________________
[ ૮૨ ]
મહાદેવી પિતા ત્રણ-ત્રણ નામથી પ્રસિદ્ધ હતા; પિતા સિદ્ધાર્થ, શ્રેયાંસ અને યશસ્વીના નામથી અને માતા ત્રિશલા વિદેહદિન્ના અને પ્રીતિકારિણીના નામથી ઓળખાતાં. મહાવીરની પુત્રી પણ અનવદ્યા અને પ્રિયદર્શના એવા બે હાલસેયા નામથી ઓળખાતી. એ પુત્રીની માતા અર્થાત્ ભગવાનની પત્નીનું એક જ નામ એક જ વાર લગ્ન થતા પહેલાં, આપણે સાંભળીએ છીએ. તે પછી થશેદા નામની આસપાસ જાણે કે ધુમસનાં ગાઢ વાદળ છવાઈ જાય છે. ઉપાસકોના સંસારજીવનમાં, દક્ષા જીવનમાં કે સાધુ–સાવીએની સાધક જીવનમાંક્યાંઈ પણ યશોદાની નાની શી સ્મૃતિરેખા ચમકતી દેખાતી નથી.
યશદાનાં મૌન અને આત્મવિલોપનમાં એના ચારિત્રના અતિ ઉજજવળ અંશે પ્રકટ થાય છે. બબેત્રણ-ત્રણ વર્ષ સુધી ખૂબ નીટમાં રહી, જેણે ભ૦ મહાવીરનું મનોમંથન અનુભવ્યું, સંસાર-ઉદ્ધારના ભવ્ય સ્વનિની જે ભાગીદાર બની અને ત્રિલેકના નાથ જેવા પિતાના પતિને દારુણ દુઃખ, ઉપસર્ગો અને દેવતાઓ તેમજ મરેદ્રોથી સાંકડા બનતા સમવસરણે વચ્ચે વિચારવાની જેણે મૌન સમ્મતિ આપી અને જે એકાકીપણાના તેમજ તેનાથે અનાથતાના વિષઘુંટડા ગળે ઉતારીને પચાવતી રહી તે નારીના અંતરના ઊંડાણનું માપ વાણી દ્વારા કે કાઢવા મથે તે તે મૂર્ખતા જ ગણાય. એટલે જ કદાચ એ ચરિત્રને મૌન વાણીમાં પિતાને ઇતિહાસ ઉચ્ચારવાની અને જેને હૃદય કે સહાનુભૂતિ હોય તેને સાંભ
