________________
પીઠિકા દ્વારાના નાવાહીનાં દિવાસાનાનાનાનાં અમારા દ્વાદશા || ૧ જુળાનાં साधूनां वा गणो विद्यतेऽस्य गणी भाचार्यः, गणिर्थ साङ्गप्रवचनाध्येता, तस्य पिटकमिव सर्वार्थ. બનાવાયા નિટિ તરાહ્નયા, દ્વારશી નળિવિટદમુથ્થત દરણઃ . ૨ ૧૫s”–પૃ. ૧૦૫
વિશેષમાં પખિયસુત્તની શ્રીયદેવસૂરિકૃત વૃત્તિ (પત્ર ૭૧ અ)માં “દુવાલસંગ ગણિપિડગ” વિષે નીચે મુજબ જે ઉલ્લેખ કરાયો છે તે પણ જોઇ લઇએ
રાજં તુરાનાનાનાં શમણાઓ દ્વારા વિશિમિરા-નિgિe' રિ ગુખror: बाधुगणो वाऽस्यास्तीति गणी-आवार्यस्तस्य पिटकमिर-रत्नादिकरण्डक इव पिटकं गणिपिटकं सर्वार्थसारकोशभूतमित्यर्थः"
દ્વાદશાંગ ગણિપિટકના સંબંધમાં ઉપર જે કહેવાયું છે તેને વિચાર કરતાં નીચે મુજબના મુદ્દાઓ ઉદ્ભવે છે –
(૧) દ્વાદશાંગને પ્રયોગ નામરૂપે તેમજ વિશેષણરૂપે એમ ઉભય સ્વરૂપમાં જોવાય છે. નામરૂપ દ્વાદશાંગથી બાર અંગોને સમાહાર-સમૂહ' એમ સમજવાનું છે, જ્યારે વિશેષણરૂપ દ્વાદશાંગથી “બાર અંગવાળું” એમ સમજવાનું છે. વળી દ્વાદશાંગને નામરૂપ ગણતી વેળા ગણિપિટકરૂપ દ્વાદશાંગ’ એમ ઘટના કરાય છે.
(૨) ગણિપિટક (પ્રા. ગણિપિડગ) એ સંજ્ઞા પ્રત્યેક અંગ માટે તેમ જ બારે અંગેના સમુદાય યાને દ્વાદશાંગી માટે પણ યોજાયેલી છે, અને તેમાં પણ દ્વાદશાંગી ભાટે એ સંજ્ઞા વિશેષ પ્રચલિત છે.
(૩) ગણિપિટકમાં “ગણિન' અને પિટક' એ બે શબ્દો છે. તેમાં “ગણિન'ને અર્થ “આચાર્ય તેમ જ “પરિકેદ થાય છે, અને પિટકનો અર્થ રત્ન વગેરેને કરંડિયો કે સર્વ સ્વનું ભાજન થાય છે. વળી આચાર્ય 'વાચક “મણિન ' શબ્દ જે “ગણું શબ્દ ઉપરથી બનેલો છે તેને અર્થ “સમુદાય થાય છે. એ સમુદાયથી “ગુણોને સમુદાય અથવા તે “સાધુઓને સમુદાય’ સમજવાનું છે. “મણિન' શબ્દને “પરિચછેદ'વાચક ગણતાં ગણિપિટકનો અર્થ પરિછેદને સમૂહ એ કરાય છે, પરંતુ તેમ કરવામાં ‘પિટક" નો અર્થ “સમૂહ કરાય છે.
(૪) આચાર્યના પિટકને વાલંજુક વાણિજકના પિટક સાથે સરખાવાયું છે.
(૫) જેમ વાણિજકને પિતાનું પિટક સર્વરના આધારરૂપ છે તેમ આચાર્યને ગણિપિટક એ ગુણાદિ રત્નના આધારરૂપ છે.
૧. આ “પિટક શબ્દ બોદ્ધોના મૂળભૂત શાસ્ત્ર માટે યોજાયેલા છે. જેમકે વિનયપિટક ઇત્યાદિ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
