________________
ત્રણ કિલ્બિલીયા અપર્યાપ્તા દેવોને વિષે એક મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક હોવાથી મતિઅજ્ઞાન-શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન જ હોય છે.
ત્રણ કિબિપીયા પર્યાપ્તા દેવોન વિષે એકથી ચાર ગુણસ્થાનક હોવાથી એકથી ત્રણ ગુણસ્થાનકને વિષે મતિઅજ્ઞાન, શ્રતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથા ગુણસ્થાનકે ઉપશમ સમકીત અને ક્ષયોપશમ સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રમ જ્ઞાન હોય છે.
નવ લોકાંતિક અપર્યાપ્તા દેવોને વિષે પહેલું, બીજું અને ચોથું એ ત્રણ ગુણસ્થાનક હોય છે તેમાં પહેલા-બીજા ગુણસ્થાનકે મતિઅજ્ઞાન, શ્રતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથે ગુણસ્થાનકે ક્ષયોપશમ સમકીત અને ક્ષાયિક સમકીત એમ બે સમકીત હોય છે આથી મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
નવ લોકાંતિક પર્યાપ્તા દેવોને વિષે એકથી ચાર ગુણસ્થાનક હોય છે તેમાં એકથી ત્રણ ગુણસ્થાનકને વિષે મતિઅજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથા ગુણસ્થાનકે ઉપશમ-ક્ષયોપશમ અને ક્ષાયિક એમ ત્રણ સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
નવ ગ્રેવેયકના દેવોને વિષે અપર્યાપ્તા દેવોને પહેલું-બીજું અને ચોથું એ ત્રણ ગુણસ્થાનક હોય છે. તેમાં પહેલા-બીજા ગુણસ્થાનકે મતિઅજ્ઞાન, શ્રતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એમ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથા ગુણસ્થાનકે ક્ષયોપશમ અને ક્ષાયિક એ બે સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
નવ ગ્રેવેયક પર્યાપ્તા દેવોને વિષે એકથી ચાર ગુણસ્થાનક હોય છે તેમાંથી એકથી ત્રણ ગુણસ્થાનકને વિષે મતિઅજ્ઞાન-શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે.
ચોથા ગુણસ્થાનકે ઉપશમ-ક્ષયોપશમ અને ક્ષાયિક એ ત્રણ સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
પાંચ અનુત્તર અપર્યાપ્તા દેવોને એક ચોથું જ ગુણસ્થાનક હોવાથી અને મોટા ભાગે ક્ષયોપશમ અને ક્ષાયિક સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન હોય છે.
કોઇ મનુષ્ય પહેલા સંઘયણવાળા ઉપશમ સમકીત સાથે ઉપશમ શ્રેણિ પ્રાપ્ત કરે અને એ ઉપશમાં શ્રેણિમાં કાળ કરે તો ઉપશમ સમકીત લઇને પાંચ અનુત્તરમાં ઉત્પન્ન થાય છે પણ તે ઉપશમ સમકીત એક સમય રહેતું હોવાથી અને એની વિરક્ષા કરેલ નથી જો વિવક્ષા કરીએ તો મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન ઉપશમ સમકોતમાં દેવોમાં હોય છે.
એવી જ રીતે કોઇ મનુષ્ય બીજા અને ત્રીજા સંઘયણવાળા ઉપશમ સમકીત સાથે ઉપશમ શ્રેણી પ્રાપ્ત કરે અને ઉપશમ શ્રેણિમાં કાળ કરે તો એ જીવો ઉપશમ સમકીત સાથે પાંચ અનુત્તર સિવાય વૈમાનિક દેવલોકના કોઇપણ દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થાય છે પણ તે ઉપશમ સમકીત એક સમય રહેતું હોવાથી અહીં વિવક્ષા કરી નથી પણ જો વિવક્ષા કરીએ તો અપર્યાપ્તાવસ્થામાં ઉપશમ સમકીતમાં મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
પાંચ અનુત્તર પર્યાપ્તા દેવોને એક ચોથું ગુણસ્થાનક જ હોય છે અને એ ગુણસ્થાનકે એ દેવોને બે સમકીત હોય છે. ક્ષયોપશમ સમકીત અને ક્ષાયિક સમકીત. આથી આ દેવોને મતિજ્ઞાન , શ્રુતજ્ઞાન અને
Page 16 of 49
