563 Jiva Bhedone Vishe Gyandwarnu Varnan

Author(s): Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay

Page 8

બંધાતી અશુભ પ્રવૃતિઓનો રસ અલ્પરૂપે બાંધતા જાય છે. ૪ થી ૬ નરકને વિશે ક્ષાયિક સમકિતી જીવો. હોતા નથી. માટે ઉપશમ અને ક્ષયોપશમ આ બે સમકિતવાળા જીવો હોય છે.
નિયમ ૧ :- કેટલાક મનુષ્યો અને તિર્યચો મનુષ્યભવમાં અને તિર્યંચભવમાં પહેલે ગુણસ્થાનકે ૧ થી ૬ નારકીમાંથી કોઇ પણ નારકીનું આયુષ્ય બાંધેલું હોય અને પછી એ ભવમાં ક્ષયોપશમ સમકિતની પ્રાપ્તિ કરે એ ક્ષયોપસમ સમક્તિના કાળમાં અવધિજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરે એટલે મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એમ ત્રણ જ્ઞાનવાળા એ જીવો બને છે. એ ત્રણ જ્ઞાન સાથે યોપશમ સમકિત લઇને ૧ થી ૬ નરકમાંથી કોઇપણ નરકમાં ઉત્પન્ન થાય તો ત્રણ જ્ઞાન સાથે ઉત્પન્ન થઇ શકે છે. જીવને અવધિજ્ઞાન પેદા થયા પછી એ અવધિજ્ઞાન સાધિક ૬૬ સાગરોપમ સુધી રહી શકે છે. જેટલો ક્ષયોપશમ સમકિતનો કાળા એટલો અવધિજ્ઞાનનો કાળ.
સાતમી નારકીના જીવોને વિશે :- મિથ્યાત્વ લઇને જીવો ઉત્પન્ન થાય છે. પહેલે ગુણસ્થાનકે સાતમી નારકીમાં મતિઅજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન રહેલા હોય છે. કેટલાક મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવો જાતિસ્મરણ જ્ઞાનથી અથવા ક્ષેત્રજન્ય દુ:ખની વેદનાથી અથવા પરસ્પર દુ:ખની વેદનાથી વિચારણા કરતાં કરતાં લઘુકર્મીપણાને પ્રાપ્ત કરી, શુધ્ધ યથાપ્રવૃત્તકરણ અધ્યવસાયને પ્રાપ્ત કરી, અપૂર્વકરણ અધ્યવસાયથી ગ્રંથીભેદ કરીને અનિવત્તિકરણ અધ્યવસાયથી ઉપશમ સમકિતની પ્રાપ્તિ કરે છે. આવી રીતે ઉપશમ સમકિત પામતાં અને ઉપશમ સમક્તિમાં રહેલા અસંખ્યાતા જીવો હોય છે. આ જીવોને મતિઅજ્ઞાન, શ્રતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન જ્ઞાનરૂપે બને છે. એટલે કે મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન રૂપે પરાવર્તન પામે છે. એ જ્ઞાનના ઉપયોગથી પોતાના આત્માને સમાધિમાં રાખીને દુ:ખને વેઠતાં વેઠતાં સકામ નિર્જરા કરતા જાય છે. પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બાંધતા જાય છે અને બંધાતી અશુભ પ્રકૃતિઓનો રસ અલ્પ બાંધતાં જાય છે. આવા અસંખ્યાતા ઉપશમ સમકિતી જીવો ઉપશમ સમકિતનો કાળ પૂર્ણ થાય એટલે ક્ષયોપશમ સમકિતની પ્રાપ્તિ કરે છે અને એ ક્ષયોપશમ સમકિત ૩૩ સાગરોપમ સુધી ટકાવી શકે છે. જ્યારે આયુષ્ય બાંધવાનો કાળ પ્રાપ્ત થાય તે વખતે અવશ્ય મિથ્યાત્વને પામે છે અને નિયમા તિર્યંચનું આયુષ્ય બાંધે છે ત્યાર પછી સાતમી નારકીમાંથી નીકળીને જીવ નિયમા તિર્યંચ જ થાય છે. વિર્ભાગજ્ઞાનની સ્થિતિ એટલે કે વિર્ભાગજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી સાધિક ૬૬ સાગરોપમ કાળ સુધી વિર્ભાગજ્ઞાન રહી શકે છે. કોઇ જીવ સાતમી નારકીમાં ૩૩ સાગરોપમ સુધી મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનકે રહીને ત્રણ અજ્ઞાન સહિત તિર્યંચનું આયુષ્ય બાંધીને તિર્યંચમાં ઉત્પન્ન થાય અને ત્યાં ત્રણ અજ્ઞાન લઇને જાય, તિર્યંચગતિમાં પણ ત્રણ અજ્ઞાનનો ક્ષયોપશમભાવ ટકાવી રાખે અને ત્યાંથી સાતમી નારકીનું આયુષ્ય બાંધી ત્રણ અજ્ઞાન સહિત સાતમી નારકીમાં ૩૩ સાગરોપમ આયુષ્યવાળો નારકી થાય તો તિર્યંચભવ અધિક ૬૬ સાગરોપમ સુધી વિર્ભાગજ્ઞાન રહી શકે છે. કોઇ જીવ 33 સાગરોપમ સુધી ક્ષયોપશમ સમકિત ટકાવીને આયુષ્ય બાંધતી વખતે મિથ્યાત્વને પામે, એક અંતર્મુહૂર્તમાં આયુષ્ય બાંધ્યા પછી ફ્રીથી. સમક્તિની પ્રાપ્તિ કરી શકે છે અને મરતી વખતે સમકિત લઇને તિર્યંચમાં જઇ શકતા નથી પણ નિયમા. મિથ્યાત્વગુણસ્થાનક લઇને જ તિર્યંચમાં જાય છે. ૬ મહીના પહેલાં આયુષ્યનો બંધ કરે છે. (દરેક નારકીના જીવો) ત્યાંના ૬ મહીના એટલે અહીંના એક વર્ષ બરાબર દેવતા અને નારકીનો એક દિવસ જાણવો. આ રીતે અસંખ્યાત વર્ષના આયુષ્યવાળા એટલે કે સાગરોપમના આયુષ્યવાળા નારકી અને દેવોને વિશે વ્યવહાર જાણવો. સંખ્યાતવર્ષના આયુષ્યવાળા દેવ અને નારકને વિષે આપણા જેવા જ
Page 8 of 49