________________
ભાવાર્થ :- સ્વાધ્યાયના પાચ પ્રકાર છે. તે કર્મની નિર્જરા કરનારા છે. એના વડે તપની પૂર્ણતા થાય છે. માટે જ અરિહંતે તે સ્વાધ્યાય તપને સર્વોત્કૃષ્ટ તપ કહેલો છે.
આ રીતે જ્ઞાનની મહત્તા સમજીને અજ્ઞાનને દૂર કરવા પ્રયત્ન કરી જ્ઞાન મેળવવાનો પુરૂષાર્થ કરો. આથી અજ્ઞાન, જ્ઞાનથી પેદા થતી લક્ષ્મી એટલે ગુણોનો નાશ કરવામાં સહાયભૂત થાય છે એમ કહેલ છે. અજ્ઞાની માણસો અજ્ઞાનના પ્રતાપે શું શું માને અને કેવી રીતે જીવે છે એ જણાવે છે.
(૧) જેમ કોઇ અજ્ઞાની મનુષ્ય કોડીને માટે કોટીને હારે છે. (૨) સૂત્રને માટે વેડુર્ય મણિને દળી નાંખે છે. (૩) લોખંડને માટે ભર સમુદ્રને વિષે નાવને ભાંગે છે. (૪) રક્ષાને (રખીયા) માટે જાતિવંત ચંદનને બાળી નાંખે છે. (૫) કોદરાને માટે કપુરવૃક્ષને મૂળમાંથી છેદી નાંખે છે.
(૬) તેવી જ રીતે અજ્ઞાની ભારેકર્મી જીવ ચિંતામણિને કાંકરા પણે ગણે છે.
(૭) કલ્પવૃક્ષને કેરડાપણે ગણીને. (૮) અમૃતને-કાલકૂટ વિષે પણે ગણીને. (૯) ગાયના ઘીને-છાશપણે ગણીને. (૧૦) દૂધને-તેલપણે ગણીને. (૧૧) સૂર્ય-રાહુપણે ગણીને. (૧૨) ગરૂડને સપણે ગણીને. (૧૩) હંસને કાગડાપણે ગણીને. (૧૪) મહાન હસ્તીને-ડુક્કરપણે ગણીને. (૧૫) શુક્લ પક્ષને-કૃષ્ણપક્ષપણે ગણીને. (૧૬) મુકુટને મસ્તક બંધનપણે ગણીને. (૧૭) સ્નિગ્ધને-લૂખાપણે ગણીને. (૧૮) સારને અસારપણે ગણીને. (૧૯) રાજાને રંકપણે ગણીને. (૨૦) શ્રી જિનેશ્વરની આજ્ઞાને કર્ક વચન વડે ગણીને.
(૨૧) ધર્મના સાધન ભૂત-મહામહેનતે પ્રાપ્ત થયેલ મનુષ્ય જન્મને ધર્મકરણી સિવાય ફોગટ ગુમાવી દે છે. તેવા જીવો સંસારના પારને કોઇપણ પ્રકારે પામી શકતા નથી.
અજ્ઞાની જીવો માટે મળેલી ઇન્દ્રિયોનું ળ જણાવે છે. રાજ્ય ભોગ-વિષય ભોગની તૃષાવાળો જીવ રીદ્રધ્યાનાદિથી પીડા પામી નરકને વિષે જાય છે.
જાતિમદથી મદોન્મત્ત થયેલા જીવો મરીને કૃમિ જાતિને વિષે ઉત્પન્ન થાય છે. કુળનો મદ કરવાથી શીયાળપણે ઉત્પન્ન થાય છે. રૂપનો મદ કરવાથી ઊંટ આદિ યોનિમાં ઉત્પન્ન થાય છે. બળનો મદ કરવાથી મરીને પતંગીયા થાય છે. બુદ્ધિનો મદ કરવાથી મરીને કુકડા થાય છે.
Page 14 of 76
