________________
જ્ઞાન હોય છે.
જ્યોતિષી દેવોને વિષે જ્ઞાનનું વર્ણન
જ્યોતિષી દેવો સૂર્ય-ચન્દ્ર-ગ્રહ-નક્ષત્ર અને તારા એ પાંચ અઢીદ્વીપને વિષે એટલે પીસ્તાલીશ લાખા યોજનને વિષે એ પાંચના વિમાનો ક્રતા હોય છે અને અઢી દ્વીપની બહારના ભાગમાં એ પાંચના વિમાનો સ્થિર હોય છે આથી દશ ભેદો ગણાય છે. એ દશ અપર્યાપ્તા દેવો અને દશ પર્યાપ્તા દેવો એમ વીશ ભેદો થાય.
છે.
દશ અપર્યાપ્તા દેવોને વિષે પહેલું, બીજું અને ચોથું એ ત્રણ ગુણસ્થાનક હોય છે.
પહેલા અને બીજા ગુણસ્થાનકે મતિઅજ્ઞાન-શ્રુતઅજ્ઞાન એ બે અજ્ઞાન તેમજ મતિઅજ્ઞાન, શ્રતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણઅજ્ઞાન હોય છે. ચોથા ગુણસ્થાનકે આ દેવોને ક્ષયોપશમ સમકીત હોય છે એટલે મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
જ્યોતિષી પર્યાપ્તા દેવોને એકથી ચાર ગુણસ્થાનક હોય છે આથી એકથી ત્રણ ગુણસ્થાનકમાં મતિઅજ્ઞાન-શ્રતઅજ્ઞાન-વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથા ગુણસ્થાનકે આ જીવોને ઉપશમ સમકીત અને ક્ષયોપશમ સમકીત એમ બે સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એમ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
ભવનપતિ-વ્યંતર-જ્યોતિષી દેવોને વિષે ક્ષયોપશમ સમકીન લઇને જે જીવો જાય છે તેમાં કેટલાક જીવોએ પહેલે ગુણસ્થાનકે આયુષ્ય બાંધેલું હોય અને સમકીત પામે તો સમકીન લઇને જાય છે અથવા સાતિચાર ક્ષયોપશમ સમકીતની હાજરીમાં આયુષ્યનો બંધ કરે તો ભવનપતિ આદિ ત્રણમાંથી કોઇનું પણ
ય બાંધે છે તો એવા જીવો આયુષ્યનો બંધ કરી ક્ષયોપશમ સમકીત લઇને ગયેલા હોય છે. કુમારપાલા મહારાજાનો આત્મા હાલ વ્યંતર જાતિના દેવમાં રહેલો છે.
વૈમાનિક દેવોને વિષે જ્ઞાનનું વર્ણન
બાર દેવલોક + ત્રણ કિલ્બષીયા + નવ લોકાંતિક + નવ રૈવેયક + પાંચ અનુત્તર એમ આડત્રીશ દેવલોકો હોય છે તે અપર્યાપ્તા + પર્યાપ્તા ગણતાં છોંતેર દેવલોકના ભેદો થાય છે.
બાર અપચક્ષિા દેવોને વિષે જ્ઞાનનું વર્ણન
આ જીવોને પહેલું-બીજું અને ચોથું એમ ત્રણ ગુણસ્થાનક હોય છે. તેમાં પહેલા અને બીજા ગુણસ્થાનકે મતિઅજ્ઞાન-શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એમ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે. ચોથા ગુણસ્થાનકે ક્ષાયિક સમકીત અને ક્ષયોપશમ સમકીત એમ બે સમકીત હોય છે. આથી મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન આ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
બાર દેવલોકના પર્યાપ્તા દેવોને એકથી ચાર ગુણસ્થાનક હોય છે તેમાં એકથી ત્રણ ગુણસ્થાનકમાં રહેલા જીવોને મતિઅજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથે ગુણસ્થાનકે ઉપશમ સમકીત-ક્ષયોપશમ સમકીત અને ક્ષાયિક સમકીત એ ત્રણ સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
Page 15 of 49
