________________
રીતે ધર્મી જીવોના દુષણો શોધવાથી, દુષણો બોલવાથી અધિષ્ઠાયક દેવ આદિની નિંદા કરવાથી કોઇ પણ પદાર્થનો કદાગ્રહ પડી રાખવાથી, ગુરૂ આદિનું અપમાન કરવાથી અસંયતિઓની પૂજા કરવાથી અને કોઇપણ કામ ઉતાવળથી કરવાથી જીવ મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મનો બંધ કરે છે.
(૨) અંવિરતિ નામના શેષનું વર્ણના
અવિરસિના સ્વરૂપ
‘મિથ્યાત્વ” જેમ આત્માનો શત્રુ છે તેમ અવિરતિ પણ શત્રુ જ છે. અવિરતિ પણ આત્માનો એક મોટામાં મોટો દુર્ગુણ છે. એ મહાદુર્ગુણથી બચવા માટે સાવધ યોગો એટલે પાપમય વ્યાપારોથી અને વિષયાવેશથી પાછા હઠવું જોઇએ. એમ કર્યા વિના અવિરતિથી બચવું એ મુશ્કેલ છે કારણ કે અવિરતિનું
સ્વરૂપ જ એ છે કે- “ એ આત્માને સાવધ યોગોથી અને વિષયાવેશથી પાછો ન હઠવા દે.” અવિરતિનું સ્વરૂપ દર્શાવતા ઉપકારીઓ માને છે કે
"सावधयोगेभ्यो निवृत्त्यभावे" પાપમય વ્યાપારોથી નિવૃત્તિના અભાવમાં અવિરતિ રહી શકે છે. અર્થાત “પાપમય વ્યાપારોથી. અનિવૃતિ' એનું જ નામ “અવિરતિ” છે, હૃદયપૂર્વક પાપમય વ્યાપારોથી નિવૃત્તિ પામ્યા વિના આત્માની અવિરતિ ટળતી નથી. એજ રીતિએ
“30ઢો વિષયાવેશઃ, મવેદ્રવિરતિઃ ભિ” ખરેખર બાહ્ય ઇન્દ્રિયોના જે અર્થો તેના વ્યાક્ષેપરૂપ જે વિષયાવેશ તેનાથી અનુપમરૂપ જે અખેદ તે અવિરતિ થાય. ' અર્થાત શબ્દ રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શ રૂપ ઇંદ્રિયોના વિષયોની લોલુપતાથી વિરામ નહિ પામવું એનું નામ અવિરતિ છે. ઇંદ્રિયોના વિષયોની પિપાસા એ અવિરતિનું સ્વરૂપ છે. ઇંદ્રિયોના વિષયો સાથે રાગદ્વેષપૂર્વક અથડાયા કરવાની દશા એ અવિરતિની દશા છે.
સાવધ વ્યાપારોથી નિવૃત્તિ ન કરવી એનું નામ પણ અવિરતિ છે અને ઇંદ્રિયોના વિષયો પ્રત્યેના આવેશથી પાછા નહિ હું એનું નામ પણ અવિરતિ છે. અવિરસિનં પ્રકરે :
એજ કારણે અવિરતિના પ્રકારો પણ બાર છે. અવિરતિના પ્રકારોનું વર્ણન કરતાં ઉપકારીઓ માવે છે કે
"द्वादशप्रकाराडविरति:, कथम् ? इत्याह-मन: स्वागतम्, करणानीद्रियाणि चइच, तेषां स्वस्वविषये प्रवर्त्तमानानाम नियमोडनियन्त्रणं; तथा वण्णां पृथिव्यप्तेजो वायुवनस्पति त्रसस्वरुपाणां जीवानां वधो हिंसेति ।"
અવિરતિ બાર પ્રકારે છે : “અવિરતિ બાર પ્રકારની કેવી રીતિએ ?' આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આપતાં કહે છે કે- “મન અને પાંચ ઇંદ્રિયોનું અનિયંત્રણ અને પૃથ્વીકાય, અકાય, અગ્નિકાય, વાયુકાય , વનસ્પતિકાય અને ત્રસકાયરૂપ છએ પ્રકારના જીવોનો વધ એટલે હિંસા.' આ પ્રમાણે અવિરતિ બાર પ્રકારની છે. અર્થાત્ મનને અને સ્પર્શના આદિ પાંચ પ્રકારની ઇંદ્રિયો એ છએને નિયમમાં નહિ રાખવાં.
Page 33 of 76
