________________
વિચારો પેદા કરાવે છે. અનેક પ્રકારના પાપના વ્યાપારો કરાવે છે અને અનેક પ્રકારના પાપના સંસ્કારો દ્રઢ કરાવીને એ અનુકૂળ ર્થોનું સુખ જ સર્વસ્વ રૂપે છે એવી માન્યતા પેદા કરાવે છે માટે જ એ અનુકૂળ પદાર્થોનું સુખ જ દુઃખરૂપ દુઃખનું ફ્લ આપનાર અને દુ:ખની પરંપરા વધારનાર છે એમ સમજણ પેદા થતી જાય છે.
અનુકૂળ પદાર્થોનું સુખ ક્ષણિક છે છતાં પણ એ સુખમાં એવી શક્તિ રહેલી છેકે જીવ શરીરથી ગમે તેટલું કામ કરીને, થાકીને ઘરે આવ્યો હોય. ગમે તેટલા બરાડા પાડીને વચનો બોલીને બોલવાના હોશ કોશ ઉડી ગયા હોય એવો સાવ થઇ ગયેલો હોય અને મનથી પણ અનેક પ્રકારની મહેનત કરીને મનથી થાકીને એટલે પોતાને ધારી સળતા પ્રાપ્ત ન થઇ હોય, ઉઘરાણીમાં પણ સળતા ન મલી હોય એમ ચારે બાજુથી નાસીપાસ થઇને ઘરે આવેલો હોય એવો જીવ લોથપોથ થઇ શુનમુન થઇને બેઠો હોય એમાં એના રાગવાળા પોતાના ગણાતા વિશ્વાસપાત્ર પોતાની પત્ની બે સારા શબ્દોથી બોલાવે-શાંતિથી બેસાડે, સુવાડે તમોને જે અનુકૂળ હોય એ પદાર્થો ખાવા, પીવા આપે અને આરામ કરાવે એવું જે ક્ષણિક સુખ મલે એટલે મન, વચન, કાયાથી આખા દિવસનો લાગેલો થાક બધો નાશ પામે છે એટલે ઉતરી જાય છે અને એ ક્ષણિક સુખમાં હાશકારો પેદા થાય છે. આ રીતે એ ક્ષણિક સુખ દુઃખનો નાશ કરી શાતા અને સુખ આપવામાં ઉપયોગી થાય છે આથી જ એ ક્ષણિક સુખ જીવોને દુ:ખ રૂપ લાગતું નથી અને દુઃખ રૂપ લગાડવા પ્રયત્ન કરતો નથી. આથી જીવો એ સુખને જ સુખ માનીને જગતને વિષે પરિભ્રમણ કર્યા જ કરે છે. આને જ કામ નામનો દોષ કહેવાય છે.
આ કામ નામના દોષને વધારનાર અને પુષ્ટ કરનાર એ વિચારોને સ્થિર કરનાર જ્ઞાની ભગવંતોએ સૌથી પહેલું કારણ કહ્યું હોય તો મુખવાસને કહેલું છે. મુખવાસ = તાંબૂલ અનેક પ્રકાર તાંબુલ ખાવાથી વિકાર પેદા થાય છે અને એ વિકારોથી કામ નામનો દોષ પેદા થાય છે માટે કામના દોષથી બચવા માટે તાંબુલથી ચેતતા રહેવું જોઇએ.
૨. સુગંધી પદાર્થો નો જેટલો વધારે ઉપયોગ કરવામાં આવે એટલો કામ ઉત્તેજિત થાય છે કારણ કે સુગંધી પદાર્થોનો જેટલો વધારે ઉપયોગ કરવામાં આવે એનાથી વિષય વાસનાના વિચારો જીવોને વધતા જાય છે અને આત્મામાં કામદોષ પેદા થતો જાય છે. સામાન્ય રીતે દુર્ગધમય વાતાવરણમાં ચિત્તની પ્રસન્નતા ટકતી નથી માટે ધર્મના અનુષ્ઠાનોમાં અત્તરનો ઉપયોગ થાય છે. ભગવાનની પૂજામાં વાસક્ષેપનો ઉપયોગ પણ આજ કારણથી થાય છે.
૩. વર્ષાબદતુનો કાળ.
૪. હાસ્ય મોહનીય પેદા થાય એવા ચિત્રો જોવા-પુસ્તકોનું વાંચન કરવું, નાટકો જોવા જેનાથી કામદોષ ઉત્તેજિત થાય છે.
૫. શૃંગાર - શરીરને સારી રીતે શણગારીને તૈયાર કરવું. ૬. મિથુનનું સેવન કરવું. ૭. રમણીય સ્થાનોમાં હરવું-ફ્રવું. ૮. વનના ભાગો એટલે એકાંત. ૯. સ્નાન કરવું. સ્નાન એ કામને ઉત્તેજિત કરનારી ચીજ છે.
૧૦. સ્વાદિષ્ટ-આહાર કરવો, મનગમતા આહારના પદાર્થો કામ દોષને ઉત્તેજિત કરે છે. આ બધા. કારણો આત્માની દુર્ગતિના કારણો કહેલા છે.
Page 55 of 76
