18 Dosho thi Rathit Arihant Parmatma

Author(s): Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay

Page 9

અજ્ઞાન સર્વ દુઃખોનું અને સર્વ દોષોનું કારણ છે તથા આત્માને ભયંકર ઉદ્વેગ સાગરની અંદર ડુબાવવાનું કાર્ય અજ્ઞાન હઠ પૂર્વક કરે છે.
અજ્ઞાનનો વિપાક કેવો હોય છે એ જણાવે છે.
એજ હેતુથી અજ્ઞાનનો વિપાક ઘણોજ કારમો છે એમ ઉપકારીઓ વર્ણવે છે. ઉપકારીઓ ક્રમાવે છે. કે અજ્ઞાનના યોગે આત્માઓ
કાર્યકાર્ય ન જાનન્તિ ગમ્યા ગમ્ય ચ તત્વતઃ | ભક્ષ્યા ભક્ષ્ય ન બુધ્યન્ત પેયાપેયં ચ સર્વથા | ૧ ||
અન્ડા ઇવ કુમાર્ગેણ પ્રવર્તત્તે તતઃ પરમ્ || તતો નિબધ્ય ધોરાણિ કણ્ય કૃત શમ્બલા: || ૨ ||
- ભવમાર્ગે નિરન્ત પત્ર પર્યટત્તિ સુદુઃખિતાઃ | ભાવાર્થ :- તત્વથી કાર્ય-અકાર્યને અને ગમ્ય-અગમ્યને જાણતા નથી. ભક્ષ્ય-અભક્ષ્યને અને પેય-અપેયને સર્વથા જાણતા નથી, તે કારણથી અજ્ઞાન વશ આત્માઓ અધૂની માફ્ટ કુમાર્ગે કરીને પ્રવૃત્તિ કરે છે અને એ કુમાર્ગે પ્રવૃત્તિ કરવાના કારણથી પરલોકનું ભાથું નહિ કરી શકનારા તે ઘોર કર્મોનો બંધ કરીને અતિશય દુ:ખી થયા થકા અંત વિનાના આ ભવમાર્ગમાં પર્યટન કર્યા કરે છે.
અજ્ઞાનનો આવી જાતિનો વિપાક ઓછો કારમો ન જ ગણાય અજ્ઞાન આત્માને અંધ બનાવી દે છે.
અજ્ઞાનથી અંધ બનેલો આત્મા નથી જાણી શકતો કાર્ય કે અકાર્ય-નથી જાણી શકતો ગમ્ય કે અગમ્ય-નથી જાણી શકતો ભક્ષ્ય કે અભક્ષ્ય અને નથી જાણી શકતો પેય કે અપેય. કાર્ય અને અકાર્ય-ગમ્ય અને અગમ્ય-ભક્ષ્ય કે અભક્ષ્ય તથા પેય અને અપેયને નહિ જાણનારો આત્મા ઉન્માર્ગે પ્રવૃત્તિ કરે એ સહજ છે. ઉન્માર્ગે આથડતો આત્મા પરલોકની સાધના ન કરી શકે અને ઘોર કર્મોનો બંધ કરી આ અનાદિ અનંત સંસારમાં પોતાનું કારમું પરિભ્રમણ વધારે એમાં કશું જ આશ્ચર્ય નથી. અજ્ઞાનના આવા વિપાકને જાણ્યા પછી પણ જેઓ ન ચેતે તેઓનો આ સંસારમાંથી કદી જ અંત આવતો નથી. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રને વિષે પણ કહ્યું છે કે
અજ્ઞાન ખલું કષ્ટ ક્રોધાદિભ્યોડપિ સર્વ પાપેભ્યઃ |
અર્થ હિતમહિતં વા ન વેત્તિ કેનાડકવૃત્તો લોકઃ || ૧ || ભાવાર્થ :- ક્રોધાદિ કષાયો કરતાં પણ તથા સર્વ પાપો કરતાં પણ કષ્ટદાયક અજ્ઞાન કહેલું છે કારણકે અજ્ઞાનથી આવૃત્ત થયેલા-વીંટાયેલા લોકો (એટલે જગત) પોતાના હિત અહિતને જાણતા નથી. || ૧ ||
જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમ ભાવથી આત્મામાં જે જ્ઞાનનો ક્ષયોપશમભાવ પેદા થાય છે એ મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના ઉદયથી અજ્ઞાન રૂપે કહેવાય છે. એ અજ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ ભાવ જઘન્યથી અક્ષરના અનંતમાં ભાગ જેટલો હોય છે અને ઉત્કૃષ્ટથી સાડા નવ પૂર્વ સુધીનાં જ્ઞાન સુધી કહેલો છે. કારણ કે અભવ્ય-દુર્ભવ્ય-ભારેકર્મી-દુર્લભબોધિ જીવો ગ્રંથી દેશે આવી સાડા નવ પૂર્વ સુધી જ્ઞાન ભણી શકે છે માટે એટલું કહેવાય છે. અને એ સાડાનવ પૂર્વ સુધીનું જ્ઞાન ભણે છતાં પોતાના આત્માની હિત પ્રવૃત્તિ શેમાં અને અહિત પ્રવૃત્તિ શેમાં એ જ્ઞાન એ જીવોને પ્રાપ્ત થઇ શકતું જ નથી. નિરતિચાર ચારિત્રનું પાલન પૂર્વક્રોડ વર્ષ સુધી પાળે એટલે આઠ વર્ષે સંયમ લઇ નિરતિચારપણે પાલન કરે છતાં મારું હિત સર્વવિરતિની પ્રવૃત્તિમાં છે.
Page 9 of 76