Jain Dharma Vigyanni Kasotie Ke Vigyana Jain Dharmni Kasotie

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 57

-
12
પર્વ-તિથિમાં લીલોતરીનો ત્યાગ શા માટે ?
જૈનધર્મ પ્રાચીન કાળથી તેની આહાર-વિહારની તથા આચાર-વિચારની પદ્ધતિ માટે સારાયે વિશ્વમાં પ્રસિદ્ધ છે. તેના એક એક સિદ્ધાંત અને આહાર-વિહાર આચાર-વિચારના પ્રત્યેક નિયમ સંપૂર્ણપણે વૈજ્ઞાનિક છે કારણ કે આ નિયમો કોઈ | સામાન્ય મનુષ્ય દ્વારા પ્રચલિત કરાયા નથી પણ જૈનધર્મના 24મા તીર્થંકર શ્રી મહાવીરસ્વામી ભગવાને તેને સંપૂર્ણજ્ઞાન/કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી પોતાના શિષ્ય પરિવાર, સાધુ-સાધ્વી અને અનુયાયી સ્વરૂપ શ્રાવક-શ્રાવિકા અને એથીય આગળ વધીને સમગ્ર માનવજાત અને સંપૂર્ણ સજીવસૃષ્ટિના પરમ કલ્યાણ માટે નિરૂપ્યા છે.
જૈન પરંપરામાં પ્રચલિત ઘણા નિયમોમાંથી એક નિયમ એવો છે કે જૈનધર્મનું પાલન કરનાર સાધુ-સાધ્વી, શ્રાવક-શ્રાવિકાએ દરેક મહિનાની બાર પર્વ-તિથિ (બે બીજ, બે પાંચમ, બે આઠમ, બે અગિયારસ, બે ચૌદસ, પૂનમ અને અમાવાયા) અથવા પાંચ પર્વ-તિથિ ( સુદ પાંચમ, બે આઠમ, બે ચૌદસ), ચૈત્ર માસ અને આસો માસની સુદ સાતમથી પૂનમ સુધીના અને કાર્તિક માસ, ફાગણ માસ અને આષાઢ માસની સુદ સાતમથી પૂનમ સુધીના નવ દિવસ તથા પર્યુષણ પર્વના આઠ દિવસ દરમ્યાન લીલોતરી અર્થાત્ લીલાં શાકભાજીનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. - લીલી વનસ્પતિ સજીવ હોવાના કારણે પર્વ-તિથિના દિવસે પોતાના માટે થઈને વનસ્પતિના જીવોની તથા તેના આશ્રયે રહેલ અન્ય હાલતા ચાલતા જીવોની હિંસા ન થાય તે માટે પર્વ-તિથિના દિવસોમાં લીલાં શાકભાજીનો ત્યાગ કરવાનો છે. બધી જ પર્વ-તિથિઓમાં પ્રત્યેક શ્રાવક-શ્રાવિકાએ લીલોતરીનો ત્યાગ કરવા જ જોઈએ એવો કોઈ એકાંતે આગ્રહ નથી. તેથી પર્વ-તિથિની ગણતરી પણ સાપેક્ષ છે એટલે કોઈ શ્રાવક-શ્રાવિકા મહિનામાં પાંચ પર્વ-તિથિની આરાધના કરે તો કોઈક બાર પર્વ-તિથિની આરાધના કરે છે. ટૂંકમાં, પર્વ-તિથિના દિવસોમાં ઓછામાં ઓછું પાપ અને વધુમાં વધુ ધર્મ આરાધના કરવી જોઈએ એ તેનું તાત્પર્ય છે.
બીજું, લીલાં શાકભાજી દરેક પ્રકારનાં, બધાં જ સજીવ હોય છે. જ્યારે લોટ, ચોખા, દાળો વગેરે સજીવ હોતાં નથી અને ઘઉં, જવ, મગ, મઠ, ચોળા, અડદ, | ચણા, તુવેર વગેરે ધાન્ય સજીવ હોય પણ ખરા અને ન પણ હોય. કારણ કે એનો પાક થયા પછી અમુક સમય પછી આ ધાન્ય સ્વયમેવ નિર્જીવ થઈ જાય છે. આ|
56