________________
સંયોગો કે સત્તા-સંપત્તિ-સન્માન જેવા અવેતન વૈરાગ્ય ક્યું છે. આ પ્રકારે એજ્વભાવનાનો અભ્યાસ સંયોગો પોતાને જરાય સહાયકારી નથી. આ સંસાર પ્રત્યેના તીવ્ર વૈરાગ્યનું કારણ બને છે. બઘાં સંયોગોની વચ્ચે પણ પોતે એકદમ અસહાય જ હોય છે. પોતાના જન્મ-મરણ, સુખ-દુ:ખ,
પ્રયોજનપૂર્વકનું વિશેષ ફળ સ્વર્ગ-નરકગમન જેવા પ્રસંગો કે અન્ય કોઈ પણ અવસ્થામાં આવા સંયોગો પોતાને કિંચિત
એન્વભાવનાના અભ્યાસનું પ્રયોજન આત્માનું પણ કાર્યકારી હોતા નથી.
વ્યવહારથી અને નિશ્ચયથી એકત્વસ્વરૂપ એકત્વભાવનાનો અભ્યાસ આપણને સમજાવે
ઓળખાવી વસ્તુસ્વરૂપની સાચી સમજણપૂર્વક છે કે, માત-પિતા હોય છે પણ તેઓ આપણા
સંસાર પ્રત્યેનો વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન કરાવવાનું છે, પાલક હોતા નથી. ભાઈ-ભાડુંઓ સમર્થ હોય
એકવભાવનાના અભ્યાસનું અસાઘારણ અને છે પણ સંકટ સમયે અસમર્થ પુરવાર થાય
મુખ્ય ફળ આ પ્રમાણે છે દ્રઢ છે. પત્નિ પ્રબુદ્ધ હોય છે પણ આપત્તિ આવે ત્યારે અબુઘ બની જાય છે. પત્રો સફળ અને ૧. એકcવસ્વરૂપી શુદ્દામસ્વભાવની સબળ કહેવાય છે પણ પોતાના દુ:ખ-દર્દ
ઓળખાણ કરાવે છે. મટાડવામાં તેઓ નિષ્ફળ અને નિર્બળ જ નીવડે ર. પરસંયોગોની નિરર્થકતા અને શુદ્ધાત્મછે. પરિવારજનો પરસ્પર આધાર આપનારા
સ્વભાવની સાર્થષતા દર્શાવે છે. કહેવાય છે પણ પીડા સમયે તેઓ નિરાઘાર
( ૧. એકવસ્વરૂપી શુદ્ધાત્મસ્વભાવની જ હોય છે. સમાજ મોટો છે પણ પોતાના
ઓળખાણ કરાવે છે. પરિત્રાણ માટે પડકારો થાય ત્યારે નાનો છે. સગા ઘણાં છે પણ તેમાં સહાયક કોઈ એકત્વભાવનામાં આત્માના એકત્વનું ચિંતવન છે, નથી, નેહી-સબંઘીઓ અનેક છે પણ ઉપયોગી જે બે પ્રકારે છે. એક કૈક પ્રકારે કે વ્યવહારથી એક્ય નથી. મિત્રવૃંદ વિશાળ છે પણ મદદગારમાં એકત્વ અને બીજું પારમાર્થિક પ્રકારે કે નિશ્ચયથી મીંડું છે. સેવકો સેવા કરે છે પણ તે કાંઈ એકત્વ. એકત્વભાવનાનો અભ્યાસ આત્માના ફળદાયી થતી નથી. ડોકટરો સારવાર કરે છે વ્યવહાર એકત્વ દ્વારા નિશ્ચય એકત્વસ્વરૂપ પણ દર્દ મટાડી શકતા નથી, રક્ષકો ખડે પગે શુદ્ધાત્માની ઓળખાણ કરાવે છે. ઊભા છે તોપણ રક્ષા કરી શકતા નથી. પૈસો
આત્માનું વ્યવહારથી એકત્વ એટલે સુખપારાવાર છે પણ કોઈ કામનો નથી. સત્તા
દુ:ખ જેવી દરેક અવસ્થાઓમાં પરસંયોગોની સર્વોપરી છે તોય તે શરણરૂપ નથી. આ રીતે
વચ્ચે અસહાયપણું હોવાથી એકલાપણું તે એકત્વ કોઈ પણ પ્રકારના સંયોગો કોઈ પણ પ્રકારે
અને નિશ્ચયથી એકત્વ એટલે સુખ-દુ:ખ જેવી કાર્યકારી હોતા નથી.
ભિન્ન-ભિન્ન અનેક અવસ્થાઓમાં આત્માનું તેથી આવા સાંસારિક સંયોગો પ્રત્યે ઉપેક્ષા એકરૂપપણું તે એક
એકરૂપપણું તે એકત્વ છે. અનેકાંતસ્વરૂપી અને ઉદાસીનાતા આવે છે. જેને સંસાર પ્રત્યેનો આત્માની ઓળખાણ આ પ્રકારના એકત્વ
જ્ઞાનપૂર્વકના વૈરાગ્યની ક્લની : બાર ભાવના
