________________
[ ૧૩૬ ]
મહાદેવીએ વિના છેલ્લે સુધી લડી લેવાની પૂરી તાકાત ધરાવતે. ઘણું નાના–મોટા સંગ્રામમાં એ શતાનિક વિજય–કલગી પહેરી ચૂક્યો હતે.
એને માત્ર એક જ ચિંતા હતી. કૌશાંબી ગઢ વિનાનું ઉઘાડું શહેર હતું અને લડવાની તૈયારી કરવા જેટલે સમય નહોતે. ચંડપ્રદ્યોત તે હમેશાં પિતાના પ્રતિસ્પધી સાથે ખાંડાના ખેલ ખેલવા તૈયાર જ રહેતે. વળી મૃગાવતીને બાળ-કુંવર હજી પારણામાં જ ખૂલતે હતે. એમને બન્નેને સહીસલામત સ્થાને ક્યાં મોકલવા તે એક મોટી મૂંઝવણ હતી. આ ચિંતામાં ને ચિંતામાં જ શતાનિકને એટલે આઘાત લાગ્યો કે ચંડપ્રદ્યોત સન્ય કૌશાંબી પહોંચે તે પહેલાં જ અતિસારને લીધે મૃત્યુ પામે.
અનાથ-આધાર રહિત બનેલી મૃગાયતોએ હવે શું કરવું? ચંડપ્રદ્યોત જેવા ઉદ્ધત અને વાસનાવશ શત્રુની શરણાગતિ સ્વીકારવી કે યુધ્ધની આગમાં ઝંપાપાત કરે? એકે પાડોશી રાજ્ય મદદે આવે એવી તે આશા જ નહતી. કોશાબીનું મડદુ ચૂંથવું હોય-લૂંટ ચલાવવી હોય તે એ મહારાજ્યના અધીશ્વરે તયાર રહેતા. અને કૌશાંબીએ પણ અંગની રાજધાની લૂટવાના ક્યાં ઓછા પ્રયાસ કર્યો છે? આજે કૌશાંબી ભીડમાં આવી પડયું હોય તે પણ એને કેણ સહાય કરે? મૃગાવતી પિતાનું શીલ સાચવવાને સમર્થ હતી. પણ પિતાના બાળકુંવર અને નિદોષ પ્રજાની કતલની તેમજ ખુવારીની કલ્પના કરતાં તે પૂજી ઊડતી. બીજી તરફ ચંડ
