Jain Dharma Vigyanni Kasotie Ke Vigyana Jain Dharmni Kasotie

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 58

વિશે પ્રવચનસારોદ્ધાર નામના જૈન ગ્રંથમાં ધાન્યાનાબીજ ત્વમ્ દ્વારમાં કહ્યું છે કે, ઘઉં, જવ, ડાંગર, જાર, બાજરી વગરે ધાન્ય કોઠીમાં નાંખી, બરાબર ઢાંકી, છાણ વગેરથી લીંપીને બંધ કરી દેવામાં આવે તો તે વધુમાં વધુ ત્રણ વર્ષ સુધી બીજ તરીક સજીવ રહે છે ત્યાર પછી નિર્જીવ બને છે.
તે જ રીતે તલ, મગ, મસૂર, વટાણા, અડદ, ચોળા, કળથી, તુવેર, ચણા, વાલ વગેરે પાંચ વર્ષ પછી નિર્જીવ બને છે. જ્યારે અલસી, ક્લાસિયા, કંગ, કોદરા, શણ, સરસવ, કોદરી, રાલક વગેરે ધાન્ય વધુમાં વધુ સાત વર્ષ સુધી સજીવ રહી શકે છે. ત્યાર બાદ તે અવશ્ય નિર્જીવ બને છે.
ઉપર બતાવ્યો તે સમય વધુમાં વધુ છે જ્યારે ઓછામાં ઓછો સમય અંતર્મુહૂર્ત અર્થાત્ બે ઘડી (48 મિનિટ) છે. અર્થાત્ તે ધાન્યના દાણામાં જીવ ઉત્પન્ન થયા પછી ફક્ત 48 મિનિટ પછી પણ તે નિર્જીવ બની શકે છે.
આ રીતે અનાજધાન્ય નિર્જીવ પણ હોઈ શકે છે. તેથી લીલોતરીના ઉપયોગ કરવાથી જે ટલું પાપ બંધાય છે તેટલું પાપ લીલોતરીનો ત્યાગ કરવાથી બંધાતું નથી.
પર્વ-તિથિમાં લીલોતરીનો ત્યાગ કરવાનું એક અન્ય તાર્કિક અને શાસ્ત્રીય કારણ એ છે કે લીલોતરીનો ત્યાગ કરવાથી મનુષ્યને લીલોતરીમાં આસક્તિ થતી નથી. સામાન્ય રીતે સુકાં કઠોળ વગેરે કરતાં લીલાં શાકભાજી ફળો વગેરેમાં સ્વાદ/મીઠાશ ખૂબ જ હોય છે માટે મનુષ્યને સુકાં કઠોળ કરતાં લીલાં શાકભાજી અને ફળોનો આહાર કરવો ખૂબ જ ગમે છે. જો દરરોજ તેનો આહાર કરવામાં આવે તો તેમાં તેણે આસક્તિ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. પરિણામે ભવાંતરમાં તેમાં ઉત્પન્ન થવું પડે છે કારણ કે કર્મવાદનો નિયમ છે કે જ્યાં આસક્તિ ત્યાં ઉત્પત્તિ.
વસ્તુતઃ જે શાકાહારી છે તેને લીલાં શાકભાજી લેવાની ખાસ જરૂરિયાત નથી પરંતુ જે માંસાહારી છે તેઓને લીલાં શાકભાજી લેવાની ખાસ જરૂર છે કારણકે તેના ખોરાકમાં મનુષ્યના શરીરને જોઈનાં ક્ષાર, વિટામીન, કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ હોતાં નથી. વળી માંસ વગેરેમાં રેષા હોતા નથી તે કારણે તેને બંધકોશ થઈ જાય છે. તે માટે તેને લીલાં શાકભાજી લેવાં પડે છે. વૈદ્યોને અનુભવે આ વાત સત્ય જણાઈ છે. જ્યારે શાકાહારી મનુષ્ય નિયમિત શાકભાજી લેતાં હોવાથી તેઓને આવી તકલીફ થતી નથી.
બીજું, લીલાં શાકભાજીમાં હિમોગ્લોબિન ભરપૂર હોય છે. આ તત્ત્વ ફેફસામાં હવામાંથી ઑક્સિજન મેળવી લોહી શુદ્ધ કરે છે. જ્યારે પ્રાણિજ દ્રવ્યોમાં તે બિલકુલ હોતું નથી તેથી તેનું શરીર ફિક્કુ થઈ જાય છે. શાકાહારી મનુષ્યોના
57.