________________
“असद्धस्तुत्यागेsपि विरत्यादिमहाफलम् I अन्यथा तु तत्तद्वस्त्वग्रहणेडपि पशूनामिवाविरतत्वं तत्तन्नियमफलेन वचयते । न हिं सकृद्भोज्यपि प्रत्याख्यानोच्चारं विनैकाशनादिफलं लभते । असम्भवद्वस्तुनोडपि नियमग्रहणेन कदाचित्कथचितद्योगेsपि नियमबद्धस्तन्न गृहणात्यपीति व्यक्तं, नियमफलम् | यो यावदवधि यथा पालयितुं शक्नोति स तावदवधि तथा समुचित नियमानङ्गीकुर्यात्, नत्वनियमित एव क्षणमपि तिष्ठेत्, विरतेर्महाफलत्वादविरतेश्च वहुकर्मबन्धादिदोषात् । ”
પોતાની પાસે જે વસ્તુ ન હોય તેનો પણ ત્યાગ કરવાથી આત્માને વિરતિ આદિ મહાડ્વની પ્રાપ્તિ થાય છે અને ત્યાગ નહિ કરવાથી તો તે તે વસ્તુનું ગ્રહણ નહિ કરવા છતાં પણ પશુઓની માફ્ક અવિરતિપણાની પ્રાપ્તિ થવા સાથે આત્મા, તે તે નિયમના ફ્લથી વંચિત થાય છે : એક વાર ભોજન એકાસણા આદિના ફ્લને નથી પામતો : જેની પ્રાપ્તિ પોતા માટે અસંભવિત છે એવી વસ્તુનો પણ નિયમ કરવાથી નિયમબધ્ધ આત્મા, કોઇ વખતે કોઇ પણ રીતિએ તે વસ્તુનો યોગ થઇ જવા છતાં પણ ત વસ્તુને નથી ગ્રહણ કરતો. આ પ્રમાણે નિયમનું ફ્લ પ્રકટ છે : આ હેતુથી જે આત્મા, જ્યાં સુધી જે રીતિએ નિયમોને પાળવા માટે શક્તિમાન્ હોય; તે આત્માએ, ત્યાં સુધી તે રીતિના યોગ્ય નિયમોને અંગીકાર કરવા જોઇએ; પણ અનિયમિત અવસ્થામાં તો આત્માએ એક ક્ષણ પણ ન રહેવું જોઇએ કારણ કે-વિરતિના પ્રતાપે મહાફ્સ થાય છે અને અવિરતિથી બહુ કર્મોનો બંધ એ આદિ અનેક દોષો થાય છે. આ પ્રમાણે સામાન્ય કોટિના આત્માને પણ ઉપકારીઓ નિયમિત બનવાનો ઉપદેશ આપે છે કારણ કે-અવિરતિ એ મહાપાપ છે. સર્વવિરતિ અને અણુવ્રતાદિ દેશવિરતિ પણ જેનાથી ન બને તેણે પણ તદ્દન અનિયંત્રિત નહિ રહેતાં શક્તિ મુજબના નિયમો અવશ્ય કરવાજ જોઇએ એ આ ઉપદેશનું એદમ્પર્ય છે. અનિયન્ત્રિત જીવન એ મનુષ્યજીવનમાં પણ એક જાતિનું પશુજીવન છે. મનુષ્યભવ જેવા ઉત્તમ ભવને પામીને અનિયમિત અવસ્થામાં રહેવું એ આ જીવનનો દુરૂપયોગ કરવા જેવું છે. કલ્યાણના અર્થિએ પોતાના જીવનનો દુરૂપયોગ ન થાય એની ખાસ કાળજી રાખવી જોઇએ. આવા દુર્લભ જીવનનો સંપૂર્ણ સદુપયોગ ન કરી શકાય તો એનો આંશિક સદુપયોગ તો અવશ્ય કરવોજ જોઇએ. સમ્યક્ત્વ આદિના સ્વરૂપથી અપરિચિત એવા પરતીર્થિઓએ પણ પાપમાં પ્રવૃત્તિ નહિ કરવારૂપ ‘ અકરણનિયમ' કહ્યા છે અને એ પણ અયોગ્ય છે એમ નથી કારણ કે- ‘ એ પણ શુભ ભાવના યોગે પરિણામે લાભદાયી છે.’ ‘અકરણનિયમ’ ના સ્વરૂપ :
સમ્યક્ત્વ પામ્યા પછી પણ સર્વ અણુવ્રતો આદિનો સ્વીકાર નહિ કરી શકતા આત્માઓને અમૂક પાપને નહિ કરવારૂપ ‘અકરણનિયમ' નો ઉપદેશ પ્રભુશાસનમાં પણ અપાય છે. એક મહાસતી પ્રવર્તિનીએ, પોતાની સખીઓ સાથે આવેલી એક રાજપુત્રીને સખીઓની સાથે સમ્યક્ત્વનું દાન કર્યા બાદ અકરણનિયમનો ઉપદેશ અને તેનું સ્વરૂપ દર્શાવતાં ફરમાવ્યું છે કે
“ખિયં ચ નફ ન સહ, સાળુયમુળવ્વા ઘરિä तहवि परपुरिससंगे, अकरणनियमं दढं कुणह || १ ||
पावं संय न कीरइ, विणियत्तिज्जइ परोवि पावाए । મવિહવા નયનિષ્ઠાં, ઊરળનિયમસરુમિળે || ૨ ||”
જો તમે સર્વ અણુવ્રતોને અને ગુણોવ્રતોને ધારણ કરવાને શક્તિમાન્ ન હો તો પણ તમે પરપુરૂષના
Page 35 of 76
