________________
યશદા
[ ૮૫ ]
સંસારમાં જ વીતાવી નાખવાનું પસંદ કર્યું. આ રીતે પેાતાની આસપાસના સગા-સ્નેહીએ અને અંજનાની લાગણીને જેમણે ડગલે ને પગલે વિચાર કર્યો છે, અભિષ્ટ કાર્યની સિધ્ધિ અર્થે જેમણે લેશમાત્ર આવેગ કે આવેશ નથી. દાખવ્યા તેમણે યશેાદાની લાગણીના શું કંઈ જ વિચાર નહિ કર્યા હોય? યશેાદા પણ એક પુત્રીની માતા અની ચૂકી હતી, જેના ખેાળામાં એક ખીલતા ફૂલ જેવી પુત્રી લાડ કરી રહી છે તેને પેાતાના કહથ્થુ સંસારત્યાગની ઉની વાળાએ કેવી દઝાડશે એવા કેાઇ પ્રશ્ન એમના અંતરમાં નહિ ઊગ્યા હૈાય ? યશેાદા પ્રત્યે યુવાન વમાને શું છેક ઉપેક્ષા દર્શાવો હશે ?
શાકયકુમાર સિધ્ધા અને લિચ્છવીકુમાર વર્ધમાનના સંસારત્યાગ વચ્ચે અહીં કેટલુંક તારતમ્ય દેખાય છે. સિદ્ધાર્થ ગોતમનેા વિરાગ જાણે કે નિમિત્તાધીન હતા : જરા, મૃત્યુ ને રાગની વિકરાળ મૂર્ત્તિના અચાનક સાક્ષાત્કાર ન થયેા હાત તે કદાચ સિધ્ધામાં આટલે તડફડાટ ન જાગત. યશેાધરા અને રાહુલ-શિશુના ત્યાગ કરી જતી વેળા સિદ્ધાર્થના માં ઉપર જે કાઇએ બહુ મારિકાઇથી દૃષ્ટિ કરી હેાત તા તે એકી સાથે ચિ'તા, ગભરાટ, ભય, વિવળતા અને સાથેાસાથ અડગતા, સવીતા, અનુરાગ, સંસારની કલ્યાણકામના ઈત્યાદિ વિવિધ રંગે પરસ્પરમાં ભળી જઈ ખાસા ઈંદ્રધનુષની રચના કરતા હાય એમ જોઇ શકત. સિદ્ધાર્થનું સાચે જ મહાણિનિષ્ક્રમણ છે, લિચ્છવી કુમાર વમાનના અતિ સ્વાભાવિક ગૃહત્યાગ છે— ઇચ્છા, સાધના અને અંતઃશુદ્ધિ
