યો લે. મુનિ શ્રી નંદીોષવિજયજી પુ.નં. 166
2. કલ્પસૂત્ર ટીકા વ્યાખ્યાન નં. 6 (ટીકાકાર ઉપા. શ્રી વિનયવિજયજી)
3. સ્પર્શન-૨સન-પ્રાણ-ચક્ષુઃ-શ્રોતાનિ 120I (તત્ત્વાર્થ સૂત્ર- અધ્યાય 2, સૂત્ર નં.
20)
4. જીવવિચાર પ્રકરણ ગાથા નં 2, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21
5. પંચેન્દ્રિયાણ ॥15॥ દ્વિવિધાનિ ॥16॥ નિવૃત્ત્પપક૨ણદ્રવ્યેન્દ્રિયમ્ 17॥ (તત્ત્વાર્થસૂત્ર, અધ્યાય-2, સૂત્ર નં. 15, 16, 17) 6. લષ્ણુપયોગૌ ભાવેન્દ્રિયમ્ ॥18II . (તત્ત્વાર્થસૂત્ર, અધ્યાય-2, સૂત્ર નં. 18) 7. નિવૃત્તિરફૂગોપા ગનામનિર્વર્તિતાનીન્દ્રિયદ્વારાણિ ||
નિર્માણનામા ગોપાઙૂગપ્રત્યયા ।। (તત્ત્વાર્થસૂત્ર ટીકા, અધ્યાય-2, સૂત્ર નં. 17) 8.યત્ર નિવૃત્તિદ્રવ્યેન્દ્રિયં તત્રાંપકરણેન્દ્રિયમપિ ન ભિન્નદેશવત્તિ, તસ્યાઃ સ્વવિષયગ્રહણશક્તનિવૃત્તિમધ્યવત્તિનીત્વાત્ ।। (તત્ત્વાર્થસૂત્ર ટીકા, અધ્યાય-2, સૂત્ર નં. 17)
9. લબ્ધિર્ગતિજાતિનાકર્મજનિતા તદાવરણીયકર્મક્ષયોપશમજનિતા ચ ।। (તત્ત્વાર્થસૂત્ર ટીકા, અધ્યાય-2, સૂત્ર નં. 18) 10. સ્પર્શાદિષુ મતિજ્ઞાનોપયોગઃ । (તત્ત્વાર્થસૂત્ર ટીકા, અધ્યાય-2, સૂત્ર નં. 18) 11. કર્મગ્રંથ ટીકા, ગાથા નં. 4-5 (આ. શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિત)
12. કલ્પસૂત્ર સંસ્કૃત ટીકા વ્યાખ્યાન નં. 6 ( ટીકાકાર ઉપા. શ્રી વિનયવિજયજી)
181