________________
[ ર૩૮ ] મહાદેવીએ દાનને લેવાદેવા જ કયાં છે?” આવી શુષ્ક અને દશાવાળી કપિલા, પિતાને હાથે દાન કરવા છતાં એ દાનના પુણ્ય કે ગૌરવથી છેક વંચિત જ રહી છે.”
શ્રેણિક હવે એટલું સમજ્યો કે નિયતિ જેટલી નિષ્ફર-નિર્મમ અને નિશ્ચિત હોય છે તેટલી જ આ બે વ્યકિતઓ પણ ઊંધી ખોપરીવાળી હતી. નિયતિની જ એ બે છાયામૂર્તિઓ હતી. કાલસીરિક કસાઈ કે કપિલા દાસીની મનોદશા પલટાવવાનું જેમ અશક્ય અને અસંભવિત હતું તેમ નિયતિની ઘટમાળને મિથ્યા બનાવવી એ કેઈન પણ હાથની વાત નથી.
કપિલાને મહાવીરદેવના યુગની મહાદેવી તે ન કહેવાય એનું અંતર કઈ જુદા જ તત્વેથી ઘડાએલું હતું. ભ. મહાવીરે શ્રેણિક સાથેની વાતચીતમાં, કપિલાને નિયતિના એક પ્રતીક તરીકે જ ઓળખાવેલી હેય એમ લાગે છે. શ્રેણિક મહારાજનો અન્નભંડાર, એક રીતે કપિલાનો જ હતે. અસંખ્ય ભિક્ષુઓ, શ્રમણે, તાપસે એના હાથથી વિવિધ આહાર-સામગ્રી પામી, સંતુષ્ટ બનતા. માત્ર એ આહારદાનની કપિલાએ અનુમેદના જ કરી હતી તે તે સહેજે તરી જાત. કપિલાએ પિતાની સંકુચિત-ગંધાતી વાસનાસૃષ્ટિમાં ગેંધાઈ રહેવાનું પસંદ કર્યું ઘરઆંગણે વહેતી દાનની ભાગીરથીમાં સ્નાન કરવાનું એને ન સૂઝયું. માત્ર અનુમેદવારૂપે હાથ-પગ પલાન્યા હેત તેપણ એ તીર્થોદકના પ્રતાપે નવું સ્વર્ગીય જીવન પામી જાત. મહાવીર પ્રભુના યુગમાં વસવા છતાં, મહાવીરનું માહાન્ય ડે
