________________
આ આઠ પ્રકારનો પ્રમાદ કર્મબંધનો હેતુ હોવાથી વર્ષવા યોગ્ય છે. પ્રમંતના ફલ :
આત્માને મોક્ષમાર્ગની આરાધનામાં અધમહીન બનાવનાર પ્રમાદનું ફ્લ પણ ભયંકર છે. પ્રમાદ આ આત્માના શ્રેયમાં કેવો અને કેટલો વિઘ્નકર છે એ વસ્તુ અવશ્ય કલ્યાણના અર્થિઓએ વિચારવા જેવી છે. પ્રમાદ એ કેવો કારમો શત્રુ છે અને એના માટે એકાંતે પરોપકારમાંજ પરાયણ એવા પરમર્પિઓ શું શું માવે છે એ આપણે જોઇએ. પ્રમાદના દારૂણ વિપાકનું પ્રતિપાદન કરતાં પરમોપકારી પરમર્ષિઓ માવે છે કે
“श्रेयो विषमुपभोक्तुं, क्षमं भवेत् क्रीडितुं हुताशेन । સંસારવશ્વનã-{ તુ પ્રમાવઃ ક્ષમ: ર્તુમ્ || 9 || अस्यामेव हि जातौ, नरमुपहन्याद्विषं हुताशो वा । શાસેવિત: પ્રમાવો, હલ્યાનન્માન્તરશતાનિ || ૨ || यन्न प्रयान्ति पुरुषाः, स्वर्ग यश्च प्रयान्ति विनिपातम् । તંત્ર નિમિત્તમનાર્ય:, પ્રમાદ્ કૃતિ નિશ્વિતમિમાં મે || 3 || संसारबन्धनगतो, जातिजरामरणव्याधिदुःखार्तः | यन्नोद्विजते सत्वः, सोडप्यपराधः प्रमादस्य ।। ४ ।। आज्ञाप्यते यदवश-स्तुल्योदरपाणिपादवदनेन | कर्म्म च करोति बहुविध - मेतदपि फलं प्रमादस्य || ७ | इह हि प्रमत्तमनसः, सोन्मादवदनि भृतेन्द्रियाश्चपलाः | यत्कृत्यं तदकृत्वा, सततमकार्येष्वभिपतन्ति || ६ || તેષામપતિતાના-મુÜાન્તાનાં પ્રમત્તાનામ્ |
વર્ઝન વ ઢોષાઃ, વળતરવશ્વામ્બુસેવેન II II”
વિષનો ઉપભોગ કરવો એ કલ્યાણકર છે અને અગ્નિ સાથે ક્રીડા કરવી એ હિતકર છે પણ
સંસારના બંધનમાં પડેલા પ્રાણીઓએ પ્રમાદ કરવો એ હિતકર નથી : કારણ કે વિષ અને અગ્નિ મનુષ્યને આજ જાતિમાં મારે છે ત્યારે આ સેવન કરાયેલો પ્રમાદ આ જન્મને હણવા સાથે સેંકડો જન્મોને હણે છે : ‘પુરૂષો જે સ્વર્ગમાં નથી જતા અને વિનિપાતને પામે છે તેમાં નિમિત્ત અનાર્ય એવો પ્રમાદ છે.' આ મને નિશ્ચિત છે : સંસારના બંધનમાં પડેલો અને જન્મ, જરા, મરણ તથા વ્યાધિરૂપ દુ:ખોથી પીડિત એવો પણ આત્મા, જે સંસારથી ઉદ્વેગ નથી પામતો તે પણ પ્રમાદનો અપરાધ છે ઃ ઉદર, હાથ, પગ અને મુખથી તુલ્ય એવા પણ માણસ દ્વારા જે પરાધીન મનુષ્ય આજ્ઞા કરાય છે અને બહુ પ્રકારના કર્મને કરે છે એ પણ પ્રમાદનું ફ્લ છે ઃ કારણ કે આ સંસારમાં પ્રમત્ત મનવાળા આત્માઓ, ઉન્માદયુક્ત મનુષ્યોની માફ્ક ઇંદ્રિયોને કાબુમાં રાખનારા નથી હોતા અને ચંચલ હોય છે એજ કારણે તેવા આત્માઓ જે કૃત્ય હોય છે તેને નહિ કરીને નિરંતર અકાર્યોમાંજ પડે છે : પાણીના સિંચવાથી જેમ વનવૃક્ષો વધે છે તેમ અકાર્યોની આચરણામાં પડેલા એજ કારણે ઉદ્ભાન્ત બનેલા અને ઉન્મત્ત હૃદયવાળા બનેલા તે પ્રમાદી આત્માઆની અંદર પ્રમાદના પ્રતાપે દોષો વધેજ છે.
આ ઉપરથી સમજાશે કે-પ્રમાદ એ કારમો શત્રુ છે. અવસર આવી પડે તો પ્રાણીઓએ વિષ ખાવું એ
Page 42 of 76
