________________
એમ જાણતા નથી. એટલે જ એ પાલન પણ અજ્ઞાન રૂપે જ કહેવાય છે. આ રીતે જગતના જીવો અજ્ઞાનથી આવૃત્ત થઇ સંસારનું પરિભ્રમણ કરતા જ જાય છે. એવી જ રીતે અજ્ઞાન દોષ કેટલું નુક્શાન કરે છે એ બતાવે છે.
નવિ તું કરેઇ અગણિ ન ઇવ વિસં ન ઇવ કિહ સપાઇ !
જે કુણઇ મહાદોસ તીવ્ર જીવસ્સ મિચ્છi || ૧ ||. ભાવાર્થ :- આત્માને મહાદોષ રૂપે જેટલું અગ્નિ નુક્શાન નથી કરતું, જેટલું વિષ એટલે ઝેર નુક્શાન નથી કરતું જેટલું નુક્શાન કાળો સર્પ નથી કરતો એના કરતાં મહાદોષ એટલે ભયંકર દોષ અજ્ઞાન કરે છે માટે જીવનું તીવ્ર મિથ્યાત્વ એટલે તીવ્ર મિથ્યાત્વનો ઉદય એજ જીવનું અજ્ઞાન કહેવાય છે. | ૧ ||
(૧) અગ્નિ જીવને કદાચ બાળી નાંખે તો આ ભવમાં બાળીને ભસ્મીભૂત કરી નાંખે એટલે એક જ ભવ બાળે છે જ્યારે તીવ્ર મિથ્યાત્વનો ઉદય અનંતા ભવો સુધી જન્મ-મરણની પરંપરામાં દુ:ખ દુ:ખ અને દુ:ખ આપીને બાળ્યા જ કરે છે. માટે જ્ઞાનીઓએ અગ્નિ કરતાં અંજ્ઞાનને ભયંકર કહેલું છે
(૨) વિષ :- કોઇ જીવ દુઃખથી કંટાળીને કદાચ ઝેર ખાય તો મરણ પ્રાપ્ત થાય, એક ભવનું મરણ થાય. જ્યારે અજ્ઞાન એટલે તીવ્ર મિથ્યાત્વનો ઉદય જીવોને અનુકૂળ પદાર્થોમાં રાગ કરાવી એમાં ઓતપ્રોત બનાવી એજ સર્વસ્વ પ્રકારનું સુખ છે એવી બુદ્ધિ પેદા કરાવી સંખ્યાતા-અસંખ્યાતા-અનંતા જન્મો સુધી મરણ કરાવી કરાવીને મારી નાંખનારું છે. આવી બુદ્ધિ પેદા ન થવા દઇ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરાવનારૂં છે. માટે વિષ કરતાં અજ્ઞાન-એટલે તીવ્ર મિથ્યાત્વનો ઉદય મહાદોષ રૂપે કહેલો છે.
(૩) કાળો સર્પ :- જગતને વિષે સામાન્યથી સાપ એક સ્થાનેથી બીજા સ્થાને જતો હોય તો તે હેરાન કે નુક્શાન કરતો નથી એને છંછેડવામાં આવે-પજવવામાં આવે-હેરાન કરવામાં આવે તો એ સાપ એ જીવને માર્યા વગર રહેતો નથી. એટલે કે સામાન્યથી સાપની જાતિનો સ્વભાવ આ રીતે જ હોય છે એમાં એ સાપની દાઢમાં જે ઝેર હોય છે એનાથી જેને ડસે તે મરે પણ ખરો અથવા ન પણ મરે જ્યારે કાળો સર્પ એની દાઢમાં એટલું ભયંકર ઝેર હોય છે કે એ જેને ડંસ એ જીવને ત્યાંને ત્યાં એનું ઝેર ચઢતા એ જીવ તરત જ મરણ પામે છે. તો એ કાળો સર્પ બહુ બહુ તો જીવને ડંખ મારીને એક ભવ બગાડે જ્યારે અજ્ઞાન રૂવી તીવ્ર મિથ્યાત્વ જીવને સંખ્યાના અસંખ્યાતા અથવા અનંતા ભવો સુધી મારે છે. એટલે કે જન્મ મરણ કરાવ્યા કરે છે. આથી જ્ઞાની ભગવંતો એને મહાદોષ રૂપે કહે છે.
આથી જ મહાપુરૂષો કહે છે કે અજ્ઞાનને દૂર કરીને જીવો ઉપશમ શ્રેણિ પ્રાપ્ત કરી અગ્યારમાં ગુણસ્થાનક સુધી પહોંચે-વોતરાગ દશાનો અનુભવ કરે છતાં પણ પતન પામીને પહેલા ગુણસ્થાનકે મિથ્યાત્વના ઉદયથી તીવ્ર અનુબંધ બાંધી અજ્ઞાનને પરવશ બની સંખ્યાતા ભવો-અસંખ્યાતા ભવો કે અનંતા ભવો સુધી પરિભ્રમણ કરવા ચાલ્યા જાય છે. આવા વીતરાગ દશાનો અનુભવ કરી નિગોદમાં વર્તમાનમાં રહેલા જીવો અનંતા છે. એવી જ રીતે જે જીવો જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમ ભાવથી ચૌદપૂર્વનું જ્ઞાન ભણે-શ્રુતકેવલી બને અને સાથે મોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ ભાવ પ્રાપ્ત કરી છઠ્ઠા સાતમા ગુણસ્થાનકે વર્ષો સુધી રહે એટલે હજારો વર્ષો સુધી રહે અને કોઇ નિકાચીત કર્મના ઉદયથી પ્રમાદને આધીન થઇ-પતન પામી- ચૌદપૂર્વનું જ્ઞાન ભૂલી મિથ્યાત્વને પામીને-ઘોર કર્મોનો અનુબંધ બાંધીને સૂક્ષ્મ નિગોદમાં પણ જાય છે. એવા સૂક્ષ્મ નિગોદમાં વર્તમાનમાં જીવો અનંતા રહેલા છે. એવા સૂક્ષ્મ નિગોદમાં વર્તમાનમાં જીવો અનંતા રહેલા છે. આ અજ્ઞાન જીવને કેટલા ભવો સુધી હેરાન કરે છે એ આના ઉપરથી
Page 10 of 76
