________________
નારકીના-૧૪ = 9 અપર્યાપ્તા ૭ પર્યાપ્તા. તિર્યંચના-૪૮ = એકેન્દ્રિયના-૨૨, વિકલેન્દ્રિયના-૬
પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના-૨૦ = ૪૮. મનુષ્યના-૩૦૩ = અસન્ની અપર્યાપ્તા - ૧૦૧
સન્ની (ગર્ભજ) અપર્યાપ્તા - ૧૦૧
સન્ની (ગર્ભજ) પર્યાપ્તા - ૧૦૧ = ૩૦૩ દેવના ૧૮૮ જીવભેદો હોય છે. ભવનપતિ-૨૫ + વ્યંતર-૨૬ + જ્યોતિષ-૧૦ વિમાનિકના - ૩૩ એમાં બાર દેવલોક, ૩ કિબિષીયા, નવ લોકાંતિક, નવ ગ્રેવેયક = ૩૩.
આ રીતે કુલ ૨૫ + ૨૬ + ૧૦ + 33 = ૯૪.
૯૪ અપર્યાપ્તા + ૯૪ પર્યાપ્તા = ૧૮૮ થાય છે. પાંચ અનુત્તર વાસી દેવો નિયમા સમકતી હોવાથી મતિ અજ્ઞાન હોતુ નથી માટે એ પાંચ અપર્યાપ્તા અને પાંચ પર્યાપ્તા એ દશ ભેદો પાંચસો ત્રેસઠમાંથી બાદ કરેલ હોવાથી પાંચસો ત્રેપન જીવ ભેદોમાં મતિ અજ્ઞાન હોય છે.
શ્રુત અજ્ઞાનને વિષે ચોદ જીવભેદો હોય છે અને પાંચસો બેસઠમાંથી પાંચ અનુત્તરના દશ જીવભેદો બાદ કરી પ૫૩ જીવભેદો હોય છે. મતિ અજ્ઞાનની જેમ જાણવા.
નારકી-૧૪, તિર્યંચના-૪૮, મનુષ્યના-૩૦૩ દેવના-૮૮ = ૫૫૩ થાય છે. વિભંગ જ્ઞાનને વિષે – બે જીવભેદ હોય છે. સન્ની અપર્યાપ્તા - સન્ની પર્યાપ્તા. પ૬૩ જીવભેદની અપેક્ષાએ નારકીના - ૧૪, તિર્યંચના - ૧૦, સન્ની તિર્યંચો મનુષ્યના - ૩૦, ગર્ભજ અપર્યાપ્તા - ૧૫, ગર્ભજ પર્યાપ્તા - ૧૫ = ૩૦. દેવોના - ૧૮૮ પાંચ અનુત્તરના અપર્યાપ્તા - ૫ અને પર્યાપ્તા-૫ = ૧૦ સિવાય. ૧૪ + ૧૦ + ૩૦ + ૧૮૮ = ૨૪૨ થાય છે. આ રીતે એક એક જ્ઞાનને વિષે જીવભેદોનું વર્ણન કરેલ છે.
આ જ્ઞાનથી જીવો પોત પોતાના રાગાદિ પરિણામની વૃદ્ધિ અને હાનિ અનુસાર કર્મબંધ કર્યા કરે છે આથી આની વિચારણા કરતા કર્મબંધથી છૂટવા માટે રાગાદિની વૃદ્ધિ હાનિથી નિર્લેપ રહી જ્ઞાનના ઉપયોગમાં જીવ જેટલો વિશેષ કાળ પસાર કરે એટલો એ જીવ કર્મબંધથી છૂટકારો મેળવતો મેળવતો સંપૂર્ણ કર્મ રહિત બની શકે છે આથી આ જ્ઞાન દ્વારની વિચારણા કરેલી છે.
કેટલા જીવભેદોમાં કયા કયા જ્ઞાન ન હોય તે ! (૧) મતિજ્ઞાન – ૧૫૮ જીવભેદોમાં હોતું નથી. નારકીનો – ૧ સાતમી નારકી અપર્યાપ્ત. તિર્યંચના - ૩૮ એકેન્દ્રિયના - ૨૨, વિકલેન્દ્રિયના - ૬,
અસન્ની પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના - ૧૦ = ૩૮. મનુષ્યના - ૧૦૧ અસન્ની અપર્યાપ્તા ૧૦૧ મનુષ્યો.
Page 19 of 49
