Book Title: Avashyak Niryukti Part 01
Author(s): Sumanmuni, Damodar Shastri
Publisher: Sohanlal Acharya Jain Granth Prakashan

View full book text
Previous | Next

Page 251
________________ -222222222222222222222222222222222222222222322 cacancacacara श्रीआवश्यक नियुक्ति (व्याख्या-अनुवाद सहित) 000 0000(हरिभद्रीय वृत्तिः) आह-अचित्तत्वाव्यभिचारात्तस्याचित्तविशेषणानर्यक्यमिति, न, केवलिसमुद्घातa सचित्तकर्म-पुद्गललोकव्यापिमहास्कन्धव्यवच्छेदपरत्वात् विशेषणस्येति। . अयमेव सर्वोत्कृष्ट प्रदेश इति केचिद् व्याचक्षते, न चैतदुपपत्तिक्षमम् , : यस्मादुत्कृष्टप्रदेशोऽवगाहनास्थितिभ्याम् असंख्येयभागहीनादिभेदाद् चतुःस्थानपतित उक्तः। . तथा चोक्तम्- “उक्कोसपएसिआणं भंते! केवइआ पज्जवा पण्णता?, गोयमा! अणन्ता,से केणतुणं भंते! एवं वुच्चइ?, गोयमा! उक्कोसपएसिए उक्कोसपएसिअस्स दवट्ठयाए तुल्ले, पएसट्टयाए वितुल्ले, ओगाहणट्ठयाए चउट्ठाणवडिए, ठितीए वि 4, वण्णरसगन्ध अट्ठहि अ. फासेहि छठ्ठाणवडिए"।[उत्कृष्टप्रदेशिकानां भदन्त! कियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः? गौतम! अनन्ताः, * तत्केनार्थेन भदन्त! एवमुच्यते? गौतम! उत्कृष्टप्रदेशिक उत्कृष्टप्रदेशिकस्य द्रव्यार्थतया तुल्यः अवगाहनया चतुःस्थानपतितः स्थित्याऽपि, वर्णरसगन्धैरष्टभिः स्पर्शेश्च षट्स्थानपतितः।] अयं , पुनस्तुल्य एव, अष्टस्पर्शश्वासौ पठ्यते, चतुःस्पर्शश्च अयमिति। अतोऽन्येऽपि सन्तीति प्रतिपत्तव्यम्, इत्यलं प्रसझेनेति गाथार्थः // __ (वृत्ति-हिन्दी-) (शंका-) उक्त महास्कन्ध (पौद्गलिक ही तो है अतः) अचित्त ही , होता है (वह कभी) सचित्त तो होता नहीं, इसलिए उसका 'अचित्त' यह विशेषण अनर्थक है। (उत्तर-) वह विशेषण निरर्थक नहीं है, क्योंकि केवलिसमुद्घात के समय लोक में व्याप्त होने वाले सचित्त महास्कन्ध का ग्रहण यहां न हो -इस दृष्टि से यह विशेषण सार्थक है। : कुछ लोगों की व्याख्या के अनुसार, यह 'अचित्त महास्कन्ध' ही सर्वोत्कृष्ट प्रदेशों / वाला है, किन्तु उनका यह मत युक्तियुक्त नहीं है, क्योंकि उत्कृष्टप्रदेशी महास्कन्ध को, 1 उसकी अवगाहना व स्थिति की दृष्टि से उनमें होने वाली असंख्यात भाग हीनता (या " a अधिकता) आदि भेदों के कारण चतुःस्थानपतित कहा गया है। (प्रज्ञापना सूत्र के पांचवें पर्याय ca पद व सू. 554 में) कहा भी गया है- भगवन्! उत्कृष्टप्रदेशी स्कन्धों के कितने पर्याय कहे गये . हैं? (उत्तर-) गौतम! उत्कृष्टप्रदेशी स्कन्धों के अनन्त पर्याय होते हैं। (प्रश्न-) किस अपेक्षा , से आप ऐसा कहते हैं? (उत्तर-) गौतम! उत्कृष्टप्रदेशी स्कन्ध दूसरे उत्कृष्टप्रदेशी स्कन्ध से , द्रव्य की अपेक्षा से तुल्य है, प्रदेशों की अपेक्षा से भी तुल्य है, अवगाहना की अपेक्षा से , / चतुःस्थानपतित है, स्थिति की अपेक्षा से भी चतुःस्थानपतित है, किन्तु वर्णादि तथा आठ 210 (r)(r)(r)(r)(r)(r)(r)(r)CRO9002@cr@200. .

Loading...

Page Navigation
1 ... 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350