Balmanorama

Page 749

स्वरप्रकरणम् / 747 राजशब्दात्परस्य मा भूत् / ‘राजो नु ते' / 'एकाचः' किम् / विधते राजनि त्वे' / 'तृतीयादिः किम् / 'न ददर्श वाचम्' // 3715 / अन्तोदात्तादुत्तरपदादन्यतरस्यामनित्यसमासे (6-1-169) / नित्याधिकारविहितसमासादन्यत्र यदुत्तरपदमन्तोदात्तमेकाच्ततः परा तृतीयादिविभक्तिरन्तोदात्ता वा स्यात् / परमवाचा // 3716 / अञ्चेश्छन्दस्यसर्वनामस्थानम् (6-1-170) अञ्चेः परा विभक्तिरुदात्ता / 'इन्द्रो दधीचः' / चाविति पूर्वपदान्तोदात्तत्वं प्राप्तम् / तृतीयादिरित्यनुवर्तमानेऽसर्वनामस्थानग्रहणं शस्परिग्रहार्थम् / 'प्रतीचो बाहून्' // 3717 / ऊडिदंपदाद्यप्पुम्रद्युभ्यः (6-1-171) / 'ऊ' 'इदं' ‘पदादि' 'अप्' 'पुम्' 'रै-' 'दिव्' इत्येभ्योऽसर्वनामस्थानविभक्तिरुदात्ता ऊठ् / प्रष्ठौहः / प्रष्टौडा / 'ऊठ्युपधाग्रहणं कर्तव्यम् ' (वा 3757) / इह मा भूत् / ‘अक्षावा' / अक्षावे / इदम् / एभिभिनतमः / अन्वादश न / 'अन्तोदात्तात्' इत्यनवत्तेः / न च तत्रान्तोदात्तताप्यस्तीति वाच्यम् / ‘इदमोऽन्वादेशेऽशनुदात्तस्तृतीयादी' (सू 350) इति सूत्रेणानुदात्तस्याशो विधानात् / 'प्र ते वधू' / 'माभ्यां गा अनु' / ‘पद्दनोमास्हृनिश् ' (सू 228) इति पदादयः / 'पन्यां भूमिः' / 'दद्भिर्न जिह्वा' / 'जायते मासिमासि' / 'मनश्चिन्मे हृद आ'। अप् / 'अपां फेनेन' / पुम् / 'अभ्रातेव पुंसः' / / 'राया वयम्'। 'रायो धर्ता' / दिव् / 'दिवेदिवे' // 3718 / अष्टनो दीर्घात् (6-1-172) / शसादिविभक्तिरुदात्ता। 'अष्टाभिर्दशभिः // 3719 // शतुरनुमो नद्यजादी (6-1-173) / अनुम् यः शतृप्रत्ययस्तदन्तादन्तोदात्तात्परा नद्यजादिश्च शसादिविभक्तिरुदात्ता स्यात् / 'अच्छा रख प्रथमा जानती' / कृण्वते / 'अन्तोदात्तात्' किम् / दधती / 'अभ्यस्तानामादिः' (सू 3673) इत्याद्युदात्तः / 'अनुमः' किम् / तुदन्ती / एकादशोऽत्र उदात्तः / अदुपदेशात्परत्वाच्छतु: '-लसार्वधातुकम्-' (सू 3730) इति निघातः // 3720 / उदात्तयणो हल्पूर्वात् (6-1-174) / उदात्तस्थाने यो यण्हल्पूर्वस्तस्मात्परा नदी शसादिविभक्तिश्च उदात्ता स्यात् / 'चोदयित्री ‘सूनृतानाम्' / 'एषां नेत्री' / 'ऋतं देवाय कृण्वते सवित्रे' // 3721 / नोधात्वोः (6-1175) / अनयोर्यणः परे शसादय उदात्ता न स्युः / ब्रह्मबन्ध्वा / 'सित्पृश्निः सुभ्ने' // 3722 / ह्रखनुड्भ्यां मतुप् (6.1.176) / ह्रस्वान्तादन्तोदात्तान्नुटश्च परो मतुबुदात्तः। 'यो अब्दिमाँ उदनिमाँ इयर्ति' / 'अक्षण्वन्तः कर्णवन्तः सखायः' / 'अन्तोदात्तात् किम् / ‘मा त्वा विददिषुमान्' / 'स्वरविधौ व्यञ्जनमविद्यमानवत्' इत्येतदत्र न / 'मुरुत्वं इन्द्र' / 'नियुत्वान्वा युवागहि' / 'रेशब्दाच्च' (वा 3763) रेवाँ इद्रेवतः' // 3723 / नामन्यतरस्याम् (6-1-177) / मतुपि यो ह्रस्वस्तदन्तादन्तोदात्तात्परो नामुदात्तो वा / 'चेतन्ती सुमतीनाम् // 3724 / ड्याश्छन्दसि बहुलम् (6-1-178) / ड्याः परो नामुदात्तो वा / 'देवसेनानामभिभञ्जतीनाम्' / वेत्युक्तेनेह / 'जयन्तीनां मरुतो यन्तु' // 3725 / षट्त्रिचतुर्यो हलादिः (6-1-179) / एभ्यो हलादिविभक्तिरुदात्ता / 'आषड्भिहूयमानः' / 'त्रिभिष्टुं देव' // 3726 / न गोश्वन्साववर्णराड कृद्रयः (6-1-182) / एभ्यः प्रागुक्तं न / 'गवां शता' / 'गोभ्यो गातुः' / 'शुनश्चिच्छेपम्' / सौ प्रथमैकवचनेऽवर्णान्तात् / 'तेभ्यो द्युम्नम्' / 'तेषां पाहि श्रुधी हव॑म् // 3727 / दिवो झल् (6-1-183) / दिवः परा झलादिर्विभक्तिर्नोदात्ता / For Private And Personal Use Only