________________
३२
આગામે દ્વારક-લેખસંગ્રહ તે બે આસે અને ચૈત્રની નવપદજીની અઠ્ઠાઈઓ-શાશ્વતી છે એમ શાસ્ત્રકારોએ ખુલલા શબ્દોમાં જણાવ્યું છે. તો આવી શાશ્વતી અને દેવતાઓને પણ આરાધવા લાયક એવી ઓળીની અઠ્ઠાઈન આરાધવામાં કર્યો મનુષ્ય કચાશ રાખે ?
અન્ય પર્વે આરાધવામાં દેવ, ગુરુ કે ધર્મ એ ત્રણમાંથી કોઈકેઈ એકની જ મુખ્યતા હોય છે, ત્યારે આ શ્રીસિદ્ધચક એટલે નવપદજીની આરાધનામાં તે દેવ, ગુરુ અને ધર્મ ત્રણે તત્ત્વની એકસરખી રીતે મુખ્યતા છે.
આ નવે પદમાં પણ એ વિચિત્ર ખુબી છે કે પહેલું દેવતવ લીધું છે, અને તેના બે પદે છે. જ્યારે બીજું ગુરુતત્વ લઈ તેમાં આચાર્યાદિક ત્રણ પદો રાખ્યાં છે, અને ત્રીજું ધર્મતત્વ લઈ તેના સમ્યગ્દર્શનાદિ ચાર પદે રાખ્યાં છે. એટલે પહેલાંના બે, બીજાનાં ત્રણ અને ત્રીજાના ચાર એમ મળી ત્રણે તત્તવના નવપદ સ્થાનથી એક એક વૃદ્ધિવાળાં કરેલાં છે. - ભગવાન અરિહંત વિગેરે નવ આરાધ્ય પદને ચક્રના આકારે ગોઠવેલા હોવાથી તે નવપદનું યંત્ર (સ્થાપના) તે ચકના આકારને ધારણ કરે છે, અને તેથી તેને સિદ્ધચક કહેવાય છે.
એ નવપદજીના યંત્ર, મંડળ કે ગટ્ટામાં અરિહંત મહારાજને કર્ણિકાસ્થાને બિરાજેલા જેમ ગણાય છે તેમ સ્થાપનાના આકારની અપેક્ષાએ જ્યારે ચક તરીકે કહેવામાં આવે ત્યારે ત્રિલોકનાથ તીથ કરો તે નવપદારૂપી ચકની નાભિને સ્થાને બિરાજમાન થએલા ગણાય. આ ચક્ર ચાલતું નહિ પણ સ્થિર હોવાથી તે નવપદના ચક્રમાં સિદ્ધ મહારાજા જ ઉચ્ચ સ્થાને બિરાજમાન થએલા છે, અને તેથી આ યંત્રને સિદ્ધ મહારાજા બીજે સ્થાને છતાં પણ સૌથી ઉચ્ચ સ્થાને આવવાથી શ્રી સિદ્ધચક્ર યંત્ર તરીકે જાણવું, માનવું કે જાહેર કરવું તે યોગ્ય જ છે.
