Jain Dharma Vigyanni Kasotie Ke Vigyana Jain Dharmni Kasotie

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 59

શરીરમાં તે સારા એવા પ્રમાણમાં હોવાથી લીલાં શાકભાજી લેવાની કોઈ જરૂર નથી. વળી કઠોળ વગેરેમાં તે હોય છે જ.
આયુર્વેદની દૃષ્ટિએ વિચારીએ તો લીલાં શાકભાજી પિત્તવર્ધક છે જ્યારે કઠોળ વાયુકારક છે તેથી લીલાં શાકભાજી વધુ પ્રમાણમાં લેવાય તો પિત્તનો પ્રકોપ થાય તે ન થાય અને શરીરમાં વાત, પિત્ત અને કફનું પ્રમાણ બરાબર જળવાઈ રહે તે માટે દર ત્રણ દિવસ એક વખત લીલાં શાકભાજીનો ત્યાગ કરવો જોઇએ અને કઠાંળનું સેવન કરવું જોઈએ. અને પર્વ-તિથિઓ પ્રાયઃ ૬૨ ત્રણ દિવસે એક આવે છે. આખાય પખવાડિયાના અંતે ચૌદસ-પૂનમ કે ચાંદસ-અમાવાસ્યા એ બબ્બે તિથિ સંયુક્ત આવે છે. તેનું કારણ ફક્ત એટલું જ કે એ પંદર દિવસમાં કદાચ પિત્ત થોડું પણ વધી ગયું હોય તાં તેનું શમન તે બે દિવસમાં લીલાં શાકભાજીનો ત્યાગ કરવાથી થઇ જાય છે.
કાર્તિક માસ, ફાગણ માસ, ચૈત્ર માસ, આષાઢ માસ અને આસો માસની સુદ સાતમથી પૂનમ સુધીના દિવસોને અઠ્ઠાઈ કહે છે. વસ્તુતઃ આ સમય ઋતુઓનો સંધિકાળ છે. આ સમયમાં શરીરમાં વાત, કફ અને પિત્તની અસમાનતા સર્જાય છે અને આરોગ્ય બગડે છે. તે વધુ ન બગડે તે માટે આયંબિલના તપ દ્વારા કફ અને પિત્ત કરે તેવા પદાર્થોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. આયુર્વેદમાં કહ્યું છે કે વૈદ્યામાં શારવી માતા, પિતા તુ સુમાર વૈઘરાજ માટે શરદ ઋતુ માતા સમાન છે અને વસંત ઋતુ પિતા સમાન છે કારણ કે આ બે ઋતુઓમાં જ લોકો માંદાં પડે છે અને ડૉક્ટરો તથા વૈદ્યોને સારી એવી કમાણી થાય છે.
આમ ધાર્મિક, વૈજ્ઞાનિક, સ્વાસ્થ્ય તેમજ આયુર્વેદની દૃષ્ટિએ શાકાહારી એવા આપણે સૌએ પર્વ-તિથિના દિવસે લીલાં શાકભાજીનો ત્યાગ કરવો જોઈએ.
58