________________
? જ્ઞાન લોકાલોકના પદાર્થને સ્પષ્ટ દેખાડવામાં અખંડ અદ્વિતીય પરમ અવિનાશી જ્યોતિ સમાન છે. જ્ઞાન સમાન બીજી કોઇપણ વસ્તુ આત્માને પ્રકાશિત કરનાર નથી માટે જીવોએ સત્યજ્ઞાન મેળવવા પ્રયત્ન કરવો કે જેથી જલ્દીથી સંસારનો અંત આવે. જ્ઞાન વગર આ ક્ષેત્રમાં એટલે સંસાર રૂપી ક્ષેત્રમાં ભટકવાનું થાય છે. માટે જ્ઞાનથી જ મોક્ષ મળે છે અને તે જ્ઞાન સિધ્ધાંતના આરાધનથી એટલે કે ભગવાનની આજ્ઞા મુજબ સિધ્ધાંત પ્રત્યે બહુમાન-આદરભાવ કરી એની આરાધના કરવામાં આવે તોજ પ્રાપ્ત થાય છે. જ્ઞાન સાંભળવું, તે જ્ઞાન ઉપર વિશ્વાસ રાખવો, જ્ઞાન ભણવું, બીજાને જ્ઞાન ભણાવવું, જ્ઞાન ભણનાર તથા ભણાવનારની સેવા ચાકરી કરવી માટે જ્ઞાની ભગવંતોએ કહ્યુ છેકે રોજ એકનું એક પદ-ગાથા ગોખવાથી છ માસ સુધી ગોખવા છતાં ન આવડે તો પણ કંટાળા વગર રોજ ગોખવું અને છ મહિને એક ગાથા આવડે તો પણ જ્ઞાન ભણવાથી જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષયોપશમ ભાવ પેદા થાય છે અને જ્ઞાન ભણવાનો પ્રયત્ન જ ન કરે તો જ્ઞાનાવરણીય કર્મ ગાઢ બંધાય છે.
માટે જ્ઞાની ભગવંતોએ કહ્યું છે કે અજ્ઞાનને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્ન
કરવો જ જોઇએ.
મહાનિશિથ સૂત્રમાં કહ્યું છે કે
બારસ વિહંમિ વિ તવે અવ્યંતર બાહિરે કુસલ દિઢે । નવિ અસ્થિ નવિ અહોહિ સજ્ઝાય સમં તવો કમ્મ || ૧ ||
ભાવાર્થ :- સર્વજ્ઞ ભગવાને કહેલા અત્યંતર અને બાહ્ય એવા બાર પ્રકારના તપમાં સ્વાધ્યાય જેવું (જ્ઞાન જેવું) તપકર્મ કોઇ છે નહિ તેમજ થશે પણ નહિ. II ૧ II
મણવયણ કાય ગુત્તો નાણાવરણં ચ ખવઇ અણુ સમય । સજ્ઝાએ વëતો ખણે ખણે જાઇ વેરગ્ગ || ૨ ||
ભાવાર્થ :- સ્વાધ્યાયમાં એટલે જ્ઞાનમાં વર્તતો માણસ મન-વચન-કાયાની ગુપ્તિએ કરીને પ્રતિ સમયે જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષય કરે છે તેને ક્ષણે ક્ષણે વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. II ૨ ||
ઇગદુતિ માસખવણં સંવત્થરમવિ અણસિઉ હુજ્જા I
સજ્ઝાય ઝાણ રહીઓ એગો વાસફ્ળ પિન લભિજ્જા || 3 ||
ભાવાર્થ :- એક માસ-બે માસ કે ત્રણ માસક્ષમણ કરે અથવા એક વર્ષ સુધી અનશન ઉપવાસ કરે પણ જો સ્વાધ્યાય (જ્ઞાન) ધ્યાન રહિત હોય તો એક ઉપવાસનું ફ્ળ પણ મેળવતો નથી. II 3 II ઉગ્ગમ ઉપ્પાય એસણાહિં સઢું ચ નિચ્ચું ભુજંતો ।
જઇ તિવિહેણા ઉત્તો અણુ સમય ભવિજ્જ સજ્ઝાએ I॥ ૪ ॥
તા તં ગોયમ એગગ્ગ માણસ નેવર્ડ વમિઉં સક્કા |
સંવત્ઝર ખવણેણ વિ જેસ તહિં નિજ્જરા છંતા |॥ ૫ ॥
ભાવાર્થ :- ઉદ્ગમ ઉત્પાદ અને એષણાના દોષ વિનાના શુધ્ધ આહારને દરરોજ ભોગવતો છતો પણ જો તે પ્રતિ સમયે ત્રિવિધ યોગ વડે સ્વાધ્યાયમાં (જ્ઞાનમાં) તત્પર હોય તો હે ગૌતમ ! તે એકાગ્ર મનવાળાને સાંવત્સરિક તપ વડે કરીને પણ ઉપમા આપી શકીએ નહિ. અર્થાત્ તેની સાથે પણ સરખાવી-શકીએ નહિ કારણકે સાંવત્સરિક ઉપવાસ કરતાં તેને અનંત ગુણી નિર્જરા થાય છે. સ્વાધ્યાયઃ પંચધા પ્રોક્તો મહતી નિર્જરા કરઃ ।
તોપૂર્તિરનેન સ્યાત્ સર્વોત્કૃષ્ટસ્તતો ડર્હતા II ૧ ||
Page 13 of 76
