Jain Dharma Vigyanni Kasotie Ke Vigyana Jain Dharmni Kasotie

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 37

ભાષા(શબ્દ) રૂપે રૂપાંતરિત થયાં હોય, પછી તે સમ શ્રેણિમાં રહેલ ભાષા વર્ગણાના પરમાણુ-સમૂહ એકમો હોય કે વિશ્રેણિમાં રહેલ ભાષા વર્ગણાના પરમાણુ સમૂહ એકમો હોય, તેમાંના કેટલાક પરમાણુ-સમૂહ એકમો કાનના છિદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે અને જેની અસર મગજમાં રહેલ શ્રુતિ કેન્દ્ર ઉપર થાય છે તેને ગ્રહણજાત શબ્દ કહેવાય છે. આ પરમાણુ સમૂહ એકમ દ્રવ્યથી અનંત પ્રદેશવાળા એટલે કે અનંત પરમાણુઓના સમૂહરૂપ હોય છે. ક્ષેત્રથી અસંખ્યાતા પ્રદેશાત્મક આકાશ પ્રદેશમાં રહેલ હોય છે. કાળથી અસંખ્યાતા સમયની સ્થિતિવાળા હોય છે. અને ભાવથી વિવિધ પ્રકારનાં વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શથી યુક્ત આ પરમાણુ-સમૂહ એકમો હોય છે અને તેને ગ્રહણજાત શબ્દ કહેવામાં આવે છે.
આ સિવાય ગ્રહણ થયા વિનાના ભાષા રૂપે પરિણમન પામેલ પરમાણુ-સમૂહ એકમોનું તરત જ વિસર્જન ભાષા વર્ગણાના પરમાણુ-સમૂહ એકમોમાં કે અન્ય જાતના પરમાણુ-સમૂહ એકમમાં થઈ જાય છે.
ધ્વનિની શક્તિનો આધાર આધુનિક વિજ્ઞાન અનુસાર તેની કંપસંખ્યા ઉપર છે. જેમ તેની કંપસંખ્યા વધુ તેમ તેની શક્તિ વધુ. જો ધ્વનિની શક્તિનો સંગીત રૂપે વ્યવસ્થિત ઉપયોગ કરવામાં આવે તો તે ઘણી ઉપકારક સિદ્ધ થાય તેમ છે. પુદ્ગલ પરમાણમાં અચિન્ય શક્તિ છે તેનો સ્વીકાર તો આજનું વિજ્ઞાન પણ કરે છે. અંગ્રેજી દૈનિક ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાની 3, સપ્ટે., 1995, રવિવારની પૂર્તિમાં સંગીત અંગે એક લેખ આવ્યો હતો, તેમાં સ્પષ્ટ જણાવ્યું હતું કે વાતાવરણ (હવા) સંગીતના સૂરોથી શક્તિવાળું બને છે. (Air is charged with musical| ions.) અલબત્ત, તે લેખમાં લેખકે પાશ્ચાત્ય સંગીતના પોપ સંગીત કે ડિસ્કો સંગીતનું વર્ણન કર્યું હતું અને એ સંગીત દરમિયાન કેટલાકને વાતાવરણમાં રંગબેરંગી આકારો નૃત્ય કરતા દેખાતા હતાઅર્થાત્ તેઓને ધ્વનિના વર્ણ/રંગનો સાક્ષાત્કાર થયો હતો.
સંગીતની માફક મંત્ર વિજ્ઞાનમાં પણ ધ્વનિનો વિશિષ્ટ ઉપયોગ થાય છે.
મંત્ર એટલે ચોક્કસ પ્રકારના કાર્ય માટે, ચોક્કસ પ્રકારના દેવોથી અધિષ્ઠિત થયેલ ચોક્કસ પ્રકારના મહાપુરુષો દ્વારા વિશિષ્ટ પ્રકારના શબ્દ અથવા અક્ષરોનાં સંયોજન દ્વારા લિપિબદ્ધ કરાતું ધ્વનિનું સ્વરૂપ. પ્રાચીન કાળના મહાપુરુષોએ આવા વિશિષ્ટ પ્રકારના મંત્રોના ચોક્કસ/નિશ્ચિત અર્થો અર્થાત્ વિષયો પોતાની અતીન્દ્રિય જ્ઞાનદૃષ્ટિથી જોયા છે અને એટલે જ શબ્દ/મંત્રના આવા વિશિષ્ટ રંગોને જોનાર શ્રી અશોક કુમાર દત્ત, આપણા પ્રાચીન ઋષિ-મુનિઓ માટે મંત્રાર્થદૃષ્ટા' શબ્દ પ્રયોજે છે.
મંત્રોચ્ચારણનું રહસ્ય સમજાવતાં શ્રી અશોક કુમાર દત્ત પોતાના અનુભવોનું
36
For