________________
(૧૧) કામ નામના દોષનું વર્ણન
કામ. કામ = વિષયાભિલાષ.
પાંચ ઇન્દ્રિયોના અનુકૂળ વિષયોને વિષે ઇન્દ્રિયોને જોડવી અને આનંદ પામવો તેને કામ કહેવાય છે. ત્રેવીસ પ્રકારના વિષયો હોય છે તેના બસો બાવન વિકારો હોય છે. ત્રેવીશ વિષયોમાંથી જે વિષયો. અનુકૂળ લાગે તેની સાથે ઇન્દ્રિયોને જોડવી અને બસો બાવન વિકારોમાંથી અનુકૂળ વિકારોના વિચારો કરી આનંદ પામવો અને પ્રતિકૂળ વિષયો અને વિકારોને વિષે ઇન્દ્રિયોને ન જોડવી એટલે પાછી ખસેડવી એ કામ નામનો દોષ કહેવાય છે.
અનાદિ કાળથી સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતા જીવોને વેદનો ઉદય સતત ચાલુ જ હોય છે. ધ્રુવોદયી. રૂપે એ ઉદય કામ કરતો હોય છે અને એ ઉદયના પ્રતાપે જ જીવોના અંતરમાં વિષયોના-વિકારોના વિચારો ચાલ્યા જ કરતા હોય છે અને જ્યારે જે પ્રમાણે વિષયો અને વિકારોની સામગ્રી મલે એ પ્રમાણે એ વિષયો અને વિકારો ઉત્તેજિત થયા વગર રહેતા નથી અને તેને આધીન થઇને જ જીવો પોતાનું જીવન જીવતા હોય છે અને જન્મ મરણની પરંપરા વધાર્યા જ કરે છે.
જ્યાં સુધી મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનકમાં રહેલ જીવ સમજણના ઘરમાં ન આવે એટલે કે અપુનર્બલક દશાના પરિણામે ન પામે ત્યાં સુધી એ જીવોને વિષયોની અનુકૂળતા એજ સર્વસ્વ સુખ છે. એજ મેળવવા જેવું એજ ભોગવવા જેવું એજ વધારવા જેવું, એજ ટકાવવા જેવું અને એજ સાચવવા જેવું માનીને પોતાનું જીવન જીવતા હોય છે અને એ કામ નામના સુખને મેળવવા આદિ માટે ગમે તેટલું કષ્ટ વેઠવું પડે તો એ બધું કષ્ટ ઉલ્લાસપૂર્વક સારામાં સારી રીતિએ કષ્ટ માન્યા વગર મજેથી વેઠે છે આથી જ પોતાના આત્માનો. સંસાર સંખ્યાતા ભવ રૂપે અથવા અસંખ્યાતા ભવરૂપે અથવા અનંતા ભવરૂપે વધાર્યા જ કરે છે અને કામ નામનો દોષ કહેવાય છે.
કામ નામનો દોષ પુરૂષ વેદ અથવા સ્ત્રીવેદ અથવા નપુંસકવેદના ઉદયથી પેદા થાય છે. નપુંસક વેદ એટલે પુરૂષ અને સ્ત્રી બન્નેને સેવવાનો અભિલાષ પેદા થાય છે.
સ્ત્રીવેદ એટલે પુરૂષને સેવવાનો અભિલાષ પેદા થાય છે. પુરૂષ વેદ એટલે સ્ત્રીને સેવવાનો અભિલાષ પેદા થાય છે.
પુરૂષ વેદનો બંધ પહેલા ગુણસ્થાનકથી નવમા ગુણસ્થાનકના પહેલા ભાગ સુધી હોય છે. ઉદય નવમાં ગુણસ્થાનક સુધી હોય છે અને સત્તા નવમાના છઠ્ઠા ભાગ સુધી હોય છે.
જ્યાં સુધી ઉદય અને સત્તા હોય છે ત્યાં સુધી જીવ સવેદી (કામના દોષના ઉદયવાળો) કહેવાય છે અને જ્યારે ઉદય-સત્તા નાશ પામે ત્યારથી અવેદી કહેવાય છે એટલે કામ દોષનો નાશ થયો એમ કહેવાય. છે. સ્ત્રીવેદનો બંધ પહેલા અને બીજા ગુણસ્થાનકે હોય છે. ઉદય નવમાં ગુણસ્થાનક સુધી અને સત્તા નવમા ગુણસ્થાનકના ચોથા ભાગ સુધી હોય છે.
- નપુંસકવેદનો બંધ પહેલા ગુણસ્થાનક સુધી હોય છે. ઉદય નવમાં ગુણસ્થાનક સુધી હોય છે અને સત્તા નવમાના ત્રીજા ભાગ સુધી હોય છે.
જ્યારે જીવો પહેલા ગુણસ્થાનકે સમજણના ઘરમાં દાખલ થાય એટલે અંતરમાં એ ભાવ પેદા થતા જાય છે કે અનુકૂળ પદાર્થોના વિષયોનું સુખ જીવને પુણ્યથી મલે છે એવી સમજણ ઉડે ઉડે પેદા થતી જાય છે અને સાથે વિચારણા કરતા જાય છે કે એ પુણ્યથી મલતું સુખ જ આત્માની પાસે અનેક પ્રકારના પાપના.
Page 54 of 76
