________________
જોઇને એ રિદ્ધિસિદ્ધિમાં સુખ મળવાને બદલે દુ:ખી થતા જોઇને નિસર્ગરૂપે સમતિની પ્રાપ્તિ કરી શકે છે. કોઇ બળવાન દેવો બીજાની દેવીઓને ઉપાડીને ભાગી જાય, બીજાની રિદ્ધિસિદ્ધિ લઇને નાસી જાય, અનેક દેવો ભેગા થઇને નબળા દેવોને માર મારતા હોય, મશ્કરી કરતા હોય ઇત્યાદિ અનેક પ્રકારના દુ:ખ પેદા કરવાના સ્થાનોને જોઇને અથવા કોઇ દેવ ચ્યવન પામવાના કાળની નજીકમાં હોય અને સામગ્રી છોડીને જવાની વિચારણામાં અત્યંત દુ:ખી થયેલા દેવોને જોઇને, પોતાનો સ્વામી ચાલ્યો જશે તો અમે શું કરીશું એવી વિચારણા કરીને દેવીઓનો કલ્પાંત અને અત્યંત દુ:ખી થયેલો દેવીઓને જોઇને સુખના રાગમાં વૈરાગ્ય પેદા કરીને મિથ્યાત્વ નામના દોષમાં ક્ષયોપશમ ભાવ પેદા કરીને ઉપશમ કે ક્ષયોપશમ સમકિતને પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
સુખ દુ:ખરૂપ લગાડવા માટે ક્રિયા કરતો હોય તો જ તે ક્રિયા સમ્યક્રિયા કહેવાય છે. એવી જ રીતે દેવલોકમાં રહેલા દેવોને અનુકૂળ પદાર્થોને વિશે અત્યંત આસક્તિપૂર્વક અને મમત્વ બુધ્ધિ પૂર્વક પુણ્યથી મળેલા પદાર્થોને વિશે મમત્વ રાખી રાખીને પલ્યોપમકાળ સુધી, સાગરોપમ કાળ સુધી એ પદાર્થોનો ભોગવટો કરેલો હોય અને એ પદાર્થોને જ્યારે છોડીને બીજા સ્થાને જવાનો વખત આવે ત્યારે પોતાના આયુષ્યના ૬ મહિનાનો કાળ બાકી રહે ત્યારે દેવોને ખબર પડે છે. મારે આ બધા પદાર્થો મૂકીને હવે જવાનું છે. એ વખતે જીવોને મિથ્યાત્વની મંદતા અથવા મિથ્યાત્વનો ક્ષયોપશમભાવ પેદા થયેલો ન હોય તો એ જીવોને મિથ્યાત્વના ઉદયથી અજ્ઞાન નામના દોષથી, રાગ નામના દોષથી એ પદાર્થોનો વિયોગ થવાથી અને મારે મૂકીને જવાનું છે એ જાણતાની સાથે જે દુ:ખની વેદના પેદા થાય છે તે દુઃખ નારકીના દુઃખ કરતાં પણ કંઇક ગણું અધિક પેદા થયેલું હોય છે. એવા દુ:ખી દેવોને જોઇને દુ:ખમાં રીબાતા પદાર્થોના વિયોગથી ઝુરતા એવા આત્માઓને જોતાની સાથે જ લઘકર્મી ભવ્યાત્મા દેવોને પોતાના આત્માની દયા પેદા થાય છે. જો તું પણ સાવધ નહિ રહે તો છેલ્લે તારી પણ આજ હાલત થશે. એવી વિચારણામાં ચઢતાંની સાથે વિયોગના દુ:ખની રીબામણ ન થાય તેની કાળજી રાખીને મિથ્યાત્વ ક્ષયોપશમભાવ પેદા કરવાનો પ્રયત્ન કરતા જાય છે. આવા અનેક પ્રકારના નિમિત્તોથી દેવલોકમાં લઘુકર્મી ભવ્યાત્મા દેવો અધિગમ સમક્તિ અથવા નિસર્ગ સમકિત એટલે કે ઉપશમ સમકિત અથવા ક્ષયોપશમ સમક્તિને પ્રાપ્ત કરી શકે છે. જ્યારે સમક્તિને પ્રાપ્ત કરી એ સમક્તિને ટકાવીને પોતાનું જીવન જીવતા હોય છે. તે વખતે અજ્ઞાન દોષ, મિથ્યાત્વના ઉદયના નાશનો દોષ, રાગની મંદતાનો દોષ, આંશિક અવિરતીના દોષને કાબુમાં રાખીને પોતાનું જીવન જીવતા હોય છે. મિથ્યાત્વની મંદતાના કારણે પુણ્યથી મળેલી સામગ્રી દેવોને પણ દુઃખરૂપ લાગે છે. ક્ષયોપશમ સમકિતના કારણે પુણ્યથી મળેલી સુખની સામગ્રી છોડવા લાયક છે એવી બુધ્ધિ સતત રહેલી હોય છે. આ કારણથી ક્ષયોપશમ સમકિતી દેવો ભવનપતિથી માંડીને નવ રૈવેયક સુધીમાં જે રહેલા હોય છે એ બધા દેવોની સ્થિતિ પોતાને મળેલી સામગ્રી દુ:ખરૂપ, દુ:ખના ળને આપનારી, દુ:ખની પરંપરા વધારનારી હોવાથી, છોડવા લાયક જ છે, ગાઢ અવિરતીના ઉદયથી પોતે નથી છોડી શકતા એનું અંતરમાં ભારોભાર દુઃખ હોય છે. એ દુ:ખના પ્રતાપે અવધિજ્ઞાન ક્ષયોપશમભાવથી અવધિજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયેલું હોય છે. એનો ઉપયોગ મુકીને મનુષ્યલોકમાં રહેલા મનુષ્યોમાંથી જે મનુષ્ય સર્વવિરતીનો પરિણામ છે અવિરતીનો સર્વથા ત્યાગ કરે છે એ આત્માને જોઇને અત્યંત આનંદ પામે છે અને ત્યાં દેવલોકમાં રહેલા દેવ સર્વવિરતી પામનાર આત્માની અનુમોદના કરતા કરતા પોતાના જીવન પ્રત્યે ધિક્કારપણાની બુદ્ધિ પેદા કરતા જાય છે અને સાથે સાથે ભાવના ભાવે છે કે ક્યારે મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત કરી હું પણ સર્વવિરતીના પરિણામને પામીશ. આ ભાવના અવિરતીના ઉદયકાળમાં ક્ષયોપશમ સમકિતની નિર્મળતાના કારણે
Page 75 of 76
