________________
સ્વાદિષ્ટ ખાણી-પીણી अलु ભક્તિમાં ચિત્તની પ્રસન્નતા લાવવા દેતુ નથી. ત્યાગ કરવો સહેલો છે, વૈરાગ્ય લાવવા અઘરો છે.
વૈરાગી જીવન બનાવી અનુકૂળ પદાર્થોનો ત્યાગ કરવો દુષ્કર છે.
ત્યાગવાળો જીવ ત્યાગનો નિયમ પુરો થાય અને ત્યાગેલી ચીજ ન મલે તો આર્તધ્યાન રૌદ્રધ્યાનમાં સરી પડે છે. જ્યારે વૈરાગી જીવ પારણું કરતા મન પસંદ સામગ્રી મલે તો પણ ઓછી ખાશે અને આર્તધ્યાન રૌદ્રધ્યાન થવા દેશે નહિ. ખાવા છતાંય સકામ નિર્જરા કરી આત્મ કલ્યાણ સાધશે આથી કામદોષ પેદા ન થાય એની કાળજી રાખીને જીવન જીવવા પ્રયત્ન કરવો જોઇએ.
અંતરાય કર્મ
અંતરાયકર્મના ૫ દોષ છે. (૧) દાનાંતરાય, (૨) લાભાંતરાય, (૩) ભોગાંતરાય, (૪) ઉપભોગાંતરાય અને (૫) વીર્યંતરાય.
અંતરાય એટલે કોઇપણ જીવને નિમિત્તરૂપ બનાવીને અથવા કોઇપણ અચેતન પદાર્થને નિમિત્તરૂપ બનાવીને બીજા જીવોને એની વિચારધારામાં, એના વચનોમાં અને કાયાથી થતી પ્રવૃત્તિમાં વિઘ્નરૂપ કરવું એને અંતરાયકર્મ કહેવાય છે. અનાદિકાળથી જગતને વિષે પરિભ્રમણ કરતાં પોતપોતાની શક્તિ મુજબ આવેલા દુઃખોનો નાશ કરવા, ભવિષ્યમાં દુઃખ ન આવે તેની કાળજી રાખવા અને પોતે ઇચ્છેલી, સુખરૂપ માનેલી અનુકૂળ પદાર્થોની સામગ્રી મેળવવા માટે પ્રયત્ન કરતાં જીવોને જે કોઇ વિઘ્ન કરવું એટલે કે અનુકૂળ સામગ્રીના બદલે પ્રતિકૂળ સામગ્રીનો પ્રયત્ન કરતો જાય અને અનુકૂળ સામગ્રીથી છેટો ન છેટો થતો જાય, એવો પ્રયત્ન કરવો તેને અંતરાયકર્મ કહેવાય છે. વ્યવહારમાં સામાન્ય રીતે એમ કહેવાય છે કે બીજાને સુખ સગવડ આપે તો ભવિષ્યમાં સુખસગવડ મળે. એ જ રીતે બીજાને ખાવા-પીવા આદિની સામગ્રી આપે તો ભવિષ્યમાં ખાવા-પીવા આદિની સામગ્રી મળે. આના પરથી નિશ્ચિત થાય છ કે જગતના જીવોને જે સુખ સામગ્રી જોઇએ છે, ખાવા-પીવા આદિની સામગ્રી જોઇએ એ સામગ્રીઓ બીજાને ન મળે અને પોતાને જ બધું મળ્યા કરે. આવી જે વિચારસરણી એનાથી જીવો ભવિષ્યમાં અનુકૂળ સામગ્રી ન મળે એવું કર્મ જોરદાર રસે બાંધતા જાય છે.
દાનાંતરાય દોષનું વર્ણન
પુણ્યના ઉદયથી જીવની પાસે દાન આપવાની સામગ્રી પ્રાપ્ત થયેલી હોય, દાનનું ફ્ળ શું છે તે પણ જાણતો હોય. સામે દાનગ્રહણ કરવાવાળો જીવ યોગ્ય પણ હોય છતાં પણ અંતરાયકર્મના ઉદયથી દાન આપવાની ઇચ્છા જરાય પેદા ન થાય તેને દાનાંતરાય કર્મ કહેવાય છે. સામાન્ય રીતે દાનના પ્રકાર ઉચિતદાન, વ્યવહારદાન, પાત્રદાન અને સુપાત્રદાન એમ ૪ પ્રકારે છે.
(૧) ઉચિત દાન :- અતિથિ વીગેરેને અથવા ઘરમાં આવેલા અથવા ઘર આંગણે આવેલા જીવોને કુલપરંપરાથી જે દાન આપવું તે ઉચિતદાન કહેવાય.
(૨) વ્યવહાર દાન :- પોતાના કુટુંબ સિવાય જે સ્નેહી સંબંધી વી. ને વ્યવહાર રૂપે જે આપવું પડે તેને વ્યવહારદાન કહેવાય છે.
(૩) પાત્ર દાન :- પાત્રદાનને વિશે પોતાની પત્ની, દીકરા, દિકરીઓ ગણાય છે. મા-બાપ
Page 56 of 76
