Book Title: Pragnav Bodh Part 01 - Pages From 401 to 590
Author(s): Bramhachari, Paras Jain
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009275/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 373 jIvane kharekhara AtmajJAnI puruSone kharA atithi kahyAM che. tene alpa paNa dAna ApavAthI jIvane te TheTha mokSa sudhI laI jAya che. "jema alpa evuM paNa vaDanuM bIja pRthvImAM nAkhavAthI jaLanA yogavaDe bahu vathI paDe che, tema supAtre dAna karavAthI puNyarUpI vRkSa atyaMta vadhe che." -u.prA.bhA. bhAga-3 (pR.131) puruSArtha alaukika re karI Atma-bogha vare, te mahAtmA munine re caturvidha dAna kare - jJAnI22 artha :- alaukika puruSArtha karIne je AtmajJAna athavA kevaLajJAnane pAme che evA mahAtmA muni bhagavaMtane je AhAradAna, auSaghadAna, zAstradAna ke abhayadAna vaDe emanI je rakSA kare te bhavya prANI kALe karI muktine pAme che. tenA upara draSTAMta. sUaranuM draSTAMta - eka muni bhagavaMta guphAmAM dhyAna karatAM birAjamAna hatA. bahAra eka sUara temanI rakSA karatuM hatuM. tyAM eka vAgha Avyo. tene guphAmAM praveza karatA teNe aTakAvyo. tethI banne vacce laDAI thaI. laDAImAM banne marI gayA. sUara muni bhagavaMtanI rakSA karavAnA bhAvane kAraNe arthAt abhaya ApavAnA kAraNe marIne svarge gayuM ane vAgha marIne narake gayo. rAjAnuM draSTAMta :- jaMgalamAM eka muni dhyAnamAM UbhA hatA. tyAM cora loko AvyA. te munine mAravA jatA hatA, teTalAmAM muni mahAtmAnA prabhAve tyAM rAjA AvI caDhayo. teNe cora lokone samajAvyA paNa mAnyuM nahIM. banne vacce laDAI thaI. coro baghA mRtyu pAmyA. te marIne narake gayA. kAlAntare rAjA marI svarge gayo. ane muni bhagavaMta rAgadveSano tyAga karI samabhAvamAM rahevAthI AyuSya pUrNa thaye dehano tyAga karI mokSe pathAryA. 1rarA ghera beThAM lahe te re sahaje bIja jJAnataNuM, e ja AvI anupama re gRhe jJAna-gaMgA gaNuM. jJAnI 23 artha - Ama uttama mahAtmA puruSone koI paNa prakAranuM dAna ApavuM te ghara beThAM sahaje samyajJAnanuM bIja ropavA barAbara che athavA jJAnIpuruSarUpI jJAnagaMgA ghara beThA ghare AvI ema mAnavA yogya che. 23 mokSamArga-muninuM re smare koI nAma ghaDI, niSpApa bane jo re to dAnanI vAta baDI. jJAnI. 24 artha :- mokSamArgamAM gamana karanArA AtmajJAnI muninuM ghaDI eka jo nAma smare to te pApane hare che; to pachI temane dAna ApavAnI vAta to ghaNI moTI che. tenuM ghaNuM utkRSTa phaLa Ave che. ra4o. bhavasAgara tAre re na saMzaya citta gharo, bhAva-bhakti alaukika re pamAya su-dAna karo. jJAnI. 25 artha - AtmArtha poSaka kAryo mATe karela dAna jIvane bhavasAgarathI tAre che. emAM tame manamAM zaMkA rAkhazo nahIM. AvA uttama dAnathI mokSamArgane Ape evI alaukika bhAvabhakti pragaTa thAya che. mATe he bhavyo! tame uttama kAmomAM jarUra dAna karo. bodhAkRta bhAga :3' mAMthI :- "prazna : paisA vAparavA bhAvanA hoya to kevA zubha kAryamAM Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vAparavA? tenA uttaramAM jaNAvavAnuM ke je vaDe gharmaprApti tathA gharma-ArAghanAmAM potAne ane parane madada maLe tevAM kAmamAM vAparavA ghaTe. vaparAyA pahelAM te saMbaMghI vicAra karatAM paNa gharmadhyAna thAya chejI. jagatanA jIvo potAnI svacchaMda pravRttimAM paDyA che, te kevI rIte jJAnInA mArgane pAme, jJAnInI AjJAne pAme? te vicAratAM prathama kArya eka satsaMga samajAya chejI. jJAnInI AjJAnuM ArAghana te ja gharma che. tenI prApti ghaNA jIvone kema thAya? teno vicAra karI, jene jene ghana AdinI khAmIne laIne satsaMga Adi sAghanamAM vigha naDatAM hoya tene tevI anukULatA karI ApavAmAM ghana vaparAya te sArA mArge vaparAyuM gaNAya..... eka vibhAga to brahmacArI bhAIbaheno je AzramamAM jIvana paryata rahenAra che ane jJAnInI AjJAmAM jIvana gALanAra che, temanA khorAka, kapaDAM, davA vagere tema ja temane svAdhyAya mATe graMtha vagere tathA bhaNavA-bhaNAvavAmAM kharca karavo paDe te arthe vAparavAnuM nakkI karyuM che. bIjA vibhAgamAM jJAna khAte kharca karavAnI sUcanA karI che ke koI sanzAstra lakhAvavAM hoya, chapAvavAM hoya, mumukSu jIvone vaheMcavA hoya, ke navAM kharIdIne pustaka bhaMDAra karavo hoya te khAte vAparavA." (pR.348) "AzramamAM rahI paramapuruSe batAvela mArge jIvana gALavAnI bhAvanA aMze mUrtimaMta karavA makAna karAvavAno lakSa che; te bhAvanA have vizeSa kAryakArI bane tevI bIjI anukULatAo te ja arthe karatA rahevA bhalAmaNa cheja." (pR.343) ArapA muni-caraNe na pAvana re jo mana, ghara gRhItaNuM, smaraNe ke dAne re, to pApa-bhInuM gaNuM. jJAnI 26 artha :- AtmajJAnI muni bhagavaMtanA caraNakamaLathI, dAnanA nimitte je gRhasthanuM ghara pAvana thayuM nathI athavA AvA jJAnI bhagavaMte Apela smaraNamaMtrathI jenuM mana pavitra thayuM nathI, to tenuM ghara ke mana te pApathI ja bhIMjAyeluM che ema huM mAnuM chuM. kahyuM che ke - "sagAI sAcI sRSTimAM, che sadgurunI eka; bIjI tenA bhaktanI, bAkI juThI aneka." pArakA ghare bhAva vikArI re kahAya na deva kharA, jIva-dayA na mukhe re gaNo nahi gharma jarA. jJAnI. 27 artha:- sAcA deva, guru, gharmanI prabhAvanA nimitte, uttama dAnano pravAha vahAvA yogya che, te have jaNAve che - je rAgadveSanA citarUpI strI ke zastrane ghAraNa karI vikArI bhAvone poSe che te sAcA deva kahevAya nahIM. paNa je rAga dveSa ajJAnathI rahita vItarAga hoya te ja sAcA deva mAnI zakAya. tathA je gharmamAM jIvonI rakSA karavArUpa dayAgharmanI mukhyatA nathI te jarA paNa satagharma nathI, kAraNa ke gharmanuM mULa dayA che. "ahiMsA paramoghama' pAraNA AtmajJAna vinA jo re gaNo nahi sAghu, guru. je supAtre na dIdhuM re gaNo ghana teha bUruM. jJAnI 28 artha - je AtmajJAna rahita che tene sAghu ke guru gaNo nahIM. AtmajJAnathI yukta e ja sAcA muni athavA guru che. "AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kuLaguru kalpanA, AtmArthI nahi joya." zrImad rAjacaMdra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 375 AtamajJAnI zramaNa kahAve bIjA to dravya liMgI re." -zrI AnaMdaghanajI AvA deva-gurgharma nimitte supAtramAM jo ghana vaparAyuM nahIM, to te ghana zA kAmanuM ke je mAtra pAMca indriyonA viSayomAM vaparAvAthI karmabaMghana karAvI bUruM phaLa ApanAra siddha thAya che. 28 supAtrane dAna re vrate vaLI gharma thato, mahA maMtra samo te re traNe jagane jIMtato. jJAnI. 29 artha - lobha choDavA arthe supAtre dAna karavAthI jIvane zrAvakakarma ke munigharma pALavAnI bhAvanA jAge che. pachI kramAnusAra jIva sarva karmano kSaya karI mokSane pAme che. jethI traNeya jagatane jItanAro evo lobha gaNAya che. mATe supAtramAM dAna karavuM tene tame mahAmaMtra samAna jANo. boghAmRta bhAga : 3'mAMthI :- "kharI rIte to lobhano tyAga karavA arthe dAna karavAnuM che. janmamaraNanuM kAraNa moha che ane temAM mukhya lobha che. te lobhane laIne jIva aneka prakAranAM pApa karIne bhava UbhA kare che. bhaktibhAvanA sahita satsaMganI icchAnI vamAnatA kartavya chejI." (pR.504) //ra9mI evA tharma-ghanIne re, kaho, kamI zAnI rahe? sukha-sAhyabI, guNo re anupama teha lahe. jJAnI 30 artha - dAnadharmane pALanArA evA gharma ghanikane kaho zAnI kamI rahe. te to deva manuSyanI anupama sukha sAhyabIne pAmI, uttama kSamA Adi guNo pragaTa karI aMte kevaLajJAnane pAmaze. /30aaaa eka dAna supAtre re kare, bhare bhAthuM bhaluM; bIjo vaibhava bhogave re are! pUrva puNya DhaLyuM. jJAnI31 artha - eka jIva supAtre dAna karavAthI ghaNuM badhuM puNyanuM bhAthuM bheguM kare che. jyAre bIjo te ghanane vaibhava vilAsamAM vAparI pUrve bAMdhelA puNyane rAkhamAM ghI DhoLe tema DhoLI nAkhe che. 31aaaa. pahelo puNyakamANI re laI paraloka jaze, bIjo khAlI hAthe re jaze, durbhAgI thaze. jJAnI32 artha - supAtramAM ghanane vAparanAra puNyanI kamANI karIne paralokamAM jaze. jyAre bIjo ahIM puNyane khAI jaI khAlI hAthe durgatimAM jaIne duHkha bhogavaze. "puNya khIna jaba hota hai, udaya hota hai pApa; dAjhe vanakI lAkarI, prajaLe ApoApa." AlocanAdi pada saMgraha karavA nara-janma maLyo to re sutapa gaNa bhava-setu, dAnapUjA vinAnuM re svaghana baMghana-hetu. jJAnI 33 artha - manuSya janma maLyo che to samyaktapane Adaro ke je bhavasamudra oLaMgavA mATe pula samAna che. "icchA nirozastapaH" -mokSazAstra manuSyabhavamAM icchAonuM svarUpa samajI tene ghaTADavI e ja kharuM tapa che. tathA dAna ke bhagavAnanI pUjAmAM vaparAyA vagaranuM potAnuM ghana, te mAtra viSayakaSAyane arthe kharcavAthI jIvane karmabaMghananuM ja kAraNa thAya che. 33aaaa. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 satata duHkha detI re durgati-dUta vaLI, dAna-hIna vibhUti re maLI jAya toya, baLI!jJAnI. 34 artha - dAna ApavAnA bhAvathI hIna, maLela ghana ke vaibhava jIvane durgatinA dUta samAna che, ke je jIvane adhogatimAM laI jaI satata duHkha Ape che. evI vibhUti maLI jAya toye baLyuM. enA karatAM to na maLe te vadhAre sAruM che. 34 ethI bhalI bhikSA re nahIM pApa-tApa tahIM, cittavRtti na coTe re bhalA-bUrA bhAva mahIM. jJAnI35 artha - bhale mAMDa mAMDa peTa bharAya athavA bhikSA mAgIne gujarAna calAvavuM paDe toya sAruM che ke jyAM ghananA madanuM pApa nathI athavA tene bhogAdimAM kharcI ciMtA karavAno tApa nathI. ghanAdi vizeSa prApta nahIM hovAthI, te nimitte sArA khoTA rAgadveSanA bhAvo karI cittavRttine coTavAno paNa jyAM avakAza nathI. rUpA prabhu-caraNe na prIti re, nahIM bhakti dAna viSe, gRha-gharma rahyo kyAM re? raho gRhI zA miSe? jJAnI36. artha :- jo prabhunA caraNamAM prIti nathI ke dAna ApavAnA uttama kSetromAM bhakti nathI to pachI gRhastha tamAro gharma kyAM rahyo? tame gharamAM kayA bahAne potAne zrAvaka mAnIne raho cho? 36aaaa bahu kALe maLyo A re narabhava bhava bhamatAM, karo kArya alaukika re sadA muni-pada ramatAM. jJAnI37 artha - saMsAramAM bhaTakatAM ghaNo kALa vItyA pachI A manuSyabhava maLyo che. have to AtmajJAna sahita munipadane aMgIkAra karI svasvarUpamAM ramaNatA karo tathA alaukika evA mokSapadane meLavavAnuM ja kArya karo. II37nA tema jo na bane to re yathAzakti vrato graho, munibhAva TakAvI re sadA dAna detA raho. jJAnI 38 artha :- munigharma aMgIkAra karavAnI yogyatA nahIM hoya to yathAzakti zrAvakanA vrato grahaNa karo. manamAM sadA muni banavAnA bhAva TakAvI rAkhI supAtre dAna detA raho. 38. yaza-bhoganA yatno re kadI puNya-yoge phaLe, supAtra-pramode re vinA dAna puNya maLe. jJAnI. 39 artha - kadI puNyano yoga thAya to yaza mATe ke bhoga mATe karelA prayatno phaLe che. paNa supAtramAM koI dAna Ape ane te joI pramoda pAme, to dAna dIghA vagara ja jIva puNyanI kamANI kare che. 39 bhale verI paghAre re sujana-ghera kAryavaze, Asana-svacane re daI mAna prasanna thaze. jJAnI 40 artha :- sajjanane ghera bhale potAno verI paNa koI kAryavazAt AvI caDhe to tene AsananuM dAna ApavAthI ke sArA vacana bolI mAna ApavAthI te paNa prasanna thAya che. 40nA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 377 samyak guNaratna re pavitra muni narakhI, koNa sajjana evo re nimaMtre na je harakhI? jJAnI 41 artha :- to samyakdarzana, jJAna, cAritrarUpa guNaratnothI pavitra evA munine joI koNa sajjana puruSa evo che ke je temane harSa pAmIne AmaMtraNa Ape nahI; arthAta jarUra Ape. II41aaaa suMjana ema mAne re akALe suputra mare, nahi te dina bhaMDo re thavAnuM thayA ja kare- jJAnI ara artha:- sajjana puruSa to ema mAne che ke umra pAkyA pahelA ja suputranuM maraNa thaI jAya, to paNa te dina bhUMDo nathI. kemake je thavAnuM che te to sadA thayA ja kare che. jarA paNa dAna na dIdhuM re te dina dile dukhe, potAthI bane te re cUke nahi saMta sukhe. jJAnI. 43 artha :- paNa je divase dAna apAyuM nahIM te divasa sajjananA dilamAM duHkha Ape che. potAthI banI zake teTaluM te saMtapuruSone sukha pamADavA mATe karI chUTe che, paNa te avasarane cUkatA nathI. 43aaaa gharmabhAva ghanikanA re dAne sAkAra thatA, zaza-kare jhare jaLa re dIpe caMdrakAnta-prabhA. jJAnI 44 artha :- ghanavAna puruSanI gharmabhAvanA te dAna ApavA vaDe sAkAra thAya che. jema caMdrakAnta maNi sAco kyAre siddha thAya ke jyAre caMdramAnA darzana thatAM temAMthI jaLa jhare che tyAre. mAjA kone kyAre icchita re maLyA ghananA DhagalA? kyAMthI dAna devAnA re bhAvo UbharAya bhalA? jJAnI. 45 artha :- jema prANI icche tema kone ghananA DhagalA maLI gayA? evuM kyAreya banavAnuM nathI. chatAM jIva ema mAne che ke dAna to amAreya ghaNuM ApavuM che paNa ghana maLe to. evA jIvone dAna devAnA sAcA bhalA bhAvo manamAM kyAMthI UbharAya. 4pA. tethI eka koLiyo re nahIM to artho bhalo, vaLI tethI ya artha re supAtre devAnuM maLo. jJAnI46 artha - tethI je maLyuM che temAMthI eka koLiyA jeTaluM ke tenAthI paNa arthe athavA tenAthI paNa ardha supAtre dAna devAnuM mane nimitta maLo temaja pUjyabhAve ApavAnA bhAva paNa mane upajo. paNiyA zrAvakana draSTAMta :- pUNiyo zrAvaka pote eka divasa upavAsa karIne paNa sAgharmIbhAIne jamADe ane bIje divase tenI patnI upavAsa kare ane sAthaIbhAIne jamADe. pachI Akho divasa gharmadhyAnamAM vyatIta kare. ema zuddha nirmaLa jIvana gALI uttama gatine pAmyA. zAlibhadranA jIve pUrve bharavADanA bhavamAM raDIne banAvaDAvelI khIra paNa munine vahorAvI dIdhI. he bhagavAna! tevA bhAva mane paNa Apajo. I46aaaa mithyAtvI pazu paNa re sudAnanA bhAva kare, to ya kalpataruM-sukha re lahI sabhAva ghare- jJAnI. 47 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- mithyAtvI pazuo paNa supAtre dAna ApavAnA bhAva mAtra kare to paNa devalokanA sukhane pAme che. tathA muni mahAtmAno yoga thatA sabhAvathI samakita paNa pAmI jAya che. RSabhadeva bhagavAnano jIva pUrvabhavamAM vajajaMgha nAme rAjA hato. te muni mahAtmAne AhAradAna Apato hato. te samaye bharata, bAhubali, brAhmI ane suMdarIno jIva vAnara, siMha, bhUMDa, noLiyo, pazurUpe tyAM jotAM jotAM bhAva karatA hatAM. tenA phaLasvarUpa krame karI Atmonnatine pAmI mokSe paghAryA. haMsa haMsalInuM draSTAMta :- caMpApurInA caMpakavanamAM eka sarovara pAse vaDanA vRkSa upara haMsa ane haMsalI rahetA hatA. eka divase vepArIe te sarovara kinAre paDAva nAkhI bhojana banAvyuM. bhojana samaye koI muni padhAre to AhAradAna daI bhojana karuM. tenA evA bhAvathI AkarSAIne eka mAsanA upavAsI muni pAraNA arthe AvI caDhyA. harSathI AhAradAna ApatA joI haMsa ane haMsalIe paNa dAnabhAvanI anumodanA karI. tethI puNya bAMghI haMsalI padmastha rAjAnI putrI padmAvatI nAme avatarI ane haMsano jIva vIrasena rAjAnA putrarUpe avataryo. te bhavamAM dIkSA laI samyaka prakAre cAritra pALI bAramA devaloke sidhAvyA. pravezikAmAMthI //4nA to sudraSTi akAmI re supAtranI bhakti karI dAna uttama de jo re, rahe kAMI bAkI jarI? jJAnI 48 artha - to je vyavahAra samyavRSTi ke avirata samyavruSTi ke dezavirati samyavruSTi che, te jIvo akAmI eTale niSkAmabhAve supAtra evA AtmajJAnI muni mahAtmAone bhaktipUrvaka uttama dAna Ape to temane kaMI meLavavAnuM bAkI rahe? kaMI nahIM. te bhavyAtmAo sarva siddhine pAmI aMte mokSa sukhanA bhoktA thAya che. 48 khANa khodatAM hIro re maLe paNa je na jue, khoda khoda kare je re majUra te, lAga khue. jJAnI49 artha :- khANa khodatAM hIro hAtha lAge paNa tene joyA na joyA barAbara karI pharI khoda khoda ja kare te to kharekhara majUra ja che. te maLelA hIrAnA lAgane paNa khoI bese che. tema anaMtabhava bhaTakatAM sapuruSano yoga maLyA chatAM tene oLakhI lAbha na le ane bIjA sapuruSane zodhyA ja kare to A manuSyadeharUpa ciMtAmaNi te hArI bese che. I49aaaa tema sAdhu padhAryA re, anukULatA gharamAM, dAna-bhAva na jAge re gaNAya te vAnaramAM. jJAnI 50 artha - ghare jJAnI muni padhAryA hoya, gharamAM AhAradAna vagere ApavAnI badhI anukULatA hoya chatAM dAna ApavAnA bhAva na jAge to te jIva nara nathI paNa vAnara ja che. pUraNa zeThanuM draSTAMta :- bhagavAna mahAvIra cAra mAsanA upavAsa karI pAraNA arthe gocarI levA pUraNa zeThane tyAM paghAryA. paNa bhagavaMtane svahaste pUjyabuddhie dAna devAnI bhAvanA pUraNazeThane thaI nahIM. tethI nokara pAse zeThe AhAradAna apAvyuM. evI vivekabuddhinA abhAvavALA jIvo nara nathI paNa vAnara koTInA ja che. /pA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna jema dariyo DoLatAM re gumAvela ratna jaDe, tema narabhava, ghana, dharma re lahI hajIye rakhaDe. jJAnI 51 == artha :-- jema dariyo DoLatA gumAvela ratna paNa jaDI jAya che; tema uttama manuSyabhavamAM ghana ane dharmano joga pAmI puruSArtha vaDe Atmaratna meLavI zake che. paNa jIva hajI saMsAramAM ja rajhaLyA kare che, e ja jIvanI mUDhatA che. dAna-buddhi na jAgI re te nara ratna bhare kANI nAvamAM mUrakha re, dariyo kaho kema tare? jJAnI pa2 artha :-- dhanano yoga hovA chatAM paNa jo dAna devAnI buddhi jAgRta nahIM thaI to te mUrakha evo manuSya kANI nAvamAM ratna bharavA samAna kAma kare che; to kaho te dariyAne pAra kema jaI zake, adhavacce ja bUDI mare. kahevAnuM tAtparya ke ghanano sadupayoga jIva na kare to te ghana badhuM ahIM ja paDyuM rahe; ane pote ghananI mUrcchane kAraNe saMsAra samudramAM bUDI marI durgatie cAlyo jAya. / / 52aa yaza je A bhave ke re, sukhI paraloka kare, evuM dAna supAtre re kare na panika are!- jJAnI- 53 379 artha :-- dAna karanAra jIva A bhavamAM yaza pAme, teno saMga karavA loko icche ane paralokamAM paNa puNyanA prabhAve te sukhI thAya, evo e dAnadharmano mahimA che. to je thanika che te zuM are ! supAtre dAna na kare ? ||pA khare! te ghana-rakSaka re khara sama bhAra ghare, putrAdino nokara re marI jaze khAlI kare. jJAnI- 54 : artha :-- jo supAtre dAna na kare to kharekhara ! te ghanano mAtra rakSaka che. jema polIsa beMka tijorInI rakSA kare tevo che. athavA beMkamAM lAkho rUpiyAnA nANA gaNanAra klarka jevo che. jema gagheDo bhAra upADIne phare che tenI jema mAtra dhananA bhArane upAdhirUpe te vahana kare che. pote to jANe putra strI Adino nokara che. temanA arthe dhananI rakhavALI karI aMte marI jaI khAlI hAthe ahIMthI durgatimAM cAlyo jaze. kaMjUsa vaNikanuM hRSTAMta - mahIsura nAmanA nagaramAM mohanadAsa nAmano viNaka ghaNo kaMsa hato. te divasamAM ekavAra jamato ane AhAra paNa ghI vinAno lUkho leto hato. teNe corInA bhayathI dravyane jamInamAM dATI dIdhuM hatuM. rAtre pote te dhananI cokI karato. jADA ane malina vastro paherato. gharamAM mahemAna Ave to tene game nahIM. AvI ghananI mUrchAnA kAraNe mAruM mAruM karatAM badhuM ahIM ja paDI mUkI marIne ekendriya pRthvIkAyamAM utpanna thayo. tyAMthI ghaNo kALa saMsAramAM bhaTakaze. ema jJAnI bhagavaMte upadezamAM jaNAvyuM. -gautamapRcchA (pR.338) II54|| jinamaMdira arthe re guru-deva-pujA viSe, jJAna-dAne, dukhIne re AhArAdi ke harSe- jJAnI 55 artha :jina maMdira mATe ke sadaiva, sadgurunI pUjA prabhAvanA arthe ke jJAnadAnamAM ke duHkhI jIvone AhArAdi ApavAmAM harSapUrvaka je ghana vaparAya te ja kAryakArI che; anyathA mAtra upAdhirUpa che, ja Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 boghAmRta bhAga : 3'mAMthI :- "tamArI icchA hoya to zrI vavANiyA paramakRpALudevanA janmasthAna upara "janmabhuvana" nAme moTuM bhavya maMdira baMghAvyuM che tyAMthI paramakRpALudevanAM putrIe pa.u.pa.pU. prabhuzrIjInA moTI sAIjhanA citrapaTanI mAgaNI karI che te arthe, jo tamo ekalA ghAro cho te rakama mokalo to sAro eNntADa phoTo tyAM mokalI zakAya. te hAra karatAM vizeSa lAbhadAyaka samajAya che. pachI jevI ApanI bhAvanA. bIjuM, tyAM mumukSuo bahArathI Ave tene mATe eka gharmazALA paNa bAMghanAra che. temAM kaMI rakama mokalavA vicAra hoya to mokalavA yogya che." (pR.562) //papA. ghana je AtmArthe re udAra dile kharace, ghana teTaluM tenuM re bAkInuM bIjAne pace. jJAnI pa6 artha - je ghana AtmAnA kalyANArthe mAna moTAInI bhAvanArahita udAra dile kharcavAmAM Ave teTaluM ja tenuM che. 'hAthe te sAthe' e kahevata mujaba teja kharekhara potAnuM che. bAkI to badhuM pote marI gayA pachI te ghanane putrAdi vagere bIjAnA hAthamAM AvavAthI te bhogave che, tethI te tenuM che paNa potAnuM nathI. chatAM te ghana meLavavA nimitte karela kaSAya bhAvonA phaLano te bhoktA bane che. pikA puNya pUruM thatAM to re javAnI jarUra ramA, zAne dAne na kharace re niraMtara tajI tamA? jJAnI pa7 artha :- puNya pUruM thaye ramA eTale ghanarUpI lakSmI jarUra javAnI che. to "puNya chatAM puNya hota hai" ema mAnI te lakSmIne saMgraha karavAnI tamA eTale icchAne tajI daI teno dAnamAM upayoga zA mATe na karavo arthAta jarUra karavo joIe. eka zeThanuM draSTAMta - eka zeTha sonAnI thALImAM jamavA beThA hatA. puNya paravAryuM eTale gharamAMthI badhuM UDI UDIne javA lAgyuM. zeThe sonAnI thALI UDIne jatAM pakaDI lIdhI. teno TUkaDo tUTIne hAthamAM rahI gayo ane thALI cAlI gaI. pachI teNe dIkSA lIdhI. ekavAra bIjA zeThane ghera vahoravA jatAM te ja thALImAM zeTha jamatA hatA te tUTelo TUkaDo te thALIne aDADI joyo ke A ja thALI che ke kema. to te TukaDo paNa te thALIne coMTI gayo. ema pUNya hoya tyAM sudhI ja ghana gharamAM rahe che. mATe hoya tyAM sudhI navuM puNya upArjana karI levuM. boghAmRta bhAga : 1' mAMthI - bhojarAjAnuM draSTAMta - "bhojarAjA bahu udAra hato ane game tevI moTI moTI rakamo udAratAthI dAnamAM Apato. tethI maMtrIe ene samajAvavo ema vicArI siMhAsana para "Apattino vicAra karI dAna karavuM joIe" ema lakhAvyuM. rAjA samajI gayo ke dAna devAno niSegha kare che, tethI uttaramAM rAjAe vAkya lakhAvyuM ke "bhAgyazALIonI pAse Apatti kyAMthI Ave?' tenA uttaramAM pharI maMtrIe lakhAvyuM ke kadAca daiva evuM hoya ke Apatti AvI paNa jAya." rAjAe teno uttara ema lakhAvyo ke, "durbhAgyano udaya thaze to te vakhate lakSmI paNa raheze nahIM. mATe vahetI gaMgAmAM hAtha ghoI levA." pUrvapuNyane laIne prApta thayuM che, teno sadupayoga kare to sAthe jAya. jene jarUra hoya tene vivekapUrvaka dAna ApavAnuM che. to dAna denArA sukhI thAya ane lenArA paNa sukhI thAya. paisA ekaThA karyA hoya ane dAna na kare to nIca kahevAya. daridratAnI prApti dAna na karavAthI thAya che. tethI pApa sUjhe ane pApanuM phaLa duHkha Ave." (pR.294) //pI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 381 kUpa-pANIthI khetI re karyuM nahi khAlI thaze, pANI kADhayA kare to re navuM UbharAtuM jaze. jJAnI, 58 artha :- kuvAnA pANI vaDe khetI karavAthI te pANI khAlI thaze nahIM. paNa te pANIne jema kADhyA karIe tema tema te kUvAmAM navuM pANI seromAMthI UbharAyA karaze. tema lakSmIno dAnamAM jeTalo saduupayoga thaze teTalI te vRddhine pAmaze. vidyApatinuM draSTAMta - eka vidyApati nAmano vyakti hato. tene svapna AvyuM ke sAta divasamAM gharamAMthI lakSmI cAlI jaze. tenI patnIe kahyuM ke e lakSmI gharamAMthI jAya tenA pahelAM ja ApaNe tenuM dAna karI devuM joIe ane ApaNe parigraha parimANa vrata levuM joIe. khUba dAna karavAthI tenuM puNya vadhI gayuM ane lakSmI gharamAMthI khUTe ja nahIM. te ghara choDI paragAma cAlyA gayA. te gAmano rAjA maraNa pAmyo hovAthI paMcadivya thayA ane tene tyAM paNa rAjA banAvyo. parigraha parimANa jeTaluM ja ghana potAnuM mAnI bAkI badhuM te prajAne mATe kharca karavA lAgyo. ema jema jema jIva dAnadharma Acare tema tema navuM navuM puNya vRddhi pAmyA kare che. pa8AA. jema zaMkha nakAmo re niHzabda, zveta chatAM, tema yaza nahi pAme re ghanika kaMjUsa thatAM. jJAnI 59 artha - jema zaMkha dekhAve suMdara zveta hovA chatAM jo niHzabda che. arthAt avAja karato nathI to te nakAmo che, tema ghanika paNa jo kaMjUsa che to teno yaza jagatamAM gavAto nathI. po. jIvatAM zaba jevo re ghanika te raMka are! OM kalaMka vinAno re chatAM nahi koI smare. jJAnI 60 artha - jo ghanikanuM raMka eTale garIba jevuM vartana hoya to te jIvatA chatAM paNa zaba eTale maDadA jevo che. tene bIjo koI kalaMka lAgyo na hoya chatAM paNa tenuM nAma uccAravA koI rAjI nathI. 60nA sva-prArabdha pramANe re bhaMgI, bhUpa peTa bhare, nara bhava, ghana, samajaNa re saphaLa sat-dAna karyuM. jJAnI 61 artha :- potAnA prArabdha pramANe bhaMgI ho ke rAjA ho sarve peTa to bhare ja che. paNa manuSyabhavamAM ghana pAmI sAcI samajaNa vaDe satkAryamAM jo te ghanano upayoga karavAmAM Ave to tenuM jIvana ke ghana ke samajaNa saphaLa che. vastupALa-tejapALanuM draSTAMta - vastupALa-tejapALa beya maMtrIo hatA. teo potAnA thanane jamInamAM dATI surakSita karavA mATe jaMgalamAM khADo khodavA lAgyA. to te khADAmAMthI navA ghananA DhagalA nIkaLyA. te jANI mAtAe kahyuM ke puNya prabaLa che tethI ghanane surakSita karavA jatAM navuM ghana prApta thayuM. mATe have teno uttama kSetromAM saduupayoga karI do. pachI temaNe Abu delavADA vagerenA zreSTha maMdiro baMghAvI jainagharmanI khUba prabhAvanA karI. tethI temanuM jIvana, ghana ke samajaNa saphaLa thaI. /ka1AA ghana sAthe na Ave re, svajana smazAna sughI, puNya parabhava-bhAthuM re karI le kaeN karathI. jJAnI 62 artha - ghana koInI sAthe AvatuM nathI. potAnA svajana kuTuMbIo paNa smazAna sudhI vaLAvA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 Ave. jyAre puNya to parabhavanuM bhAthuM che. te puNya hAthe dAna ApIne kaMIka upArjana karI le, nahIM to aMte pastAvuM paDaze. boghAmRta bhAga : 1' mAMthI : sikaMdaranuM draSTAMta - "sikaMdare ghaNI laDAIo karI, dezo jItyA, aDhaLaka ghana ekaThuM karyuM. chevaTe roga thayo. keTalAya vaidyo AvyA, koI maTADI na zakyA. pachI teNe pazcAttApa karyo. AvuM thavAnuM jAyuM nahotuM, nahIM to huM ATaluM badhuM zA mATe karata? sAthe Ave evuM kaMI na karyuM! pachI bhaMDArIne bolAvI hIrA mANeka badhuM kaDhAvyuM. sikaMdaranI AMkhomAMthI AMsu AvavA lAgyAM. pachI teNe vicAryuM ke mAre to evuM thayuM, paNa have bIjA jIvo na bhUle evuM karavuM. te mATe teNe rAjyanA mANasone kahyuM ke huM maruM tyAre mane smazAne laI jatI vakhate mArA hAtha bahAra rAkhajo, jethI lokone lAge ke bAdazAha khAlI hAthe Avyo ane khAlI hAthe gayo. ane vaLI kahyuM ke hakImo hoya tenAM khabhA upara mArI ThAThaDI mUkajo jethI lokone lAge ke ATalA baghA hakImo hovA chatAM marI gayo, hakImo kaMI na karI zakyA. ethI vairAgya thaze. paNa anArya deza eTale koIne evuM na lAgyuM. evuM ApaNuM na thAya e sAcavavuM." (pR.195) "A manuSyabhava maLyo che te durlabha che, zruti durlabha che, zraddhA durlabha che ane cAritra eTale svarUpamAM sthira thavuM e to bahu durlabha che. pUrve kaMI dAnapuNya karyuM tethI manuSyabhava pAmyo che. have karaze to pharI manuSyabhava pAmaze. je atyAre karato nathI tene bhaviSyamAM maLavAnuM nathI. karaze to pAmaze. marI jAya tyAre bALI mUke che. bhAIo to smazAnamAM mUkI Ave che, paNa gharma to sAthe ja Ave che." (pR.142) IkarA. uttama kuLa, ghara, ghana re viveka, prabhAva vaLI, vidyA, ArogyAdi re sukha-sAmagrI maLI. jJAnI63 artha :- uttama kuLa, ghara, ghana, vivekanI prApti, vaLI potAno bIjA upara prabhAva paDavo, ke vidyA, Arogya Adi sukha sAmagrI maLavI e bagho pUrva puNyano prabhAva che. pUrve kayA prakAranuM puNya upArjana karyuM ke jethI AvI sAmagrI maLI te have jaNAve che. 163. tenuM kAraNa jANo re pUrve sudAna dIdhuM, te tarune poSo re rahasya A guNa kIdhuM. jJAnI64 artha - tenuM kAraNa pUrve tame satpAtre dAna karyuM che ema jANo. te dAnarUpa kalpavRkSane poSaNa ApatA raho. A gupta rahasya tamane Aje jaNAvyuM boghAmRta bhAga : 1' mAMthI - "prazra-guptadAna eTale zuM? pUjyazrI-koI jANe nahIM evI rIte dAna devuM ke jethI potAno lobha chUTe ane abhimAna na thAya. dAna lenArane paNa parAdhInatA, dInatA na thAya e guptadAna che. lobha choDavA mATe dAna karavAnuM che. devalokanI icchA vagara dAna karavuM." (pR.148) jema AMbo sAcavI re madhura phaLa khAyA karo, tema dAnAdi gharme re gharI mana sukha varo. jJAnI 65 artha :- jema AMbAnI dekhabhALa karIne tenA mIThA phaLa prativarSa khAyA karo. tema dAnAdi gharmamAM ghanano yathAzakti vyaya karI sadaiva sukhazAMtine pAmo. 65nA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 383 mati mUkhanI evI re bahu bhaMDAra bharuM, ghara suMdara bAMghu re, putra-vivAha karuM. jJAnI 66 artha - mUrkha evA mANasanI mati evI hoya che ke ghananA ghaNA bhaMDAra bharuM. pachI suMdara ghara bAMdhu ane khUba ghAmadhUmathI putra putrI Adino vivAha karI samAjamAM mAna moTAI meLavuM. 66aaaa. pachI jo ghana vaghaze re kaMI gharma-dAna thaze, kare jUThA manoratha re, are! yama jhaDapI jaze. jJAnI 67 artha :- pachI jo ghana vaghaze to kaMI dAnapuNya karIzuM. ema jIva jUThA manoratha kare che. paNa jJAnI puruSo kahe che ke jyAre tane jama AvIne jhaDapI jaze tenI kaMI khabara paDaze nahIM. mATe dAnapuNya karavuM hoya to yathAzakti vartamAnamAM ja karI le. bhaviSyanI kalpanA karI tene mUkI de nahIM. 6thI dAna-zUrA janone re kare caDha thAka gaI. lakSmI ati athaDAtAM re jarA navarI na thaI. jJAnI. 68 artha :- lakSmI to dAnamAM zuravIra evA lokonA hAthamAM AvIne thAkI gaI. te lakSmI aneka jIvonA kAma kADhatI judA judA hAthomAM athaDAtAM jarA paNa navarI thaI nahIM, arthAt aneka jIvone te upayogI thaI paDI. jagatamAM dAnanA bIjI rIte pAMca prakAra gaNavAmAM AvyA che te A pramANe :-abhayadAna, supAtradAna, anukaMpAdAna, ucitadAna ane kIrtidAna. abhayadAna ane supAtradAne viSe kahevAI gayuM che. have trIjAM anukaMpAdAna eTale dIna ane duHkhI lokone pAtra apAtrano vicAra karyA vinA mAtra dayA vaDe annAdika ApavuM te anukaMpAdAna che. jemake bhagavAna mahAvIre kRpA karI arthe devaduSya garIba brAhmaNane ApyuM hatuM. jagaDuzAhanuM draSTAMta - jagaDuzAhe duSkALanA vakhatamAM visalarAjAne ATha hajAra muMDA, hamIra rAjAne bAra hajAra muMDA ane dillInA sultAnane ekavIza hajAra muMDA ghAnya ApyuM hatuM. pote te samaye ekaso bAra dAnazALAo sthApI hatI. tathA pote paNa parado rAkhIne lokone dAna ApatA hatA. eka divasa visalarAjAe potAnA bhAgyanI parIkSA karavA sAruM paradA nIcethI hAtha laMbAvyo. te hAtha joI koI uttama puruSano A hAtha che ema ghArI jagaDuzAhe potAnI maNijaDita vIMTI ApI. bIjo hAtha gharyo to temAM paNa bIjI evI ja vIMTI mUkI dIdhI. rAjAe jagaDuzAne rAjamahelamAM bolAvI temane praNAma karavAnuM niSedha karI hAthI para besADI mAnabhera ghera mokalyA. A uparokta dAna te anukaMpAdAna jANavuM. cothuM ucitadAna. temAM koI devagurunA AgamananI ke navA karelA jinamaMdiranI ke jinabiMbanI vaghAmaNI Ape tene je dAna ApavAmAM Ave che, te ucitadAna temaja pAMcamuM kIrtidAna. - kumArapALanuM draSTAMta :- ekavAra kumArapALa rAjAe divijaya meLavavA caDhAI karI. botera sAmaMta rAjAoe mazkarI karI ke A vANiyA jevo kumArapALa laDAImAM zuM karaze? temano abhiprAya jANI kumArapALe soLamaNa sopArInI guNI mArgamAM paDI hatI tene bhAlAnA agrabhAga vaDe UMcI karI uchALI dIdhI. temanuM A parAkrama joI catura evA AmabhaTTa kAvyamAM rAjAnI khUba prazaMsA karI. te sAMbhaLI rAjAe jeTalA te kAvyamAM akSara hatA teTalA ghoDA tene dAnamAM ApI dIghA. tene kIrtidAna mAnavuM. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u84 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 supAtradAna ane abhayadAnathI jIva muktine pAme che. jyAre anukaMpAdAnathI jIva bhautika sukha pAme. ucitadAnathI prazaMsA pAme ane kIrtidAnathI sarvatra moTAI pAme che. -u.prA.bhA. bhAga-4 (pR.36nA AdhAre) ghanaprApti thaye sajjanoe sArA mArge teno upayoga karatA rahevuM evo jJAnIpuruSono upadeza che. 68aaaa kiMjUsa-maMjUSe re ke vana-bhUmi ya viSe, niraMtara UMghe re khare! siddha jevI dIse. jJAnI. 69 artha - lakSmI jo kaMjAsanI maMjASa eTale peTImAM AvI gaI to tene te tijorImAM mUkI deze. athavA vananI bhUmimAM dATI deze. tyAM te sarvakALa paDI pachI UMdhyA karaze. kharekhara jema siddha bhagavaMta sthira thaIne birAjamAna che tema lakSmI paNa sthira thayelI tevI ja jaNAze. naMdarAjAnuM draSTAMta - "dAnarUpI alaMkAra vinAnI lakSmI paththara ane malarUpa ja che. jAo, naMdarAjAe kRpaNatAdoSathI pAtradAna karyA vinA mAtra prajAne atyaMta pIDA karIne suvarNanI nava DuMgarIo karI, te durbhAgyayoge kALe karIne pattharamaya thaI gaI. hajA sudhI te DuMgarIo pATalIpura nagara pAse gaMgAnadIne kAMThe pILA pattharamaya dekhAya che. rAjagRhI nagarImAM mammaNazreSThIe maNijaDita be baLada karyA hatA. temAM eka baLadanuM zIMgaDuM adhUruM hatuM. te pUruM karavA mATe te aneka prakAranAM kaSTa sahana karato hato; paraMtu pAtradAna nahIM karavAthI te baLada pRthvImAM ne pRthvImAM ja vinAza pAmI gayA. tethI maLelA ghananuM supAtramAM dAna karavuM joIe." -upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga-4 (pR.44) AtmajJAnI munine re uttama pAtra gaNo, AtmajJAnI aNuvratI re madhyama pAtra bhaNyo. jJAnI. 70 artha :- jene AtmajJAna che te ja sAcA muni che. "AtamajJAnI zramaNa kahAve bIjA to dravya lIMgI re.." -zrI AnaMdadhanajI evA AtmajJAnI muni mahAtmAo dAna ApavA mATe sauthI zreSTha uttama pAtra gaNavA yogya che. tathA AtmajJAna sahita aNuvratane ghAraNa karanArA uttama zrAvako dAna ApavA mATe madhyama pAtra tarIke zAstromAM gaNAvyA che. 70nA sudRSTi avirati re supAtra kaniSTha kahe, vratavaMta kuSTi re kupAtra, suzAstra lahe. jJAnI 71 artha - samyavruSTi eTale jemane AtmajJAna che paNa avirata arthAt jemane haju zrAvakanA vrata aMgIkAra karyA nathI temane paNa dAna arthe jaghanya supAtra jIvo gaNela che. paNa je vratadhArI hovA chatAM kudraSTi arthAt jene sAcA devaguru gharmamAM yathArtha zraddhAna nathI tene satuzAstromAM dAna arthe kupAtra jIvo gaNavAmAM Avela che. I71 vratahIna kudraSTi re apAtra sadAya gaNo, te te pAtranA dAne re maLe phaLa jevA guNo. jJAnI. 72 artha - jene vrata niyama paNa nathI ane kudraSTi eTale mithyAvRSTi che te dAna mATe sadA apAtra jIvo che ema mAno. jevA jevA pAtranA guNo, tevuM tevuM tene dAna ApavAnuM phaLa maLe che. "samyagdarzana sahita munipaNuM pALanAra uttama pAtra, samyakdarzana sahita zrAvakavrata pALanAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 385 madhyama pAtra ane vrata vinAnA samyakadarzanavALA jIvone jaghanya pAtra gaNAvyA hatA. temane bhaktipUrvaka dAna denAra mithyAvRSTi paNa bhogabhUmine yogya puNya prApta kare che. samyakaSTi ke samyakaSTi vratavaMta zrAvaka dAtAra munipaNuM pAme to mokSe jAya, nahIM to devagati pAme. vrataniyama pALanAra paNa mithyAdraSTi jIvane bhaktipUrvaka dAna denAra kubhogabhUmi ke kumanuSya yogya puNya bAMghe; ane vrata paNa na hoya ane samyakradarzana paNa na hoya tene dAna bhaktisahita denAranuM dAna vyartha jAya che, rAkhamAM ghI reDyA samAna che ema AvyuM hatuM." -oghAmRta bhAga-3 (pR.529) uttama muni-dAne re maLe phaLa uttama je, kupAtrane dAne re bUruM phaLa re! nIpaje. jJAnI 73 artha - uttama AtmajJAnI munine dAna ApavAnuM phaLa uttama maLe che. paNa kupAtra jIvo ke jene vrata paNa nathI ane samyakdarzana paNa nathI tenA mithyAtvane dAna vaDe poSaNa ApavAthI tenuM buruM phaLa Ave che. dAna ApanArane paNa te saMsAramAM rajhaLAve che. kaThiyArAnuM draSTAMta - koI mahAtmA tapanI mudata pUrI thayA pachI pAraNA mATe vastImAM AvelA. te vakhate eka kaThiyAre bolAvI temane be roTalA potAnA bhANAmAMthI ApyA. te UbhA UbhA jamIne cAlyA gayA. tenI strI je roTalA banAvatI hatI, tene thayuM e kyAMthI Avyo ke mAre be roTalA vaghAre TIpavA paDaze. tenA phaLamAM kaThiyAro marIne devano bhava laI pachI rAjA thayo ane kaThiyArAnI strI marIne Dhora pazunA aneka janmo karI caMDALane tyAM janmI. ema karelA bhAvonuM phaLa te te pramANe maLe che. -upadezAmRta (pR.315nA AdhAre) II73 dAna detAM apAtrane re savidhi chatAM na phaLe, ghI jo rAkhamAM reDyuM re kaho kyAMthI puSTi maLe? jJAnI. 74 artha - anyadarzanI apAtra jIvone vidhipUrvaka eTale bhAvabhaktisahita dAna devA chatAM paNa te vyartha jAya che. jemake ghI rAkhamAM reDyuM hoya to te zarIrane kyAMthI puSTi Ape; te to vyartha ja jAya che. caMdanabALAnuM draSTAMta - "yogya samaye supAtrane thoDuM paNa dAna ApyuM hoya to te moTuM phaLa Ape che. jema caMdanabALAe vIra bhagavAnane aDadanA bAkaLA ApyA, te tenA pApano nAza karanAra thayA." zrI vIra bhagavAne karelo abhigraha cha mAse pUro thayo te vakhate devoe sADA bAra karoDa suvarNanI vRSTi karI. tenAthI thanAvaha zreSThInuM ghara bharAI gayuM. te joIne pADozamAM rahenArI eka DozIe vicAryuM ke -"mAtra aDadanA bAkaLA ApavAthI durbala tapasvI jo ATalI badhI samRddhi Ape che, to huM koI puSTa aMgavALA munine ghI tathA sAkara sahita paramAvaDe saMtoSa pamADIne apAra lakSmI grahaNa karuM." pachI te koI hRSTapuSTa zarIravALA muniveza ghArIne bolAvI kSIranuM dAna detI satI vAraMvAra AkAza sAmuM jovA lAgI; te joIne pelA vezadhArI sAdhue te DozIno abhiprAya jANI tene kahyuM ke - "he mugdhA! mArA tapa vaDe ane tArA bhAvavaDe temaja AghArmika (udaizika) AhAranA dAnavaDe tArA gharamAM AkAzathI paththaranI vRSTi thaze, ratnanI nahIM, kemake dAna ApanAranI ke lenAranI tevI zuddhi nathI.' ityAdika kahIne te DozIne pratibogha pamADyo. -upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga-4 (pR.29) //74o pAtra AghAre pANI re aneka AkAra kare, tema pAtra pramANe re jIva ullAsa ghare. jJAnI 75 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- jevuM pAtra eTale vAsaNa hoya te pramANe temAM pANI AkArane dhAraNa kare che. tema jevA pAtra jIvone dAna ApavAmAM AvyuM hoya te pramANe jIvane te ullAsanuM kAraNa thAya che. dAna zatrune ApyuM hoya to vairano nAza kare che, sevakane ApavAthI te vizeSa bhaktimAna thAya che, rAjAne ApavAthI utkRSTa sanmAna pAmI zakAya che, ane bhATa, kavi ke cAraNa vigerene ApavAthI sarvatra yaza phelAya che. dAna koIpaNa sthAne niSphaLa thatuM nathI. temAM paNa supAtrane dAna ApavAthI te vizeSa kalyANakArI thAya che." -upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga-4 (pR.32) //7pI. ullAsa anusAra re dAnanI vela phaLe, kharo avasara Avyo re!kharo vIra kema bane? jJAnI 76 artha - dAna ApI jevo ullAsabhAva jIva rAkhe te pramANe dAnanI vela phaLe che. vartamAnamAM dAna ApavAno avasara Avyo che to kharo dAnavIra te takano lAbha levA zA mATe maLI rahe; na ja maLI rahe, dAna ApI kRtArtha thAya.. ghannAnuM dRSTAMta - ekadA cAra jJAnane ghAraNa karanArA gharmaghoSa nAmanA sUri paghAryA. ghaDyo potAnA bhAIo sahita sUrine vAMdavA gayo. sUrine vAMdI dezanA sAMbhaLIne ghannAe namratApUrvaka pUchyuM ke - "he bhagavAna! mArA traNe bhAIo kayA karmathI nirbana rahyA? te sAMbhaLI gurue temano pUrvabhava A pramANe kahyo ke - "koI eka gAmamAM traNa bhAIo kASTanA bhArA vecIne AjIvikA calAvatA hatA. eka divasa lAkaDAM levA mATe teo sAthe khAvAnuM bhAtuM laIne vanamAM gayA. madhyAhnakAle khAvA beThA, te vakhate koI sAdhu mAsakSamaNane pAraNe tyAM AvyA. temane joIne dAna ApavAnI icchA thavAthI temaNe potAnA bhAtAmAMthI dAna dIdhuM. muni gayA pachI teo pazcAttApa karavA lAgyA ke "ApaNe bhUla karI, A sAdhu phogaTanuM laIne jato rahyo ane ApaNe bhUkhyA rahyA. e sAthu kAMI uttama kulano nahoto; paNa emAM teno doSa nathI, ApaNe ja mUrkha ke phogaTa bhUkhe maryA." A pramANe pazcAttApa karatA karatA potAne ghera gayA. anukrame AyuSyanA kSaye maraNa pAmIne alpariddhivAna vyaMtarapaNuM pAmI tyAMthI cyavIne ahIM utpanna thayA che. pUrve munirAjane dAna ApIne pazcAttApa karavAthI A bhavamAM vAraMvAra nirdhanapaNuM pAmyA che. kahyuM che ke - "dAna daIne sujJa puruSoe pazcAttApa karavo nahIM. paraMtu bhAvarUpI jaLa vaDe puNyarUpI vRkSanuM siMcana karavuM." -u.prA.bhA. bhA.-4 (pR.38) dAna cAra prakAre re, abhaya, bhojana, auSathI, dAna zAstranuM cothuM re, theMke na zrImaMta su-thI. jJAnI 77 artha :- dAnanA cAra prakAra che (1) abhayadAna (2) AhAradAna (3) auSadhadAna ane (4) zAstradAna athavA jJAnadAna. je samyabuddhivALo zrImaMta hoya te to A dAnono lAbha levAno avasara kadI cUke nahIM. "je dayALu manuSya sarva prANIone abhayadAna Ape che te manuSya dehathI mukta thAya arthAt mRtyu pAme tyAre paNa tene koIthI bhaya raheto nathI." -u.mA. bhA. bhA.-4 (pR.33) ' kheMgArarAjAnuM dRSTAMta - "ekadA jUnAgaDhano kheMgAra nAmano rAjA zikAra karavA gayo hato. tyAM ghaNA sasalAono vagha karI tene ghoDAnA pUMchaDA sAthe bAMdhIne pAcho AvatA te mArgathI temaja parivArathI bhraSTa thayo. arthAtu ekalo bhUlo paDyo. tevAmAM eka bAvaLanA vRkSanI zAkhA upara caDhIne Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 387 beThelA DhaMDhala nAmanA cAraNane joIne tene pUchyuM ke - "are! tuM mArga jANe che? tyAre te dayALu cAraNe kahyuM ke - "jIvano vagha karanAra narake jAya che ane dayA pALanArA svarge jAya che; huM to e be mArga jANuM chuM. tane je game te mArge jA. A pramANe veza kare tevI dUgha jevI tenI vANI sAMbhaLIne te rAjAne tatkALa viveka utpanna thayo; tethI teNe tyAM ja jIvanaparyata prANIvagha na karavAno niyama grahaNa karyo, ane te cAraNane azvo tathA gAma vigere ApIne gurunI jema teno satkAra karyo." IkazA -upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga-4 (pR.38) bhUmi-gAya-suvarNanuM re kahe dAna kanyAtaNuM, nahi tyAgIne kAmanuM re, thAya ahita ghaNuM. jJAnI. 78 artha:- bhUmidAna, gAyanuM dAna, suvarNanuM dAna ke kanyAdAna e tyAgI puruSane kAmanuM nathI. ethI tenuM ghaNuM ahita thAya che. zubhacaMdrAcAryanuM draSTAMta - zrI zubhacaMdrAcArya ane rAjA bhartuhari beya bhAI hatA. zubhacaMdrAcArya digaMbara banI pahADa upara tapazcaryA karatA hatA. jyAre koI nimitta banyuM bhartuharie tApasa dIkSA aMgIkAra karI bAra varSa puruSArtha karIne suvarNasiddhi meLavI. tethI suvarNarasa banAvI potAnA bhAIne te ApavA mATe gayA. bhAI zubhacaMdrAcArye te suvarNa pAtra DhoLI nAkhyuM ane kahyuM ke zuM rAjyamAM sonu ochuM hatuM. AnA mATe tame tyAga karyo. ema kahI potAnI siddhi baLe dhULanI capaTI patthara upara nAkhI tethI Akho patthara sonAno banI gayo. ema pratibogha pamADI temanuM paNa kalyANa karyuM. mATe sAdhupuruSone AvuM dAna kAmanuM nathI. tethI temanuM ghaNuM ahita thAya che. //78aaaa. jinamaMdira kAje re bhUmi Adi dAna karo, jIrNoddhAra sAthI re graMthabhaMDAra bharo. jJAnI 79 artha - jinamaMdira banAvavA mATe bhUmi, ghana ke pratimAjI AdinuM dAna karo. athavA maMdiro vagerenA jIrNoddhAra karo athavA uttama graMthono saMgraha karI graMthabhaMDAra bharo. jJAnI puruSo dvArA racita zAstro ja saMgraha karavA lAyaka ke vAMcavA lAyaka che. Aghunika munionA sUtrArtha paNa zravaNane anukULa nathI." -zrImad rAjacaMdra //79aaaa sadgharmanI vRddhi re pragaTa te dAna kare, ghaNA kALa sudhI de re sudAtAne lAbha khare! jJAnI 80 artha - jinamaMdira, vItarAga pratimA ke jJAnI puruSo dvArA racita graMtho, tethI sagharmanI vRddhi thAya che. mATe evA sanzAstronI chapAI vageremAM ke rakSaNa karavAmAM dAna ApavAthI te sudAtAne ghaNA kALa sudhI kharekhara lAbhanA ApanAra thAya che. zrI kumArapALa rAjAe evo abhigraha karyo hato ke mArA guru zrI hemacaMdrAcArya dvArA racita sarva zAstrone tADapatrImAM lakhAvuM ke jethI lAMbA kALa sudhI te TakI zake. tenA mATe sAtaso lahiyAne lakhavA besADyA hatA. evI jJAna pratyenI bhakti ke guru pratyenI bhakti jo pragaTa thAya ane maLeluM ghana ke jIvana dAnadharma vaDe sArthaka karI le to jIvanuM avazya kalyANa thaI jAya, emAM koI zaMkAne sthAna nathI. II80nA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-1 bhagavAne dAnadharma upadezyo, paNa te saphaLa kyAre thAya? to ke jIvanamAM niyamitapaNuM Ave to. niyamitapaNuM eTale maryAdApUrvakanuM vartana. je je bhUmikAmAM jIva hoya te te bhUmikAne anurUpa maryAdApUrvaka sadAcAramAM pravRtti kare ke AtmasvabhAvamAM vartI je jIvana vyatIta kare te niyamitapaNuM che. e viSayanA prakAro nIcenA pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che H-- 388 (32) niyamitapaNuM (rAga : khamAjanAla ghumAlI, 'vaiSNava jana' jevo) (zrI zreyAMsajina aMtarajAmI AtamarAmI nAmI re--e rAga) AtmahitArthe niyamita vRtti zIkhavI sadguru rAye re, niyamasAra svarUpa saddagurunA caraNa dharuM uramAMye 2e. Atma artha :- AtmAnA klyANa arthe niyamitavRtti eTale maryAdApUrvaka vartana karavAnuM te zrImad sadguru rAjacaMdra prabhue zIkhavyuM che. mATe te sadguru bhagavaMtanA caraNakamaLa je niyamasAra eTale zuddhaAtmasvarUpamaya che tene sahA huM hRdayamAM dhAraNa karuM chuM. / / 1 / / sahaja svabhAve zuddha svarUpe sthiti, niyama kahAye re, samyak darzana-jJAna-ca2NamAM satata sthira rahArya re. Atma artha :-- AtmAno sahaja svabhAva te zuddha svarUpa che. te zuddha svarUpamAM sthiti karavI tene zrI bhagavaMte niyama kahyo che. pachI tenA abhyAse samyakdarzana jJAna cAritramAM satata eTale niraMtara sthira ramI zakAze. // 2 // anaMta catuSTaya zuddha cetanA nizcaya karavA yogya re, e ja prayojana rUpa kArya te niyama svarUpa manojJa re. Atma artha :- AtmAnI zudghadazA te anaMta jJAna darzana sukha vIryathI yukta che. evo nizcaya karavA yogya che. te zuddha dazAne prApta karavI e ja jIvanuM prayojanabhUta kArya che. ane e zuddhadazA ja niyamasvarUpa eTale svabhAvasvarUpa che. ane manojJa eTale manane sadA AnaMda pamADanAra che. IIII svasvarUpanI samyak rRci, tenuM ja jJAna pramANa re, avicala tInatA temAM te niyamathI nirvANa re. Atma artha :-- potAnA AtmasvarUpane prApta karavAnI sAcI ruci jene pragaTa thaI tenuM ja jJAna pramANabhUta che. tathA te sahaja svarUpamAM avicala eTale aDola sthiratA je jIva kare te niyamathI nirvANa eTale mokSane pAme che. jhA svarUpa-sthiratA rUpa niyamano kara abhyAsa sadAya re, anaMta kALa sudhInI sthiratA te ja mokSa manAya re. Atma artha :-- mATe svarUpamAM sthiratA karavArUpa niyamano arthAt svabhAvano he jIva! tuM sadA abhyAsa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) niyamitapaNuM 389 kara. ane anaMtakALa sudhI te sahaja svarUpamAM sthiratA karavI tenuM ja nAma mokSa che ema huM mAna. //pA eka rIte to jagata-pravartaka niyama vizvamAM dekho re, te vinA aMzAdhUthIno khyAla karIne pekho 2. Atmaartha:- eka rIte jotAM A jagatano pravartaka niyama eTale vastuno svabhAva ja che. "(1) eka bhede niyama e ja A jagatano pravartaka che - jagatano pravartaka Izvara nathI ema AgaLa kahyuM hatuM temAM zaMkA thAya, te sarvanA khulAsArUpa A vAkya che. eka bhede = eka apekSAe dareka padArthamAM je gharmo che te pramANe te pravarte che. jema goLa gaLyo lAge, lImaDo kaDavo lAge ema jagatamAM niyama sarvatra dekhAya che. tethI koI jagatakartArUpe IzvaranI jarUra nathI. niyamane laIne jagata pravarte che. cAvI pramANe ghaDiyALa cAle tema niyamo pramANe jagata cAle che. tema puNya pApa karma paNa tenA niyama pramANe cAle che. "A to akhaMDa siddhAMta mAnajo ke saMyoga, viyoga, sukha, duHkha, kheda, AnaMda, aNarAga, anurAga, ityAdi yoga koI vyavasthita kAraNa (niyama)ne laIne rahyA che." (21-1) ahIM mukhyapaNe karmanA niyamo viSe kahevuM che. Akho karmagraMtha niyamo ja batAve che. amuka bhAva karavAthI amuka karma baMdhAya, te bhogavavAnAM amuka sthAna hoya ityAdi niyama che. dareka vastumAM je guNo hoya te niyamathI pariName che. -mokSamALA vivecana (pR.238). pRthvInA kaNo jenI kAyA che evA jIvo evAM karma bAMghavAthI tyAM utpanna thAya che, te pRthvIkAyarUpa deha choDI bIje janme che ne vaLI bIjA vanaspati Adi jIvo jemaNe tevAM ja karma bAMdhyAM hoya te pAchA pRthvIrUpa zarIra ghAraNa kare che. Ama anaMta jIvo pRthvI, agni, pANI, vAyu Adi zarIro ghAraNa karI rahyA che, mare che, janme che chatAM pRthvI tenI te ApaNane dekhAya che. tevI ja sthiti sUrya, caMdra, tArA vagerenI samajavI." oghAmRta bhAga-3 (pR.282) e niyama vinA sarvatra aMghAghUMghI phelAI jAya. teno vicAra karo to samajAya evuM che. AvA dinacaryAmAM skUla rIte je niyamita AhAra-vihAre re, svAthya sAcavI gALI zakAze kALa vizeSa vicAre 2. Atmaartha :- potAnI dinacaryAmAM sthULa rIte niyamita eTale samayasara AhAra vihAra rAkhavAmAM Ave to svAthya sAcavI zakAze, ane svAcya ThIka haze to te samaya vizeSa AtmavicAramAM gALI zakAze. zA. kArya niyamathI thAya tvarAthI, ghArI siddhi deze re, parizrama paNa jhAjho na jaNAze, AnaMda ura praveze re. Atmaka artha :- kArya niyamapUrvaka eTale samayasara karavAmAM Ave to te tvarAthI eTale jaldI pUrNa thAya che, ane ghArelI siddhine Ape che. tema karavAthI kAma veMcAI jaze ane mane jhAjho parizrama karavo paDyo ema paNa jaNAze nahIM, tathA kArya samayasara pUrNa thavAthI hRdayamAM paNa AnaMdano anubhava thaze. niyamathI kareluM kAma tvarAthI thAya che, ghArelI siddhi Ape che; AnaMdanA kAraNarUpa thaI paDe che." (va.pR.155) //8 niyamita-mukha hAsyAdi kAryo, niyamita netra-vikAre re, zravaNa, sparza, rasa, gaMtha bhaNI paNa doDa nahIM avicAre 2. Atma Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- mukhathI bolavAmAM ke hasavAmAM ke haravA pharavA Adi kAryomAM sadA niyamita rahevuM. tathA vacana nayana yama nAhI' ema paramakRpALudeve kahyuM che, tethI netra vikAra eTale netravaDe rUpAdi joI rAga vagere ghaTADavAmAM pravartavuM. temaja bIjI indriyonA viSayo zravaNa, sparza, rasa, gaMgha che, te bhaNI paNa vicArarahitapaNe doDa karavI nahIM. arthAt temAM paNa na chUTake ja pravartavuM. sadA saMyamita rahevuM ane bhagavAne boghelA niyamapUrvaka ja vartana karavuM e ja AtmAne hitakArI che. chellA vacana maghura, mita zabdo saha paNa, zAMta, satya uccAro re, hitakara, komaLa, kaSAya-ghAtaka, prabhu-guNagrAme ghAro 2. Atmaartha - have vicArasahita indriyone niyamapUrvaka zubhamArge pravartAvavAnI bhalAmaNa kare che : vacana mIThA, mita eTale mApasara zabdomAM, zAMta, satya, hitakAra, komaLa ane kaSAyanA ghAtaka evA uccAro tathA vacanayogane prabhunA guNagrAma karavAmAM rokI rAkho jethI te azubhamAM pravarte nahIM ane mana zAMta rahe. "vacana zAMta, maghura, komaLa, satya ane zauca bolavAnI sAmAnya pratijJA laI AjanA divasamAM praveza karaje." (va.pR.5) I/10nA niyamita vartana sadAcAra che, durAcAra dukhadAyI re, suvicAraka naranArI, samajo satsala ati sukhadAyI re. Atmaartha :- niyamita vartana eTale maryAdApUrvaka vartavuM e ja sadAcAra che. durAcAre pravartavuM e duHkhadAyI che. "sazIlavAna sukhI che. durAcArI duHkhI che. e vAta jo mAnya na hoya to atyArathI tame lakSa rAkhI te vAta vicArI juo." (va.pR.7) "durAcArI ho to tArI ArogyatA, bhaya, parataMtratA, sthiti ane sukha ene vicArI AjanA divasamAM praveza karaje." (va.pR. 5) mATe samyak rIte vicAra karanAra naranArIoe A vAtane dRDhapaNe samajI levI ke sadAcAra e ja A bhava ke parabhava bannemAM sukha ApanAra che. II11aaaa ramo sadA nirdoSa sukhe sau, doSa tajI AnaMdo re, zarIra pheMpI kAdavamAM sukha zuM? dehadraSTi nara gaMdo re. Atmaartha - he bhavyo! sadA AtmAnA nirdoSa sukhamAM ramaNatA karo. je vaDe AtmA doSita thAya evA AnaMdamAM lakSa rAkho nahIM. nirdoSa sukha nirdoSa AnaMda lyo game tyAMthI bhale; e divya zaktimAna jethI jaMjIrethI nikaLe." -zrImad rAjacaMdra durgaghamaya sasa ghAtuothI banela zarIrarUpI kAdavanI kuMDImAM ramavuM te zuM sukha che. evA malina dehamAM prIti gharanAra manuSya gaMdI draSTivALo che. e draSTi jIvane karma baMghAvanAra che ane navA deha ghAraNa karavAnuM che kAraNa che. 'khANa mUtrane maLanI, roga jarAne nivAsanuM ghAma; kAyA evI gaNIne, mAna tajIne kara sArthaka Ama.' -zrImad rAjacaMdra /12aa. gaMdA hAthe jyAM jyAM aDazo, thaze azubha pracAro re, tethI cokhkho hAtha thatAM suthI kara niyamita saMcAro re. AtmA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) niyamitapaNuM 39 1 artha - gaMdA hAthe ApaNe jyAM jyAM aDIzuM, te te vastuo paNa gaMdI thaI jaze. tema gaMdA bhAve deha AdimAM prIti karIzuM to moha vadhaze ane AtmA malina thaI navA karmabaMgha karaze. mATe cokhkhA hAtha thatAM sughI jema zuddha pANIno upayoga karIe chIe tema AtmAnA zuddhabhAva prApta nahIM thAya tyAM sudhI niyamita vartana karavuM arthAt bhagavAnanI AjJA pramANe maryAdApUrvaka vartavuM e ja jIvane kalyANakAraka che. 13. sadaguru-bogha vicArI virAge, upazama rasamAM jhIlo re, tajI anAdi gaMdA bhAvo, AtmadraSTi-rasa pI lo re. Atmaka artha - saddaguruno bogha vicArI, vairAgyabhAva lAvI kaSAya zamAvI upazama rasamAM jhIlo. tathA anAdikALanA viSayakaSAyathI lisa azubharAgarUpa gaMdA bhAvone dUra karI, sarvamAM AtmA jovAnI dravya draSTi keLavI, AtmazAMtirUpa amRta rasane pIo. 14 rAjamArga sama niyamita mAno mokSamArga saMskArI re, karI satsaMga samaja sughArI bano mokSa-adhikArI re. Atmaka artha - rAjamArga eTale ghorImArga samAna mokSamArga paNa nizcitapaNe saMskArI jIvone mokSe pahoMcADe che. te saMskAra meLavavA mATe satsaMga karIne potAnI samajane savaLI karI tame paNa mokSa pAmavAnA adhikArI thAo. 15aa. oNva ajJAna-pariNAmI jo niyamitapaNe ArAze re, paNa ArAghana UMdhuM tethI kaMI kalyANa nI sAthe re. Atmaartha:- anAdithI ajJAna bhAvomAM ja pariNamelo jIva bhalene te japa tapa bhakti Adi niyamita eTale maryAdApUrvaka kare, paNa te jo kuguru Azraye athavA svacchede ja karato hoya to tenuM ArAghana UMdhu hovAthI AtmAnA kalyANane te kaMI paNa sAdhI zakaze nahIM. 16aaaa. tema mohamaya laukika mArge sAdhu-rjIvana vitAve re, vrata, tapa puSpo mohavRkSanAM bhavarRpa phaLa pragaTAve re. Atmaartha - tema A loka ke paralokanA sukhanI icchArUpa mohamaya laukika mArgamAM paDI rahI bhale ne sAthe jIvana vyatIta kare, paNa tenA vrata, tapa moharUpI vRkSanA ja puSpo hovAthI te saMsArarUpa phaLane ja ApanAra thAya che. 1thA. asaMsAragata vANI suNane asvacchaMda pariNAme re, te AghAre jIva oNve te pavana bhava-ghana sAme re. AtmA artha - paNa puruSanI asaMsAragata eTale saMsArabhAvane nAza karanArI evI vANIne sAMbhaLI, potAno svaccheda mUkI, temanI AjJAnA AdhAre jIva jIvana jIve to te vighana eTale saMsArarUpI vAdaLAne uDADavA mATe pavana jevo siddha thAya arthAt tenA saMsArano AkAra nirAkAratAne pAme che. asaMsAragata vANIno asvacchedapariNAme jyAre AghAra prApta thAya che, tyAre te saMsArano AkAra nirAkAratAne prApta thato jAya che." (va.pR.363) I/18. samyagdarzana te dhruvatAro, dizA satya batAve re, vrata, niyama sau tethI savaLAM, vartAve samabhAve re. AtmA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - samyagdarzana te dhruvatArA samAna che. dhruvatAro hamezAM uttaradizAmAM rahe che. tene laIne bIjI badhI dizAonuM paNa satyabhAna thAya che. tema samyagdarzana sAthe je vrata, niyama karavAmAM Ave te baghA savaLA che. te jIvane vItarAgatA pragaTAvI samabhAve vartana karAve che. ||19aaaa samyak tapa niyamitapaNuM, jo, tethI karma kapAze re, sahanazIlatA ne samabhAve, mokSapura oNva jAze re. Atmaartha :- samyagdarzanasahita niyamitapaNe eTale kramapUrvaka jIva jo icchAone ghaTADavArUpa tapane karato ja raheze to tethI baLavAna nirjarA thaI sarva karma kapAI jaze tathA jIvanamAM sahanazIlatA ane samabhAvane pAmI te jIva mokSarUpI nagaramAM pahoMcI jaze. 20aaaa mumukSu koI nAma-thAra te pUche prazna vicArI re, ghaNA baMghathI baMdhAyo chuM niyama-aMgha akArI re. Atmaartha :- koI nAmaghArI mumukSu vicArIne prazna pUche che ke pUrvanA anAdikALanA ghaNA karmathI huM baMghAyelo ja chuM, to pachI karmonA niyamathI eTale kamanA siddhAMtathI navo thato baMgha te to amArI eTale koI kAryakArI nathI arthAt phokaTa che. kemake huM to anAdikALathI karmo vaDe baMghAyelo ja chuM, temAM vaLI navIna baMgha thavAthI zuM pharaka paDaze. 21 A kaLikALe bahu jana evA, manamAnyuM karanArA re, AtmahitanI samaja vinAnA, svataMtra mata gharanArA re. Atmaka artha - uparokta pramANe mAtra vAto karI A kaLikALe ghaNA loko potAnuM manamAnyuM karanArA che. temane potAnA AtmAnuM hita zAmAM che tenI samaja nathI. tethI teo svataMtra mata eTale potAnI svacchaMdI mAnyatAone gharanArA che. "svaccheda mata Agraha tajI, varte sagurulakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa."-zrImad rAjacaMdra //rA prathama padathI pUrNa dazAnA bheda ure jo ghAro re, to saMzaya-zalyo nahi sAle; roga prati upacAro re- AtmA artha - prathama pada AtmA che. e padathI lagAvIne pUrNadazArUpa mokSapada che tathA te pada pAmavAne mATe chaThTha pada te mokSano upAya che. A sarva niyamonuM rahasya gurugame jo hRdayamAM ghArI laIe to zaMkAo rUpI kAMTAo duHkha Apaze nahIM. kemake aneka prakAranI bhrAMtirUpI rogono pratikAra karavA mATe A sAcA upacAro che. 23 nIrogIne davA nakAmI, rogI-mana aNagamatI re, davA pIthAnA dukhathI mahAdukha jaze, gaNI pIvI paDatI re. Atmaartha - saMpUrNa nirogI evA kevaLajJAnIone to AtmadhyAnarUpa auSaghanI jarUra nathI, kemake te kRtakRtyadazA che. tathA AtmabhrAMtirUpa rogavALA saMsArI jIvane jinavANIrUpa davAnI jarUra hovA chatAM tene te aNagamatI lAge che. tene niyamamAM rahevuM gamatuM nathI. paNa duHkharUpa evI kaDavI davA pIvAthI ja Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) niyamitapaNuM AtmabhrAMtirUpa mahArogo jaze ema mAnIne tene te pIvI paDe che. ra4nA manamAnyuM karatAM to bhaTakyo kALa anaMta, vicAro re; parAdhInatAmAM prere mana - e aMtaramAM ghAro re. Atma artha :-- potAnI matilpanAe vartatAM, anAdikALathI jIva A saMsAramAM bhaTakyo che, teno vicAra karo. ane A mana che te parapadArthamAM sukhabuddhi karAvI mane parAthInatAmAM prere che, e vAtane aMtaramAM ghAraNa karo, arthAt UMDANathI teno vicAra karo. / / 25 / / corI jAI kAje mana bhaTake, paravastune tAke re, parAdhIna sukha levA doDe parAdhInatA cAkhe 2e. Atma 393 artha :- vyavahAramAM paNa je kalaMkarUpa che evI corI ke jArI arthAt vyabhicAramAM mana bhaTakI 52vastune levA tAke che, paNa parAdhIna evA indriyasukhane levA doDatAM pote ja parAdhIna banI jaI trividhatApanA duHkhone bhogave che. "saghaLuM paravaza te duHkha lakSaNa, nijavaza te sukha lahIe.'' / / 26 / svataMtra sukha lUMTe manaDuM, jo niyama-doraDe bAMdhI re; mana vaza varte te ja nIrogI, pachI nahIM kaMI vAMdho re. Atma a H-- paNa jo A manane jJAnIpuruSanI AjJArUpa niyama doraDAthI bAMdhI rAkhIe to A AtmA potAnAthI ja utpanna thatAM svAdhIna svataMtra sukhano bhoktA bane che. je samyadRSTine manavaza va che te ja kharekharo nirogI che. tene kAMI vAMdho Avato nathI. kemake :- "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAMdhyuM, eha vAta nahI khoTI.'' -zrIAnaMdaghanajI ||rA jJAnIne nI garaja jagatanI, niSkAraNa upakArI re, krama manohara racI gayA te, Acaze suvicArI re. Atma artha :- niHspRha evA jJAnIpuruSone A jagatanI koI garaja nathI. emane kAMI joItuM nathI. chatAM niSkAraNa karuNAzIla evo emano sahaja svabhAva hovAthI bhavyone upadeza ApI tikArI thAya che. pa.u.pa.pU.prabhuzrIjI bhavyonA hitane arthe dIrghadRSTi vAparI A bhaktino manohara eTale manane AkarSanAra evo krama racI gayA che. tene samyak vicAravALA jIvo premapUrvaka Acaraze. "pa.pU.prabhuzrIjIe je kAryakrama Azrama mATe goThavyo che te bahu dIrghadRSTi vAparI cokkasa karyo che. temAM rasa na Ave teTalI jIvane mumukSutAnI khAmI che. potAnI kalpanAe pravartavAmAM Ave temAM tene kaMIka rasa jaNAya, paNa svacchaMda poSAya che ane te saMsAranuM kAraNa che ema vicArI jJAnIpuruSane mArge manane vALavuM e ja hitakArI che, na mAne to manane haTha karI kramamAM joDavuM tikara che." -dho.bhA.3 (pR.79)||rA AraMbhAdika azubha vikalpo, kArya prathama tajavAnAM re, azubha vikalpa javA vrata, niyamo, zubha bhAve gharavAnAM re, Atma artha :- AraMbha ane parigrahanA azubha vikalpo sauthI prathama tyAgavAnA che. kAraNa ke vairAgya, upazamanA e kALa che. ane avairAgya anaupazamanA mULa che mATe. saMsAra saMbaMdhI rAgadveSanA azubha vikalpo javA arthe bhagavAnanA kahelAM sama vyasana tyAga Adi Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vrata niyamone zubhabhAvapUrvaka ghAraNa karavAnA che. ra9. svapna paNa icche na azubha te, vrata-niSThA pUrI pAmI re, zubha saMkalpo niyama saMbaMghI TaLatAM, rahe nahi khAmI re. Atmaka artha - vratonA pAlanathI icchAono nirogha thatAM AtmAmAM zAMti Upaje che, tethI vratomAM pUrI niSThA arthAta zraddhA Ave che ke e ja kartavya che. pachI svapna paNa te azubha vikalpone icchato nathI. ema karatAM dazA vacce niyama pALavAnA zubha vikalpo paNa maTI jaI zuddha bhAvamAM ramatAM, Atmika sukhamAM tene koI khAmI rahetI nathI. |30nA jJAnadazAthI TaLe vikalpo, jJAnaramaNa hitakArI re; pAtra thavA vrata-niyamo sevo, malina mana saMthArI re. Atmaartha - AtmAnI jJAnadazA Avye sarva vikalpo TaLI jAya che. AtmAnA zuddha jJAnaguNamAM ramaNatA karavI e ja jIvane hitakArI che. mATe te jJAnadazAne pAtra thavA arthe viSayakaSAyathI malina evA manane sudhArI sadA vrata niyamonuM pAlana karyA karo. 31 paramapada paramAtmadazAmAM nathI niyama-prayatno re, sahaja dazA te parama zAMta che, pUrNa traNe tyAM ratno 2. Atmaartha - sarvotkRSTa evI paramAtmadazA pAmyA pachI tyAM koI paNa prakArano niyama ArAghavAno puruSArtha karavo paDato nathI; kemake te katakRtya dazA che. te sahajAtmasvarUpamaya dazA paramazAMta avasthA che, jyAM samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpe traNeya ratnonI paripUrNa prApti che. AtmAnA kalyANa arthe jJAnInI AjJAe niyamapUrvaka vartana karavuM, evuM jeNe zIkhavyuM te paramakRpALu paramAtmAne amArA sadA praNAma ho. 32aaaa jIvanamAM niyamitapaNuM hoya to kAma tvarAthI thAya che ane ghArelI siddhi Ape che. paNa te niyamitapaNuM jinAgamanA abhyAsIne yathArtha dhyAnamAM Ave che ke samayanI keTalI kiMmata che. have A pAThamAM jinAgamanA mAhAbhya viSe vistArathI jaNAve che : (33) jinAgama-stuti (sevo bhaviyAM vimala jinesara dullAhA sajjana saMgAjI--e rAga) jina-Agama jayavaMta jagatamAM, satya sarasvatI devIjI, viveka-haMsanuM vAhana sAcuM, savaLI samaja karI levIjI. jinare artha - jina eTale rAgadveSa ane ajJAna jenA jitAI gayA che evA sarvajJa jinezvaranA svamukhethI nikaLela vANIne jinAgama kahevAmAM Ave che. te traNe kALa jagatamAM jayavaMta che, arthAt traNe Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) jinAgama - stuti 395 kALa te vANInuM astitva jagatamAM vidyamAna che. tathA te ja sAcI sarasvatI eTale vidyAdevI che, ke jenA vaDe sarva lokAlokanuM jJAna thAya che. jema sarasvatI devIne haMsanuM vAhana che tema jinAgamarUpa sAcI sarasvatI devInuM vivekarUpI haMsanuM sAcuM vAhana che. jema haMsa potAnI cAMca vaDe dUdhamAMthI dUgha dUghane grahaNa kare che ane pANIne choDI de che tema jinAgama vaDe sAcI samaja prApta karI, zuM grahaNa karavA yogya che ane zuM tyAgavA yogya che evA hitAhitanA bhAnarUpa viveka pragaTAvavo e ja jIvane kalyANakAraka che. |1|| zrI gururAja-kRpAthI thAye, avaLAnuM sau savaLuM jI, sadga-vANI moha-kRpANI pariNamatAM hita saghaLuM jI. jina artha :- zrImad rAjacaMdra gurubhagavaMtanI kRpAthI Atmabodha maLe viveka pragaTe che. tethI dehamAM potApaNAnI avaLI mAnyatA TaLI jaI AtmAmAM AtmabuddhirUpa savaLI mAnyatA thAya che. saguru paramakRpALudevanI vANI che te mohane mAravA mATe pANI eTale talavAra samAna che. te vANI pramANe vartavAthI sammadarzananI prApti thaI AtmAnuM sarva prakAre hita saghAya che. "anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakaLa jagata hitakAriNI, hAriNI moha, tAriNI bhavAbdhi mokSacAriNI pramANI che."ArA. viSNu-caraNodaka te gaMgA, evuM koIka kahe chejI; patitapAvanI mAnI, temAM snAna karI sukha lahe che'. jina artha - vaiSNava matavALA evuM koIka kahe che ke gaMgAnuM jaLa che te viSNu bhagavAnanA caraNanuM ja udaka eTale pANI che, arthAt gaMgA nadI viSNu bhagavAnanA caraNakamaLamAMthI pragaTela che. tethI te gaMgAne patitapAvanI eTale pApIone paNa pavitra karanArI mAnI temAM snAna karIne potAnA pApo jANe dhovAI gayA ema mAnIne jIvo sukhI thAya che. jevA pApa-puNya pANIthI jAye" kema samajamAM besejI? paNa paramArtha vicArI, sAcuM samaje te grahI lezejI. jina artha :- paNa pANI pApa-puNyane ghoI nAkhe, A vAta kema samajamAM bese. pANI to jaDa che tenAthI jo pApa dhovAya to puNya paNa ghovAI jAya; kemake nadIne bhAna nathI ke pApa dhovuM ane puNyane rAkhI mUkavuM. tenA upara eka draSTAMta che - zrAvikAputranuM draSTAMta - eka zrAvikAno putra vaiSNavadharmI hato. te pavitra thavA mATe gaMgAsnAna karavA taiyAra thayo. tyAre mAtAe kaDavI tuMbaDI ApIne kahyuM tuM gaMgAsnAna kare tyAre A tuMbaDIne paNa karAvaje. pachI gaMgAsnAna karI ghare Avyo tyAre mAtAe te kaDavI tuMbaDInuM zAka karyuM. putra kahe A zAka to kaDavuM che. mAtA kahe gaMgAjalathI snAna karAvyA chatAM jo A tuMbaDInI kaDavAza na gaI to tArA mananA pApo te pANI kevI rIte ghoI zake. e badhI khoTI kalpanAo che. A vAtano paramArtha vicArI je sAcI vAtane samajaze te tene grahaNa karIne potAnuM hita sAdhI leze. teno paramArtha nIce pramANe che. II4. parama puruSaapa himagiri-urathI karuNagaMgA nIkaLIjI, alaukika agamya girA banI, gaNaghara-ghoghe UchaLIjI. jina Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 artha :-- paramapuruSa paramAtmA zrI tIrthaMkarabhagavAnarUpa himAlaya parvatanA aMdarathI eTale emanA hRdayamAMthI karUNAthI yukta evI vANIrUpI gaMgA nIkaLI che. te bhagavAnanI vANI alaukika eTale asAghAraNa ane agamya eTale sahaja rIte gama paDe tevI nahIM hovAthI prathama buddhizALI evA gaNadhara puruSonA hRdayamAM te ghogharUpe uchALA mAratI AvIne vasI. temaNe te vANInI dvAdazaaMgarUpe racanA karI. / / 5 / / ramya nagararUpa Agamagharane poSI AgaLa cAlIjI, ama jevA ati ThaMka janonI tRSA tvarAthI TALIjI. jina 396 artha - have te bhagavAnanI vANIno jaLarUpa pravAha, ramya eTale suMdara evA nagararUpa Agamaghara puruSone poSaNa Apato AgaLa vaghIne amArA jevA ati aMka eTale paramArthamAM sAva ajJAnI janonI jJAna pipAsAne paNa dRSTAMta dalIlothI samajAvI ajJAnane jaldI TALavA te samartha banI gayo. evI bhagavAnanI vANIno adbhuta prabhAva che. / / 6 / / ziva-sAgaramAM maLI jatI te aneka naukA sAthejI, zraddhA naukAmAM bahu besI taryAM, kahyuM jaganAthejI. jina artha = pachI te vANIrUpI gaMgA aneka zraddhArUpI nAvaDAo sAthe mokSarUpI samudramAM maLI jAya che. te bhagavAna pratyenI zraddhArUpI nAvaDAomAM besIne ghaNA bhavyo saMsAra samudrane tarI gayA, ema traNa lokanAnAtha zrI bhagavAne A vAta jaNAvI che. gA dvAdazAMgarUpalabdhighArI zrutakevaLI traNe loka-prakAzaka Agama-netravaMta kahAyAjI, sa~hAyAjI. jina. -- artha dvAdazaaMgarUpa labdhinA ghArI gaNaghara puruSo te zrutakevaLI kahevAyA che. zrutajJAna vaDe te traNe lokane prakAzaka evA AgamarUpa netranA dhArI hovAthI jagatamAM zobhA pAme che. bhagavAna mahAvIre zreNika rAjAnA praznottaramAM kahyuM ke--viSNukumAra, maMdimitra, aparAjIta, govardhana ane bhadrabAhu svAmI paNa zrutakevaLI thaze. ema bhadrabAhu caritramAM jaNAvela che. IIII abutha janonA aMtaramAM je samyabhAva jagADejI, anaMta Agama maMtre mUkI, ziva-sukha-aMza cakhADejI. jina0 artha :-- jJAnIpuruSonI vItarAga vANI te abugha eTale ajJAnIjanonA aMtaramAM samyabhAva jagADe che. jJAnIpuruSoe maMtramAM anaMta Agamano sAra mUkI dIdho che. tenuM je bhAgyazALI ArAghana karaze te samyagdarzana pAmI mokSasukhanA AsvAdano aMza pAmaze. "satpuruSanA ekeka vAkyamAM, ekeka zabdamAM anaMta Agama samAyAM che, tenI samaja suvicAraNA jAgye Ave che. eka "mAruSa, mAtuSa" bolanA avalaMbane zivabhUti muni kevaLajJAna pAmyA hatA." boghAmRta bhAga-3 (pR.769) pa.pU.prabhuzrIjIe jaNAvyuM ke caudapUrvanA sArarUpa 'sahajAtmasvarUpa paramaguru' maMtranuM je zraddhApUrvaka ArAdhana karaze te jIva mokSasukhane pAmaze. lA sAgara-sAra jAo biMdumAM, Agama-sAra sumaMtrejI, AtmajJAnI guruvaranI AjJA cAvI vidyut-yaMtrejI. jina. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) jinAgama - stuti 397 artha - samudrano sAra jema eka biMdumAM samAya che tema Agamano sAra sadguru dvArA upadiSTa samyakamaMtramAM samAya che. te maMtranuM ArAdhana karavAnI AtmajJAnI gurudevanI AjJA che, je vidyuta yaMtrane calAvavAmAM cAvI samAna che. pa.pU.prabhuzrI kahe - kIlI guruke hAtha, nahIM pArvege bheda vedameM." -upadezAmRta /10nA sarvAgamanI utpatti jo, tripadI vIre dIthIjI, yogya bhUmimAM UcharI, phAlI, aMga-pUrva surthI sIghIjI. jinA artha :- sarva AgamanI utpatti kyAMthI thaI? to ke utpAda, vyaya, duvrarUpa tripadI zrI mahAvIra bhagavAne gaNaghara puruSone ApI. te gaNaghara jevA yogya puruSarUpa bhUmimAM UcharI ane kALI phulI tathA bAra aMga, caudapUrva sudhI teno sIdho vistAra te puruSoe karI loko upara paramopakAra karyo. ./11|| so vistAra samAya asaMge e arthe so zAstrojI, samajyA te ja mAyA temAM, samajanAra supAtro'. jina artha :- bAra aMga, upAMga, caudapUrvo vagereno vistAra asaMgatAmAM samAya che, arthAt sau zAstro bhaNIne asaMgatA prApta karavAnI che. enA arthe ja badhA zAstro racAyA che. "sarva jinAgamamAM kahelAM vacano eka mAtra asaMgapaNAmAM ja samAya che; kemake te thavAne arthe ja te sarve vacano kahyAM che. eka paramANuthI mAMDI cauda rAjalokanI ane meSonmeSathI mAMDI zailezIavasthA parvatanI sarva kriyA varNavI che, te e ja asaMgatA samajAvavAne arthe varNavI che." (va.pR.469) te zAstronA bhAvone je samajyA te ja svarUpe samAyA che. te bhAvone samajanAra supAtra jIvo che. I/12aa. pAtra thavA sambogha upAso, je satparuSe dIghojI, sadAcArathI te samajAze, A ja mArga meM lIthojI. jinaka artha - te asaMgatAne prApta thavA mATe satparuSe ApelA sataboghanI upAsanA karo. sAta vyasana, sAta abhakSya vagere sadAcAranA pAlanathI te boghano marma samajAze. pU.zrI brahmacArIjI kahe che ke Aja mArga meM paNa lIgho che. 13aa. sAcI agni kAma lAgaze, graMtha lakhI nakAmIjI; tethI sadguru zothI, zoghajo satya, banI niSkAmIjI. jina artha - sAcI agnino taNakho kAma lAgaze. graMthamAM lakhela "agni" zabda nakAmo che, tethI kaMI kArya sare nahIM. tema zrI sAcA sadaguru bhagavaMtanI zogha karI, tenI prApti thaye AtmAnA satya svarUpane zodhavAno prayatna karajo. ane tema karatA koI paNa prakAranI AkAMkSA sapuruSa pratye rAkhazo nahIM, to ja AtmArthanI siddhi thaze. ||14. ura viSe vasaze Agama so, prema parama jo jAgejI, anubhava gurunI bhakti karatAM "prabhu prabhu" laya lAgejI. jinaartha :- paramaprema jo sapuruSa pratye jAgaze to tamArA hRdayamAM sarva AgamonuM rahasya AvIne vasaze. "para prema pravAha baDhe prabhuse, saba Agamabheda suura baseM." -zrImad rAjacaMdra paramakRpALudeve jaNAvyuM ke "sobhAga prema samAthimAM varte che." Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 Atma anubhavI gurunI bhakti karatAM prabhu prabhunI lAya lAge che. paramakRpALudevanI bhakti karatAM prabhuzrI kahe "amAre to prabhu rome rome eka kRpALudeva che." I15nA. prabhu-bhaktirata citta rame jyAM, kevaLajJAna prakAzajI, koNa mUrkha iMdriyasukha icche? jethI nija sukha nAzejI. jina artha :- prabhunA zuddha AtmasvarUpamAM bhakti pragaTIne jo citta temAM ja rame to kALe karIne tene kevaLajJAnanI prApti thAya. jema zrI neminAtha bhagavAna pratye rAjAlano zuddha prema pragaTyo to te kevaLajJAnanuM kAraNa thayuM. athavA zrI gautama svAmIne bhagavAna mahAvIra pratye sAcI bhakti UpajI to te paNa kevaLajJAnane ApanAra siddha thaI. mATe evo koNa mUrkha hoya ke je indriyanA kSaNika sukhone icchI potAnA AtmAthI ja prApta thatA zAzvata sukhano nAza kare. ||16aaaa. icchita zivasukha siddhi pAmo, jo sabotha upAsojI; jinAgane dIse, paNa teno Asamukhe nivAsojI. jina artha - tame tamArI icchA pramANe mokSasukhanI siddhi pAmo, paNa jo sapuruSanA ApelA sadgoghane upAso to. te sadgogha jinAgamamAM dekhAya che. paNa teno marma AtmajJAnI puruSa pAse che. te Asa eTale vizvAsa karavAlAyaka puruSa che. temanA mukhethI Atmadharmano marma jANI upAsavA yogya che; to ja Atmasiddhi prApta thaze. 1LA dvAdaza guNasthAnaka sutha Azaya Agamano upakArIjI, rAtadivasa sAdhujana seve AtmadAjha ura ghArIjI. jina artha :- bAramAM guNasthAnakanA aMta sudhI Agamano Azaya upakArI che. tethI rAtadivasa sAdhupuruSo AgamanA Azaya pramANe cAle che. tema cAlavAmAM emanA hRdayamAM potAnA AtmakalyANanI UMDI dAjha rahelI che. ||18. satsamAgama ne satkRta be satsAghana ArAghejI, te dAvAnala kaLikALano TALI zivapatha sAthejI. jina artha :- je bhavyAtmA sapuruSano samAgama tathA sanzAstrarUpa uttama be sAghanonI ArAghanA karaze, te A kaLikALanA bhayaMkara trivigha tApamaya dAvAnalathI bacI jaI mokSamArgamAM nirvine prayANa karaze. 19aaaa satsAghanahIMne sAthe loko ahaMkAramAM peThAjI; mana AhAra, vihAra, viSayamAM; ToLAM vALI beThAjI. jina. artha :- munigharmanI ArAdhanAnA satyasAghana te svAdhyAya ane dhyAna che. te sAghanothI hIna vartanavALA sAdhu loko potAne moTA mAnI, ratnatrayanA ghAraka mAnI mAtra ahaMkAra karanArA che. kemake temanuM mana to AhAra eTale khAvApIvAmAM saMlagna athavA vihAranA vikalpomAM Asakta, ke pAMca indriyanA viSayomAM Asakta che, temaja aneka zrAvakomAM potApaNuM mAnI temanA ToLAvALIne samaya pasAra karanArA che. evA kahevAtA sAdhupuruSo zuddha Atmadharmane nahIM jANavAthI potAnuM ke paranuM AtmakalyANa Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) jinAgama - stuti 399 karavA samartha nathI. mATe ja zrI devacaMdrajI mahArAje stavanamAM kahyuM ke : gaccha kadAgraha sAcave re, mAne gharma prasiddha; AtamaguNa akaSAyatA re, gharma na jANe zuddha re. caMdrAnana" nityakrama sajjana zrata-upakAra na bhUle, Amavacana ArAghejI, viSaya-kaSAyathI rahI vegaLA, vinaya vidyA sAthejI. jina artha - paNa sajjana puruSo to sAcI ArAghanAne batAvanAra evA bhagavAnanA karelA upakArane kadI bhUlatA nathI. tathA mokSamArgamAM vizvAsa karavA lAyaka evA A satparuSanA vacananA AdhAre cAle che. temaja te sajjana puruSo viSayakaSAyanA bhAvothI dUra rahIne sadA vinayapUrvaka AtmavidyAne sAthe che. arthAt sapuruSano vinaya karavApUrvaka potAnA AtmAne oLakhavA mATe sadA prayatnazIla rahe che. /ra1AA vikathA viSTA samI sAdhunA mukha suthI kyAMthI AvejI? satkRta pATha vahe jo mukhe, sukha-zAMti phelAvejI. jina artha - dezakathA, rAjakathA, strIkathA ane bhojanakathA e viSTA samAna che. te sAdhupuruSonA mukha sudhI kyAMthI AvI zake? te mahAtmAonA mukhe to sadA satkRtano pATha rahe che, arthAt uttama jJAnaplAnanI vAto hoya che. je bIjAnA hRdayamAM paNa sukhazAMti ja phelAve che. gArA zrI sarvajJa-jinezvara-vANI AgamarUpa kahANIjI, sarva kALamAM satyarUpa te avisaMvAdI jANIjI. jina artha - zrI sarvajJa jinezvara bhagavaMtanI vANI te ja AgamarUpa kahevAI che. te sarvakALamAM satyarUpa che. te vANI avisaMvAdI che arthAt te vANI syAdvAdapUrvaka hovAthI temAM koI vAda-vivAdane sthAna nathI. |23ii. sarva jaga-jaMtuM-hitakaraNI RSi-munine mana bhAvIjI; durlabha narabhava saphaLa kare jo gurugama-cAvI AvIjI. jina artha - bhagavAna jinezvaranI vANI te jagatanA sarva jIvone hitakArI che tathA moha maMda thavAthI thayuM che pavitra mana jenuM evA RSi-munione to te ghaNI ja gamI gaI che. jenI pAse e vANInA marmane samajavA mATe gurugamarUpI cAvI hAtha AvI gaI te potAnA durlabha narabhavane jarUra saphaLa karaze. 24 jina-Agama durgamya gaNAya, bhalA bhalA bhela khAtAjI; avalaMbana sadgurunuM letAM sahaja bano sujJAtAjI. jina artha - jinezvaranI AgamavANIno syAdvAdapUrvaka marma samajavo ati durgamya che. temAM bhalabhalA hoziyAra paNa bhUla khAI jAya che. paNa paramakRpALu sadguru bhagavaMtanuM avalaMbana letAM te AgamanA rahasyono saheja sugamarIte jJAtA banI jAya che "jina pravacana durgamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sadguru, sugama ane sukhakhANa." -zrImad rAjacaMdra //rapI. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 gama paDyA vaNa Agama durghaTa ratna vIMghavA jevuMjI, vIMdhelA ratna de doro, gurugamathI gaNa tevuMjI. jina artha - gama paDyA vinA Agamano marma jANavo te ratna vIMdhavA jevuM durghaTa che. paNa vIMdhelA ratnamAM doro parovavo jema sulabha che tema gurugamathI Agamano marma samajavo sulabha che. "gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. saMta vinA aMtanI vAtamAM aMta pamAto nathI.' (va.pR.222) 26aaaa jina-AgamarRpa akSaratanI anuMyogakaeNpa zAkhAjI, saMskRta, prAkRta, prAMtika bhASA-graMtha puSpa-prazAkhAjI. jina. artha - jinAgamanA akSararUpa vRkSanI prathamAnuyoga, caraNAnuyoga, karaNAnuyoga ane dravyAnuyogarUpa cAra zAkhAo che. tathA saMskRta prAkRta bhASArUpa graMtho tenI prazAkhAo che. temaja hindI, gujarAtI vagere prAMtiya bhASAonA graMtho te tenA puSpo samAna che. razI zAMta rasAdika hitakara phaLa jhahIM, mana-markaTa AnaMdajI, mahA-moha-caMcaLatA bhUlI, lIna dhyAna-sukhakaMdajI. jina artha - jinAgamarUpa vRkSanA zAMtarasa AdithI bharapUra tathA AtmAne hitakAraka evA phaLone grahaNa karI manarUpI markaTa eTale vAMdaro AnaMdane pAme che. tathA mahAmohathI utpanna thatI caMcaLatAne bhUlI jaI, kALAntare AtmadhyAnanA sukhAnaMdamAM te lIna thAya che. 28 haNe moha nahi, sAstro bhaNI, lAbhapUMjAdika icchajI, te jina-AgamatanAM puSpo toDI, tucchamati rIjhejI. jina artha - je sanzAstro bhaNIne mohane haNatA nathI paNa potAnI AjIvikAnA lAbha arthe ke mAnapUjAdinA arthe e jJAnano upayoga kare che. te tucchamati jANe ke jinAgamarUpI vRkSanA puSpo toDIne rAjI thAya che; paNa puSpo tUTI javAthI have tene mokSarUpa phaLa Avaze nahIM, tenuM tene bhAna nathI. rAA surasukha ke zivasukha-phaLa kyAMthI sarasa pakva te pAmejI? thaI suthAtura caeNlo olavya, nahi bhUMkha-duHkha virAmejI. jina artha :- je zAstro bhaNIne paNa mAnapUjAdikane ja icche che evA jIvo devalokanA sukha ke mokSanA sukharUpa sarasa pAkelA phaLa kyAMthI pAmI zake? jema koI bhUkhanA duHkhathI pIDita jIva cUlAne oLavI nAkhe to tenA mukhanuM duHkha virAma pAmatuM nathI, tema mohavaza jIva AtmajJAnanA puruSArthane mUkI de to te kadI paNa muktinA sukhane pAmato nathI. IT30gA. laukika lAbha tajI, zAzvata sukha cahI, sudraSTi vicArojI, sadguru-yoge satkRta zIkhI, satsala zAMti ghArojI. jinaartha - have sadbhutavaDe A lokanA laukika lAbhane tajI daI zAzvata sukhazAMtine icchI, samyakadraSTithI AtmAnI vicAraNA karo. tenA mATe sadagurunA yoge satkRtano marma jANI, salzIla ane AtmazAMtine hRdayamAM ghAraNa karo. 31 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa agama, apAra jinAgama-gaurava, gAvAnuM muja gajuM zuM jI? samaja vinA baDabaDa bolyo chuM, kSamA sujananI cahuM chuM jI. jina artha :-- agama eTale sahaja rIte jenI gama paDe nahIM tathA apAra eTale aparaMpAra che mAhAtmya jenuM evA jinAgamanuM gaurava gAvAnuM mAruM zuM gajuM che? chatAM bhakti vize samaja vagara baDabaDa bolI gayo chuM. te mATe sajjana puruSonI kSamA cAhuM chuM.jinAgamano jagatamAM sadA jayajayakAra ho. / / 32 / / jinAgamamAM naya, nikSepa, pramAla tathA dRSTAMta dalIlothI nava tattvone vistArathI samajAvavAno bhagavAne upadeza karyo che, te naveya tattvo pratyeka prANIne jANavA atyaMta Avazyaka che. te nava tattvo kayA kayA che tenuM sAmAnya saMkSepa svarUpa A pAThamAM samajAvavAmAM Ave che - che (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa [kA) 401 vaMduM gurupada-paMkaje je traNa jaganuM tattva, nija paramapada pAmavA, javA anAdi mamatva. 1 artha :- paramakRpALu saddaguru bhagavaMtanA caraNakamaLa je traNeya lokamAM tattvarUpa eTale sArarUpa padArtha che, tene mAruM paramapada arthAt paramAtmapada pAmavA mATe tathA anAdithI parapadArthamAM thayela mamatvabuddhine TALavA arthe praNAma karuM chuM. "deva arihaMta, guru nigraMtha ane gharma kevaLIno prarUpelo, e traNenI zraddhAne jainamAM samyaktva kahyuM che. mAtra guru asat hovAthI deva ane dharmanuM bhAna nahotuM. sadguru maLavAthI te deva ane dharmanuM bhAna thayuM. tethI sadguru pratye AsthA e ja samyaktva." (pR.686) ||1|| rAjacaMdra ratnAkara paramakRpALu deva, abutha, athama A raMkane de tuja tAttvika seva. 2 artha :- zrI rAjacaMdra prabhu ratnAkara eTale guNarUpI ratnonI khANa che. te jagatanA jIvo upara paramakRpA karanAra hovAthI paramakRpALudeva che. he prabhu! have A abutha eTale ajJAnI ane pApathI patita thayelA mArA jevA aghama A raeNka jIvane nuM tAtvika seva Apa, arthAt evI AjJA kara ke jethI mane AtmatattvanI prApti thAya. / / 2 / / navadhA bhakti, nAtha, tuja nave ya tattvasvarUpa, samajAvI saMzaya haro, karo zuddha cita. 3 artha :-- navadhA bhakti eTale bhaktinA nava prakAra che, te nIce pramANe kahevAmAM AvyA che. "zravaNa, kIratana, ciMtavana, vaMdana, sevana, dhyAna; laghutA, samatA, ekatA, navadhA bhakti pramANa.'' pravezikA (pR.40) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 he nAtha! A tArI bhaktinA naveya prakAra tattvasvarUpa che. arthAt Atmatattvane ja prApta karAvanArA che. teno marma samajAvI mArI sarva zaMkAo arthAta mithyA mAnyatAono nAza karo ane ApanA jevo mane cidrupa arthAt zuddha caitanyasvarUpa banAvo. /3NA jIva-arjIva Drepa vizva A, samajAve jinabhUpa; mULa dravya SaTuM jANavAM, zAzvat nija nija rUpa.4 have zrI guru gharmano marma samajAvavA mATe jagatamAM rahela tattvonuM svarUpa varNave che : artha:- A vizva, jIva ane ajIvarUpa be tattvonuM baneluM che. ema zrI jinezvara bhagavaMta jaNAve che. temAM mULa dravya jIva, ajIva, gharma, adharma, AkAza ane kALa e cha che. te sarva potapotAnI zAzvata sattAmAM rahela che ema jANavuM. (4 jIva-jAti to eka che, jIva pratyeka anaMta; lakSaNa chaeNvanuM jJAna jo, zuddha jIva bhagavaMta. 5 have jIvadravyanA svarUpanuM varNana kare che : artha - cha dravyamAM jIva dravya te caitanya jAtinuM che. jagatamAM rahela sarva jIvo e ja prakAre caitanya jAtinA che. chatAM pratyeka jIvanuM astitva, sattA apekSAe jotAM bhinna bhinna che. tathA saMkhyA apekSAe jotAM te jIvo anaMta che. te jIvonuM mukhya lakSaNa jJAna che. jJAna lakSaNa dvArA arUpI evA jIvanI oLakhANa thAya che. bhagavAna che te sarvakarmamaLathI rahita zuddha jIvano prakAra che. pAA zuddha azuddha jIMvo viSe jJAna niraMtara dekha; jIva vinA jaDaze nahIM jJAna-kiraNanI rekha. 6 artha - zuddha eTale mukta jIva ane azuddha eTale saMsArI jIvomAM jJAnaguNa niraMtara vidyamAna dekhAya che tathA jIva vinA e jJAnaguNanA kiraNanI rekhA bIjA koI dravyamAM zoghatAM paNa maLI zakaze nahIM. kemake jJAna e jIvano vizeSa guNa athavA asAdhAraNa guNa che. kA. karmataNA saMbaMghathI jIva azuddha jaNAya, tattvonI zraddhA thaye karma-kalaMka haNAya. 7 artha - karmonA saMbaMdhane kAraNe ja jIva azuddha jaNAya che. karma saMga jIva mUDha che, pAve nAnA rUpa; karma rUpa malake Tale, cetana siddha sarUpa" -AlocanAdi padasaMgraha jIvAdi naveya tattvone zraddhAna thavAthI potAnA karmakalaMka paNa nAza pAmavA lAge che. "jIva jUdA pudgala jAdA, yahI tattvakA sAra; anya sabhI vyAkhyAna bhI, yAhI kA vistAra." ||7nI ajIva pAMca prakAranAM : pugala paricita nitya, sparza, rUpa, rasa, gaMgha guNa; zabdo DhaMgha anitya. 8 have ajIva dravyanA pAMca bheda samajAve che. artha - vizvamAM rahela ajIva tattvo pAMca prakAranA che. temAM paheluM ajIva tattva pudagala che. te Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa 4 0 3 to jIvane nitya paricita che. sparza, rUpa, rasa, gaMgha e tenA asAdhAraNa guNo che. tathA zabda che te pudu gala paramANunA aMghathI bane che ane vinAza pAme che. ATA pudgalanA paramANu mULa indriyathI na grahAya; snigdha rukSa guNa pariNaye aNagaNa bahuvigha thAya. 9 artha :- pudgala dravyanA paramANu atyaMta sUkSma che. te rUpI hovA chatAM paNa indriya dvArA grahaNa karI zakAya ema nathI. te pudgala paramANumAM snigdha eTale cIkaNApaNAno tathA rukSa eTale lukhApaNAno guNa hovAthI te eka bIjAmAM pariNamI aneka prakAranA aNagaNa eTale rUMgha bane che. anaMta pudagala paramANuno aMgha bane tyAre ja te draSTigocara thAya che tyAM sudhI te thato nathI. jIMva pudgala gati karI zake, gharma-dravya jo hoya; jema jaLa malyo phare madada udAsIna joya. 10 artha - have ajIva dravyano bIjo bheda gharmAstikAya che. tenuM kArya varNave che - jIva ane pudgala e be dravyo ja gati karI zake, bIjA dravyo nahIM. vizvamAM gharmAstikAya nAmanuM dravya vidyamAna che. tethI A be dravyo gati karI zake che. jema jaLamAM masyo eTale mAchalAo phare che temAM temane cAlavAmAM udAsIna sahAyaka te jaLa che. jaLa na hoya to te mAchalAo gati karI zake nahIM. tema jIva ane pudagala dravyane vizvamAM gati karavAmAM gharmAstikAya dravya udAsIna sahAyaka che. ||10nA jIMva pudgala sthira thAya che atharma-dravyana mAMya, madada udAsIna pAmI te; jema pathika lahIM chAMya. 11 have ajIva dravyano trIjo prakAra adharmAstikAya che te jaNAve che - artha - jIva ane pudgala dravya jyAM sthira thAya che temAM paNa agharmAstikAya dravya udAsIna sahAyaka che. jema pathika eTale musAphara paNa cAlatA cAlatA jhADanI chAyA joIne vizrAma kare che, temAM paNa adharmAstikAya dravyanI udAsInapaNe sahAyatA che. ||11|| dravyo kSaNa kSaNa pariName, temAM kAraNa kALa; kALa-aNu traNa lokamAM prati pradeza nihALa. 12 have ajIva dravyano cotho bheda te kALa dravya che tenuM svarUpa jaNAve che - artha - chae dravyo samaye samaye pariNamana kare che temAM paNa kALa kAraNarUpa che. kALadravya vizvamAM na hoya to bIjA dravyonuM pariNamana thaI zake nahIM. urdhva, agho ane madhya ema traNe lokanA lokAkAzanA prati pradeze eka eka kALANuM rahela che ema tuM jANa. tene nizcayakALa kahevAmAM Ave che. vyavahArakALanA pravartanamAM nizcayakALadravya udAsIna sahAyaka che. I/12aaaa. saune je avakAza de, te "AkAza anaMta; pAMca arjIva saha jIva e dravya cha sattAvaMta. 13 have ajIva dravyano pAMcamo bheda te AkAzAstikAya che. tenuM svarUpa samajAve che :artha :- je bIjA sarva dravyone rahevA mATe avakAza Ape che te AkAzAstikAya kahevAya che. te Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 AkAza anaMta pradezI che. uparokta pAMca ajIva dravyo sAthe jIva dravyane joDatA kula cha dravyo vizvamAM vidyamAna che. e chae potapotAnI sattA dharAve che. chaenuM astitva bhinna bhinna che. koI dravya potAnI sattA khoIne bIjA sAthe kadI paNa maLI zake nahIM; e dravyono svAbhAvika guNa che. / / 13 / / zivapada jaeNva bhUlI gayo, rahyo karmane saMga, saMga anAdi kALano, TaLye thavAya asaMga. 14 404 = artha :- jIva potAnA zivapada eTale muktapadane arthAt pote sarva karmothI mukta thaI zake che evA zuddha Atmapadane bhUlI gayo che. kAraNa ke anAdithI jIvane karmano saMga sadA rahela che. te anAdikALanA karmasaMgane TALavAthI ja jIva potAnA asaMga zuddha AtmasvarUpane pAmI zake che. / / 14 / / karma-saMtati hetune samajI karo upAya; bIja bALye taru-saMtati turta ja aTakI jAya. 15 artha :- karma-saMtati eTale karmonI paraMparA je anAdithI cAlI Ave che tenuM kAraNa zuM che? te samajIne te kAraNone dUra karavAno upAya karavo joIe. jema jhADanuM bIja bALI nAkhavAthI te jhADa dvArA navA bIjavaDe thatI anaMta jhADanI saMtati turta ja aTakI jAya che. temaja karmonA mULane bALI nAkhavAthI te karmonI saMtati arthAt paraMparA te paNa sahaje aTakI jAya che. "jIvane baMghananA mukhya hetu be : rAga ane dveSa. rAgane abhAve dveSano abhAva thAya. rAganuM mukhyapaNuM che. rAgane lIghe ja saMyogamAM AtmA tanmayavRttimAna che. te ja karma mukhyapaNe che. jema jema rAgadveSa maMda, tema tema krmabaMdha maMda ane jema jema rAgadveSa tIvra, tema tema maMbaMdha tIvra. rAgadveSano abhAva tyAM karmabaMghano sAMparAyika abhAva. rAgadveSa thavAnuM mukhya kAraNa mithyAtva eTale asamyakdarzana che. samyajJAnathI samyakdarzana thAya che. tethI asamyakdarzana nivRtti pAme che. te jIvane samyacAritra pragaTe che, je vItarAgadazA che. saMpUrNa vItarAgadazA jene varte che te caramazarIrI jANIe chIe." (va.pR.819) // 15 // karmapravAha vahI rahyo nadIjaLa pAmI DhALa, samudra-sapATI pArTIne pachI nahi vahe nihALa, 16 artha :-- nadInuM jaLa DhALa pAmIne te tarapha vahe che. tema zubhAzubhabhAvane kAraNe karmano pravAha paNa -- vahI rahyo che. samudranI sapATI pAmI pachI nadInuM jaLa vahetuM nathI. tema jIvamAM zuddhabhAva Upajye karmano pravAha paNa vartato nathI. / / 16 / tema ja zubha-azubha be jIva-bhAvo gaNa DhALa, puNya-pAparUpa karmano vacce pravAha, nihALa, 17 artha :- jIvanA zubha azubha be bhAvone tuM DhALa samAna jANa. tethI puNya ane pAparUpa karmano pravAha te tarapha vahe che. 176aa pudgala-aNu mI vargaNA bane aneka prakAra; jIva-vibhAva nimittathI vahe jIva bhaNI, vicAra. 18 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa = artha :- pudgala paramAjI bhegA maLIne aneka prakAranI vargajJAo bane che, jemake AhArakavagaNA, taijasavargannA, bhASAvaNA, manovargannA, kAryaNavargaNA Adi aneka che. te jIvanA rAgadveSarUpa vibhAva bhAvonA nimittane pAmI jIva bhaNI vahevA lAge che. / / 18 / / Ave je je vargaNA Asrava ajIva gaNAya; jIva-Asrava vibhAvarUpa trIjuM tattva bhaNAya. 19 = artha :-- je je vargaNAo jIva bhaNI kheMcAIne Ave che tene ajIva Asava tattva gaNavAmAM Ave che. tathA jIvanA rAgadveSarUpa vibhAva pariNAma je A vargaNAone jIva bhaNI lAvavAmAM nimittarUpa che tene jIva-Asrava nAmanuM trIjuM tattva kahevAmAM Ave che. / / 19 / / vibhAva pAMca prakArano : karma-kramaLathI vAva; yoga, kaSAya, pramAda ne avirati', 'mithyA bhAva. 20 405 artha :- karma AvavAmAM kAraNarUpa jIvanA rAgadveSamaya vibhAvanA pAMca prakAra che. te karmarUpI kamaLane vikasAvavAmAM pANInI vAva samAna che. te nIce pramANe che : (1) yoga, (2) kaSAya, (3) pramAda, (4) avirati ane (5) mithyAtva che. sauthI moTuM pApa mithyAtva che. samakita pragaTyuM mithyAtvano nAza hoya che. pachI avirati jAya che, pachI pramAda ane kaSAyano nAza thAya che. aMtamAM manavacanakAyAnA yoga paNa chUTI jaI AtmA potAnI siddhadazAne pAme che. rA ajIva AsravanA ghaNA bheda bhaNe jinabhUpa; mukhya AThe ya karmane yogya vargaNArUpa. 21 artha :- karmonI vargaNAone AvavArUpa ajIva AsravanA ghaNA bheda che, ema jinabhUpa eTale jinomAM rAjA samAna jinezvara bhagavAna kahe che. jJAnAvaraNIyAdi mukhya ATha karma che, temAM karmane yogya baghI vargaNAo AvI samAI jAya che. ra1|| pAMca vibhAve jIva rame, jIva-baMgha gaNa e ja; AThe karma ajIva-baMgha, cAra cAra bhede ja. 22 mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga A pAMca vibhAvabhAgomAM jIvanI ramaNatA hovAthI jIvane karmano baMdha thAya che. tene jIva baMgha nAmanuM cothuM tattva gaNavAmAM Ave che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya, nAma, gotra, AyuSya ane vedanIya e ATha karmanA mukhya prakAra che. jIvanA vibhAvabhAvonuM nimitta pAmI ATheya karmone yogya vartaNAonuM jIva sAthe coMTI javuM tene ajIva-baMdha kahevAmAM Ave che. te ATheya karmono baMgha cAra cAra prakAre thAya che. te cAra prakAra (1) prakRtibaMgha, (2) sthitibaMdha, (3) anubhAga baMdha tathA (4) pradezabaMgha che. prakRti, sthiti, anubhAga ne pradeza-baMdha vicAra : prakRti, pradeza yogathI, zeSa kaSAye ghAra. 23 artha :- (1) prakRtibaMdha, (2) sthitibaMgha, (3) anubhAga ane (4) pradezabaMdha teno vicAra karo. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 (1) prakRtibaMgha = karmarUpe pariNamavA yogya kArmaNa vargaNAo, je karmanI prakRtirUpe pariName che tene prakRtibaMgha kahevAmAM Ave che. (2) pradezabaMgha - pratyeka samaye jIva jeTalA pudgala paramANuone karmarUpe grahaNa kare che teTalA pramANane pradezabaMgha kahevAmAM Ave che. (3) sthitibaMgha - karmarUpe pariNamelA pudgala paramANuonA jhaMgho keTalA kALa sudhI AtmA sAthe joDAyelA raheze te pramANane sthitibaMgha kahe che. (4) anabhAgabaMgha - rAgAdinA nimittathI je pudagala vargaNAo karmarUpe banela che, temAM evI zakti hoya che ke te karmono udayakALa AvyuM jIvanA jJAnAdi guNono thoDo ghaNo paNa ghAta kare. karma baMghAtI vakhate jIvanA tIvra ke maMda kaSAyabhAva anusAra karmomAM evI zaktinuM ropAvuM tene anubhAgabaMgha kahevAmAM Ave che. uparokta prakRtibaMgha ane pradezabaMgha te mana vacana kAyAnA yogathI paDe che tathA bAkIno sthitibaMgha ane anubhAgabaMgha te jIvanA kaSAyabhAvothI paDe che. rA. tajI anAdi vibhAva oNva nijabhAve sthira thAya, jIMva-saMvara rRpa tattva te; tyAM Asrava rokAya. 24 artha - jIva potAno anAdi vibhAva tajI daI AtmasvabhAve sthira thAya tene pAMcamuM jIva saMvara nAmanuM tattva kahevAmAM Ave che. tethI AvatA karmono Asrava rokAI jAya che. 24 karma-vargaNA oNva bhaNI have vahe nahi, te ja - ajIva-saMvara jANajo, samatA bhAva vaDe ja. 25 artha - AtmAnA samatAbhAvavaDe jIva-saMvara thavAthI karmonI vargaNAo paNa jIva bhaNI have vahetI nathI. tene ja ajIva saMvara jANavo. 2pA. vrata, samiti, guNi, yati-gharma, bhAvanA bAra, pariSaha-jaya, cAritra e jIMva-saMvara vicAra. 26 have jIva-saMvara zAthI thAya che tenA kAraNo jaNAve che : artha - samyagdarzana sahita pAMca mahAvrata ke aNuvrata, pAMca samiti, traNa guti, uttama kSamAdi daza yatidharma, anityAdi bAra bhAvanAo, bAvIsa pariSaha jaya, tathA deza saMyama ke sarva saMyamarUpa cAritra e sarva sAghano, AvatA karmone roke che. tethI jIva-saMvara thAya che. ema vicArI te pramANe vartavA puruSArtha karavo. ra6nA oNva bhAveH "huM ekalo, zuddha cetanA rUpa, nirmama, kevaLajJAnakUMpa, draSTA, pUrNa svarUpa;" 27 have jIva nirjarA prApta karavA mATenI bhAvanA darzAve che : artha :- jIva potAnA zuddha svabhAvane pAmavA mATe evI bhAvanA bhAve che ke huM ekalo chuM, zuddha caitanya svarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, nirmama zuM arthAt mAruM A jagatamAM kaMI nathI, kevaLajJAna svarUpa chuM, jJAtAdreSTA svabhAvavALo chuM ane pUrNa svarUpa chuM. anaMta jJAnadarzana sukhavIryano svAmI chuM. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa 407 mArA svarUpamAM koI prakAranI khAmI nathI. ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya che. bhAraNA tanmaya zuddha svabhAvamAM sthiratA jIMvanI thAya, jIvanirjarA jANa tyAM pUrva-karma jharI jAya. 28 artha - ema AtmabhAvanA karatAM jyAre zuddhasvabhAvamAM tanmaya thaIne jIvanI svarUpamAM sthiratA thAya, tene chaThTha tattva jIva-nirjarA kahevAmAM Ave che. tyAM pUrve karelA karmo paNa jharavA mAMDe che. /28aaaa jhare karma evA krame, arjIva-nirjarA e ja; sarva karma kSaya thAya te ajIMva-mokSa gaNI le ja. 29 artha - upara pramANe AtmabhAvanA bhAvatAM kama jharavAno arthAtu pugalanA banelA karmonI nirjarAno krama zarU thAya che, tene ajIva-nirjarA kahevAmAM Ave che. jyAre uparokta kramavaDe sarva karmono sarvathA kSaya thAya che, tene ajIva-mokSa gaNavAmAM Ave che. rA. zuddha svarUpe sthiratA TakatI kALa anaMta, jIva mokSa samajo, jano; bhaje siddha bhagavaMta. 30 artha :- sarva karmonA saMpUrNa kSaya vaDe potAnA zuddha AtmasvarUpamAM anaMtakALa sudhI je sthiratA TakI rahe che tene sAtamuM jIva-mokSa nAmanuM tattva kahevAmAM Ave che. te saMpUrNa zuddha AtmasvabhAvanI sthiratAne siddha bhagavaMto sadA bhajI rahyA che arthAta anubhavI rahyA che. 30nA zubhabhAvaka jIMva, puNya jo; azubhabhAva jIMva pApa, dravyakarmarUpa arjIva che; phaLa gaNa sukha-saMtApa. 31 artha:- jIvanA zubhabhAvane AThamuM tattva jIva-puNya nAme ane jIvanA azubhabhAvane navamuM tattva jIva-pApa nAme oLakhavAmAM Ave che. zubha azubha bhAvonA kAraNe dravyakarmanuM AvavuM, te beyane ajIvapuNya ane ajIva-pApa kahevAmAM Ave che. e puNya pApanA phaLo kramazaH zAtA sukharUpe ane azAtAnA saMtAparUpe Ave che. 31 nave tattvanI vAta A kahI saMkSepe sAva, vicArajo vistArathI karavA samyaka bhAva. 32 artha - prayojanabhUta A naveya tattvanI vAta ahIM sAva saMkSepamAM kahevAmAM AvI che. tene jJAnIpuruSonA bIjA upadezavaDe ke sanzAstro dvArA vistArathI vicArajo. jethI jIvanI, mithyA mAnyatAo TaLI jaze ane samyabhAvo utpanna thaI AtmajJAnanI prApti thaze. sarva phlezathI ane sarvaduHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che.' (va.pR.451) je jIva, nava tattvanA svarUpane yathArtha jANe che, te jIva sArvajanika eTale jagata janatAnuM vAstavika zreya arthAta hita karI zake. A pAThamAM saMsArI jIvonuM hita zAmAM raheluM che te zreya ane preyanA saMvAdarUpe samajAve che, ke jethI jIva saMsAranA raMgaberaMgI bhautika sukhamAM bhUlo nahIM paDIne, potAnA AtmAnuM kalyANa kare. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 (35) sArvajanika zreya (rAga-hAMre mAre dharma jiNaMdazu lAgI pUraNa prIta jo, jIvalaDo lalacANo jinajInI oLage re lo) * hAMre vhAlA rAjacaMdra guru jJAnImAM mana jAya jo, tribhuvana-jananuM zreya ure je thAranA re lo. hAMre tene caraNe namatAM kaLimaLa pApa kapAya jo, zaraNAgatanAM kAraja saghaLAM sAratA re lo. hAMre vAlA = artha :-- hAMre vhAlA rAjacaMdra guru jJAnI bhagavaMta pratye mAruM mana AkarSAya che, kemake traNeya lokanA jIvonuM zreya eTale kalyANa karavAno bhAva jenA hRdayamAM sadAya vidyamAna che. e viSe eka patramAM teozrI jaNAve che ke- 'jainamArgamAM prajA paNa ghaNI thoDI rahI che, ane temAM seMkaDo bheda varte che, eTalu ja nahIM paNa 'mULamArga'nI sanmukhanI vAta paNa temane kAne nathI paDatI, ane upadezakanA lakSamAM nathI, evI sthiti varte che. tethI cittamAM ema AvyA kare che ke jo te mArga vadhAre pracAra pAme to tema karavuM, nahIM to temAM vartatI prajAne mULalakSapaNe doravI. A kAma ghaNuM vikaTa che. vaLI jainamArga pote ja samajavo tathA samajAvavo ThArA che. samajAvatAM ADAM kAraNo AvIne ghaNA UbhA rahe tevI sthiti che. eTale tevI pravRtti karatAM Dara lAge che. tenI sAthe ema paNa rahe che ke jo A kArya A kALamAM amArAthI kaMI paNa bane to banI zake; nahIM to hAla to mULamArga sanmukha thavA mATe bIjAnuM prayatna kAma Ave tevuM dekhAtuM nathI. ghaNuM karIne mULamArga bIjAnA lakSamAM nathI, tema te hetu dRSTAMte upadezavAmAM paramazruta Adi guNo joIe che, tema ja aMtaraMga keTalAka guNo joIe che, te atra che evuM dRDha bhAse che." (va.pU.517) paramakRpALudevanA caraNakamaLamAM bhAvapUrvaka praNAma karatA arthAt temanI AjJAne upAsatAM kaLimaLa eTale viSayakaSAyarUpa maLa je pAparUpa che tene dhoI zakAya che. tathA jeNe emanuM zaraNa grahaNa karyuM che tenA saghaLA kArya bhaktinA baLe siddha thAya che. "jJAnIpuruSanA vacanano dRDha Azraya jene thAya tene sarva sAdhana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya satpuruSoe karyo che.'' (va.pR.447) ||1|| hAMre suNo : zreya, preya be horDa caDhyAM saMbhaLAya jo, tuma viNa nyAya kare ko, koNa e beyano re lo. hAMre jAo rAjasabhAmAM sau sajjana sanmukha jo zreya, preya nija pakSa-guNo kahI deya, jo re lo. hAMre vhAlA artha :-- zreya eTale AtmaklyANane icchavAvALo AtmArthI jIva ane preya eTale saMsArasukhane icchavAvALo mithyAvRSTi jIva, A beya hoDe caDhayA che ema vAyakA saMbhaLAya che. paNa he nAtha! tamArA vinA e beyano nyAya koNa karI zake. have rAjasabhAmAM AvI sarva sajjanonI sanmukha zreya ane preya banne potAnA pakSanA guNo kahevA lAgyA. / / 2 / / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya vhAlA hAMre tyAM preya prathama kahe : "muja vistAra vizeSa jo; jaganAyaka prabhu, jojo saunA bhAvane re lo. hAMre juo, karNa caDhe che priya vacana, saMgIta jo; netra cahe priya cakamakatA dekhAvane relo. hAMre artha :- saMsAranA bhautika sukhanI prItivALo preya prathama kahevA lAgyo ke A jagatamAM mAro phelAva vizeSa che. he jaganAyaka prabhu! Apa saunA bhAvane jAo, sau mane ja icche che. kAna che te priya vacana ke saMgIta sAMbhaLavAne icche che, netrandriya che te jagatamAM rahelA bhautika jaDa padArthonA cakamakatA dekhAvane icche che, arthAt vastuonA rUpa, raMga, kapaDAM, alaMkAra, ghara Adine joI badhA moha pAme che. / / 3 / / hAMre koNa sugaMdha suMdhI nahi thAtA prasanna jo? rasoInA rasa rasika jano sau jANatA re lo; hAMre guhya sparza-sukhone hetAM Ave lAja jo, e ja manohara bhAva jagata-jIva mANatA re lo. hAMre vhAlA re = artha :- nAsikA sugaMdhIne cAhe che. attara, phula vagerenI sugaMdhane sUMdhI koNa prasanna thatA nathI? svAdiSTa rasoInA rasa bhojana rasiko sau jANe che ane te vAnagIone ArogI AnaMda mANe che. 409 "zAMtarasamaya tharma--kaSAyarahita AtmAnI pariNati e kharo amRta jevo rasa che. bIjA rasathI udAsa thAya to e rasa maLe.' molamAA, vivecana (pR.23) tathA gupta sparzendriyanA kahevAtA sukhone to uccAratAM paNa lAja Ave che, ema pAMca indriyonA viSayabhAvone ja manohara mAnI jagatanA jIvo AnaMdamAM garakAva thaIne rahe che. / / 4 / / hAMre juo, vana upavanane rAjavilAsa aneka jo; pura pATaNa ke deva-devI-darabAramAM re lo; hAMre juo, khuNekhAMcare varte mArI ANa jo, mAre mATe mathatAM sau saMsAramAM re lo."hAMre vhAlA = artha :-- vanamAM rahelA prANIonI paNa e ja icchA che. upavana eTale bagIcAomAM netrandriya Adi viSayone poSavA mATe loko jAya che. temaja sarva saMsArI jIvo rAjA jevA vilAsane icche che. athavA sarva rAjA mahArAjAo paNa temAM mazagula che. nagaramAM juo ke gAmamAM juo, ke vaLI devadevIonA darabAramAM jAo tyAM paNa loko indriyasukhanI icchAthI ghana, strI, putrAdi meLavavAnI kAmanA buddhithI Ave che. athavA deva devIonA vimAnamAM paNa indriyasukhanI ja bharamAra che, ema jagatamAM sarvatra khuNe khAMcare mArI ja AjJA varte che. tathA pAMca indriyonA sukho meLavavA mATe jagatamAM sarva jIvo mahenata mArI karI rahyA che. ema bhautika sukhanA rasika evA preye potAnI vAta rAjasabhA samakSa pragaTa karI. / / 5 / / hAMre have zreya kahe : "bahu loka garIba jagamAMhi jo, tethI zuM garIbAI vizeSa vadhI jatI re lo? Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 hAMre bhale aMghArI rAte bahu tArA hoya jo, tethI zuM tA2A-teja ravithI caDhe ati re lo? hAMre vhAlA artha :- have AtmakalyANano icchuka evo zreya potAnI vAta rAjasabhAmAM raju kare che H-- jagatamAM garIba loko ghaNA che. tethI zuM garIbAInI vizeSatA gaNAya che? arthAt te ATharavA yogya manAya che? jema jagatamAM musalamAna ke khristI ke svAmInArAyaNa dharmane mAnanArA loko ghaNA hoya tethI te ja dharma sAco ane bIjA khoTA eka kema kahI zakAya. aMdhArI rAtrie ghaNA tArA dekhAya tethI zuM tenuM teja sUrya karatAM vathI jAya che? nahIM. tema bhale thoDA hoya paNa satya te satya ja che. jJA hAMre prabhu. preya samo Thaga jagamAM nahi dekhAya jo, mRgajaLa sama te haraNa-maraNane sAdhato re lo; hAMre juo, saMgItanI priyatAthI mRga lobhAya jo, zikArInA zathI prANa gumAvato relo. hAMre vhAlA = artha :-- he nAtha ! A saMsAramAM sukha che ema uparathI batAvanAra A preya samAna bIjo koI Thaga A jagatamAM dekhAto nathI. jema mRgajaLane levA doDI haraNa maraNane zaraNa thAya che. tema indriyonA bhogomAM bahu sukha che ema mAnIne saMsArI prANI paNa temAM ja phasAI jaI Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trividha tApAgnine ja bhogave che. jemake kAnane saMgIta priya che. paNa haraNa saMgItanI priyatAne kAraNe lobhAya che ane zikArInA sara eTale bALathI potAnA prANa paNa gumAvI de che. / / 7 / / hAMre kevuM dIpaka dekhI pataMga-mana kheMcAya jo, jhagamagatI jyotimAM paDI baLI mare, are! re lo; hAMre kore kASTha bhramara paNa kamaLa-sugaMdhe lIna jo, kamaLa biDAtAM kaida sahI gajamukhe mare re lo. hAMre vhAlA artha :- dIpakane joI pataMgIyAnuM mana paNa te tarapha AkarSAya che ane Azcarya che ke tenI jhagamagatI jyotamAM vAraMvAra paDI te marI jAya che. vaLI bhamaro je kASTha eTale lAkaDAne paNa kotarI zake tevo hovA chatAM, kamaLapuSpanI sugaMdhImAM lIna thaI javAthI kamaLa biDAtA temAM ja kedI samAna banI bIDAIne rahe che. pachI hAthI AvIne kamaLane toDI khAya tyAre hAthInA mukhamAM maraNa pAme che. "pataMgiyuM, mAchalI Adi eka eka viSayane AghIna tIvratAne lIghe maraNane pAme che, to ApaNe pAMca indriyo che teno tIvrapaNe upayoga thAya to zI dazA thAya? mATe indriyonA pravartana vakhate vicArapUrvaka rahevuM. A jIvanuM bhUMDu karanAra indriyo che.' boghAmRta bhAga-1 (pR.3) IIII hAMre . bhalA ekalazRMgI muni rasavaza lapaTAya jo, tapasI lapasI rAmabanevI banI gayA re lo; hAMre strI-ratnanI laTa sparzI saMsmRti-pAya jo, mokSamArga bhUlI narakagArmI cakrI thayA re lo. hAMre vhAlA artha :- eklezRMgI muni rasane vaza thavAthI vAsanAmAM lapaTAI gayA. tapazcaryA karanArA tapasI paNa jillo indriyane vaza thavAthI lapasI jaIne rAmanA banevI banI gayA. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya 41 1 maMgusUri paNa rasanAnI laMpaTatAnA kAraNe marIne gAmanA gaTaranI pAsenA maMdiramAM yakSa banyA. aSADAbhUti muni paNa sugaMdhI modakanA rasamAM Asakta thavAthI naTaDInA mohamAM phasAI gayA ane gAme gAma nATaka karavA lAgyA. saMbhUtimuninuM draSTAMta - cakravartInI paTarANI je strIratna kahevAya che. teNe saMbhUti vijaya muninA caraNamAM namaskAra karyA. te vakhate tenA komaLa coTalAnA vALano sparza thatAM mokSamArgane bhUlI jaI munie cakravartIpadanuM niyANuM karI lIdhuM. tethI brahmadatta cakravartI banIne sAta so varSanuM AyuSya bhogavI aMtakALe kurumati je tenI paTarANI hatI, tenA nAmanuM raTaNa karato karato marIne sAtamI narake gayo. tyAM utkRSTa tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALo te nArakI thayo. brahmadatta cakravartIne potAnA manuSyajanmanA sAtaso varSanuM viSayasukha zuM bhAva paDyuM teno hisAba jaNAve che. te sthira cittathI vicArI indriyasukhothI vairAgya pAmI A saMsArathI zIdhra nivartavA yogya che. eka aMtarmahartinA 3700 thI kaMIka adhika zvAsocchavAsa thAya che. tevA eka zvAsocchavAsamAM jeTaluM indriyasukha bhogavyuM tenA badalAmAM 11 lAkha 58 hajAra palyopamanuM lagabhaga duHkha tene bhogavavAnuM AvyuM. te paNa sAtamI narakanuM. have eka palyopamano kALa keTalo? to ke cAra gAu pahoLo, teTalo ja lAMbo ane UMDo evA khADAmAM jAgalIAnA vALanA kaTakA karIne nAkhe ke je vALano bIjo kaTako thaI zake nahIM. evA vALathI ThAMsI ThAMsIne te kuAne bhare. pachI dara so so varSe temAMno eka eka vALa bahAra kADhe. ema karatAM jyAre e khADo khAlI thAya teTalA samayane eka palyopama kahevAmAM Ave che. evA daza koDAkoDI palyopamano eka sAgaropama kahevAya. evA tetrIza sAgaropamanuM utkRSTa AyuSya brahmadatta cakravartIne sAtamI narakamAM bhogavavAnuM AvyuM. A badhA duHkhanuM kAraNa preyanI ja ThagAI che ema zreye rAjasabhAmAM jaNAvyuM. "saparasa rasanA grAnanako, cakha kAna viSaya sevanako; bahu karama kiye mana mAne, kachu nyAya anyAya na jAne." sparzana, rasanA (jillA), dhrANa (nAsikA), cakSu ane kAna e pAMca indriyonA viSayone mathurA mAnI meM sevyA, tema karatAM manamAnyAM eTale atyaMta anaMta karmo meM bAMdhyA, ne nyAya ke anyAya, kharuM ke khoTuM kaMI meM jANyuM nahIM, kazAyanI meM paravA karI nahIM. nityaniyamAdi pATha (pR. 282) ||lA hAMre koI sadAcaraNathI jIva kamAyo hoya jo, tene prema Thaga bhoLavI lUMTI le, khare! re lo. hAMre vadhu jarUriyAte thAya kamANa vizeSa" jo, jagane jUThAM satyo zIkhavI chetare re lo. hAMre vhAlA artha - koI jIve sadAcaraNa sevIne uttama AtmahitanI kamANI karI hoya tene paNa A preya Thaga bhoLavIne tenuM jIvana barabAda karI de che. ghamila nAme zeTha putra sadAcArI hato, vairAgI hato paNa vezyAnA saMgamAM AvavAthI gharma, karma, gharabAra badhuM bhUlI gayo. "pAMca indriyone poSavI nathI. AMkha maLI che te bhagavAnanA darzana mATe che. kAna maLyA che te bhagavAnanAM vacana zravaNa karavA mATe. ema dareka indriyone savaLI karI nAkhavI. indriyo che te jJAnadazAne rokanArI che. jJAnadazA thayA pachI e ja indriyo mokSanA kAmamAM Ave che." baghAmRta bhAga-1 (pR.214) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jIvanamAM vadhu jarUriyAto UbhI karIe to te meLavavA mATe jIva vaghAre puruSArtha kare ane tethI tene vadhAre kamANI thAya che. evI jAThI dalIlone satya TharAvavA mathI jagatanA jIvone A preya Thaga chetarI jAya che. ||10nA hAMre daI indriya-sukhanI sAmagrI savizeSa jo, moharAyanA julamanI jaDa poSato re lo; hAMre bhalA loka ajANyA moha-madirA-matta jo, uMdara phUMkI jIMvana-rudhira te cUsato re lo." hAMre vhAlA artha :- saMsArI jIvone pAMceya indriyasukhanI vizeSa vizeSa sAmagrI ApIne A preya moharAjAnA jAlamanI jaDane poSI rahyo che. bicArA bhalA loko to sAcA sukhanA mArgathI ajANa che tathA moharUpI dArUnA nazAthI unmatta thayelA che, tethI temanA jIvanarUpI aghirane, viSaya lAlasArUpI uMdara vaDe pheMkI phUMkIne e cUsI rahyo che. 11 "hAMre mArI niMdA mUkI, gaNAva tArA guNa jo." preya kahe, "nirguNa niMdA viNa zuM bake re lo? hAMre tArI najare jo jarI sArvajanika sukha muMja jo, ghuvaDa sama nahi ravi-kiraNo tuM gaNI zake re lo. hAMre vhAlA artha - have preya gusse thaI potAnI pharI dalIlo mUkI zreyane sabhA samakSa javAba Ape che ke - have mArI niMdA mUkIne tArA je guNa hoya te gaNAva. tuM pote nirguNa hovAthI pArakI niMdA karyA vagara bIjAM zuM bakavAno hato? huM je sarva lokone sukha ApuM chuM te jarA sthira najara karIne nihALI jo. paNa tuM to ghuvaDa jevo chuM. tethI sUryanA kiraNo keTalA che te tuM zuM gaNI zake? I/12aaaa hAMre kevI sukha-sagavaDa huM dina dina dauM chuM, dekha jo; suMdara kapaDAM mayUra-kaLA sama dIpatAM re lo. hAMre mArAM yaMtro jANe ANe surata-cuMga jo, rAya, raMka saune sarakhAM sukha ApatAM re lo. hAMre vhAlA artha - huM baghAne kevI kevI sukha sagavaDo dina pratidina Apato jAuM chuM. suMdara raMgaberaMgI kapaDAM je hAlamAM huM AvuM chuM te to jANe mayUra-kaLA samAna zobhA pAme che, arthAt moranA pIMchAnI jema lokone AkarSaka nIvaDe che. vartamAnamAM mArA yaMtronA AviSkAroe to jANe kalpavRkSano yuga arthAt devatAI yuga ANI dIdho che. loko je vastu mAge te huM aneka vividha prakAramAM temanA samakSa gharuM chuM. rAjA ho ke raMka ho, mArI sarva vastuo baghAne eka sarakhuM sukha Ape che. I/13 hAMre mAra rvIjaLI karatI UjaLI duniyA sarva jo, rAjavI vaibhava dIna jana pAme reDiye re lo; hAMre mArI davA vivitha zoghothI, detI sukha jo, moTara, relathI pazunAM dukha paNa pheDiye re lo. hAMre vhAlA artha - mArI vijaLInA AviSkAre to AkhI duniyAne rAtre paNa UjaLI karI dIdhI che. je Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya 413 rAjavI eTale rAjAzAhI vaibhava hato te Aje garIba loko paNa reDIo ane TelIvijhana gharamAM rAkhIne karmendriya ane netrandriyanuM sukha mANI zake che. davAonI vividha zodhothI ke IMjekzana ke glukojhanA bATalAo vagerethI janatAnuM duHkha maTADIne zIghra sukha ApuM chuM. moTara ane relagADInA AviSkAra vaDe to meM pazunA duHkha paNa kuMDI nAkhyA che, // 14 // hAMre UDI vimAne mAnava sura sama jAya jo; tAra ke tAra vinA saMdezA sAMbhaLe re lo; hAMre vaLI nabha, jaLa, sthaLanA akasmAt-upAya jo, zothI jaga-janatAne sAcavuM kahe karyo ke lo, hAMre vhAlA artha :- vimAnamAM besIne A kALamAM devatAonI samAna UDIne manuSyo eka sthaLethI bIje sthaLe jAya che, tAra ke tAranA joDANa vinA ja deza videzanA samAcAro ghara beThA loko sAMbhaLI zake che, have to calacitro paNa gharabeThAM TelIvijhana vaDe joI zakAya che. vimAnone UDavA mATe AkAzanuM havAmAna kevuM che te pahelethI yaMtrovaDe jANI zakAya che, ke jaLanA upadravone TALavA bAMdha bAMdhIne ke dharatIkaMpa ke vAvAjhoDAMnA akasmAtathI nukazAna thavAnuM che to tenA upAya zothI jagatanI janatAne jaNAvI samaye samaye temane kaLapUrvaka sAcavuM chuM. / / 15 / / hAMre mArI chApakaLA AdithI tuM paNa puSTa jo, tuja maMdira paNa zobhe mArI sahAyathI re lo; hAMre bhalA, kaMIka vicAra karelA muja upakAra jo, sukha icche to seva mane upAyathI re lo.'' hAMre vAlA * artha mArI chApakaLAnA AviSkAre to tane paNa puSTi ApI che. tAruM dhArmika sAhitya paNa mArA vaDe ja chapAIne vizeSa pracAra pAmyuM che. tArA maMdiro paNa mArI chApakaLAnI sahAyathI dIpI UThe che. aneka prakAranA chapAyelA citro maMdiromAM ke gharamAM lagADavAthI te paNa zobhAne pAme che. preya zreyane kahe che ke bhalA kaMIka to mArA karelA upakArano vicAra kara; ane jo tuM panna sukha icchato hoya to aneka upAya karIne mArI ApelI bhautika sAmagrIne seva. jemake suMdara bhojanothI tRta rahevuM hoya to jAtajAtanI aneka sAmagrI lAvIne rasoI banAva. have to cUlA phUMkavAne badale gesanA cUlA vidyamAna che. tathA netrendriyanuM ane karNendriyanuM sukha mANavuM hoya to TelIvijhana vagere gharamAM vasAvI sukhI thA. / / 16 / / hAMre have zreya kahe : "tuja samaya viSe mahAdoSa jo, tAtkAlika pariNAma viSe tuM rAcato re lo; hAMre jema cora corIthI bane bA~ dhanavAna jo, vaLI vakhANe corakaLA, yaza yAcato relo. hAMre vhAlA artha :- have zreya pratyuttaramAM jaNAve che ke he preya ! tArI samajamAM mahAdoSa che. tuM mAtra tAtkAlika lAbha joIne temAM ja rAcI rahe che. jema kiMpAkanuM phaLa dekhAve suMdara hoya, khAvAmAM paNa mIThuM hoya paNa khAdhA pachI te AMtaraDAne toDI nAkhaze e tuM jANato nathI. jema koI cora corI karIne ghaNo dhanavAna banI jAya ane potAnI cora kaLAne vakhANI yaza icche te yogya nathI; tema tuM paNa kare che. 119911 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 hAMre tema karI kamANI pUrva bhave A jIva jo, dharma-mArga ArAthI A bhava pAmIo re lo; hAMre te gharmanuM phaLa bhogavatAM bhUle dharma jo, jANe nahi jIva viSaya-co2nI khAmIo re lo. hAMre vhAlA artha :-- pUrvabhave dharma-mArga ArAdhI zubhakarmanI kamANI karI A jIva manuSyabhavane pAmyo che. tathA gharmanuM phaLa zAtA sukha pAmyo che. paNa tene bhogavatAM sukhanA mULa kAraNa evA dharmane te bhUlI jAya che. enI buddhine bagADanAra A pAMca indriyanA viSayarUpI coro che. paNa te potAnI khAmIone mohavaza jANI zakato nathI. "moha nIMdake jo2, jagavAsI ghUme sadA; karma co2 cIThuM o2, sarvasva lUMTe sugha nahIM.'" / / 18 / / hAMre A indrajALa sama kSaNika sukhonuM mULa jo, puNya khavAtuM kSaNa kSaNa te nahi dekhato re lo; hAMre jIva suMdara viSayo bhogavI vAve pApa jo, phaLa tenuM du:kha maLavAnuM uvekhato 2elo. hAMre vhAlA artha H- pAMca indriyanA viSayo indrajALa jevA che. kSaNika sukhonuM mULa che. temAM lIna thavAthI kSaNe kSaNe jIvanuM puNya khavAtuM jAya che. paNa tene te joto nathI. A anAdino ajJAnI jIva suMdara AkarSaka viSayone bhogavI, te nimitte rAgadveSa karI pApanA bIja vAve che. tenuM phaLa duHkha AvavAnuM che chatAM tenI upekSA kare che; arthAt tene gaNato nathI, tenA upara paga daI cAlyo jAya che. / / 19 / / hAMre jo, jhADa mULathI kApI phaLa koI khAya jo, sajjana bIjo maeNLa poSI phaLa meLave re lo; hAMre eka tAtkAlika-sukha-dRSTi duHkhanI khANa jo, dIrghadRSTi sajjana upakAra na oLave re lo. hAMre vhAlA artha :- jema koI AMbA vagerenA jhADane phaLa khAvA mATe, tene mULathI ja ukheDI nAkhe to bIjA varSe te phaLane pAme nahIM. mATe sajjana puruSo to mULane poSaNa ApI prati varSa tenA phaLa meLave che. ema tAtkAlika sukha meLavavAnI dRSTi e duHkhanI khANa che. jyAre sajjana puruSonI dIrghadRSTi e sukhanI khANa che. tAtparya ke je dharmavaDe jIvane lAbha thayo che te dharmane sadA poSaNa ApI sajjana puruSo tenA puNyarUpa phaLone bhavobhava meLave che ane jeNe te dharma batAvyo evA satpuruSone te kadI bhUlatA nathI. / / 20 / / hAMre ati vAda-vivAde pAra na pAme koya jo, sarva jIvone hitakara zuM te yAcIe re lo; hAMre prabhu, Apa kaho te sarvamAnya ja hoya jo, tethI nyAya suNAvo, samajI rAcIe re lo.'' hAMre vhAlA artha :-- Ama ati vAdavivAda karavAthI koI pAra pAme ema nathI. mATe sarva jIvone kalyANakAraka zuM che? e ja bhagavan pAse ApaNe yAcIe. he prabhu! Apa sarvajJa cho mATe Apa je kaho te sarvane mAnya Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya 41 5 ja hoya. amArI A dalIlo badhI Ape sAMbhaLI che. have teno nyAyapUrvaka je nirNaya hoya te amane saMbhaLAvo. te jANIne ame paNa te pramANe vartavA prayatna karIe. 21| "hAMre bahu rIte jIvo cahe lokakalyANa jo, hitakara ne kartavya bhalA te bhAva ho re lo, hAMre bhavI sarve uramAM UMDo lejo lakSa jo, karI beso apakAra na letAM lhAva, jo re lo. hAMre vhAlA have bhagavAna nyAya kare che te nIce pramANe che - artha - jIvo ghaNI rIte lokonA kalyANane icche che. paNa te kalyANanI bhAvanA kharekhara sahune hitakAraka hovI joIe ane bhalA kartavyane karAvanArI hovI joIe. mATe he bhavyo! sauthI prathama hRdayamAM UMDo A lakSa rAkhajo ke jIvanuM kalyANa zAmAM che? ane te kema prApta karI zakAya? teno pUro vicAra karIne pachI pagaluM bharajo. nahIM to upakAra karavAno lhAvo levA jatAM apakAra karI na besIe teno pUrepUro khyAla rAkhajo. 22aa. hAMre jo nija yogyatAnI khAmI rahIM jAya jo, jokhamadArI jo jIva nA samajI zake re lo; hAMre to te jIva nija matamAM banI unmatta jo, kare japaeNra apakAra, bhale hita mukhe bake re lo. hAMre vhAlA artha :- jIvonuM kalyANa karavAmAM jo potAnI yogyatAnI khAmI hoya temaja bIjA jIvonuM kalyANa karavAnI javAbadArI uThAvavAmAM keTaluM bhAre jokhama raheluM che te paNa te jANato nahIM hoya; to te jIva potAnA mAnelA matamAM ke pakSanA AgrahamAM unmatta banIne bIjA jIvonuM jarUra ahita kare che. pachI bhale te mukhathI bakyA kare ke huM to jIvonuM kalyANa karuM chuM. paNa mAnavA mAtrathI jIvonuM kalyANa thatuM nathI. paNa potAnuM ke paranuM akalyANa thAya che. 23 hAMre jana sarve mUkI mAro tAro pakSa jo, nirmaLa draSTi karavA saguNa sevajo re lo; hAMre svArtha haze tyAM satya nahIM poSAya jo, satya nahIM te hoya na saunuM zreya jo re lo. hAMre vhAlA artha - bhagavaMte nyAyamAM kahyuM ke he bhavyo!have sarvee mAro tAro pakSa mUkI daI arthAt mAruM te sAruM nahIM paNa sAruM te mAruM ema karI potAnI draSTine nirmaLa karavA sadA saNanI upAsanA karajo. jyAM svArtha haze arthAta huM kahuM te ja sAcuM ema jyAM sudhI haze tyAM sudhI satya vAtane poSaNa maLaze nahIM; ane jyAM satya ja na hoya tyAM sarva jIvanuM zreya eTale kalyANa thavuM saMbhavIta nathI. 24ll hAMre zarIra-sukha-dukha pUrvakRta-AzIna jo, pUrva-kRta-bIja sahaja puruSArthe phaLe re lo, hAMre jema vAveluM khetara mAge saMbhALa jo, paNa bahu phikara karyo nahi phaLa jhAjhuM maLe re lo. hAMre vhAlA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - vaLI bhagavaMte kahyuM ke zarIranA sukha duHkha to pUrvakRta karmane AdhIna che. pUrvakRta karmarUpa bIja to sahaja puruSArthe phaLe che. jema vAveluM khetara hoya te mAtra saMbhALa mAge che paNa tenA mATe kaMI bahu phikara karavAthI kaMI jhAjhuM phaLa maLatuM nathI, arthAt khetarano pAka kaMI vadhI jato nathI. ripI. hAMre toye kALa jIMvanano tevI phikaramAM jAya jo, kema catura nara karI vicAra na cetatA re lo? hAMre zuM sukha paravastuono saMgraha deya jo, svarRpa-vicAra vinA nahi jana sukha samajatA re lo. hAMre vhAlA artha - to paNa ajJAnI jIvano sarva samaya zarIranI sukhAkArI mATe, bhautika sukhanI sAmagrI meLavavAnI phikaramAM ja vahyo jAya che. he catura puruSo! kema have teno vicAra karIne cetatA nathI. paravastuono saMgraha he bhavyo! tamArA AtmAne zuM sukha Apaze. mAtra upAdhi ja vadhAraze. AtmasvarUpanA vicAra vinA loko sAcA sukhanA svarUpane samajI zakatA nathI. "sarva jagatanA jIvo kaMI ne kaMI meLavIne sukha prApta karavA icche che; moTo cakravartI rAjA te paNa vaghatA vaibhava, parigrahanA saMkalpamAM prayatnavAna che; ane meLavavAmAM sukha mAne che; paNa aho! jJAnIoe to tethI viparIta ja sukhano mArga nirNata karyo ke kiMcitmAtra paNa grahavuM e ja sukhano nAza che." (va.pR.620) Il2kA hAMre jo havA, ajavALuM, pANI ne khorAka jo, sarva janone zarIra TakAvA joIe re lo; hAMre tema ja sarva janonuM sAcuM zreya jo, iccho to viparIta buddhine ghoIe re lo. hAMre vhAlA artha :- sarva lokone zarIra TakAvavA mATe to mAtra havA, ajavALuM, pANI ane khorAkanI jarUra che. kemake enA vinA e jIvI zakato nathI. mATe sarva lokonA sAcA zreyane eTale kalyANane icchatA ho to saMsAramAM sukha che, indriyonA viSayo bhogavavAmAM sukha che evI viparIta buddhine sauthI pahelA ghoI nAkhavI joIe. rA. hAMre "mAruM-tAruM' to avaLI kheMcAtANa jo sAcuM te mAruM nakkI karyuM, Adaro re lo; hAMre matArtha mUkI vicAravo AtmArtha jo, sapuruSonI sevA, vacana ure gharo re lo. hAMre vhAlA artha :- "mAruM-tAruM' karavuM e avaLI kheMcatANa che. "sAcuM te mAruM' ema manamAM pahelAM nakkI karI pachI tene AdaravuM joIe; arthAt te pramANe vartavuM joIe. mArI mAnyatA che e ja sAcI che ema mAnavuM te matArtha che. tene have mUkI daI ApaNA AtmAnuM hita zAmAM che te vicAravuM joIe. pachI tene amalamAM mUkavA sapuruSonI sevA eTale AjJA uThAvavI joIe. A vacanane sadA hRdayamAM ghArI rAkhavuM evo bhagavaMtano ApaNA mATe upadeza che. 28 hAMre abhaNa na vAMcI zake, nahi te mahA doSa jo, doSita ati je vAMcI viparIta Acare re lo; Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya hAMre tema kIDI-makoDI karI zake na vicAra jo, narabhavamAM jaiva hita-ahita citte ghare re lo. hAMre vhAlA artha :-- koI abhaNa hoya, vAMcI zakato na hoya, te kaMI mahAdoSa kahevAya nahIM. paNa mahAdoSI to te e che ke je vAMcIne paNa viparIta AcaraNa kare che. jema manahIna evA kIDI makoDA kaMI vicAra karavAne samartha nathI, paNa manuSyabhava pAmIne jIva hita ahitano vicAra karI zake che; chatAM je jIva potAnA ciMtAhitano vicAra karato nathI te mahAdoSI che. rahyA hAMre mokSamArga ArAgho to laho sukha jo, manuSyamAtranI prathama pharaja e mAnavI re lo; hAMre te cUkIne karI zarIra-sukhanI zodha jo, bhUla ghaNA bhavanI A bhavamAM TALavI 2 lo. hAMre vhAlA 417 artha :- manuSyabhava pAmIne mokSamArganI ArAdhanA karI tame zAzvata sukhazAMtine pAmo. manuSyamAtranI A prAthamika pharaja che. ema pratyeke mAnavuM joIe. paNa A bhavamAM AtmakalyANa karavAnuM mUkI daI mAtra A nAzavaMta zarIrane zAtA pahoMcADavAnA aneka sAdhanonI zodha karI te meLavavAmAM ja jIva racyo pacyo raheze to AtmAnuM ati thaze; kemake jeTalI dehane sagavaDa teTalI AtmAne agavaDa che, jema jema dehAdhyAsa vadhe che tema tema AtmArtha nAza pAme che. zAnIo kahe che ke -'deha duHkhuM mahA phala' dehane zAtA pahoMcADavA karatAM tene azAtAno abhyAsa karAvavAthI samAdhimaraNamAM te parama sahAyarUpa nivaDaze. A dehAdhyAsanI bhUla ghaNA bhavathI cAlI Ave che. mATe have tene A bhavamAM avazya TALavI che evo nirNaya thavo joIe. // 30 // hAMre sAcA dile satya grahaNa jo thAya jo, sarva koInuM Atmazreya A bhave thaze re lo; hAMre satsaMga jevuM hitakara nahi koI kAja jo, tethI ja sarve sArI vAto Ugaze re lo. hAMre vhAlA artha :-- A bhavamAM sAcA hRdaye 'AtmA sat jagata mithyA' e satya vAta jo grahaNa thAya to koI paNa jAtimAM utpanna thayelA jIvonuM AtmaklyANa A bhavamAM thavA saMbhava che. sarve satyavastune jema che tema samajavA mATe satsaMga jevuM uttama bIjuM koI sAdhana nathI. satsaMgathI ja badhI sArI vAtono udaya thaze, arthAt AtmAnuM hita zAmAM che? janma jarA maraNanA duHkhothI kema chUTI zakAya athavA AtmA potAnI zAzvata sukha zAMtine kema pAmI zake vagere sarva vAto satsaMgamAM ja sulabha hoya che. mATe AtmArthe sadA satsaMga kartavya che. 113911 hAMre A kaLikALe to bhaktimArga ja zreSTha jo, sarva saMtanI zikhAmaNa A ure gharo re lo; hAMre sadAcaraNa paNa sevo karI vicAra jo, eka lakSathI akAma bhakti Adaro re lo.' hAMre vhAlA artha :- A bhayaMkara kaLiyugamAM eka bhaktimArga ja zreSTha che. sAcI samaja sAthe prabhu pratye bhakti - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 hovI joIe, to ja te jJAna saphaLa che. paramapremarUpa bhakti vinAnuM jJAna zUnyavat che. A sarva saMtapuruSonI zikhAmaNa che. tene hRdayamAM kotarI rAkhavI. tathA potapotAnI bhUmikA anusAra vicAra karIne hamezAM sadAcaraNane ja sevavA. temaja mAtra eka AtmArthanA ja lakSapUrvaka niSkAmabhAve prabhu bhaktimAM tanmaya rahevuM. e AtmakalyANano sugama upAya che. jagatanA sarva jIvonuM hita paNa AmAM ja samAyeluM che. "mahAtmA kabIrajI tathA narasiMha mahetAnI bhakti ananya, alaukika, adbhuta ane sarvotkRSTa hatI, tema chatAM te niHspRhA hatI." (va.pR.279) "prabhubhaktimAM jema bane tema tatpara rahevuM. mokSano e duraMdara mArga mane lAgyo che." (va.pR.335) bhaktiprathAna dazAe vartavAthI jIvanA svacchaMdAdi doSa sugamapaNe vilaya thAya che; evo praghAna Azaya jJAnI puruSono che." (va.pR.340) je satparuSoe sadgurunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je vyaktine prApta thavAthI sagurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa dRSTigocara thaI anya svaccheda maTe, ane saheje Atmabogha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te sapuruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho!" (va.pR.395) je bhavyAtmA potAnA AtmAnuM zreya arthAt kalyANa zAmAM che, e je jANe che te jarUra potAnA AtmAne viSayakaSAyanA bhAvothI nivAravA mATeno prayatna kare che. tenA phaLasvarUpa potAmAMja rahelA anaMta sadaguNone krame karI te pAme che. te sadaguNo kevI rIte prApta karavA ane tethI viparIta je durguNo che tene kema nivAravA vagereno bogha A "sadguNa' nAmanA pAThamAM ApavAmAM Ave che. te nIce pramANe che : | (36) sadguNa (vimala niNaMdazuM jJAnavinodI mukha chabI zazI avahelejI--e rAga) vinaya sahita vaMduM sadaguru zrI rAjacaMdra saguNIjI, durlabha AtmaguNo pragaTAvyA, zakti koI na UNIjI. vinaya artha - vinayapUrvaka zrImad rAjacaMdra saddaguru bhagavaMtane huM praNAma karuM chuM, ke je saguNothI yukta che. jeNe zuddha samakita prApta karI durlabha evA AtmaguNone pragaTa karyA che. tethI koI prakAre AtmazaktinI jemAM UNapa nathI. "muja avaguNa gururAja guNa mAnuM anaMta amApa; bALaka kara pahoLA karI de dariyAnuM mApa." |1|| AtmAnA pratyeka pradeze saguNa sarva virAjejI, karma-kalaMka TaLe to sarve ApoApa prakAzajI. vinaya artha :- AtmAnA pratyeka pradezamAM sarva sadaguNo birAjamAna che. te karmothI DhaMkAyelA che. te Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) sadguNa karmarUpI kalaMka dUra karavAmAM Ave to sarva sadguNo ApoApa prakAza pAme tema che. / / 2 / / pauSTika dUgha paNa prANa tajAve kaDavI tuMbaDI saMgejI, tema zamAdika guNa rajhaLAve mithyAtva-viSa jo aMgejI. vinaya0 artha = - pauSTika dUdha paNa kaDavI tuMbaDInA saMgathI jheramaya banI jAya che. tene je pIe te marI jAya che. tema zamadamAdi guNa hovA chatAM paNa mithyAtvarUpI viSa jo AtmAmAM che, to te jIvane cAragatimAM ja rajhaLAve che, arthAt kaSAyonuM zamana ane indriyonuM damana karavA chatAM paNa jo AtmArthano lakSa nathI ane devalokAdi sukhanI ja kAmanA aMta2mAM che to te mithyA mAnyatArUpa jhera tene saMsAramAM ja rajhaLAvaze paNa janma maraNathI mukta thavA deze nahIM. / / 3 / / dAna, zIla, tapa suMdara guNa paNa paththaratulya pramANojI, jo mithyAtva vase uramAM to, kahe jinavara, jana jANojI. vinaya0 419 artha :-- dAna, zIla ane tapa e suMdara guNo hovA chatAM, hRdayamAM jo mithyAtvano ja vAsa che to te guNone paNa patthara samAna jANo ema jinavara kahe che. kemake dAna, zIla ane tapanI ArAghanA karIne paNa jo Aloka ke paralokamAM devAdikanA indriya sukha meLavavAnI ja icchA che to te guNo tene devalokamAM laI jaI mohamAM phasAvI pharI halakI gatimAM laI janAra hovAthI te mithyAtva sahita guNone paNa patthara samAna bhavasAgaramAM DUbADanAra ja mAnavA yogya che. / / 4 / samyakdarzana sAthe te guNa ratnatulya amUlyajI, avaguNa paNa saghaLA savaLA tyAM mahimA koI atulyajI, vinaya. artha :-- dAna, zIla, tapAdi guNo jo samyakdarzana sAthe hoya to te ratnatulya amUlya gaNavA yogya che. samyakdarzananI hAjarImAM to avaguNo paNa saghaLA savaLA thaI jAya che. evo samyakdarzanano atulya mahimA che. tenuM kAraNa e che ke samyadRSTi jIvane saMsAramAM udayAthIna kArya karatA chatAM paNa hRdayamAM kartAbhAva hoto nathI. te bAhyathI kartA dekhAya che paNa aMtarathI mAtra sAkSIrUpe rahe che. tethI jJAnIpuruSo khAtA chatAM khAtA nathI, pItA chatAM pItA nathI, bhogavatA chatAM bhogavatA nathI; evo samyakdarzanano mahimA aparaMpAra che. / 5 / / alaMkAra loDhAnA sarve loharUpa mana ANojI, suvarNanA sau AbhUSaNa paNa sonArUpa pramANojI,- vinaya artha :-- loDhAnA banelA sarva AbhUSaNo loDhArUpa hoya che. tema mithyAtvasahitanI badhI kriyA mithyAtvInI loDhAnA AbhUSaNarUpa mAnavA yogya che. tathA sonAnA banelA AbhUSaNo sonArUpa hoya che. tema samyakdruSTinI sarva kriyA mithyAtvathI rahita hovAthI sonArUpa che. A vAtane pramANabhUta mAnavI e ja hitakara che. / / 6 / tema kriyA jJAnInI sarve jJAnaguNa jhaLakAvejI, ajJAnInI zubha kriyA paNa viparIta svAda cakhAvejI. vinaya artha :-- tema jJAnIpuruSonI zubha ke azubha sarva kriyAo mAtra udayAghIna hovAthI jJAnaguNane Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vaghAranArI che. jyAre ajJAnInI zubha kriyA paNa AtmArthanA lakSa vagaranI hoya to te saMsAranA duHkharUpa viparIta svAdane cakhAvanArI che, arthAt saMsAravRddhinuM ja te kAraNa thAya che. IIii koI upAye prathama ja TALo miththAmati duHkhavelIjI, sata vyasana tyAgI karI levI satsaMgati sau pahelIjI. vinaya artha - koI paNa samyaka upAya karIne duHkhanI velarUpa mithyAtvavALI matine arthAt je buddhimAM mithyA mAnyatAo rahelI che tene tame prathama dUra karo. te mithyA mAnyatAone TALavA mATe sAta vyasanono tyAga karIne sauthI pahelA satsaMga karI levA yogya che. "cUta ca mAsa ca surA ca vezyA, pApaddhi corya paradAra sevA; etAni sama vyasanAni loke, ghorAti ghora narakaM natti." artha :- jAgAra (saTTo), mAMsa, madirA, vezyAgamana, zikAra, corI, paradArasevana A sAta kuTevo jIvane ghorathI paNa ghora narakamAM laI jAya che. dA. "jugAra kusaMgatinuM kAraNa, sarva vyasanamAM paheluMjI, duHkha-apakIrti-pApamULa e, kare sadA mana meluMjI. vinaya artha - sAta vyasanamAM paheluM vyasana jugAra che. te halkI vRttivALA jAgArIo sAthe kusaMgatinuM kAraNa che. A vyasanathI nalarAjA ke gharmarAjAnI jema sarva khoI besI jIvanamAM duHkha UbhuM kare che. ane apakIrti pAme che tathA te pApanuM mULa hovAthI manane sadA meluM rAkhe che. eka vyasana sevavAthI sAte vyasana kevI rIte vaLage che tenA upara eka draSTAMta che : vyasanono rAjA jugAra - koI eka dezano rAjA duSTa puruSonI saMgata thavAthI jugAranA vyasanamAM lAgI gayo. te rAjAnA be DAhyA maMtrI hatA te ghaNA vakhatathI rAjAnI sevA karatA hatA. te maMtrIoe rAjo jAgaTu na ramavA ghaNo samajAvyo paNa teNe mAnyuM nahIM tethI te maMtrIo teno deza choDI gayA. anya dezamAM jaIne te maMtrIoe dADhI mUcha, jaTA vaghArIne veza palaTo karyo, ane temAMno eka mahaMta banyo ne bIjo teno ziSya banyo. keTaloka samaya vItyA bAda te banne potAnA dezanA zaheromAM pharavA lAgyA. tyAM prathama teo jude jude sthaLe ghana dATatAne pachI temanI pAse loko Ave temAM koI koIne gusaghana batAvatA. vaLI gAmanA nAmAMkita temaja potAne agAu paricita lokonA nAma tathA bIjI hakIkata jaNAvI sarvane vismaya karatA. vaLI teo Asana mAMDI yogasAdhanA karavAno DoLa karatA hatA; AthI temane ghaNA ziSyo thayA. lokomAM temanI bahu prasiddhi thavA lAgI. yogasAghana karavA mATe teo mAchalAM pakaDavAnI jALa oDhIne dararoja amuka vakhate dhyAnamAM besatA. ghIre ghIre temanI mahattA khUba vadhI gaI. ema karatAM teo je zaheramAM rAjA hato tyAM AvyA. ATalA vakhatamAM rAjA jAgAramAM ghaNuM ghana hArI gayo hato. paraMtu tenAthI te vyasana mUkI zakAtuM na hatuM. mahaMtanI khyAti sAMbhaLIne te paNa temanI pAse Avyo. thoDI prAsaMgika vAta karyA pachI te rAjAnI najara mahaMte oDhelI jALa para paDI. tethI teNe sAzcaryathI pUchyuM-mahArAja A jALa jevuM zuM che? Apa te kema oDho cho? mahaMta-A mAchalAM pakaDavAnI jALa che. koI koI vakhate mAchalAM pakaDavA kAma Ave che. rAjA-zuM mahArAja Apa mAchalIono zikAra karo cho? mahaMta-nAre bhAI! amArA jevA te kaMI haMmeza zikAra Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 42 1 kare? paraMtu kyAreka mAMsa khAvAnI tIvra icchA thAya che ne koI ziSya te lAvI zakatA nathI tyAre mAchalAMono zikAra karavo paDe che. rAjA-(Azcarya sAthe) zuM mahAzaya Apa mAMsa paNa khAo cho? mahaMta-are rAjA tuM bahu bhoLo che. kyAMya amArA jevA yogI mAMsa khAtA hoya? paraMtu jyAre dArUno nazo vaghAre caDhe che tyAre mAMsa khAvAnI tIvra lAlasA ApoApa thaI Ave che, tene vaza thaIne amAre mAMsa khAvuM paDe che. rAjA-mahArAja huM zuM sAMbhaLuM chuM? Apa madya paNa pIo cho? mahaMte-are amArA jevA yogI dArU pIe? dArUthI to sarva yogasAdhana nAza pAme. paraMtu jyAre koI vakhata koI vezyAne tyAM cAlyA jaIe to tyAM tene vaza thavAthI madya pIvo paDe che. rAjA-mahArAja to zuM Apa vezyA sevana paNa karo cho? mahaMta-nA nA vezyAsevana mATe dararoja javAno ane abhyAsa nathI paNa kyAreka parastrInI prApti na thAya tyAre javuM paDe che. - rAjA-mahArAja to zuM Apa parastrInuM paNa sevana karo cho? mahaMta-are nA nA. parastrIsevana karavAno ane abhyAsa nathI paraMtu koI vakhata jyAre corImAM ghaNuM vaghAre ghana hAtha lAge tyAre tene evA ja kAryamAM kharcavAnI bhAvanA thAya che. rAjA-moTA AzcaryapUrvaka) mahArAja, Apa corI karo cho? mahaMta-are mUrkha, amArA jevA yogI te vaLI corI karatA haze? paraMtu kyAreka jAgAramAM badhuM vana hArI javAya ane jAgAranI lata chUTe nahi tyAre lAcAra banIne corI karavI paDe che. rAjA-Apa jAgAra paNa ramo cho? mahaMta-hA, emAM zuM vAMdho che? yathA rAjA tathA prajA. e sAMbhaLI rAjA coMkI uThyo. pachI te mastaka namAvIne bolyo ke-mahArAja huM jugAra ramuM chuM, paNa A badhAM vyasano eka jugAramAMthI udbhave che ema huM jANato nahoto. mATe have huM AjathI e jAgArano tyAga karuM chuM. pachI rAjAe mahaMtane kahyuM ke-he mahArAja ! Apa bhaviSyavettA cho ane sarva kaMI jANo cho to kRpA karIne eTaluM batAvo ke mArA jAnA be maMtrI deza choDIne kyAM cAlyA gayA che? teo atyAre kyAM che? temanA vagara mArA rAjyanI durdazA thaI gaI che. tyAre mahaMte kahyuM ke AvatI kAle te tane maLaze. pachI maLyAthI rAjAe temane teonA pada para pharI niyukta karyA. ane duSTa jajugArI mitronI saMgata choDI dIdhI. pachI rAjyanI vyavasthA uttama rIte thavA lAgI. AthI siddha thAya che ke jAgAra sarva vyasanono rAjA che tethI sAta vyasanamAM tenuM sthAna prathama che. lA. niraMtara jaMtu jyAM Upaje prANI harnI jana lAvejI, jotAM, aDatAM caDhe cItarI, koNa mAMsa mukha cAvejI? vinaya artha :- bIjAM vyasana mAMsa che. jemAM niraMtara jaMtuonI utpatti thayA kare che. prANIone mArI je lAve che. evA mAMsane jotAM ke aDatAM ja cItarI caDhe, to evo koNa mUrkha hoya ke je ene mukhavaDe cAve. nirdayI mANaso AvA kAma karI durgatine pAme che../10nA dArUDiyo mAtAne kAntA gaNI, kuceSTA karatojI, zerImAM mukha phADI sUve, zvAna-mUtra paNa pItojI. vinaya artha - trIjo vyasana dArU che. dArUDIyo bhAna bhUlI potAnI mAtAne, potAnI strI gaNIne kuceSTA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-1 422 karavA lAgI jAya che. dArUnA nazAmAM garakAva thaI zerImAM mukha phADIne sUI jAya che. tenA moDhAMmAM kUtarA paNa mUtarI jAya che. evI durdazAmAM tyAM paDyo rahe che. / / 11 / dharma, artha ne kAma gumAve A bhavamAM paNa dArUjI, parabhavamAM bahu duHkho deze; kAma kare zuM sAruMjI? vinaya. - artha :- dArUnA vyasanane laI prANI A bhavamAM dharma, artha ane kAma puruSArthane khove che, arthAt koI paNa kAryamAM enuM citta coMTatuM nathI. tathA dArUmAM rahela asaMkhyAta jIvonI te hiMsA kare che tethI AvA vyasana parabhavamAM paNa tene bahu duHkha ApanAra thAya che. AvA vyasano sevI manuSyabhava pAmIne te prANI zuM sAruM kAma kare che; kaMI ja nahIM. mAtra saMsAra vaghArIne ahIMthI jAya che. / / 12 / / mAMsa-madirAthI gaMthAtI, narakabhUmi sama vezyAjI, dhana kAje nIca saMga kare je, khoTI nizadina AzyAjI. vinaya artha :-- jenA gharamAM mAMsa madIrAno vyavahAra che, evI mAMsa madirAthI gaMdhAtI narabhUmi samAna vezyA che. je ghanane mATe nIca puruSono paNa saMga kare che. kAma vAsanAnI tIvratAne lIghe jenI hamezAM kharAba vezyA che evI A vezyA te pApanA ghara samAna che. / / 13|| malina vastra ghovAnI zilA, dhAna hADakAM cAvejI, tevI vezyAsaMgati naMdI bhulabhulAmaNI lAvejI. vinaya artha :- vAsanArUpa melA vastra ghovA mATe vezyA te patthara samAna che. kUtaro hADakAM cAve tyAre potAnuM tALavuM cholAI jatAM temAMthI lohI nIkaLe che tyAre kUtaro ema mAne che ke A lohI hADakAmAMthI nIkaLe che, tema vezyAnI gaMdI saMgati paNa evI bhulabhulAmaNI lAve che ke huM A vezyAthI sukha pAmuM chuM; paNa kharekhara to potAnI ja vIryazaktino vyaya karI jIva sukha kalpI le che. / / 14 / mukhamAM tRNa saha niraparAdhI haraNa azaraNa bhaya-mUrtijI, ze zikArI gI bahAdurI kare pApamAM pUrtijI. vinaya artha :-- - moDhAmAM tRNa grahaNa kare tene rAjA paNa choDI mUke che. evA tRNa eTale ghAsanA khAnArA bicArA niraparAdhI haraNo jene koI jaMgalamAM zaraNa ApanAra nathI evA bhayanI mUrti samAna arthAt ghaNA ja bhayabhIta svabhAvavALA haraNone duSTa evo zikArI haNI nAkhe che. tene haNIne vaLI bahAdurI mAnI hiMsAnaMdI raudradhyAna sevI pApamAM pUrti karIne narakagatine sAdhe che. zreNikarAjAnuM dRSTAMta H-zreNika mahArAjAe zikAra vakhate haraNInA peTane viMdhIne mArela bANa tAkela nizAna para barAbara lAgI javAthI khUba rAjI thayo ke huM kevo bahAdura ane hoziyAra ke haraNInA peTane viMdhIne paNa ghArela nizAna tAkI zakyo. ema hiMsAnaMdI raudradhyAna karavAthI marIne narake gayo. / / 15 / kIDI jhaMkhe topaNa kUde tevA jana zikArejI, tIkSNa tIre nirdoSI mRgane haNI kema sukha dhArejI! vinaya artha :-- kIDI caTako mAre topaNa kUde tevA zikArIo tIkSNa bANavaDe nirdoSI mRgane haNIne kema = sukha mAnatA haze? evAone sukha paNa kema maLaze kemake-- Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 4 23 "sukha dIghA sukha hota hai, duHkha dIghA duHkha hota; Apa haNe nahIM avarakuM, to apane haNe na koya." bRhad AlocanA /16aaaa je tuja svajana hatAM parabhavamAM, tuja mukha jovA krUratAMjI, vagara oLakhe haNe temane; dhikka! zikArI-krUratAjI. vinaya artha - je pUrvabhavamAM tArA ja svajano hatA. tAruM mukha jovAne mATe je jhUratA hatA. tene ja tuM vagara oLakhe haNI nAkhe che. mATe he zikArI! tArI evI duSTa krUratAne sadA dhikkAra che. vRSTAMta - eka putranI mAtA marIne kUtarI thaI. pitAnA zrAddhanA divase putre khAvA mATe khIranI rasoI banAvarAvI. temAM te ja kUtarIe AvIne moTuM ghAlyuM to mAthe lAkaDIonA mAra paDyA. ema pUrvabhavanA potAnA ja svajanone jIva ajJAnavaza haNe che. II1LA eka vAra haNe je oNva tuM, vera gharI te marazejI, parabhavamAM bahu vAra mAraze; vera vaghArI pharaze. vinaya artha - ekavAra tuM je jIvane haNe che, te jIva tArA pratye vera ghAraNa karIne maraze. tethI parabhavamAM te tane bahu vAra mAraze. tArA pratye vera rAkhI tane mAravA mATe te pharyA karaze, ema bhavobhava te veranA saMskAro cAlyA karaze. 18aaaa eka vAra ThaganAro rjIva paNa vAraMvAra ThagAzejI, dAna samAna sahastragaNuM phaLa corInuM ya cakhAzejI. vinaya have chaThThuM vyasana corI che te viSe jaNAve che : artha :- ekavAra koI jIvane Thagaze tenA phaLamAM vAraMvAra te pote ThagAze. koIne dAna ApavAnuM hajAra gaNuM phaLa maLe tema corI karavAnA phaLamAM tene hajAragaNuM duHkha bhogavavuM paDaze. coranuM draSTAMta - eka chokarAne corInA aparAghamAM phAMsInI zikSA karavAmAM AvI, tyAre teNe mAne maLavAnI icchA darzAvI. mA maLavA AvI tyAre tenA kAna karaDI khAghA. te vakhate lokoe pUchyuM ke kema Ama karyuM. tyAre teNe kahyuM ke nAnapaNamAM huM nAhIne bhIne zarIre bIjAnA talanA DhagalA pAse jaI tyAM ALoTIne tala zarIre coTADI laI Avato, tyAre mArI A mA rAjI thatI hatI. tenA pariNAme huM ATalo moTo cora thayo. tenuM kAraNa mArI A mA che, mATe meM ema karyuM. 19 "vAve tevuM laNe" bhaNe jana, zAstra vaLI pokArejI catura banI corI karatAM jIva, para-bhavaDara visArejI. vinaya artha - "jevuM vAve tevuM laNe' evI loka kahevata che tathA zAstro paNa A vAtane pokAra karIne jaNAve che ke corI karavI te duHkhanuM kAraNa che. chatAM catura banIne corI karatAM jIva A bhava parabhavanA Darane bhUlI jAya che. /2aa je mUDIthI bahu jana jIve te ja cora paNa corejI, duHkha keTaluM ghare kuTuMbI? maraNaduHkha eka korejI. vinaya artha - je ghananI mUDI vaDe ghaNA jana jIve tene cora corI jAya che. tethI tenA kuTuMbIo keTaluM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 duHkha pAme ke tenA AgaLa maraNanuM duHkha paNa eka kore mUkAI jAya che. kemake maraNanuM duHkha to ekavAra bhogavAya paNa nirdhanatAnuM duHkha to pratidina bhogavavuM paDe che. daza prANathI mANasa jIve che. tene ghana paNa eka agyAramA prANa samAna che. para ghana letAM jANe tenA prANa ja lIdhA. kAraNa nirdhana banIne te bahu duHkha pAme che. ra1AA. ciMtA, vyAkuLatA, durbuddhi, roga, duHkha, vagha ApejI, narake bALe lohapUtaLI, paranArI-rati-pApajI. vinaya have sAtamuM vyasana parastrIgamana che. te viSe spaSTatA kare che : artha :- paranArIno saMga karavAthI tene ciMtA Upaje ke jANe koI mane dekhI na le tathA viSayanI tIvra icchAne lIdhe manamAM ghaNI vyAkuLatA thAya che. parastrIo pratye najara rahevAthI tenI buddhi durbaddhi banI jAya che. bhogo tenA zarIrane bhogavI jaI roga upajAve che. hamezAM tenI smRti rahevAthI manamAM sadA duHkha rahyAM kare che. tathA parastrI saMga karatAM pakaDAI jAya to vaghane paNa pAtra banI jAya che, arthAt loko tene mArI paNa nAkhe che. A badhA duHkha to A bhavanA che. temaja parabhavamAM paNa parastrIgamananA pApe tene narakamAM garamAgarama lAlacoLa lokhaMDanI pUtaLIne AliMgana karAvIne bALe che. "jaisI prIti harAmakI, taisI hara para hoya; calyo jAya vaikuThameM, pallo na pakaDe koya." 22aaaa dhikka! parAkrama, zika guNa, buddhi, sattA, vaga,saMpattijI, vRthA jIMvana, jo svapna paNa che, para-strI-ghana-AsaktijI. vinaya artha - tArA parAkramane dhikkAra che, tArA guNane dhikkAra che, tArI buddhi, sattA ke vaga eTale lAgavaga ke saMpattine paNa dhikkAra che tathA tAruM jIvana paNa vyartha che ke jo tane svapna paNa parastrI ke paraghana pratye Asakita che. ghavaLazeThanuM draSTAMta - ghavaLazeThane zrIpALa rAjAnI strIo pratye temaja tenA ghana pratye Asakti hovAthI marIne sAtamI narake gayo. zrIpALa potAnA mahelamAM sUtA hatA. tene mAravA mATe kaTAra laI upara caDhatAM paDI gayo ane teja kaTAra vaDe marIne te ghavalazeTha narakagatine durgatine pAmyo. /23mA sata vyasana sadgharma bhulAveH yudhiSThira gharmAtmAjI, jugAra zarate draupadI mUkI! kevA thayA mahAtmAjI? vinaya artha :- sAteya vyasana Atmadharmane bhulAve che. yudhiSThira je gharmarAjA nAme prakhyAta hatA, temaNe jAgAra ramatAM zaratamAM potAnI strI draupadIne paNa mUkI dIdhI. aho! mahAtmA hovA chatAM vyasanane AthI temanI paNa kevI mati thaI gaI. ra4. kRSNa kuLanA kulIna putro madirAthI madamAtAjI, dAha dvArikAno vicAro; vyasana baghAM dukhadAtAjI. vinaya artha :- pradyumra ane sAMbanuM draSTAMta - uttama kuLamAM janmelA kulIna evA zrIkRSNanA mokSagAmI sAMba ane pradyumra putro dArU pIne madamAtA thaI gayA. bhagavAna neminAthe jaNAvela ke dvArikAno dAha dvIpAyana dvArA thaze. tethI A beya jaNA dArUnA nazAmAM kapAyana RSi pAse jaI temane khUba herAna karyA. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 42 5 te vakhate teNe niyANuM karyuM ke mArA tapano prabhAva hoya to huM AkhI dvArikAno dAha karanAra thAuM. evA niyANAthI te marIne agnikumAra deva thayo. ane AkhI dvArikA nagarIne bALI nAkhI. Ama dArUnA vyasanathI keTaluM moTuM anartha thayuM. vyasano baghAM ja AvI rIte duHkhanA ja ApanAra che. ra5AA vidyAghara mahArAjA rAvaNa parastrIvaza zaza khovejI, eka vyasana paNa prANa hare to sata sevI zuM do'vejI? vinaya artha :- vidyAgharonA mahArAjA hovA chatAM satI sItA jevI parastrIne vaza thatAM rAvaNe potAnuM mastaka khoyuM. eka vyasana paNa tenA prANa haraNanuM kAraNa thayuM to sAte vyasana sevanAranI kevI bhayaMkara sthiti thaze? "eka pAInI cAra bIDI Ave. hajAra rUpiyA roja kamAtA baeNrisTarane bIDInuM vyasana hoya ane tenI talapa thatAM, bIDI nA hoya to eka catuthAza pAInI kiMmatanI najIvI vastu mATe valakhAM mAre. hajAra rUpiyA roja kamAnAra, anaMta zaktivaMta AtmA che jeno evo baeNrisTara mUchayoge najIvI cIja mATe valakhAM mAre! jIvane, AtmAnI ane enI zaktinI vibhAva ADe khabara nathI." (va.pR.662) eka pAInI cAra bIDI maLe che; arthAt pA pAInI eka bIDI che. tevI bIDInuM jo tane vyasana hoya to tuM apUrva jJAnInA vacano sAMbhaLato hoya topaNa jo tyAM kyAMyathI bIDIno ghumADo Avyo ke tArA AtmAmAMthI vRttino dhumADo nIkaLe che, ane jJAnInAM vacano uparathI prema jato rahe che. bIDI jevA padArthamAM, tenI kriyAmAM vRtti kheMcAvAthI vRttikSobha nivRtta thato nathI! pA pAInI bIDIthI jo ema thaI jAya che, to vyasanInI kiMmata tethI paNa tuccha thaI; eka pAInA cAra AtmA thayA, mATe dareka padArthamAM tucchapaNuM vicArI vRtti bahAra jatI aTakAvavI; ane kSaya karavI." (va.pR.689) //rA vyasana-tyAga phaeNpa nIka karI le saguNa-jaLane kAjejI, cAre puruSArtho sAthe jo sadaguNa aMga virAje jI. vinaya artha :- vyasanone tyAgavArUpa nIka eTale pANI javAno rasto karI le jethI saguNarUpI pANI tArA aMdara praveza pAme. jo sadaguNa tArA hRdayamAM birAjamAna thAya to tuM gharma, artha, kAma ane mokSa e cAre puruSArthane sAdhI zakIza. gharma, artha, kAma ane mokSa evA cAra puruSArtha prApta karavAno sapuruSono upadeza che. e cAra puruSArtha nIcenA be prakArathI samajavAmAM AvyA che. (1) vastunA svabhAvane gharma kahevAmAM Avyo che. (2) jaDacaitanya saMbaMghInA vicArone artha kahyo che. (3) cittaniroghane kAma. (4) sarva baMghanathI mukta thavuM te mokSa. e prakAre sarvasaMgaparityAgInI apekSAthI TharI zake che. sAmAnya rIte nIce pramANe : gharma-saMsAramAM aghogatimAM paDato aTakAvI gharI rAkhanAra te "gharma". artha--vaibhava, lakSmI, upajIvanamAM sAMsArika sAghana. kAma-niyamita rIte strI paricaya. mokSa-sarva baMdhanathI mukti te mokSa." (va.pR.207) //rathI "dAnaguNe puruSa notare, zIla yogyatA ApejI, tapobaLe niSkAma bane jo bhAva svarUpe sthApejI. vinaya artha - have prathama gharma puruSArtha viSe jaNAve che :dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra prakAre gharma kahyo che. dAnaguNathI yukta thaIne sapuruSane Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 AhAra arthe ghare notaruM Ape. ApaNI pANatA haze to te sAMbhaLIne muni paNa ghare Avaze nahIM. zIla eTale sadAcAra, temAM mukhyatve brahmacarya e AtmajJAna prAtinI yogyatA Apaze. sadAcAra e gharmanuM paheluM pagathIyuM che. "yogyatA mATe brahmacarya e moTuM sAghana che ane asatsaMga e moTuM vighna che." -zrImad rAjacaMdra icchAone rokavArUpa aMtaraMga tapa che. jo bhAva svarUpa prApti karavAnA haze to te jarUra icchAone rokI bAhya tapAdine AdarI niSkAma banaze. 28. ema gharma-puruSArtha jagADI, artha-prayojana dekhejI, svArtha ane paramArtha sAMkaLI narabhava ANe lekhejI. vinaya artha - ema gharma-puruSArthane jagADI AjIvikA arthe keTalA ghananuM prayojana che teTaluM ghana kamAvAno puruSArtha kare che. ema svArtha sAthe paramArthane joDI narabhava lekhe lagADe che, arthAt zarIra kuTuMbAdi pUrato ghanAdino svArtha sAdhI AtmArtha karavAnuM je cUkatA nathI; te ja sAcA sadaguNI che. riyA pramANikatA, vacana-acalatA, paropakAra ne maitrIjI, vinaya, dayAne sahanazIlatA, sArvajanika sukha-taMtrIjI. vinaya artha - artha puruSArthane sAghatA nIcenA guNone dhyAnamAM rAkhe che - je prAmANikapaNAne choDatA nathI, Apela vacanathI pharI jatA nathI, paropakAra karavAnuM ja bhUlatA nathI. tathA sahuthI maitrIbhAva rAkhavAnuM ke vinaya, dayA ane sahanazIlatAne ghAraNa karavAnuM cUkatA nathI. A badhA guNo sArvajanika eTale sarva jIvonA sukhanuM taMtra calAvavAmAM taMtrI samAna che. taMtrI eTale sArI rIte sukhanI vyavasthA karanAra che. 30nA kSamA, saMpa ne kara-kasara guNa, dIrghadraSTi guNagrAhIjI, | niyamitapaNuM, udyoga, saraLatA prajJA saha, utsAhIjI. vinaya artha - nIcenA saNo paNa artha puruSArtha sAghavAmAM jIvane madadarUpa che. kSamA rAkhavI, saMpa jALavavo, karakasara karavI, arthAt kAraNa vinA paisAno durvyaya na karavo. dIrghadraSTithI vicArIne kAma karavuM, bIjAnA guNo joIne grahaNa karavAno bhAva rAkhavo. samayasara kAma karI niyamitapaNuM jALavavuM, udyoga eTale puruSArthI thavuM-pramAdI na thavuM, prajJA sahita saraLatA rAkhavI tathA pratyeka kAmamAM utsAhavALA thavuM; e guNo meLavavAthI AtmArthanA lakSa sAthe artha puruSArthanI paNa siddhi thAya che. 31aaaa kAma-prayojana paeNratA guNa sau saMsArI jana zIkhejI kaLA-kuzaLatA, prema-pratijJA-pAlanathI te dIpejI. vinaya artha:- kAma puruSArthane saMsAramAM rahenArA AtmArthI jIvo mAtra prayojana pUratA ja na chUTake sAthe che. temAM kaLA kuzaLatA vAparIne manane alipta rAkhavAno puruSArtha kare che. jenI sAthe laukika premanI pratijJA karI che, tenI sAthe svadArA saMtoSavratanA pAlanathI tenuM jIvana jagatamAM dIpe che arthAt zobhA pAme che. 3rA AhAra, jaLa kAyAne kAje bhUkha-tRSA-duHkha khovAjI, artha, kAma, puruSArtho tevA pUrvakRta sama jovAjI. vinaya Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 427 artha :- AhAra ane jaLano prayoga mAtra kAyAnA bhUkha ane tarasanA duHkho khovA mATe che tema artha ane kAmano prayoga paNa mAtra saMsAra taMtra calAvavA ke mananI tAtkAlika vAsanAonA zamana arthe che. pUrve jevAM ka upArjana karyA hoya te pramANe tenI prApti thAya che. 33aaaa. "mokSa-puruSArtha ja gaNa sAco, janma kRtArtha gaNAzejI, samyak draSTi saha sau sRSTi mokSArthe ja jaNAzejI. vinaya artha - A cAre puruSArthomAM mokSa puruSArthane ja sAco jANo. te AdaravAthI A manuSya janma kRtArtha arthAt saphaLa thayo gaNAze. "A puruSArthamAM prathamanA traNa puruSArtha nAzasahita ane saMsArarogathI dUSita che ema jANIne tattvonA jANanAra jJAnIpuruSa aMtano paramapuruSArtha arthAt mokSanAM sAghana karavAmAM ja yatna kare che. kAraNa ke mokSa nAzarahita avinAzI che." (va.pR.209) AtmAnI draSTi jo samyak thAya to tene sarva sRSTi mokSa meLavavAmAM madadarUpa thaze. kemake jevI draSTi tevI sRSTi che. jenI draSTi nirmaLa che tene sarva padArthamAMthI uttama bogha maLI raheze. IT34nA sasa vyasana paNa e draSTithI botha apUrva jaNAvejI, zuMbha-azubha karmodaya yuta sama jIta-hAra samajAvejI. vinaya have sAte bhAva vyasana samajAve che - artha - sAte bhAva vyasana paNa uparokta samyakudraSTi thaye apUrvaboghanA ApanAra thAya che. jema zubha azubha karmanA udayo e ja vRta eTale jAgAra samAna che ke je jIvane jIta hAra samajAve che. zubha karmanA udayamAM rAjA AdinI padavI maLavAthI harSa pAmavo te jIta samAna che ane azubha karmanA udayamAM nirdhanatAnI prApti thaye kheda mAnavo te hAra samAna che. rUpA jugAra sama je harSa-zokano ghaMgho eNva laI beThAjI, te tyAgyA viNa anaMtakALe koI na zivapura peThAjI. vinaya artha:- jAgAra samAna zubhanA udayamAM harSa mAnavo ke azubhanA udayamAM zoka karavo e ja harSa zokano ghaMgho jIva anAdithI laI beTho che. te zubhAzubhabhAvane tyAkhyA vinA to anaMtakALamAM koI paNa jIva zivapura eTale mokSanagaramAM praveza pAmyA nathI. //36 "teha zubhAzubha chedatAM, Upaje mokSa svabhAva." -zrImad rAjacaMdra sva-para dehamAM magna bane mana mAMsa-ruci ja pramANojI, cAmaDI suMdara dekhe mohe, cAmaDiyA te jANojI. vinaya artha - sva ke paranA dehamAM je mana moha karI magna bane te mAMsanI rUci rUpa bIjuM bhAva vyasana che, ema pramANabhUta mAno. tathA suMdara cAmaDIne dekhI je moha pAme tene cAmaDIyA eTale camAra jANo. kema ke camAranI draSTi cAmaDA upara hoya che. - aSTAvakranuM draSTAMta - aSTAvakra ke jenA ATheya aMga vAMkA che teNe janakarAjAnI sabhAmAM praveza karatAM ja sabhAmAM beThelA paMDito vagere temane joI hasI paDyA. tyAre jJAnI evA aSTAvakra bolI UThyA ke huM A camAronI sabhAmAM kyAM AvI caDhyo. A to baghA zarIranuM cAmaDuM jonAra che, AtmAnA guNo nahIM. je AtmAnA guNo na jotAM cAmaDuM ja jAe tene camAra jANavA. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "zuddha caitanya jJAnamUrtine mUkIne bahAra draSTie eTale carmacakSuvaDe cAmaDAne nahIM jouM, te to camAranI draSTi gaNAya. je camAra hoya te ja cAmaDAne viSe raMjana thAya. huM to divya netravALo deva chuM. eTale jJAnamUrti zuddha caitanyane joIza-gurugame." -pa.pU.prabhuzrIjI dvArA lakhAvela patramAMthI 3zA. dehAdhyAsa anAdi poSe mAMsa-vyasana bhayakArIjI, mAMsa vadhe tevA AhAre ruci paNa mAMsAhArIjI. vinaya artha - anAdikALathI jIva dehAdhyAsane poSe che. te bhAvathI bhayaMkara evA mAMsa-vyasanane sevanAra jANavo. zarIranuM mAMsa vadhe tevA bhAvathI AhAramAM je ruci che te paNa mAMsAhAra jANavo. "jo dehArthamAM ja te manuSyapaNuM vyatIta thayuM to to eka phUTI badAmanI kiMmatanuM nathI." (va.pR.561) svarUpa-bheda-vijJAna vinAno madirApAnI mAnojI, mohamadirAvyasana taje te lahe ziva-sukha-khajAnojI. vinaya artha :- jene sva-parano bheda paDyo nathI arthAta jene sva eTale pote koNa che? ane potAthI para evA padArtho kayA kayA che? ema je yathArtha jANato nathI tene moharUpI madirAne pInAra bhAna bhUlelo jANavo. je moharUpI dArUnA vyasanane tajaze te ja prANI mokSasukhanA anaMta khajAnAne pAmaze; bIjo nahIM. kahyuM che ke -"moda nIMdra nava upazame, tava vadhu vane upAya, varma vora lAvata ru." In39aaaa viparIta buddhi vezyA jANo, saMga anAdi tenojI, kumati kalpanA-nAca nacAve laukika hatuM jenojI. vinaya artha :- indriyomAM sukha che evI viparIta buddhine bhAvathI vezyAnA vyasana samAna jANo. anAdikALathI jIvane AvI viparIta buddhirUpI vezyAno saMga cAlyo Ave che. AvI paramAM sukhabuddhinI kalpanArUpa kubuddhi jIvane cAra gatiomAM aneka prakAranAM duHkho ApI nAca nacAve che. evI kumati mAtra tAtkAlika kSaNika evA A lokanA bhautika sukhomAM ja jIvane garakAva karAve che. 40nA sadguru-zaraNe buddhi rAkhe, kada paramArtha na bhUlejI, te vezyA-vyasane nahi rAce eka lakSa ziva-mUlejI. vinaya artha - je bhavya prANI sadagurunA zaraNamAM buddhi rAkhIne jIve che te kadI paramArtha arthAtu AtmArthane bhUlaze nahIM. te parapadArthamAM sukha mAnavArUpa vezyAnA vyasanamAM rAcaze nahIM. paNa eka mAtra zivamUla eTale mokSanuM mUla gurukRpA che ema jANIne tene meLavavAnA ja puruSArthamAM raheze. 41aaaa. dayA na hRdaye gharatA te jana bhAva-zikArI jANojI, kAma, krotha pheMpa vanamAM hAle, parabhava-bhaya-bhulANojI. vinaya artha - jenA hRdayamAM svaAtmA pratye dayAbhAva nathI ane rAgadveSa karyA kare che. te jIvone bhAvathI zikArI jANo. je nizadina kAma, krodhAdi bhAvarUpa vanamAM vicaraNa karIne AnaMda mANI rahyA che, temane parabhavano bhaya bhulAI gayo che. parabhavamAM te keTaluM duHkha pAmaze tenuM temane bhAna nathI. "kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAva maraNe kAM aho rAcI raho.' -zrImad rAjacaMdra //4rA dayA, kSamA, saMtoSa haNe te krura vo avicArIjI, AtmaghAta-zikAra taje te mokSa-mArga anusArIjI. vinaya Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 429 artha - AtmAnA guNo je dayA, kSamA, saMtoSa vagere che tene je haNe te jIvo krura ane avicArI che. kemake AtmaghAtI mahApApI kahevAya che. paNa AtmAnA guNone ghAtavArUpa zikArano je tyAga karaze te ja mokSamArgane anusaranAra thaze. IT43nA Atmabuddhi dehAdikamAM je te parastrI-rati jANojI, e ja anAdi bhUle bhamiyo, kAyA gharI na gharANojI. vinaya artha - dehamAM Atmabuddhi ane AtmAmAM deha buddhi Adi che te parastrImAM ramaNatA samAna jANo. e ja anAdikALanI bhUlathI jIva saMsAramAM bhamyA kare che. A dehamAM AtmabuddhinA kAraNe anaMtakALathI jIva navA navA deha ghAraNa karIne hajI sudhI gharAyo nathI. "bIjA deho taNuM bIja, A dehe AtmabhAvanA; videha muktinuM bIja, AtmAmAM AtmabhAvanA." -samAdhizataka /44mAM kAyA-paranArImAM mAyA keme karI nahi chUTejI, baLavaMtA jJAnIno Azraya maLatAM tAMto tUTejI. vinaya artha:- kAyArUpI parastrI pratyeno mAyAmoha keme karIne hajI sudhI chUTato nathI. paNa baLavAna evA jJAnIno Azraya maLatAM jarUra te snehano tAMtaNo tUTI jAya che, arthAt kAyA pratyeno mAyAmoha haTI jAya che. ArdrakumAra potAnA anubhavathI kahe che ke hAthInI sAMkaLa toDavI sahelI che paNa snehanA kAcA tAMtaNA toDavA duSkara che. 4pA ghana-vaibhavamAM ati prIti te bhAva corI, mana ANojI adhika adhika grahavAnI AzA, pApataNuM maeNLa jANojI. vinaya artha - ghana e paravastu che. ghana vaibhavamAM atyaMta Asakti che tene bhAvathI corI jANo. ghanAdine adhika adhika grahaNa karavAnI je AzA-tRSNA che tene tame sarva pApanuM mULa jANo. "ghanavRddhimAM kALa jAya, narabhava Ayu khapAya; icche che ghanavAna ghana, bhale maraNa paNa thAya. dAnAdi puNya hetuthI, ghana upArjato dIna; kAdava kharaDI nhAIzuM, kahe te buddhihIna."iSTopadeza //46aaaa sarva mUkatAM mokSa maLe to saMgrahabhAva ja UMghojI, dravya-bhAvathI sarva prakAre ghuMTavA yoja prabaMghojI. vinaya artha:- sarva parigrahane mUkatA jo mokSa maLe arthAt sarva duHkhathI mukta thavAya to parigrahane saMgraha karavAno bhAva te jarUra UMgho che, arthAtu saMsAra vaghAranAra che. mATe dravya ane bhAva sarva prakAre baghA vyasanothI chUTavA mATenA ja prabaMdhonI yojanA karo. 47. dayA, kSamA, ghIraja, samatA ne maraNa-samAdhi vicArIjI, apratibaMgha, asaMga, prazAMti; sadaguNa le ura ghArIjI. vinaya dravya ane bhAva vyasanothI chUTavA kema karavuM teno upAya A aMtima gAthAmAM jaNAve che : Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - dayA e gharmanuM mULa che. kSamA e ja mokSano bhavya daravAjo che. dhIrajanAM phaLa mIThA che, samabhAva e AtmAnuM ghara che. ane samAdhimaraNa e ja A manuSyabhavanuM kartavya che. ema jANI sarva prakAranA lokasaMbaMdhI ke svajana kuTuMba Adi baMghano toDI apratibaMgha vihArI banI, bAhya ane atyaMtara sarvasaMgano parityAga karI, AtmAnI prakRSTa zAzvata sukhazAMtine meLavavA kaTibaddha thA. A ja uttama saguNone hRdayamAM dhAraNa karavAno puruSArtha te jIvana saphaLa karavAno sAco upAya che. 48 jene AtmAnA sadaguNo pratye AkarSaNa thayuM che te bhavyAtmA jarUra dezadharma eTale aMze AcarI zakAya evA zrAvaka gharmano vicAra karIne potAnA AtmakalyANano mArga zodhe che. te deza gharma kone kahevo? ane te kevI rIte pALI zakAya? vagereno vicAra nIcenA pAThamAM savistara ApavAmAM Ave che. (37) deza gharma viSe vicAra (doharA) jenA jJAne nyUnatA deze paNa nahi hoya; rAjacaMdra guru te namuM saMzaya sarve khoya. 1 artha:- jenA jJAnamAM deze eTale aMze paNa nyUnatA arthAt uNapa hoya nahIM evA zrImad rAjacaMdra sadgurudevanA caraNakamaLamAM sarva prakAranA saMzayano nAza karIne huM praNAma karuM chuM. 15aa. kaLiyugamAM AyuSya to alya, buddhi paNa alpa, mRtavAridhi taravA nathI sAmagrI, saMkalpa. 2 artha - A huMDA avasarpiNI kaLiyugamAM jIvonA AyuSya alpa che, buddhi paNa alpa che, evA samayamAM bhagavAnanI kahelI syAdvAdavANIrUpa zrutavAridhi eTale zAstra samudrane taravA arthAt samajavA mATe joItI buddhirUpa sAmagrI mArI pAse nathI tathA evuM saMkalpabaLa paNa nathI ke mAre bhagavAnanuM kaheluM tattva A bhave samajavuM ja che. "AyuSya alpa ane aniyata pravRtti, asIma baLavAna asatsaMga, pUrvanuM ghaNuM karIne anArAghakapaNuM, baLavIryanI hInatA, evA kAraNothI rahita koIka ja jIva haze, evA A kALane viSe pUrve kyAre paNa nahIM jANelo, nahIM pratIta karelo, nahIM ArAghalo tathA nahIM svabhAvasiddha thayelo evo "mArga" prApta karavo duSkara hoya emAM Azcarya nathI; tathApi jeNe te prApta karavA sivAya bIjo koI lakSa rAkhyo ja nathI te A kALane viSe paNa avazya te mArgane pAme che." (va.pR.561) "zAstra ghaNAM mati thoDalI manamohana mere, ziSTa kahe te pramANa re manamohana mere." pArA muktidAyaka bIjaoNpa AtmahitanuM ghAma; tuja AjJA uThAvatAM, saraze mArAM kAma. 3 artha - paNa mukti ApavAmAM samartha evA samakitanA bIjarUpa tathA AtmakalyANanA ghararUpa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) deza gharma viSe vicAra 431 evI tArI AjJA upAsatAM mArA saghaLA kArya siddha thaze evI mane pUrNa khAtrI che. saMsA sarvajJa prabhue kahyo gharma vastusvabhAva, te 'sahajAtmasvarUpa" mULa, bIjo sarva vibhAva.4 artha - have bhagavAnanI mukhya AjJA 'vibhAvathI mukAvuM ane svabhAvamAM AvavuM" e che. te svabhAva prAptine arthe jJAnIoe gharma be prakAre kahyo che. eka nizcaya gharma ane bIjo vyavahAra gharma. nizcayatharmamAM sarvajJa prabhue vastunA svabhAvane gharma kahyo che. "AtmapariNAmanI sahaja svarUpe pariNati thavI tene zrI tIrthakara gharma kahe che." -zrImad rAjacaMdra AtmArUpa vastuno mULa svabhAva "sahajAtmasvarUpa" che. te sivAya AtmA mATe bIjI badhI vastuonA gharmo vibhAvarUpa che. rAjA kaho ahiMsA, jIMva-dayA, zAMti, pUrNa svarUpa; sahajAnaMda, samAdhi ke "AtmA AtmArUpa." 5 artha - bIjA vyavahAra gharmanI aneka vyAkhyA che. jemake ahiMsA paramodharma, dayAmULa gharma, AtmAnI paramazAMti pAmavArUpa gharma, AtmAnuM pUrNa svarUpa pAmavuM te gharma, AtmAno sahaja AnaMda pAmavo te gharma, AtmAmAM sthiratA karavArUpa samAdhi ke AtmA AtmasvarUpane pAme e rUpa gharma jJAnIpuruSoe kahyo che. //pAA ArAghakanA bhedathI dezavirati, yati gharma, gRhastha ke muniyogya te samyakatva-maeNLa marma. 6 artha :- ArAdhanA karanAranA bhedathI te vyavahAra gharma be prakAre che. eka dezavirati eTale gRhasthagharma ane bIjo yatigharma arthAt munigharma. te gRhastha gharma ane munigharma samakita sahita hoya to ja kalyANakAraka che; A enuM rahasya che. IkA samyaka darzana jJAna ne cAritre traNa rUpa, kSamAdi daza yati-gharma che; ema aneka svarUpa. 7 artha :- samyakdarzana zAna cAritramaya ratnatrayatharma e mokSa prAptino sAco upAya che. temaja uttama kSamA, Arjava, mArdava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcana ane brahmacarya e daza prakArano yatidharma eTale munigharma jagata prasiddha che. ema gharmanA aneka svarUpa bhagavaMte varNavela che. zA gharma-taruM-maeNLa jIMva-dayA mokSamArga-sopAna, vrata-sukha-saMpatti taNI jananI dayA pramANa. 8 artha - gharmarUpI vRkSanuM mULa jIvadayA che. e mokSamArge javA mATe sopAna eTale pagathiyAM samAna che. tathA vratane, sukhane ke saMpattine paNa janma ApanArI mAtA dayA ja che, ane dayAvaDe ja gharma sathAya che. "A saMsAramAM indrapaNuM, ahamindrapaNuM, tIrthaMkarapaNuM, cakravartIpaNuM tathA baLabhadrapaNuM ke nArAyaNapaNuM prApta thAya che te sarva gharmanA pratApe thAya che. uttama kuLa, rUpa, baLa, aizvarya, rAjya, saMpadA, AjJA, suputra, subhAgyavaMtI strI, hitakArI mitra, vAMchita kAryasiddhi, kAryakuzaLa sevaka, nIrogatA, uttama bhoga upabhoga, rahevAne devavimAna samAna mahelo, suMdara saMgatimAM pravRtti, kSamA, vinayAdika, maMdakaSAyIpaNuM, paMDitapaNuM, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 kavipaNuM, caturAI, hastakaLA, pujyapaNuM, lokamAnyatA, prakhyAti, dAtArapaNuM, bhogIpaNuM, udAratA, zuravIratA ityAdi uttama sAmagrI, uttama guNa, uttama saMgati, uttama buddhi, uttama pravRtti je kaMI dekhavAmAM, sAMbhaLavAmAM Ave che te badho dharmano prabhAva che.'' -samAdhisopAna (pR.126)||8|| prathama prANI-dayA ghare AtmArthI uramAM ya; dayA vinA ghArmika kriyA jaLamAM vAdaLachAya. huM artha tharma pALanAra AtmArthI, prathama prANIdayAne hRdayamAM dhAraNa kare. kemake dayA vinAnI ghArmika kriyA jaLamAM paDela vAdaLanI chAyA samAna nirarthaka che. jaLamAM paDela vAdaLanI chAyA koIne sukhanuM kAraNa thatI nathI tema dayA vagarano dharma koIne sukha ApanAra thato nathI. / / 9 / / pUrva bhave pitAdi je sagAM thayAM bahu vAra, te prANI haNatAM are! kare na kema vicAra? 10 artha :-- pUrvabhavamAM je pitA, mAtA vagere ghaNIvAra thayA che. eka eka jIva sAthe anaMtI sagAI thaI cUkI che. evA prANIone haNanAM are! have tuM kema kaMI vicArato nathI. ||10nA karuNAvaMta munivaro tagne tana-darakAra, nizadina nijati sAthatAM, karatA paropakAra. 11 artha :- have prathama munidharmanuM varNana kare che H-- karuNAnA bhaMDAra evA munivaro potAnA zarIranI darakAra arthAt sAra saMbhALa tajI daIne nizadina potAnA AtmAnuM hita sAdhatA bIjA jIvonI rakSA karavArUpa paropakAra karatA rahe che. 'parovavadharAya satAM vidyUtaya:' paropakAra karavo e ja mahAtmAonI vibhUti che. / / 11 / sarva jIvanuM hita kare, dUbhave chaeNva nahi koya, sarva-viratighara yogI te; deza-virati gRhI hoya. 12 = artha :- evA AtmajJAnI muni mahAtmAo cha kAya jIvanI rakSA karIne sarva jIvonuM hita kare che. koI paNa jIvane dubhavatA nathI. "sarva jIvanuM iccho sukha, mahAvIranI zikSA mukhya.'' zrImad rAjacaMdra te sarva viratine ghAraNa karanAra yogI puruSo che. te bAra prakAre, tera prakAre athavA sattara prakAre saMyamanA pALanAra hoya che. pAMca indriyo tathA chaThThuM mana tathA pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati tathA trasakAya ema cha kAyanI rakSA maLIne bAra prakAre saMyama thAya che. athavA pAMca mahAvrata, pAMca samiti tathA traNa guti maLIne taira prakAre saMyama kahevAya che. athavA pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti tathA cAra kaSAyano nigraha maLIne sattara prakArano saMyama jagatamAM prasiddha che. te saMyamane pAlanahAra sarva viratidhara yogIpuruSo che, tathA deza-varita eTale jene aMze tyAga karelo che evA gRhastha te dezavratane ghAraNa karanAra zrAvaka kahevAya che. / / 12 / trasa jIvane gRhI nA ho vinA prayojana kyAMya; saMkalpI hiMsA taje, deze saMyama tyAMya. 13 have bIjA gRhasthagharma viSe jaNAve che :- artha - trasa eTale hAlatAcAlatA jIvone je gRhI eTale gRhastha vinA prayojana kadI haNe nahIM. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) deza gharma viSe vicAra 433 saMkalpa karIne koIne mAre nahIM. kAraNa zrAvaka gharma aMgIkAra karanArane saMkalpI hiMsAno tyAga hoya che, virodhI hiMsAno nahIM. koI tene mAravA Ave to sAmano kare; te vakhate te marI jAya to zrAvakavratano bhaMga thato nathI. kemake teNe deze arthAt aMze saMyama eTale tyAgane aMgIkAra karyo che, sarvathA nahIM. 13nA zobhArRpa saMsAramAM vartana zuMbha sadAya; muni banavAnA bhAvane bhUle nahIM jarAya. 14 artha :- deza saMyamI zrAvakanuM vartana saMsAramAM sadA zubha che, tethI zobhArUpa che. te muni banavAnA bhAvane kadI bhUlatA nathI. "jeNe potAnAM upajIvikA jeTalAM sAghanamAtra abhyAraMbhathI rAkhyAM che, zuddha ekapatnIvrata, saMtoSa, parAtmAnI rakSA, yama, niyama, paropakAra, alparAga, alpadravyamAyA ane satya temaja zAstrAdhyayana rAkhyuM che, je puruSone seve che, jeNe nigraMthatAno manoratha rAkhyo che, bahu prakAre karIne saMsArathI je tyAgI jevo che, jenA vairAgya ane viveka utkRSTa che te pavitratAmAM sukhapUrvaka kALa nirgamana kare che." (va.pR.106) 14. vIrya pragaTa tevuM nathI, tethI rahe gharamAMya, upAsanA muni taNa kare deva-bhakti saha tyAMya. 15 artha:- munipaNuM aMgIkAra karavAnuM vIrya haju pragaTa thayuM nathI tethI te hajA gharamAM rahe che. tyAM gharamAM rahyA chatAM paNa deva-gurunI bhakti karatA sAthe muni banavA mATenI yogyatA meLavavAnI upAsanA sadA karato rahe che. 1pa. ghArmika baMdhu prati prIti, pAtre detA dAna, dayA lAvI dIna duHkhIne madada kare, tarjI mAna. 16 artha - sAgharmika bhAIo pratye vAtsalyabhAvanA rAkhe che. pAtra jIvone AhAradAna, auSaghadAna, jJAnadAna, abhayadAna vagere Ape che. tathA dayA lAvIne dIna duHkhI jIvo upara paNa anukaMpAdAnavaDe potAnuM mAna mUkIne madada kare che. "A jIva kone bhaje che? e jovuM. kRpALudevane bhaje che, to enA upara vAtsalyabhAva rAkhavo. je jIvanuM kalyANa thavAnuM hoya te ja jIva kRpALudevane zaraNe Ave che. vAtsalyabhAva rAkhe toya tIrthakara gotra bAMdhe."-bo. bhA.-1 (pR.331) zrI saMbhavanAtha bhagavAne vAtsalyabhAvathI tIrthaMkaranAma karma bAMdhyuM hatuM. 16aaaa tattva-vicAra sadA kare, dezavrate ullAsa; prasiddha nItimArga saha samyagdarzana-vAsa. 17 artha :- je hamezAM cha dravya, cha pada ke sAta tattvano vicAra kare che. jene dezavrata eTale zrAvakanA vrata pALavAmAM ullAsa varte che. jagata prasiddha nItimArgamAM je prayANa kare che tathA jeno samyagdarzanamAM vAsa che, arthAtu jene vyavahAra ke nizcaya samakita prApta che. te ja kharA zrAvaka gaNavA yogya che. dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgopAMga nyAyasaMpanna rahevuM tenuM nAma nIti che." (va.pR.398) ||1NA pUjya gRhasthapaNuM gayuM, AvuM bhakti-ghAma, saguNa-gaNa vinA nahIM zobhe zrAvaka nAma. 18 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - jene sapuruSa pratye bhakti jAgI che, jenA gharanA badhA bhakti karatA hovAthI ghara paNa bhaktinuM ghAma banyuM che, tenuM gRhasthapaNuM vakhaNAya che, pUjya gaNAya che. paNa saguNanA samUha vagara gRhasthanuM zrAvaka evuM nAma zobhA pAmatuM nathI. "zrAvaka kone kahevA? jene saMtoSa Avyo hoya; kaSAya pAtaLA paDyA hoya; mAMhIthI guNa Avyo hoya; sAco saMga maLyo hoya tene zrAvaka kahevA." (va.pR.729) kaLikALe to koIka ja sAcA sAdhu bhALa; nirdaya, kSudra jano paDe, Take keTalo kALa? 19 artha :- A kaLikALamAM to koIka ja sAcA sAdhu dekhAya che. pa.pU.prabhuzrIjI tathA pU.zrI devakaraNajI mahArAja viSe paramakRpALudeve jaNAveluM ke A cothA ArAnI vAnagI che. A pApanA yugamAM nirdaya ane zudra eTale halakI vRttinA loko AvA mahAtmAone paNa pIDA Ape, to te keTalo kALa temanI pAse TakI zake? jemake pa.pU.prabhuzrIjI, lokonI kanaDagatane laIne junAgaDha jevA ekAMta sthAnomAM rahevA lAgyA. temaja pU.zrI AnaMdaghanajI mahArAja paNa lokonA ayukta dabANane laIne jana sahavAsa choDI vanavAsa svIkAryo. athavA zrI yazovijayajI mahArAjanuM paNa udayAthIna vartana thavAthI bAhya kriyAno Agraha mUkI vizeSa svarUpa dhyAnamAM sthira rahevA lAgyA. tethI loko temane oLakhI zakyA nahIM. evuM bhayaMkara kaLikALanuM svarUpa che. 19aaaa jema sukAtA sara viSe mAchalIo gabharAya, pheravatA baka caMcu bahu; kyAM nAsI saMtAya? 20. artha :- jema sara eTale taLAva sukAtA mAchalIo bicArI gabharAvA lAge che. kema ke tyAM baka eTale bagalAo lAMbI cAMca pheravatA ghaNA UbhA hoya che. tyAMthI bicArI mAchalIo nAsIne kyAM saMtAya. tema A kaLiyugamAM mokSamArganA jijJAsu jIvone kugururUpI bagalAo potAnA matarUpI cAMcamAM pakaDI le to te bicArA tyAMthI chUTIne kone zaraNe jAya? e joIne kapALudevane bahu dayA Ave che. 20thA mAta-pitA sama sAghunI zrAvaka le saMbhALa, sAdhu-samAdhi sAthatAM ane gharma-rakhavALa. 21 artha - mAtA pitA samAna zrAvako AtmajJAnI sAdhu puruSonI saMbhALa le che. sAdhu puruSo AtmAnI svasthatAne sAthI gharmanI rakSA kare che. "AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthakara samAdhi kahe che." -zrImad rAjacaMdra ra1AA sAdhu sAthe Atmahita, caMdanataru sama mAna, samIpa-vAsIne vAsathI karatA Apa samAna. 22 artha - AtmajJAnI sAdhupuruSo Atmahitane sAdhe che, temane caMdananA vRkSa samAna jANo. je puruSo te sAdhu mahAtmAono saMga kare tene paNa sadAcArathI suvAsita karIne potA samAna banAve che. RSabhadeva bhagavAnane temanA aThThANuM putro bharata mahArAjAnI zikAyata karavA gayA hatA. temane paNa upadeza ApI potA samAna banAvI dIdhA. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) deza dharma viSe vicAra 435 zrI gautamasvAmI bhagavAna mahAvIra pAse gayA to temane he gautama! tane AtmA viSenI zaMkA che. ema aMtaranI vAta jaNAvI, upadeza ApI mokSamArge caDhAvI dIdhA. / / 22aa gRha-jaMjALI jIvanI dharma-kriyA gaja-snAna, pravRtti ati pApanI saMta-kRpA sukha-sthAna. 23 artha :-- have gRhasthanI gharmakriyA viSe jaNAve che : gRha jaMjAlamAM vasanArA jIvanI dharmakriyA gaja-snAna jevI che. jema hAthI snAna karIne pAchI dhULa nAkhe. tema gRhasthanI pApanI pravRtti vizeSa che ane gharmakriyAno avasara alpa mAtra maLe che. chatAM tyAM paNa saMtapuruSonI kRpA thaye AtmajAgRtino upAya maLI jAya to te gRhastha avasthA paNa sukhapUrvaka nirgamana kare che. jema bhagavAna mahAvIranA upadezathI ke kRpAthI gRhastha hovA chatAM AnaMda zrAvaka ke kAmadeva zrAvaka ke puNiyA zrAvakanI dazA vRddhi pAmI tema ApaNe paNa paramakRpALudeva, pa.pU.prabhuzrIjI tathA pa.pU.brahmacArIjInI kRpAthI Atmasukha meLavavAnuM sthAna pAmyA tathA ArAdhanAno krama paNa pAmyA; e saMtapuruSonI kRpAnuM ja phaLa che. 23 / / kuTuMba kAjaLa-koTaDI, kyAMya jarI aDI jAya, DAgha paDe te bhUMsatAM, kALuM kALuM thAya. 24 artha :-- kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDI che. temAM jarIka vAsa kare to paNa kALo DAgha lAge. te DAghane bhUMsatA kaSAyarUpI kALAzathI AtmAnI kALAza vadhe che, paNa svacchatA thatI nathI. "kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDInA vAsathI saMsAra vadhe che. game teTalI tenI sudhAraNA karazo topaNa ekAMtathI jeTalo saMsArakSaya thavAno che, teno somo hisso paNa te kAjaLagRhamAM rahevAthI thavAno nathI. kaSAyanuM te nimitta che; mohane rahevAno anAdikALano parvata che. pratyeka aMtaraguphAmAM te jAjvalyamAna che.'' (va.pR.210) I // 24 // gaNa sevA satpuruSanI sAbu, botha jaLa jANa; sadAcAra paththara upara, AtmA vastra vakhANa. 25 artha : satpuruSanI sevAne sAbu samAna jANa, tathA temanA vairAgyamaya boghane jaLa samAna jANIne sadAcArarUpI patthara upara AtmArUpI vastrane ghoI anAdino viSayAdika karmamela have dUra karo. / / 25 // jema noLiyo, sApanI sAthe laDavA jAya, sarpamukhamAM viSa paNa nakula nahIM gabharAya. 26 artha :- jema noLiyo sApanI sAthe laDavA jAya tyAre sApanA mukhamAM viSa hovA chatAM paNa nakula = eTale noLiyo potAnA daramAM noravela nAmanI jaDIbuTTI hovAthI gabharAto nathI. / / 26 / / sarpa Dare, nAse vaLI karaDe joI lAga, nakula doDI jaDIbUTI sUMghI paDe nAga. 27 artha :- sApa noLiyAne joI Dare che, nAse che, tathA lAga joIne vaLI noLiyAne karaDe paNa che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tyAre noLiyo tarata doDIne potAnA daramAM rahela jaDIbuTTIne sUMghI jherane utArI pharI pAcho nAgane pakaDe che. rA . ema aneka prasaMgamAM cUke nahIM upAya, aMte jIte noLiyo, maraNa sApanuM thAya. 28 artha :- ema anekavAra karaDavAnA prasaMga thatAM jaDIbuTTI suMghavAnA upAyane te cUkato nathI. tethI jenA aMgamAM jhera nathI chatAM paNa te noLiyo laDAImAM aMte jItI jAya che ane jheravALA sApane mArI nAkhe che. 28. tema mumukSu paNa gaNe viSamaya A saMsAra, sadguru AjJA jaDIbuTI gaNe parama AghAra. 29 artha - tema mumukSu paNa A saMsArane jheramaya jANI guru AjJArUpI jaDIbuTTIne parama AdhAra gaNI vAraMvAra suMdhyA kare che. vAraMvAra saMsAranuM jhera caDhe ke satsaMganI upAsanA karI ke "sahajAtmasvarUpa"nuM dhyAna gharI saMsAranA jherane vamI nAkhe che. rA. nirviSa rahIM gabharAya nahi, vikaTa kare puruSArtha, viSama udayamAM cetato rahIM sAthe AtmArtha. 30 artha :- ema saMsAramAM rahevA chatAM satsaMga bhakti svAdhyAyanA baLe karI viSayakaSAyabhAvonA jherathI rahita rahIne te mumukSu gabharAto nathI; paNa sapuruSanI AjJA ArAghavAno vikaTa puruSArtha karyA kare che. viSama evA karmanA udayamAM paNa te cetato rahe che ane AtmArthane sAthe che. II30 sadaguru-AjJA, jinadazA" bhUle nahIM lagAra, to aMte te tarI jaze viSamaya A saMsAra. 31 artha :- ema je mumukSa, sadagurunI AjJA uThAvavAno ke jinadazA prApta karavAno lakSa lagAra mAtra paNa bhulato nathI te aMte bhayaMkara evA viSamaya saMsArane jarUra tarI jaze, emAM zaMkAne sthAna nathI. 31 sAMsArika sukha viSa sama, samaje vicAravAna; satsaMge suvicAraNA poSya AtamajJAna. 32 artha :- saMsAranuM sukha jhera samAna che. ema je vicAravAnI jANe che te to satsaMgamAM AtmA saMbaMghInI suvicAraNAne poSaNa ApI AtmajJAnane pAme che. AtmajJAnane pAmI krame karI te bhavyAtmA sarvaduHkhathI mukta thAya che. "sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che." (va.pR.451) 3rA je dezagharma eTale zrAvakagharma ArAghatAM, munipaNAnI bhAvanA bhAvatA hatA, te have maunapaNuM ArAghe che. kemake maunapaNuM e ja munipaNuM che. munio prayojana vinA bole nahIM. e maunapaNAnI mahAnatAne samajAvavA nIcenA pAThamAM teno vistAra karavAmAM Ave che : Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) mauna 437 (38) mona (caMdrabAhu jina sevanA bhavanAzinI te--e rAga) rAjacaMdra guru-vaMdanA, vaMdya-vaMdaka-bhAva; paramArthe paramAtmamAM ekatA, mauna sAva. rAja1 artha - zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtane huM vaMdya-vaMdaka-bhAve vaMdanA karuM chuM. paramakRpALudeva te vaMdya eTale vaMdana karavA lAyaka che. ane huM temane vaMdana karavA lAyaka chuM. mATe bhAvapUrvaka temanA caraNakamaLamAM mArA AtmAnA hitane arthe praNAma karuM chuM. paramArthe eTale nizcayanayathI jotAM paramakRpALudevanI paramAtmasvarUpamAM ekatA thaI che. jethI sAva maunapaNAne bhaje che, arthAta jene bolavAnI icchA nathI. mAtra udayAhIna vacana pravRtti thAya che. bolavA mAtranI jene icchA nathI mATe te maunapaNuM che. [1 jANe je jagatattvane, muni te ja mahAna, munipaNuM te mauna che, kahe zrI bhagavAna. rAja0 2 artha - je jagatamAM rahelA cha dravya ke sAta tattvane yathArtha jANe che te ja mahAna muni che. "jeNe AtmA jAgyo teNe sarva jANyuM e nigraMtha pravacana anusAra traNe loka jeno viSaya che evA AtmAne jeNe jANyo te ja sAcA muni che. munipaNuM e maunapaNuM che, arthAt munio svabhAvamAM ramanArA hovAthI vibhAvabhAvathI mauna che. AtmArthanA prayojana vagara bolatA nathI, ema zrI tIrthakara bhagavaMta kahe che. rA. samakita te munipaNuM, mauna te samakita," AcArAMga viSe kahyuM; vIravacana prasiddha. rAja0 3 artha :- jyAM samakita che tyAM munipaNuM che. athavA jyAM samakita che tyAM ja kharuM maunapaNuM che, kemake aMtarathI tene kaMI paNa bolavAno bhAva nathI. AcArAMga sUtramAM A vAta zrI mahAvIra bhagavAne jaNAvI che; je jagata prasiddha che. "jaM sammati pAsahA taM moNaMti pAsahA moriti pAsada te sampati pAsa." AcArAMga sUtra artha :- je samakitane upAse che te munipaNAne upAse che ane je mUnipaNAnI upAsanA kare che te samakitane upAse che. kA. zithila, dhairyarahita je nirbaLa manavALA, viSayAsakta, pramAdI ne ghara-mamatAvALA. rAja0 4 artha :- je zithilAcArI che, jenAmAM dhairyatA guNa nathI paNa utAvaLe vicAra vagara kAma karanArA che, jenuM manobaLa nirbaLa che, je viSayAsakta, pramAdI ane gharamAM ghaNI mamatA rAkhavAvALA che te jIvo kevI rIte maunavrata pALI zake? IjhA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mAyAvI jaga-Thaga samA samyakatva na ghAre, mauna mahA tevA vaDe paLe kevA prakAre? rAja. 5 artha - je mAyAvI loko jagatamAM Thaga samAna che, tenI mati viparIta hovAthI samyatva eTale sAcI samajaNane ghAraNa karI zake nahIM. tevA loko mahAna evA maunapaNAne kevI rIte pALI zake? ApaNA samyagdarzanI muni te zuravIra ja sAcA, lUkhuMsUkuM khAIne vaza rAkhe vAcA. rAja0 6 artha - AtmajJAnane pAmelA evA muni ja sAcA zUravIra che ke je saMyamane mATe lUkhuM sUkuM khAIne potAnI vAcA eTale vacanane vaza rAkhe che, arthAt vANInuM paNa saMyamana kare che. 'muni to AtmavicAra karI niraMtara jAgRta rahe. pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI." -zrImad rAjacaMdra bhAravAhakanuM draSTAMta - eka jaNa dIkSA lIghA chatAM munipaNAno bhAra nahIM upADavAthI tene choDI majUra banyo. te pAMca kalazI ghAna upADI zakato. eka kalazI eTale 16 kAcA maNa. 20 kilono eka kAco maNa thAya. rAjAe tenuM baLa joI pote Ave to paNa tAre mAlanI herApherI karatAM khasavuM nahIM evI AjJA karI. chatAM ekavAra muni mahAtmAne rastAmAM AvatA joI te khasI gayo. rAjA pAse te vAta pahoMcI. rAjAe pUchyuM ke munine joI tuM kema khasI gayo. tyAre teNe kahyuM ke mahArAja! huM paNa pahelAM muni hato paNa munipaNAno bhAra mArAthI sahana nahIM thaI zakavAthI huM A anAjano bhAra upADato thayo chuM. kharekhara zUravIra to A muni mahArAja che. mATe temanI mahAnatAne joI AdarabhAva AvavAthI temane meM mArga Apyo hato. kAA choDI dehAdhyAsane kRza kAyA kase che, deha-duHkha e phaLa mahA" jene ura vase che. rAja0 7. artha :- mahAtmAo dehAdhyAsane choDI kAyAne kraza karI potAnI kasoTI kare che. "dehane duHkha ApavuM e mahAna phaLa che" ema jenA hRdayamAM sadA vaseluM che. ghannA aNagAranuM draSTAMta - kAkaMdIpurImAM ghannA nAme zeThano ghanya nAme putra hato. tenI mAtA bhadrAe batrIsa mahela karAvIne batrIsa zeThanI kanyAo tene paraNAvI hatI. te dogaMdukadevanI samAna temanI sAthe raheto hato. ekavAra bhagavAna mahAvIrano upadeza sAMbhaLI vairAgya pAmI dIkSA levA tatpara thayo. mAtAe dIkSAnI bhayaMkara kaThInatAo samajAvI. to paNa viSTAnI jema viSayabhogano tyAga karI dIkSA grahaNa karI, niraMtara bhagavAnanI AjJAthI chaThTha tapa karavA lAgyA. e pramANe tapa karatA muninuM zarIra ati kRza thaI gayuM. mAMsarahita zarIra cAle tyAre hADakAM khaDakhaDa zabda kare. chatAM manamAM teno koI kheda nathI paNa AnaMda che. aMte bhagavAnanI AjJA laI vipulagirI parvata upara jaI eka mAsanI saMlekhanAvaDe zarIranuM zoSaNa karI samabhAve samAdhimaraNa sAthI sarvArthasiddhi vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI mahAvideha kSetramAM uccakULamAM janmI dIkSA laI kevaLajJAna pAmI mokSe padhAraze. ema dehane duHkha ApavuM e mahAphaLa che. ema je mahAtmAonA hRdayamAM vasela che te zIdhra Atmasiddhine pAmaze. IILA maraNAMtika kaSTo sahe mahA ghIraja ghArI, e ja mahotsava mANatA, letA mRtyu suthArI. rAja0 8 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) mauna 439 artha - mahAna evA gheryane ghAraNa karI je maraNanI chellI ghaDI sudhI kaSTone sahana kare che. je mRtyune mahotsava mAnI uttama bhAva rAkhI maraNane sudhArI le che te ja sAcA muni che. IITA. krodAdi doSo zame bane mArgAnusArI, tattvajijJAsA jAgatAM saguru upakArI. rAja0 9 have kharuM aMtaraMga mauna prApta karavA ApaNe zuM karavuM joIe teno krama jaNAve che : artha - prathama jIve krodha, mAna, mAyA, lobhAdika doSonuM zamana karavuM joIe. te thatAM jIva mArgAnusArI bane che. te yogyatA Avya AtmAdi tattvone jANavAnI jIvane jijJAsA pragaTe che. pachI sa guru bhagavaMtano bogha tene upakArI thAya che. lo saddaguru-sevAthI bane sadbhutarasa-ghArI, jIva-ajIvanA bheda be, guru-game vicArI. rAja. 10 artha :- sadaguru bhagavaMtanA boghavaDe mArganuM bhAna thatAM temanI AjJA upAsavAno jIvane bhAva Upaje che. pachI krame karI satkRtamAM te rasa leto thAya che. tenA phaLa svarUpa, gurugame arthAt gurunI samaja pramANe te jIva ane ajIva beya jAdA dravya che ema vicArato thAya che. 10gA. bhedajJAnI banI jANato jIva, pugala bhi; parabhAvo sau tyAgIne rahe svarRpe lIna. rAja. 11 artha - jaDa cetanano vicAra karatAM te bhedajJAnI bane che. jethI jIva ane zarIrAdi pudgalane bhinna jANI, sarva parabhAvone tyAgI svasvarUpamAM lIna rahe che, te ja kharuM maunapaNuM che. II11aaaa nitya gaNe te jIvane pugala-piMDa anitya, jIva amUrtika jANato, mUrtika pugala-kRtya. rAja0 12 artha :- jIva dravyane nitya gaNe che tathA pudgalanA piMDa evA zarIrAdine anitya eTale nAzavaMta mAne che tathA jIva dravyane amUrtika eTale arUpI mAne che tathA pudgala evA zarIra, ghara, kuTuMbAdikane te mUrtika eTale rUpI jANe che. [12nA acaLa jIva-svarUpa ne pugala-piMDa pharatAM, cetana-lakSaNa jIva che, jaDa pugala taratAM. rAja. 13 artha :- mULa svarUpe jotAM jIvanuM svarUpa acaLa arthAt sthira svabhAvI che, jyAre pugalanA paramANuo pharatA rahe che. jIvanuM lakSaNa caitanyapaNuM che jyAre jaDa evA karma pudgalo acetana hovAthI jIvadravyanI upara ja taratA rahe che, arthAt AtmA sAthe te ekameka thaI zakatA nathI. II13 svabhAvano kartA bane, vaLI bhoktA jIva; kirtA-bhoktA bhAvanAM bane nahIM ajIva. rAja. 14 artha - karma kSaya thaye AtmA svabhAvano kartA bane che ane teno ja te bhoktA thAya che. paNa AtmabhAvanAnA kartA bhoktA ajIva evA pudagalo thatAM nathI. II14 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 dehAdi saMyogamAM bhedajJAnI udAsI, ura vairAgya jaLe jhIle sadA Atma-upAsI. rAja. 15 artha - jene bhedajJAna thayuM che evA jJAnIpuruSo deha, ghana, kuTuMbAdinA saMyogamAM sadA udAsa rahe che. temanuM hRdaya vairAgya jaLamAM jhIle che ane je sadA AtmAnI upAsanAmAM saMlagna rahe che. uparA sva-para-AtmahitArthanuM Atma-lakSya ja bole, zabdoccAra thayA chatAM gaNa maunane tole. rAja. 16 artha :- jJAnI puruSo sva-paranA Atmahitane arthe AtmAnA lakSapUrvaka ja bole. tethI temanA zabdoccAra thayA chatAM teo maunane tole Ave che arthAt temane mauna ja che ema tuM jANa. II16aaaa. varSo sADA bAra je vIra mauna rahyA te zabda vRthA nahi uccare, karmabhAva gayA che. rAja. 17 artha :- sADA bAra varSo sudhI prabhu mahAvIra mauna rahyA. paramArtha prayojana sivAya vRthA zabda jeo uccAratA nathI. kAraNa ke jenA rAgadveSa ajJAnarUpa karma bhAva nAza pAmyA che. ||1LA ahaMbhAva nahi udaye rahyA sAkSI-bhAve, pudagalamaya zabdo viSe nahi mamatA lAve. rAja. 18 artha - jene ahaMbhAva mamatvabhAva nathI. je mAtra udayane AdhIna sAkSIbhAve rahelA che tathA pudagalamaya zabdo bolavAmAM jene moha nathI, evA bhagavAna to mAtra maunane ja ArAghe che. 18. bole paNa nahi bolatA keme na baMghAtA, AhAra arthe jAya te khAya toya na khAtA. rAja. 19 artha - prabhu bole to paNa bolatA nathI. kemake bolavAno bhAva nathI tethI te karmothI kema baMdhAtA nathI. pa.pU.prabhuzrIjIe ekavAra kalAka sudhI bogha Apyo ane vAtamAM kahyuM ke ame Aje bolyA nathI. mumukSu kahe prabhu Apa bolyA cho. to prabhuzrI kahe ame nathI bolyA. pharI mumukSu kahe prabhu Apa bolyA cho. tyAre javAbamAM pharI prabhuzrIjIe kahyuM : zuM ame jUThuM bolatA hoIzuM? "bole paNa nahIM bolatA, cAle toya AcAla; sthira AtmasthitaprajJa te, jue na rAkhe khyAla." -ibdopadeza muni AhAra mATe gocarI levA jAya, AhAra lAvI khAya to paNa te khAtA nathI. kemake temane khAvAno bhAva nathI. mAtra karmAdhIna zarIrane TakAvavA pUratI temanI pravRtti thaI rahI che. te to mAtra tenA sAkSI che. soma ane suranuM draSTAMta - soma ane sura beya rAja putro hatA. some dIkSA lIdhI. sura rAjA thayo. ekavAra soma muni vihAra karatA te ja gAmamAM padhAryA. nadInI pelI pAra nivAsa hato. rAjA vagere sarva darzana karI AvyA. rAtre nadImAM pUra AvI gayuM. bIje divase rANIone pharI darzana karavAnA bhAva thatAM sUra rAjAe kahyuM ke jAo nadIdevIne kahejo ke sUra rAjA brahmacArI hoya to nadI devI mArga Apo. tema kahevAthI nadIe mArga Apyo. pachI tyAM bagIcAmAM rasoI banAvI munine AhAradAna ApI jamADyA. pachI munine pUchyuM rAjAnI ame ATalI rANIo chatAM rAjA brahmacArI kevI rIte? muni kahe: Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) mauna 441 tene rAjya karavAmAM ke saMsAra bhogavavAmAM Asakti nathI mATe. nadInuM pUra pAchuM pharI vaLyuM. munine javAno mArga pUchatAM kahyuM ke nadIne kahejo ke A muni azAharI hoya to nadIdevI mArga Apo. tema thayuM. rAjamahelamAM AvI rANIoe pUchatAM rAjAe kahyuM ke mahAtmAne bhojana karavAno bhAva nathI mATe khAtA chatAM paNa te khAtAM nathI. 19aaaa. e AzcaryakArI kalA viralA koI jANe; vIra samAna e maunathI ahIM zivasukha mANe. rAja. 20 artha - khAtA chatAM ke bolatA chatAM paNa bolatA nathI evI AzcaryakArI mahApuruSonI kalAne koI viralA puruSa ja jANI zake che. mahAvIra bhagavAnanI jema AtmArthe aMtaraMga mauna ghAraNa karavAthI ahIM ja mokSasukhane anubhavI zakAya che. 20nA Agama-AghAre kahyuM; have jo vyavahAraH halakA jana bahu bolatA, mauna moTA ghAre. rAja. 21 uparokta vAto AgamanA AghAre jaNAvI. have vyavahAramAM paNa maunathI zuM zuM phAyadA thAya che te jaNAve che : artha - halakA prakAranA loko bahu bola bola kare che; jyAre moTA puruSo maunane ghAraNa karI mAtra prayojana pUratuM ja bole che. "vANInuM saMyamana zreyarUpa che, tathApi vyavahArano saMbaMgha evA prakArano varte che ke, kevaLa tevuM saMyamana rAkhe prasaMgamAM AvatA jIvone klezano hetu thAya; mATe bahu karI saprayojana sivAyamAM saMyamana rAkhavuM thAya, to tenuM pariNAma koI prakAre zreyarUpa thavuM saMbhave che." (va.pR.389) rapA nanno nava duHkho haNe" TaLe sahaja upAdhi, jana jana sAthe bolatAM vaghe mananI Adhi. rAja0 22 artha :- "nahi bolavAmAM nava guNa" ema kahevAya che. vizeSa nahIM bolavAthI sahaje ghaNI upAdhio TaLI jAya che. samajIne alpabhASI thanArane pazcAttApa karavAno thoDo ja avasara saMbhave che." (va.pR.201) nahIM bolavAmAM nava guNa nIce pramANe che : (1) koIne khoTuM lAgavAno vakhata na Ave, (2) koIthI vera vadhe nahIM, (3) karmano Azrava alpa thAya, (4) vikalpo vadhe nahIM, (5) mana zAMta rahe, (6) vicArane avakAza maLe (7) smaraNa karavAnI Teva pADI zakAya, (8) zaktino durvyaya aTake, (9) gaMbhIratAno abhyAsa thAya. aneka loko sAthe vArtAlApa karatAM mananI Adhi eTale ciMtAo vadhe che; paNa ghaTatI nathI. rA. vaghe pratibaMgha, vera ne TaLe cittanI zAMti; jana-saMsarga tajI cahe yoga bhAgavA bhrAMti. rAja. 23 artha - lokonA saMga prasaMgathI pratibaMgha vadhe, vera paNa baMdhAI jAya athavA cittanI zAMtino bhaMga thAya che. mATe yogI puruSo lokono saMga tajI, AtmAnI anAdinI bhrAMtine bhAMgavA mATe puruSArtha kare che. "loka yoge vahe vANI, tethI citta caLe bhrame; loka saMsargane Avo jANI, yogI bhale vame." -samAdhizataka //ra3I Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vaLI vicAre yogIo : dhyeya mukhya ayogI, vacana yogathI baMgha che, mauna bahu upayogI. rAja0 24 artha :- vaLI yogIpuruSo vicAre che ke mukhya to mana vacana kAyAthI rahita ayogI evI siddha dazA prApta karavI che. to pachI vacanayoganI pravRtti baMdha karavI e ja yogya che. kemake tethI jIvane mAtra karmano baMdha thAya che. jyAre mauna rahevuM e jIvane bahu upayogI che. pa.pU.prabhuzrIjIne paramakRpALudeve samAdhizataka nAmano graMtha vAMcana vicAra karavA mATe muMbaImAM Apyo. surata AvyA pachI traNa varSa sudhI mauna rahI e graMthanuM pa.pU.prabhuzrIjIe avagAhana karI AtmabhAvane draDha karyo. 24o. sajjana saMsAre rahyA mauna sAruM mAne, maithuna-muMDana-bhojane, maLa-mUtrane sthAne. rAja0 25 artha :- sajjana puruSo saMsAramAM rahelA hovA chatAM paNa maunane sAruM mAne che. maithuna samaye, ke muMDana karAvatI vakhate ke bhojana jamatAM ke maLamUtra tyAgatAM mauna rahe che. "bhogamAM yoga sAMbhare e halu karmInuM lakSaNa che." -zrImad rAjacaMdra ||rapA dIpaka paramAtmA rUpI pragaTe jhaTa pote, bAhya-atyaMtara vANa jo tajI, aMtara gote. rAja. 26 artha :- paramAtmasvarUpa dIpakanI jyota jhaTa pragaTe. paNa kyAre? to ke jIva jo bAhya ane atyaMtara vANInA vyApArane mUkI daI aMtaramAM AtmAnI zoghamAM lAgI jAya to. rajA kSobha TaLe mana-vANIno nija rUpa jaNAye, sthira jaLa mukha dekhiye, dRSTAMte bhaNAya. rAja0 27 artha - mana ane vANIno kSobha maTavAthI potAnA AtmasvarUpanI prApti thAya che. jemake sthira jaLamAM jovAthI potAnuM moTuM joI zakAya che tema sthira cittamAM AtmAnA darzana thAya che. rA. samajAve yogIjano nija manane nityeH iMdriyanA viSayo viSe bhaTake kema prIte? rAja 28 artha - mATe yogIpuruSo hamezAM potAnA manane samajAve che ke he jIva indriyanA viSayomAM premapUrvaka haju kema bhaTake che? sArA kahe, kadI hitakAra jo nija AtmAne alpa, zrama vRthA zAne kare?(taja)bhela saMkalpa-vikalpa. rAja0 29 artha - he jIva! tuM kahe ke A pAMca indriyanA viSayo tane kadI alpa paNa AtmAne hitakArI thayA che? to ke nA. to pachI indriyone poSaNa ApavA mATeno zrama tuM zA kAma vRthA kare che? mATe zIdhra tene taja. ane hRdayamAM UThatA saMkalpa vikalpane paNa bhUlI jaI guru AjJAe svarUpane bhaja. kemake : "jahAM kalpanA jalpanA, tahAM mAnuM duHkha chAMhI; miTe kalpanA jalpanA, taba vastu tina pAI." -zrImad rAjacaMdra /29mAM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 443 roSa, toSa, saMkalpa sau mUkavAthI mukti, zI bAghA tajatAM tane?" evI yoje yukti. rAja. 30 artha :- roSa eTale dveSa ane toSa eTale rAga tathA mananA saMkalpa vikalpa mUkavAthI jIvano mokSa thAya che. to manane pUchavuM ke tArA A badhA duHkhanA kAraNone mUkatA tane kaMI bAghA Ave che ? evI yukti yojIne manane samajAvatA te samajI jAya che. "AtmAne ATaluM ja pUchavAnI jarUra che, ke jo muktine icche che to saMkalpa-vikalpa, rAga-dveSane mUka ane te mUkavAmAM tane kaMI bAthA hoya to te kahe. te tenI meLe mAnI jaze ane te tenI meLe mUkI deze." (va.pR.170) //30nI 'upadezuM huM anyane" "mane koIka bothe, bAhya vikalpo e tajI, kema zAMti na zodhe? rAja. 31 artha - huM bIjAne upadeza ApI tenuM ajJAna dUra karuM athavA mane koI bogha kare AvA bAhya vikalpo mUkIne AtmAnI nirvikalpa zAMtine kema zoghato nathI? 'svarUpa samajAvuM huM', "mane ho upadezaka', unmatta mata e mAro, AtmA to nirvikalpa samAdhizataka /31. asaMga bhAva na Upaje, karo kalpanA koTi, satsaMgathI ja pamAya che, bIje thazo na khoTI. rAja0 32 artha - maunavrata ghAraNa karIne paNa koTi kalpanAo manavaDe karIe, to asaMga bhAva kyAMthI utpanna thaze? te to satsaMgathI ja prApta thAya che. mATe bIje kyAMya khoTI thazo nahIM. paNa satsaMgamAM mauna ghAraNa karIne mAtra AtmabhAvane ja poSajo, jethI AtmAnI asaMgadazA pragaTa thaze. "satsaMganA yoge sahaja svarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvana utpanna thAya che." -zrImad rAjacaMdra "satsaMgati gaMgAjaLa, snAna kare je bhavya; tene tIrtha tapAdinuM, rahe nahIM kartavya." maunapaNuM eTale munipaNuM ghAraNa karIne sadeva AtmavicAra karI muni to jAgRta rahe che, ane zarIra je sapta durgaghamaya ghAtunuM banela che tevo bhAva sadA jAgRta rAkhI te tarapha lakSa ApatA nathI. te zarIranuM kharekhara svarUpa kevuM che te A zarIra nAmanA pAThamAM spaSTa jaNAve che : (39) zarIra /E ) . (rAga-jagata divAkara zrI namIzvara svAma jo, tuja mukha dIThe nAThI bhUla anAdinI re lo.) . jIvyA jIvana rAjacaMdra bhagavAna jo, azarIra bhAve duSama A kaLikALamAM re lo; rahe na jene dehaghAra rUpa bhAna jo, aviSama upayogI e guru raho khyAlamAM re lo. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhu A bhayaMkara duSama kaLikALamAM paNa azarIrIbhAve Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jIvana jIvyA. te viSe eka patramAM potAnI dazA jaNAve che : "caramazarIrIpaNuM jANIe ke A kALamAM nathI, tathApi azarIrIbhAvapaNe Atmasthiti che to te bhAvana caramazarIrIpaNuM nahIM, paNa siddhapaNuM che; ane te azarIrIbhAva A kALane viSe nathI ema atre kahIe, to A kALamAM ame pote nathI, ema kahevA tulya che. vizeSa zuM kahIe?" (va.pR.354) paramakRpALudevane A deha ghAraNa karela hovA chatAM tenuM paNa bhAna nathI. potA viSe lakhe che ke - "ame dehaghArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe." (va.pR.290) tathA hamezAM aviSama upayoge AtmasvabhAvamAM rahenArA evA A guru che. jenA AtmAno upayoga sadA sama rahe che paNa viSama thato nathI. e viSe eka patramAM svayaM jaNAve che ke - "aviSamabhAva vinA amane paNa abaMghapaNA mATe bIjo koI adhikAra nathI. maunapaNuM bhajavA yogya mArga che." (va.pR.617) e vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke guru karavA hoya to AvA samabhAvamAM ramanArA mahAtmAne ja guru karavA joIe; ke jethI ApaNo AtmA paNa samabhAvane pAmI sarvakarmathI mukta thAya. lA. zarIra zuM? te zI zI cIjanuM sthAna, jo, mULa tapAsIne nirNaya karavo ghaTe re lo; kAyA-mAyAmAM oNva to gulatAna jo, kAyAnI ciMtA zAne hajuM nA maTe re lo? 2 artha - A zarIra zuM che? te kayA prakAranI vastuonuM baneluM che? tenI mULathI tapAsa karIne nirNaya karavo yogya che. "khANa mUtrane maLanI, roga jarAne nivAsanuM ghAma; kAyA evI gaNIne, mAna tajIne kara sArthaka Ama." -zrImad rAjacaMdra 'bhAvanAbotha' kAyAnI mohamAyAmAM ja jIva hamezAM gulatAna eTale mastAna thaIne phare che. A kAyAne kaMI paNa duHkha na Upaje tenI ciMtAmAM rahyA kare che; paNa te du:kha kema maTatuM nathI. maraNa bhaya, akasmAta bhaya, vedanA bhaya, arakSA bhaya, aguti bhaya ke Aloka, paralokano bhaya sadA rahe che tenuM zuM kAraNa haze? te jANavuM joIe. rAA janana-rudhira saha vIrya pitAnuM bIja jo, garbha viSe AhAra prathama A jIvano re lo; gaMdA sthAne zarIra race e cIja jo, pravAhI parapoTo pahelo tyAM banyo re lo. 3 have A kAyAne sukhI rAkhavAnI ciMtA ke bhaya kema maTe teno upAya batAvavA pahelA A kAyA kevI rIte bane che tenA svarUpanuM varNana kare che : artha - A kAyAnI racanA garbhamAM prathama mAtAnA rUdira sAthe pitAnuM vIryarUpa bIja maLavAthI thAya che. mAtAnA garbhamAM jIvano prathama AhAra paNa e ja che. garbha jevA gaMdA sthAnamAM A jIva prathama vIrya ane rUdhira jevI cIjothI zarIranI racanA kare che. tyAM prathama pravAhIrUpe parapoTAno AkAra bane che. "he AtmA! A dehanA svarUpanuM ciMtavana kara. mahA malina mAtAnA lohIthI ane pitAnA vIryathI A tAruM zarIra UpasyuM che. mahA malina garbhamAM, lohI ane mAMsathI bharelI oranA parapoTAmAM nava mAsa pUrA karIne mahA durgaghavALI malina yonimAM thaIne nIkaLatAM teM ghora saMkaTa sahana karyA che. lohI, mAMsa, hADakAM, cAmaDI, vIrya, carabI ane naso e sAta ghAtunI jAlarUpa deha teM gharyo che te maLa-mUtra, kIDA-karamiyAthI bharelo mahA azuci che. zarIranA nave dvAramAMthI niraMtara durgagha, maLa jhare che. maLano Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 445 banAvelo ghaDo maLathI bharelo hoya, kANAMvALo hoya, cAre taraphathI maLa jharato hoya, tene pANIthI ghoIe to paNa pavitra zI rIte thAya?" -samAdhisopAna (pR.113) kALa jatAM te mAMsa-pezI saeNpa thAya jo, zira, kara, caraNa taNA aMkura tyAM phUTatA re lo; indriya-racanA ApoApa racAya jo, AMkha, kAna, nAkAdi avayava UgatA re lo. 4 artha - samaya jatAM te garbhamAM parapoTo mAMsanA locArUpa thAya che. pachI mAthuM, hAtha, paganA aMkura phuTe che. tyArabAda indriyanI racanA ApoApa racAI AMkha, kAna, nAka, AdinA avayava UgavA lAge che. eka aMtarmuhUrtanI aMdara jeTalI paryAtio prApta thavAnI hoya te pUrNa thaI jAya che. te paryAtio AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana ema kula cha prakAranI che. 4 jananI-jaThare rasa jharato pivAya jo, kRmigaNa saha e keda-dazA lyo ciMtavI re lo; ati aMghAre jIva ghaNo pIDAya jo, dazA parAthIna nava mahinA sudhI bhogavI re lo. 5 artha - mAtAnA peTamAM je rasa jhare che te dUTI dvArA laIne te jIva poSaNa pAme che. peTamAM cAre bAjA kRmionA samUha sAthe rahelA A jIvanI keda samAna durdazAnI sthitino jarA vicAra karIe to te bhayaMkara bhAsaze. tyAM atyaMta aMdhArI koTaDI samAna jaTharamAM jIva ghaNI pIDA pAme che. tathA duHkhamaya evI parAdhInadazAne jIva nava mahinA sudhI tyAM niraMtara bhogave che. "punarapi jananam punarapi maraNaM, punarapi jananI jaThare zayanam; rUti saMsAre datara koSa:, vanathamiDha mAnava tava saMtoSa:'' -mohamudragara artha :- A saMsAramAM vAraMvAra janmavuM tathA maravuM temaja mAtAnA udaramAM vAraMvAra sUvuM e dekhIto pragaTa doSa che, to he mAnava! tuM temAM kema saMtoSa mAne che. //pA. prasava-kAla paNa nija-para-pIDA rUpa jo, mAtAnI paNa ghAta gaI jana mAnatA re lo; saMkucita dvAre nIkaLatAM duHkha jo, garbha-kedathI anaMtagaNuM butha jANatA re lo. 6 artha - lagabhaga nava mahinA pUrA thatAM jyAre prasava-kAla eTale janmavAno samaya Ave che tyAre potAne ane potAnI mAtAne paNa te pIDArUpa thAya che. bALakano janma sukhe thatAM mAtAnI ghAta gaI ema loko mAne che. temaja janma thatAM samaye saMkucita dvArathI bahAra nIkaLatAM bALakane ane mAtAne ghaNuM duHkha thAya che. janma thatI veLAe bALaka, garbhanI keda karatAM paNa anaMtagaNuM duHkha pAme che ema butha eTale jJAnI puruSo kevaLajJAna vaDe joIne jaNAve che. eka taruNa sukumArane rome rome lAlacoLa soyA ghoMcavAthI je asahya vedanA Upaje che te karatAM AThagaNI vedanA garbhasthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. maLa, mUtra, lohI, parumAM lagabhaga nava mahinA ahorAtra mUrchAgata sthitimAM vedanA bhogavI bhogavIne janma pAme che. janma samaye garbhasthAnanI vedanAthI anaMtaguNI vedanA utpanna thAya che." (va.pR.70) kA. bALa-avasthAnAM duHkha to pratyakSa jo, bhUkha, tarasa ke darada kaMI kahI nA zake re lo; rovuM, jovuM, ramavuM dhULamAM, lakSa jo, viveka vinA e bALavaye zubha zuM Take re lo? 7 artha:- bAlyAvasthAnA duHkha to ApaNe pratyakSa joIe chIe. bALakane bhUkha ke tarasa lAgI hoya Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ke zarIramAM kaMI pIDA thatI hoya to paNa te bolIne jaNAvI zake nahIM. mAtra raDe ke joyA kare athavA dhULamAM ramyA kare e ja teno lakSa che. kemake vivekabuddhi hajA udaya pAmI nathI, tethI te bALavayamAM zubhabhAva kevI rIte TakI zake? "tyArapachI bAlAvasthA pamAya che. maLa, mUtra, zULa ane nagnAvasthAmAM aNasamajaNathI rajhaLI, raDIne te bAlAvasthA pUrNa thAya che." (va.pR.70) //zA roga javA, na thavAnI davA dararoja jo, pAya parANe bALakane kakaLAvIne re lo; mota taNI aNI jANI ghaNI karI khoja jo, detA DAma; UMghADe aphINa gaLAvIne re lo. 8 artha - bALakane thayela roga javA mATe ke navA roga na thavA mATe bAlaghUTI ke haraDe jevI davA dararoja parANe kakaLAvIne mAtAne pAvI paDe che. vaLI vizeSa bimArI AvI jAya to bALakane motanI najIka Avelo jANI aneka upAyo karIne paNa na phAvatAM aMte koInA kahevAthI saLIyo tapAvIne DAma paNa Ape che ke jethI tene sAruM thAya. tathA bALakane duHkhamAM zAMti pamADavA aphINa jevI nazAnI goLIo ApIne paNa UMghADe che. dA. zikSaka, vaDIla, sagAM, sarakhAMno tApa jo, sahana karI yuvAvasthAe pahoMcato re lo; ghana-upArjana, viSaya, vyasananAM pApa jo, niMdya dRSTi, unmAda, phikaramAM khUMcato re lo. 9 artha :- bALavayamAM bhaNatA samaye zikSaka, vaDIla, sagAM ke potAnI sarakhI uMmaranA baLavAna sAthIdArono tApa eTale dAba sahana karIne te yuvAvasthAe pahoMce che. te samayamAM ghana upArjana karavAmAM, viSayanI vRttiomAM ke vyasananA pApomAM bharAI javAthI tenI draSTi niMdavA lAyaka malIna thaI jAya che. tathA unmAda eTale mohanA gAMDapaNane laIne te indriyomAM sukha zodhavA jatAM trivigha tApanI baLatarAmAM paDI jaI aneka prakAranI ghaMghAnI, vyavahAranI ke kuTuMbanI phikaramAM kheMcI jaI duHkhI thayA kare che. ema sukha levA jatAM duHkha AvI paDe che. pachI "yuvAvasthA Ave che. ghana upArjana karavA mATe nAnA prakAranA pApamAM paDavuM paDe che. jyAMthI utpanna thayo che tyAM eTale viSayavikAramAM vRtti jAya che. unmAda, ALasa, abhimAna, niMdyadRSTi, saMyoga, viyoga ema ghaTamALamAM yuvAvaya cAlI jAya che." (va.pR.70) AlA saphaLa, aphaLa gaDamathala taNI ghaTamALa jo, pheravatAM juvAna acAnaka vahI gaI re lo; jarA maraNanI dUtI sarakhI bhALa jo, zveta keza phaeNpa maraNa-dhvajA, ropI rahI re lo. 10 artha - karmane AdhIna vyApAramAM ke vyavahAramAM saphaLatA maLatA rAjI thAya che. asaphaLatA maLatAM duHkhI thayA kare che. e rUpa gaDamathalanI A ghaTamALAmAM A yuvAna avasthA acAnaka pUrI thaI jAya che. ane pachI maraNanI dUtI samAna vRddhAvasthA Ave che. tyAre vALa sapheda thaI jAya che. te saphedavALa jANe maraNarUpI yamarAjAne AvavAnI jANa mATe ghajAo ropI rahyA hoya ema jaNAya che. 10 karNa sahe nahi thAtuM tuja apamAna jo, duSTa dazA tuja nayana nahIM dekhI khame re lo; kiMpe kAyA maraNa-bhaya anumAnI jo, lathaDiyAM khAto duHkhamAM dina nigame re lo. 11 artha :- vRddhAvasthAmAM kahevAmAM AvatA apamAnanA zabdone nahIM sahana karavAthI jANe kAna paNa baherA thaI jAya che. te samayanI duSTa dazAne AMkha paNa joIne khamI nahIM zakavAthI tenI draSTi maMda paDI jAya che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 447 "yAvat vittopArjana saktaH, tAvat nija parivAro raktaH, tanu garIgA naranara he, vArtA pRcchata koDapi na de." -mohamuddgara artha :- jyAM sudhI prANI ghara mATe ghana upArjana karavAmAM zaktizALI hoya tyAM sudhI potAno parivAra tenA upara Asakta hoya che. paNa jyAre teno deha jarjarita thaI jAya che, tyAre gharamAM tene koI vAta paNa pUchatuM nathI. vRddhAvasthAmAM kAyA paNa potAnI zakti ghaTI javAthI maraNano bhaya najIka jANI kaMpavA lAge che. ane laDathaDiyA khAtA have te duHkhamAM divaso nirgamana kare che. UThavA jatAM lAkaDIno Teko levo paDe che. evI sthiti thaI jAya che. 'aMgam galitaM palitaM mUDam dazavihinam jAtam tuMDam, zaraDUta pita zobhita daMDam tapi mudyata sAzA piMDam' -mohamudgara "tyAM vRddhAvasthA Ave che. zarIra kaMpe che, mukhe lALa jhare che; tvacA para karocaLI paDI jAya che; suMghavuM, sAMbhaLavuM ane dekhavuM e zaktio kevaLa maMda thaI jAya che; keza ghavaLa thaI kharavA maMDe che. cAlavAnI Aya rahetI nathI. hAthamAM lAkaDI laI laDathaDiyAM khAtAM cAlavuM paDe che." (va.pR.70) 11aaaa ghaNA rogano durbaLa dehe vAsa jo, pachI pathArIvaza paNa paDI rahevuM paDe re lo; nAnAM moTAM saune deto trAsa jo, dina dina dehe duHkha atizaya sAMpaDe re lo. 12 artha - vRddhAvasthAmAM deha durbaLa thaI javAthI ghaNA rogano temAM vAsa thaI jAya che. pachI durbaLatAnA kAraNe pathArIvaza paNa paDI rahevuM paDe che. te samaye gharanA sau nAnA moTAne te trAsarUpa jaNAya che. temaja divase divase zaktio ghaTatAM dehamAM te atizaya pIDAne pAme che. kAM to jIvanaparyata khATale paDyA rahevuM paDe che. zvAsa, khAMsI ityAdika roga AvIne vaLage che, ane thoDA kALamAM kALa AvIne koLiyo karI jAya che. A dehamAMthI jIva cAlI nIkaLe che. kAyA hatI na hatI thaI jAya che." (va.pR.71) 12aaaa. janma thakI paNa maraNa vakhatanAM duHkha jo, kahe anaMtaguNAM jJAnI jana joIne re lo; bhalabhalA baeNlI bhAna bane ya vimukha jo, zuddha svarUpe TakatI sthiratA koIne re lo. 13 artha - have janma karatAM paNa maraNa vakhatanuM duHkha anaMtagaNuM che. ema jJAnI puruSo kevaLajJAnavaDe joIne kahe che. maraNa vakhatanI vedanAmAM bhalabhalA jIvo AtmAnuM bhAna bhUlI jAya che. te samaye zarIrane zAtA upajAvavAnA vicAramAM ke ghanAdi parigrahanA vicAramAM paDI jaI gharma vimukha paNa banI jAya che. koIka ArAghaka jIvanI je te samaye zuddha AtmasvarUpa pratye ke sahajAtmasvarUpanA maMtramAM sthiratA TakI rahe che; bAkI badhA vicalita thaI jAya che. "bALastAvat kriDA saktaH taruNastAvat taruNI raktaH, vRddhatAvat viMtA mana: pare grahaNa lokapi na janA:" -mohamudgara artha :- bALaka hoya tyAM sudhI ramavAmAM Asakta hoya. yuvAna thatAM strImAM Asakta hoya ane vRddhAvasthA Adhye ciMtAmAM magna rahe che paNa AtmAne oLakhavAnI koIne laganI lAgatI nathI. ||13nA zeraDInA rADA sama jIvana jANa jo, thaDiyuM bhoga-ayogya kaThaNa gAMTho ghaNI re lo; Toca taraphano sAMTho moLo chANa jo, vacamAM rAto roge jo chidro bhaNI re lo. 14 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- zeraDInA rADA eTale saDelA sAMThA samAna A ApaNuM jIvana che. jemake zeraDInuM thaDIyuM eTale mULiyuM sakhata hovAthI temAMthI rasa nIkaLe nahIM; tema bALavaya bhogane ayogya che. vaLI sAMThAmAM gAMTho ghaNI hoya che, tema jIvanamAM aneka prakAranI uparAupara Apattio Ave che, tathA sAMThAno Toca uparano bhAga moLo chANa eTale phikko sAra vagarano hoya che, tema jIvanano aMtima vRddhAvasthAno bhAga te paNa aneka prakAranI vyAthione laIne sAva nIrasa phIkko hoya che. tathA sAMThAnA vacalA bhAganA chidromAM je ratAza eTale lAlAza dekhAya che te teno saDelo bhAga che. tethI te vacalo bhAga paNa khAvA yogya nathI. tema jIvananI vacalI yauvana avasthA paNa aneka prakAranI Adhi, vyAdhi, upAdhionI ciMtAthI grasita che. temaja 'bhoge roga bhayaM..." te anusAra yauvana avasthAnA bhoga paNa rogAdithI vaNelA che. mATe te paNa bhogavavA yogya nathI. 14 te paNa bALa cIrIne cUsI khAya jo, mIThAzanI AzAthI dAMta dukhADato re lo; moLA rasathI mukha paNa bagaDI jAya jo, tema viSaya-zrama jIMvane dukhamAM pADato relo. 15 artha - tevI saDelI zeraDIne paNa bALaka cIrIne cUsI khAya che ke tenI miThAsathI sukha maLaze. paNa evI AzAthI te mAtra dAMta ja duHkhADe che. vaLI te zeraDInA moLA phikkA rasathI tenuM mukha paNa bagaDI jAya che. tema saMsArI jIva sukha meLavavAnI AzAmAM pAMca indriyonA viSayomAM aneka prakAre zrama karIne mAtra jIvane duHkhamAM ja pADe che. jema kUtaruM hADakAM cAvI potAnuM ja tALavuM viMdhIne rUdhirano svAda cAkhI AnaMda mAne che tema ajJAnI jIva paNa kare che. "sukha prApta karatAM sukha TaLe che, leza e lakSa laho; kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe, kAM aho rAcI raho." -zrImad rAjacaMdra // 1paNI asAra evI zeraDI sama A deha jo, bALa vaye Apada uparAuparI ghaNI re lo; jarA avasthA nIrasa niHsaMdeha jo, yauvana vaya ciMtA rogAdithI vaNI re lo. 16 artha :- saDelI zeraDI samAna A deha paNa asAra che. bAlyavasthA rajhaLI raDIne pUrNa thAya che. temaja kizora avasthAmAM paNa vaDIla, zikSaka vagerenA dAbamAM temaja bhaNavAmAM aneka prakAranA kaSTa sahana karI pUrI kare che. tathA vRddhAvasthA to niHsaMdeha nIrasa ja che. have eka yuvAvaya rahI. te paNa aneka prakAranA vyApAra ke vyavahAranI upAdhinA kAraNe jIvane duHkha ja Ape che. te avasthAmAM ciMtAonA kAraNe ke bhogAdinA kAraNe zarIra rogAdinuM ghara paNa thaI jAya che. [16aaaa. e sAMThAnI gAMTho jo ropAya to, navI zeraDI saLA vagaranI Upaje re lo, tema rjIvana jo paramArthe vaparAya to, svarga-mokSa-sukha suMdara phaLa paNa saMpaje re lo. 17 artha :- have e saDelA sAMThAnI gAMThonI paNa jo ropaNI thaI jAya to bIjA varSe navI zeraDI saLA vagaranI utpanna thAya. tema A jIvana jo AtmAnA arthe gaLAya to parabhavamAM svarganA sukha pAmI aMte mokSanA zAzvata sukharUpa suMdara phaLanI prApti thAya. /17nA UMDA UtarI sUkSma karo suvicAra jo, sva-para-deha viSe vastu kevI bharI re lo; nave dvAramAM malinatA-saMcAra jo, kapha, maLa, mUtra, rudhira ne lIMTa rahIM saMgharI re lo. 18 artha :- tame UMDA UtarIne sUkSmapaNe suvicAra karo ke potAnA ane paranA zarIramAM kevI kevI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 44 9 vastuo bharelI che. AMkhanA be dvAra, kAnanA be dvAra, nAkanA be dvAra, moTuM ane maLamUtranA be hAra maLI zarIranA nave dvAramAMthI mAtra mela ja nIkaLyA kare che. temAM kapha, maLa, mUtra, rUdhira, lIMTa vagere durgaghamaya vastuo bharelI che. 18. camAra kuMDanAM koNa kare ya vakhANa jo? gaMdakI kevI aNagamatI najare caDe re lo; mAMsa, rudhira ne hADa, cAmaDAM, chANa jo, AMtaraDAM ne vALa vagere tyAM saDe re lo. 19 artha - zarIranI aMdara zuM zuM bhareluM che tenuM pratyakSa darzana camArane tyAM thAya che te jaNAve che : camArane tyAM zarIranA jAdA jAdA bhAgo kADhIne rAkhela kuMDane joI tenA vakhANa koNa kare? tyAM cItarI caDhe evI aNagamatI gaMdakI najare paDe che. te kuMDomAM mAMsa, lohI, hADakAM, cAmaDAM, chANa, AMtaraDA ane vALa vagere paDyA paDyA tyAM saDyA kare che. eka bhAjanamAM lohI, mAMsa, hADakAM, cAmaDuM, vIrya, maLa, mUtra e sAta ghAtu paDI hoya; ane tenA pratye koI jovAnuM kahe to tenA upara aruci thAya, ne ghUMkavA paNa jAya nahIM. tevI ja rIte strI puruSanAM zarIranI racanA che, paNa uparanI ramaNIyatA joI jIva moha pAme che ane temAM tRSNApUrvaka dorAya che. ajJAnathI jIva bhUle che ema vicArI, tuccha jANIne padArtha upara arucibhAva lAvavo. A rIte dareka vastunuM tucchapaNuM jANavuM. A rIte jANIne manano nirogha karavo." (va.pR.700) I/19aaaa tevI ja vastu suMdara cAmaDI heTha jo, dareka deha viSe che; jo vicArIe re lo, to kAyA samajAya jagatanI eMTha jo; deha-moha evA vicAre vArIe re lo. 20 artha :- tevI ja vastuo mAMsa, hADakAM Adi dareka zarIranI suMdara dekhAtI cAmaDInI nIce rahela che. A vAtane sthira cittathI jo vicArIe to A kAyA jagatanA eMThavADA samAna bhAsaze. kAraNa ke je anna laIe chIe tenI viSTA thAya che. viSTA khAtararUpe pariNamI pharI arUpe banI jAya che. tethI eMThavADA samAna che. e anna vaDe zarIra poSaNa pAme che. te jotAM A kAyA jagatano eMThavADo che. evA vAstavika dehanA svarUpane vicArI deha para rahelA moha, mamatvane nivAravo joIe. zrI mallinAtha bhagavAnanuM draSTAMta - zrI mallinAtha bhagavAna jyAre gharamAM hatA tyAre pUrvabhavanA potAnA cha mitrone bogha pamADavA mATe, potAnA zarIrAkAre sonAnI pUtaLI banAvI, temAM rAMghela annano eka koLiyo cha mahinA sudhI roja nAkhatA hatA. te anna saDI jaI bhayaMkara durgaghamaya banI gayuM; tyAre cha mitrone batAvI jaNAvyuM ke pratyeka zarIramAM Ama ja durgathamaya sapta thAtu bharela che. tethI A zarIra moha karavA yogya nathI. evA upadezathI teo vairAgya pAmyA hatA. rA vaLI vadanamAM dAMta taNAM che hADa jo, vamana, viSTA, vALa jarI judAM juo re lo; roga-bharI vaLI roma-kaMTakanI vADa jo, deha vedanAmUrti tyAM zuM sukhe suMo re lo? 21 artha :- vaLI vadana eTale mukhamAM dAMtanA hADakAM che. A zarIramAM jaI bahAra Avela padArtho vamana eTale UlaTI ke viSTA kevA durgaghamaya che. tathA vALa paNa zarIramAMthI chUTA paDyuM tene koI saMgharatuM nathI. zarIramAM romarUpI kAMTAonI jANe vADa karelI che. te roma sADA traNa karoDa che. pratyeka romamAM poNA babbe rogano nivAsa che. ema A deha cha karoDa sADA bAra lAkha rogone rahevAnuM ghara che. evI vedanAnI mUrti samA A dehamAM rahIne tame zuM sukhe sUI raho cho? Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 yathArtha joIe to zarIra e ja vedanAnI mUrti che. samaye samaye jIva te dvArAe vedanA ja vede che. kvacit zAtA ane prAye azAtA ja vede che." (va.pR.650) //ra1AA eka zvAsa letAM lAge che kALa jo, temAM sattara vAra janama-maraNo kare re lo, tharTI ghargI deha taje, duHkhanI ghaTamALa jo, ema anaMta sahyAM dukha te jIMva nA smare re lo. 22 artha :- eka zvAsa letAM ApaNane je samaya lAge che teTalA samayamAM nigodanA jIvo sattAvAra janma maraNa kare che. deha ghAraNa karI karIne maraNa pAme che. tyAM duHkhanI ja ghaTamALa che. evA anaMta duHkho ApaNA jIve anekavAra sahana karyA che paNa te bhUlI gayo che. have jJAnIpuruSanA vacana dvArA te duHkhone smRtimAM laI tene nivAravAno upAya karavo joIe. "nigodamAM jIva eka zvAsocchavAsamAM sADa sattara bhava kare che. eka soyanI aNI jeTalI jagyAmAM asaMkhyAta goLA che. eka eka goLAmAM asaMkhyAta nigoda che. nigoda eTale anaMta jIvonA piMDanuM eka zarIra. eka eka nigodamAM anaMta anaMta jIva che. jeTalA siddha thayA tenA karatAM anaMta guNA jIva eka nigodamAM che..... zarIramAM sADA traNa karoDa roma che. temAM rome rome soya tapAvIne koI jIvane ghoMcavAmAM Ave tethI jeTaluM duHkha thAya che, te karatAM anaMtagaNuM duHkha nigodanA jIvane eka samayamAM thAya che. A jIve anaMtakALa sudhI nigodamAM rahIne A duHkha bhogavyuM che. ane have AtmasvarUpane na oLakhyuM to pAchuM te duHkha bhogavaze. mATe A manuSyadeha koI mahatuM puNya yoge maLyo che. teno eka samaya paNa vyartha javA devA yogya nathI. eka samaya ratnaciMtAmaNi jevo che. mATe jema bane tema Atmahita karI levuM, jethI pAchuM nigodamAM na javuM paDe. jJAnIpuruSa kRpALudeve je kahyuM che, te prakAre vartavAthI A nigoda TaLaze." -pU.zrI brahmacArIjI janma zatAbdI smAraka graMtha (pR.126) //rarA deva, naraka ke pazu, nara gatinI kAya jo, aparAthI jIMvane paeNravAnI keda che re lo; najarakeda sama devagati samajAya jo, nRpa AdinA manamAM behada duHkha che re lo. 23 artha - deva, naraka, pazu ke manuSyagatinI kAyA che te aparAthI jIvane pUravAnI keda samAna che. temAM devagati che te najarakeda samAna samajAya che. jema rAjA Adine najarakeda karavAmAM Avyo hoya to manamAM te behada du:kha pAme che. tema mithyAvRSTi devo vizeSa meLavavAnI tRSNAne laIne devalokamAM rahyA chatAM paNa duHkha pAme che. temaja samyavruSTi devo paNa devalokamAM vrato aMgIkAra karIne saMsArarUpI kedathI chUTI zakatA nathI. devonuM AyuSya nikAcita hoya che. temaja gatiAzrita tyAM koI paNa deva vrata aMgIkAra karI zakatA nathI. te najarakeda samAna che. 23 zAhukAranI keda samI nara-kAya jo, sarakhe-sarakhA ghaNA maLe, mana tyAM Thare re lo; lAga maLe to chuTakAro paNa thAya jo, hUMTavAno udyama karatAM kAraja sare re lo. 24 artha - manuSyonI kAyA te zAhukAranI keda samAna che. tyAM sarakhe sarakhA ghaNA aparAdhIo maLavAthI mana Thare che. A manuSya janmamAM sadgurunA yogano lAga maLI Ave to janmamaraNathI sarvathA chUTI zakAya che. paNa te mATe saguru dvArA upadiSTa mokSamArga pramANe ja chUTavAno puruSArtha karatAM AtmakalyANanuM kArya siddha thaI zake che, bIjI rIte nahIM. 24 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 45 1 gAMDA jananI jela samI pazu-kAya jo, koIka samajuM davA vaDe thaI jAya che re lo; ghaNAM bicArAM duHkha viSe ribAya jo, nirdaya jananAM zastra vaDe chedAya che re lo. 25 artha - pazu jIvonI kAyA te gAMDA mANasanI jela samAna che. jema koI gAMDo mANasa davA vaDe samajA banI jAya, tema koIka pazu sadgurunA bogharUpI auSagha vaDe samyavruSTi thaI jAya che. ghaNA bicArA pazuo to duHkhamAM ja ribAya che. te jIvo nirdaya lokonA hAthamAM AvatA zastra vaDe chedAI jAya che. zrI pArzvanAtha bhagavAnano jIva pUrvabhavamAM hAthInA bhavamAMthI temaja zrI mahAvIra bhagavAnano jIva siMhanA bhavamAMthI sadagurunA boghavaDe samyagdarzana pAmela che. 25 naraka gati to dukhada sakhata ati keda jo, pe'ro jabaro tenA upara rAkhatA re lo; mahA aparAthI kare kAyano cheda jo, rAta-divasa kruratA karatAM nahi thAkatA re lo. 26 artha - narakagati te to ati duHkha devAvALI sakhata keda samAna che. tyAM jabarA paherA samAna asurakumAra devo paNa che. te nArakIone mahA aparAdhI jANI tenI kAyAno vAraMvAra cheda kare che tathA nArakI jIvo paNa narakamAM paraspara eka bIjAne duHkha daI rAtadivasa krUratA karatAM thAkatAM nathI. rA baha puNya paMjathI mAnava-kAya pamAya jo, dukha-dariyo taravAnI naukA te gaNo re lo; aniyata kALe acAnaka tUTI jAya jo, te pahelAM cetI lyo kALa hajI ghaNo re lo. 27 artha - ghaNA puNyanA DhagalAvaDe A manuSyajanmanI prApti thAya che. A mAnavadehane have saMsAranA duHkharUpI dariyAne taravAnI naukA samAna jANo. anizcita kALe acAnaka A manuSya jIvananI AyuSyadorI tUTI jAya che. te tUTI na jAya tenA pahelAM cetI laI AtmahitanuM kArya karI lo, kemake bhaviSyakALa hajA ghaNo paDyo che. nahIM cete to anaMta evA bhaviSyakALamAM cAra gatiomAM jIvane ghaNuM duHkha bhogavavuM paDaze. mArA zarIra racanA pAMca prakAre mULa jo, sthala-zarIra audArika pazu, nara ghAratA re lo; deva, nArakIne vaikriya anukuLa jo, aneka AkAre kAyA palaTAvatA re lo. 28 artha :- A zarIra racanAnA mULa pAMca prakAra che. temAM- (1) audArika zarIra - te manuSya ane pazuone hoya che. te sthULa zarIrarUpe hoya che. (2) vaikriya zarIra - te devo ane nArakI jIvone hoya che. te jIvo aneka AkAre potAnI kAyAne palaTAvI zake che. ll28aaaa sarva zarIramAM tejasa ne kArmANa jo, sUkSmarRpe be zarIra sadA saMsArIne re lo; taijasathI kAMti kAyAmAM jANa jo, karma-samUMha kArmANa zarIra che, ghArI le re lo. 29 artha - (3) tejasa zarIra ane (4) kArmANa zarIra - A be sUkSma zarIra che. te saMsArI jIvone sadA vidyamAna hoya che. taijasa zarIrathI zarIramAM kAMti eTale teja temaja jaTharAgni vagerenI garamI rahe che. tathA karmono samUha te kArmaNa zarIra che. te kArmaNa vargaNArUpI sUkSma jIMghonuM baneluM che. e pAMca zarIromAM sauthI vadhAre parama baLavAna zakti A kArpaNa zarIramAM che. AtmAnA pradezo sAthe dUdha ane pANInI jema rahela karmono samUha te kArmANa zarIrathI banela che. 29 "tejasa ane kArmaNa zarIra skUladehapramANa che. tejasa zarIra garamI kare che, tathA AhAra pacAvavAnuM kAma kare che. zarIranA amuka amuka aMga ghasavAthI garama jaNAya che, te tejasanA kAraNathI jaNAya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mAthA upara vRtAdi mUkI te zarIranI parIkSA karavAnI rUDhi che. teno artha e ke te zarIra skUla zarIramAM che ke zI rIte? arthAt skUla zarIramAM jIvanI mAphaka te AkhA zarIramAM rahe che. tema ja kArmaNa zarIra paNa che; je tejasa karatAM sUkSma che, te paNa tejasanI mAphaka rahe che. skUla zarIranI aMdara pIDA thAya che, athavA krodhAdi thAya che te ja kArpaNa zarIra che. kArmaNathI krodhAdi thaI tejolezyAdi utpanna thAya che. vedanAno anubhava jIva kare che, paraMtu vedanA thavI te kAmaNa zarIrane laIne thAya che. kArpaNa zarIra e jIvanuM avalaMbana che." (va.pR.755) //ra9ll muni mahAtmA labdhighArI hoya jo, saMzaya paDatAM zarIra manohara mokale re lo, tIrthakara ke kevaLI pAse koya ja, AhAraka kAyA tene jJAnI kaLe re lo. 30 artha :- (5) AhAraka zarIra - je mahAmuni mahAtmA tapasvI, labdhighArI hoya che, temane koI tattvamAM sUkSma zaMkA utpanna thatAM, tenA samAdhAna mATe eka puruSAkAranuM manohara zarIra, temanA mastaka dvArathI nIkaLI; tIrthakara, kevaLI ke zrutakevaLInA darzane jAya che. temanA darzana mAtrathI temanI zaMkAnuM samAdhAna thaI jAya che. pachI te zarIra pAchuM Ave che. tene AhAraka zarIra kahe che. te sUkSma hoya che. te AhAraka zarIra eka aMtarmuhUrta sudhI baneluM rahe che. aMte te vilaya pAme che. 30nA. paMca prakAre baMghana sarva zarIra jo, tethI judo jIva sadAya vicAravo re lo; anitya kAyA, jIMva TakanAro sthira jo, gurugamathI te zuddha, niraMjana ghAravo re lo. 31 artha - A pAMca prakAranA zarIra jIvane baMghanarUpa che. te sarva zarIrathI jIva sadAya judo ja che ema vicAravuM. A kAyA to sadA anitya che paNa temAM rahenAro jIva sadA sthirapaNe TakanAro che. te jIvanuM mULa zuddha niraMjana svarUpa che. tene gurugamathI jANI avazya avaghAravuM joIe. /31 pugala paramANunAM pAMca zarIra jo, kSaNe kSaNe palaTAtAM paraphaeNpa lekhave re lo; sau saMyogo gaNI taje te vIra jo, jJAna-zarIra che nijanuM nija rUpa dekhave re lo. 32 artha - pAMceya uparokta zarIra pudgala paramANunA banela che. te pugala paramANunA paryAya samaye samaye palaTAya che. tathA te paryAya AtmAthI sAva judA hovAthI tene pararUpa gaNavAmAM Ave che. e pAMceya prakAranA zarIrone AtmA sAthe saMyoga mAtra gaNI tenA pratyeno moha je jIva choDe te ja kharo zUravIra che. ane te jIva AtmAnA mukhya jJAnaguNane potAnuM zarIra mAnI tene ja potAnuM vAstavika svarUpa jANe che. paramANumAM rahelA guNa svabhAvAdi kAyama rahe che, ane paryAya te phare che. draSTAMta tarIke :pANImAM rahelo zItaguNa e pharato nathI, paNa pANImAM je taraMgo UThe che te phare che, arthAt te eka pachI eka UThI temAM samAI jAya che. A pramANe paryAya, avasthA avasthAMtara thayA kare che, tethI karI pANIne viSe rahela je zItalatA athavA pANIpaNuM te pharI jatAM nathI, paNa kAyama rahe che; ane paryAyarUpa taraMga te pharyA kare che. temaja te guNanI hAnivRddhirUpa pheraphAra te paNa paryAya che. tenA vicArathI pratIti ane pratItithI tyAga ane tyAgathI jJAna thAya che." (va.pR.755) //32aaaaN Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma 453 zarIra pratye jIvane rAga vizeSa hovAthI pharI pharI navA janma ghAraNa karavA paDe che. jeTalI zarIra pratye Asakti vizeSa teTalA janma maraNa paNa vadhAre karavA paDe. jo punarjanma nahIM levo hoya to zarIrAdi pratyenI moha mamatA ghaTADavI jarUranI che. have punarjanma viSenI vistArathI hakIkata nIcenA pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che. (40) punarjanma (anuSTrapa) levo nathI punarjanma evI je draDhatA ghare; rAjacaMdra guru evA sevavA mana Adare. 1 "punarjanma che-jarUra che. e mATe "huM" anubhavathI hA kahevAmAM acaLa chuM" e vAkya pUrvabhavanA koI joganuM smaraNa thatI vakhate siddha thayeluM lakhyuM che." (va.pR.361) artha :- jene punarjanma levo nathI evI je hRdayamAM draDhatAne ghAraNa karela che evA zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtanI sevA eTale AjJA uThAvavA mAruM mana utsuka thaI rahyuM che; ema pUjyazrI brahmacArIjI jaNAve che. [1] jANyA pUrva bhavo jeNe jAti-smaraNa jJAnathI tenI kRpA vaDe boluM, saMta-darzita sAnathI. 2 artha :- jeNe jAtismaraNajJAnathI pUrva bhavo jANyA che evA paramakRpALudevanI kRpAvaDe tathA saMta evA pa.pU. prabhuzrIjI dvArA darzAvela AtmA oLakhavAnI sAnavaDe arthAt samajavaDe huM A punarjanma viSe have jaNAvuM chuM te A pramANe che. paramakRpALudevane sAta varSanI vaye jAtismaraNajJAna thayela. AgaLa jatAM junAgaDhano gaDha jotAM te jJAnamAM vRddhi thaI. muMbaImAM padamazIbhAIe pUchela ke Apane nava so bhavanuM jJAna che te vAta sAcI che? tyAre paramakRpALudeve jaNAvela ke tenA AdhAre kahevANuM chuM. pachI te viSe vizeSa khulAso karyo nahoto. gArA saMta zrI laghurAje ya jANI pUrva bhavo kahyuM: varta AnaMda, AnaMda, salvA thakI e kahyuM."3 artha - saMta evA laghurAjasvAmIe paNa potAnA pUrvabhavo jANIne jAnAgaDhathI lakhela patramAM jaNAvyuM ke-pUrvabhava jaNAya che, AnaMda AnaMda varte che. e badhuM thavAnuM kAraNa paramakRpALudeva pratyenI dRDha zraddhA che. ema pa.pU.prabhuzrIjIe je patramAM jaNAvela te nIce mujaba che : atre koI adbhuta vicAro ane Atmika sukha anubhavamAM Ave che te kahI zakAtuM nathI. anaMta zakti che, siddhio che, pUrva bhava paNa jaNAya che, AnaMda AnaMda varte che, eka ja zraddhAthI! kahyuM-lakhyuM jatuM nathI. ApanA cittane zAMti thavAno hetu jANI jaNAvyuM che. koIne jaNAvavAnI jarUra nathI. (u.pR.16) IIkA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ghare utkRSTa saMvega tene te jJAna saMbhave, pratyakSa jJAna yoge te jAti-smRti anubhave. 4 artha:- jenA hRdayamAM utkRSTa saMvega eTale tIvra vairAgya hoya tene te jAtismRtijJAna hoI zake che. mukta thavA sivAya bIjI koI paNa prakAranI icchA nahIM, abhilASA nahIM te saMvega." (va.pR.226) athavA pratyakSa AtmajJAna thayuM hoya te paNa jAtismRtijJAnane pAmI zake che. /4 satsaMge satya suNI ko bhUta bhavAdi bhALatAM, pUrva paricayAdithI oLakhI le nihALatAM. 5 artha - satsaMgamAM paNa satparuSo dvArA potAnA pUrvabhavanI satyavAta jANIne bhUtakALanA bhavanuM jAtismaraNajJAna varadatta ane guNamaMjarInI jema thaI zake che. punarjanma saMbaMthI mArA vicAra darzAvavA Ape sUcavyuM te mATe ahIM prasaMga pUratuM saMkSepamAtra darzAvuM chuM. (a) mAruM keTalAka nirNaya parathI Ama mAnavuM thayuM che ke, A kALamAM paNa koI koI mahAtmAo gatabhavane jAtismaraNajJAna vaDe jANI zake che; je jANavuM kalpita nahIM paNa samyaka hoya che. utkRSTa saMvega-jJAnayoga-ane satsaMgathI paNa e jJAna prApta thAya che. eTale zuM ke bhUtabhava pratyakSAnubhavarUpa thAya che." (..190) uparokta pramANe jAtismaraNajJAna thaye pUrvabhavomAM thayela paricaya AdinA kAraNe te te vyaktine jotAM ja te oLakhI le che. jemake- saMpratirAjAnuM draSTAMta - saMprati rAjA pUrvabhavamAM bhikhArI hato. khAvAne bhojana paNa maLatuM nahIM, tethI muni banyo. paNa maraNAMte samAdhimaraNa sAthI saMprati rAjA thayo. te rAjA gokhamAM beTho hato. tyAre pUrvabhavanA guru te roDa uparathI pasAra thayA. tene joI rAjAnA manamAM pUrva paricayathI thayuM ke emane kyAMya meM joyA che, ema uhApoha karatAM jAtismaraNajJAna thaI gayuM. - mRgAputranuM vRSTAMta - mRgAputra rAjakumArane paNa cAra rastA para UbhelA munine joI pUrve pALela dIkSAnA kAraNe jAtismaraNajJAna thayuM. Ama aneka draSTAMto jAtismaraNajJAnanA maLI Ave che. ApaNA vartamAne vaLI vAMcyuM patromAM, ko kumArikA jAti-smRtivatI jIve, dillInI e kathanikA. 6 artha - vartamAna patromAM paNa vaLI vAMcyuM che ke dillImAM eka kumArIne jAtismRtijJAna thayela che. te hAla jIvita che. A kathAnikA eTale A vAta pratyakSa satya jaNAya che. AvA mathurAmAM pati teno pUrvano dekhI oLakhe, gupta vAto suNI sAcI; punarjanma jano lakhe. 7 artha:- mathurAmAM teno pUrvabhavano pati che. tene dekhIne teNe oLakhI lIdho. tenI pUrvabhavanI gupta vAto sAMbhaLIne te sAcI nIkaLavAthI loko paNa punarjanma che ema mAnavA lAgyA. //zA avadhijJAna jANe che bhAvi bhavo bIjA taNA, mana:paryayavaMto ya bhava-bhAvo bhaNe ghaNA. 8 bIjA paNa kayA kayA prakAre pUrva bhava jANI zakAya te have kahe che : Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma 455 = artha - avadhijJAnanA dhAraka bIjAnA bhaviSyamAM kayA kayA bhava thavAnA che te jANI zake che tathA mana:paryavajJAnI paNa bIjA jIvonA bhava temaja tenA vartatA bhAvone paNa jANI zake che. 8aa kevalajJAnI to sarva vizva trikALa dekhatA, bho jANe anaMtA te vizva nATaka lekhatA. 9 artha :-- jyAre kevaLajJAnI to vizvamAM rahelA sarva padArthonA trikALa svarUpane eka sAthe jAe che, arthAt jIvonA sarva bhUta bhAvI anaMtAbhavone te eka sAthe jue che ane jANe che. vizvamAM rahela sarva jIvonA karmanuM te nATaka mAne che. / / 9 / / purve jIva hato te che, bhaviSye paNa jIvaze, pratIti jyAM sudhI A'vI AvI nA tyAM sudhI thaze- 10 artha :-- pUrvabhavamAM je jIva hato te ja A che ane have bhaviSyamAM paNa jIvato ja raheze. evI pratIti jyAM sudhI AvI nathI tyAM sudhI te jIva zaMkAmAM ja gaLakA khAto raheze. / / 10 / / prayatno tharma mATe te, lUlA, zaMkAbharyA sadA, karyA kare chatAM jIvo pAme nA siddhisaMpadA. 11 artha :-- tenA dharma mATenA prayatno sadA bhUlA tathA zaMkAbharyA thayA karaze. tethI puruSArtha karavA *= chatAM paNa AtmasiddhinI saMpattine te pAmI zakaze nahIM. "jyAM sudhI bhUtabhava anubhavagamya na thAya tyAM sudhI bhaviSyakALanuM tharmaprayatna zaMkAsaha AtmA karyA kare che; ane zaMkAsaha prayatna te yogya siddhi ApatuM nathI.'' (va.pR.190) ||11|| che punarjanma niHzaMka, evuM jeNe nathI lahyuM, pratyakSa ke parokSe to AtmajJAna nathI thayuM. 12 artha :-- * 'punarjanma che' evuM niHzaMkapaNuM jene pratyakSa ke parokSe paNa nathI thayuM tene AtmajJAna thayuM nathI ema satpuruSo kare che. '(A) 'punarjanma che'; ATaluM parokSa - pratyakSe niHzaMkatva je puruSane prApta thayuM nathI, te puruSane AtmajJAna prApta thayuM hoya ema zAstrazailI kahetI nathI.'" (va.pR.1909 / / 12 / pUrvanI smRti pAmIne jene pratyakSa A thayuM, te zrImad rAjacaMdre A zruta-jJAnAzrita karyuM. 13 artha :- pUrvabhavonI smRti AvavAthI jene ame bhagavAna mahAvIranA ziSya hatA ke bhagavAna mahAvIra ema kahetA hatA e badhuM jene pratyakSa thayuM che evA zrImad rAjacaMdre ApaNane zrutajJAnane AdhAre A badhuM jaNAvyuM che. "punarjanmane mATe zrutajJAnathI meLavelo Azaya mane je anubhavagamya thayo che te kaMIka ahIM darzAvI jauM chuM.'' (1.pR.190) ||13 / / parokSe paNa mAne je puruSa-prIti-bo, pratyakSa jJAna pAme te, satsAyananI sAMkaLe. 14 artha :-- je paramakRpALudeve kahyuM che tene parokSa paNa je jIva mAnaze, te jIva satpuruSanI zraddhAnA baLe eka pachI eka sAMkaLanI jema satsAdhanane ArAdhavAthI pratyakSa AtmAnA anubhavane pAmaze. pa.pU.prabhuzrIjIe paNa kahyuM che ke parokSamAMthI pratyakSa thaze. / / 14 / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 dITho nathI ya sanmArga, tene jo dekhato maLe, suNI, zraddhA karI, cAle, tenI durgamatA TaLe. 15 arthaH- jeNe AtmaprAptino sanmArga dITho nathI, tene jo mArganA jANakAra evA satpuruSanI prApti thaI jAya ane tenI vAta sAMbhaLIne zraddhA rAkhI, te pramANe cAlavA lAge to mokSamArganI badhI muzkelIo tenI dUra thaI jAya. / / 15 / / tema ja te mahAtmAnAM vacanAmRtathI thaze-- punarjanma-pratIti, to anAdi aMdhatA jaze. 16 artha :-- temaja jJAnIpuruSanA vacanAmRtathI jene punarjanmanI pratIti thaI jaze ke mAro AtmA je pahelA hato te ja A che ane bhaviSyamAM paNa te ja raheze; to paNa tenuM anAdikALanuM ajJAnarUpI aMdhapaNuM nAza pAmaze. / / 16 / / kahe koI : 'hato pUrve, to tene yAda to nathI; hato evuM ya nA jANe, manAye kevI rItathI?'' 17 artha :- koI ema kahe ke tuM pUrvabhavamAM hato, to tenI mane yAdI kema nathI? pUrve huM hato evuM ya jo huM nA jANuM to punarjanmanI vAta mArAthI kevI rIte manAya? / / 17 / / kahe jJAnI :'hato garbhe, janmyo te kevI rItathI, bALakrIDA vinA-vAcA karI tenI smRti thatI?'' 18 have jJAnIpuruSo uparanI vAtano khulAso kare che H artha :- tuM A bhavamAM ja garbhamAM hato, pachI kevI rIte janmyo temaja vAcA vagara teM aneka bALakrIDAo karI tenI tane smRti Ave che? / / 18 / / koIne alpa che yAda, koIne jIye nathI, tema pUrva bhavo yAda rahe ke vismRti thatI. 19 alpa mAtra yAda Ave che ane vaLI koIne to jarIka paNa yAda AvatuM nathI. artha :- koIkane te tema pUrvabhavo paNa koIkane yAda rahe che, ane moTe bhAge to tenI vismRti thaI jAya che. / / 19 / / choDatAM pUrvano deha Asakti bAhya vAtamAM, aMta sudhI rahe jene vaLI nUtana gAtramAM- 20 pUrvabhavanuM yAda kema rahetuM nathI, tenA mukhya zuM zuM kAraNo che te have jaNAve che = artha = - pUrvabhavamAM deha choDatAM bAhya padArthamAM jIvane aMta sudhI Asakti rahe che. tathA vaLI nUtana gAtra eTale navuM zarIra dhAraNa kare temAM paNa jIvane ghaNo moha rahe che. / / 20 / / Asakti gADha che tethI vismRti paNa tevI che; mRtyunI vedanA bhAre, saune bhAna bhulAvI de. 21 artha :-- navIna zarIra dhAraNa karIne tenA para gADha AsaktinA kAraNe tene pUrvabhavanI vismRti paNa gADha che. temaja saune bhAna bhulAvI de tevI pUrve mRtyunI vedanA bhogavIne A bhavamAM Avyo che, tethI paNa pUrvabhavanI smRti rahetI nathI. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma 45 7 " "jAtismaraNajJAna" viSe je zaMkA rahe che tenuM samAghAna A uparathI thaze -jema bAlyAvasthAne viSe je kAMI joyuM hoya athavA anubhavyuM hoya tenuM smaraNa vRddhAvasthAmAM keTalAkane thAya ne keTalAkane na thAya, tema pUrvabhavanuM bhAna keTalAkane rahe, ne keTalAkane na rahe. na rahevAnuM kAraNa e che ke pUrvadeha choDatAM bAhya padArthone viSe jIva vaLagI rahI maraNa kare che ane navo deha pAmI temAM ja Asakta rahe che, tene pUrvaparyAyanuM bhAna rahe nahIM; AthI UlaTI rIte pravartanArane eTale avakAza rAkhyo hoya tene pUrvano bhava anubhavavAmAM Ave che." (va.pR.767) 211 garbhAvAsa vaLI tevo duHkhadAyaka jANavo, mUDhatA vaya nAnImAM, sneha deha viSe navo. 22 artha - vaLI garbhAvAsanI sthiti paNa tevI ja duHkhadAyaka jANavI ke jyAM pUrvamRtine avakAza nathI. tathA janmyA pachI nAnI bALavaya paNa mUDhatAthI ja yukta che. tathA navo deha dhAraNa karyo temAM paNa jIvane ghaNo sneha rahe che. gArarAA pUrva paryAyanI smRti karavA avakAza kyAM? tethI pUrva bhavo bhUlyo, rahyo rAcI vinAza jyAM. 23 artha - ema pUrva paryAya eTale pUrvajanmomAM thayela duHkhada avasthAo yAda rahevAno tene avakAza kyAM rahyo? jethI pUrvabhavanI smRtine sAva bhUlI jaI nAzavaMta evA navIna dehamAM rAcI mAcIne A jIva ajJAnavaza mAnavadehanA amUlya samayane nakAmA karma baMdhananA kAraNomAM ja vyatIta kare che. eka mANasa vIza varSano ane bIjo mANasa so varSano thaI marI jAya te beu jaNe pAMca varSanI uMmare je joyuM athavA anubhavyuM hoya te jo amuka varSa sughI smRtimAM rahe, evI sthiti hoya to vIza varSe marI jAya tene ekavIsame varSe pharIthI jamyA pachI smRti thAya, paNa tema thatuM nathI. kAraNa ke pUrvaparyAyamAM tene pUratA smRtinAM sAghano nahIM hovAthI pUrvaparyAya choDatAM mRtyu Adi vedanAnA kAraNane laIne, navo deha ghAraNa karatAM garbhAvAsane laIne, bAlapaNAmAM mUDhapaNAne laIne, ane vartamAna dehamAM ati lInatAne laIne pUrvaparyAyanI smRti karavAno avakAza ja maLato nathI; tathApi jema garbhAvAsa tathA bAlapaNuM smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahotAM ema nathI, tema uparanAM kAraNone laIne pUrvaparyAya smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahotA ema kahevAya nahIM." (va.pR.767) /23NA. yogathI, zAstrathI koI, koI se'ja svabhAvathI, che punarjanma" e siddhi pAme AtmaprabhAvathI. 24 artha - punarjanma' nI siddhi koIkane yogasAdhanAthI thAya che. koIkane vaLI zAstranA vacano sAMbhaLavAthI pUrvajanmanI smRti thaI Ave che. jemake avaMtisukumArane nalInIgulma vimAnanuM varNana zAstra dvArA sAMbhaLatA pUrvabhavamAM pote te vimAnamAM hato te sAMbharI AvyuM ane jAtismaraNa jJAna thaI gayuM. athavA koIkane pUrvabhavamAM karela ArAghanathI sahaja svabhAve ja pUrvabhavanI smRti thaI Ave che. jemake vajakumArane janmatA ja jAtismaraNa jJAna UpasyuM. ema pUrve AtmAmAM AvA saMskAra paDelA hoya to tenA prabhAvathI Ama bane che ema jANI punarjanmanI siddhi thAya che. "punarjanma che' te yogathI, zAstrathI ane sahajarUpe aneka puruSone siddha thayela che. A kALamAM e viSe aneka puruSone niHzaMkatA nathI thatI tenAM kAraNo mAtra sAttvikatAnI nyUnatA, trivighatApanI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mUInA, "zrI gokuLacaritra'mAM Ape darzAvelI nirjanAvasthA tenI khAmI, satsaMga vinAno vAsa, svamAna ane ayathArtha draSTi e che." (va.pR.191) jyAM sudhI AtmA kArmaNa zarIra sAthe saMbaMdha gharAve che tyAM sudhI tene pharI pharI audArika ke vaikriyaka zarIra ghAraNa karavArUpa punarjanma levA paDe che. pUrva AyunA pUrNa thavAne maraNa kahe che ane punaH eTale pharIthI navIna AyunA udayane janma kahe che. jyAM sudhI jIvanI sakarma avasthA che tyAM sudhI jIva jAnuM vastra badalAvI koI navuM vastra pahere tema A jIva junuM khoLiyuM badalAvI navuM khoLiyuM ghAraNa karIne punarjanma pAme che; ane nATakanA pAtranI jema navA navA veSamAM te dekhAva de che. A punarjanmano siddhAMta AgamathI, anumAnathI ke anubhavathI jANI zakAya che. [24] jaDa, caitanya be judAM; caitanya upayogI che, jaDa jANe nahIM kAMI; dravyo sau avinAza che. 25 artha - punarjanmanI zraddhA thavAthI A AtmA A dehathI bhinna che ema anumAnI zakAya che; kemake te A deha choDI bIjA dehane ghAraNa kare che mATe. tethI A beya dravyanA jAdApaNA viSe have vizeSa spaSTatA kare che - jaDa ane caitanya e beya dravya jAdA che. caitanya evo AtmA tenuM lakSaNa 'upayoga" che. jJAna upayoga ane darzana upayoga e AtmAnA mukhya guNa che. jyAre jaDa dravya kaMI jANatuM nathI. chatAM jagatamAM rahelA jIva, ajIva, tharma, adharma, AkAza ane kALa e sarva dravyo avinAzI che, arthAt traNeya kALamAM teno vinAza nathI. tenA paryAyo samaye samaye palaTAya che. paNa mULa dravya sadA avinAzI svabhAvavALuM che. jaDa cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNe kALa dayabhAva." -zrI AtmasiddhizAstra "che dehAdithI bhinna AtmA re, upayogI sadA avinAza, ema jANo saguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa. mULa mAraga sAMbhaLo jinano re." -zrImad rAjacaMdra "caitanya" ane "jaDa" e be oLakhavAne mATe te banne vacce je bhinna gharma che te prathama oLakhAvo joIe; ane te bhinna tharmamAM paNa mukhya bhinna gharma je oLakhavAno che te A che ke, "caitanya'mAM 'upayoga" (koI paNa vastuno je vaDe botha thAya te vastu) rahyo che ane "jaDa'mAM te nathI." (va.pR.190) //rapAI azuddha upayogI je jIva karma grahI rahyo, apUrNa padamAM te che, chadmastha paNa te kahyo. 26 artha :- AtmAnA vibhAvamaya azuddha upayogathI jIva navIna karmane grahaNa karI rahyo che. ane tethI ja jIvano punarjanma che. jyAM sudhI jIva potAnA svarUpane yathArtha samajato nathI tyAM sudhI te azuddha athavA apUrNa padamAM sthiti karela kahevAya che arthAt potAnuM zuddha upayogamaya svarUpa hovA chatAM vyavahAranaye te azuddha, apUrNa athavA chadmastha kahevAya che. jIvano mukhya guNa nA lakSaNa che te "upayoga" (koI paNa vastusaMbaMghI lAgaNI, bogha, jJAna) azuddha ane apUrNa upayoga jene rahyo che te jIva- "vyavahAranI apekSAe-AtmA svasvarUpe paramAtmA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma ja che, paNa jyAM sudhI svasvarUpa yathArtha samajyo nathI tyAM sughI (AtmA) chadmastha jIva che--52mAtmadazAmAM Avyo nathI.'' (va.pR.190) I // 26 // zuddha, pUrNa upayogI, 5ramAtmA svabhogya che; kalpanAyukta ajJAnI azuddha upayogI te. 27 459 = artha :-- je AtmA potAnI zuddha avasthAne pAmI saMpUrNa yathArtha AtmaupayogamAM sthita che te paramAtmA kahevAya che. te potAnA anaMtasukhanA sadaiva bhogI che. para padArthamAM kadI ramaNatA karatA nathI. jyAre aneka viparIta kalpanAthI yukta ajJAnI jIva paramAM sukhabuddhi karIne potAnA AtmAne azuddha upayogamaya banAvI malina karI rahyo che. 'zuddha ane saMpUrNa yathArtha upayoga jene rahyo che te paramAtmadazAne prApta thayelo AtmA gaNAya." (2.pR.190) ||2|| azu upayogInAM pariNAma viparyaya; samyak jJAna vinA kyAMthI punarjanma-sunizcaya? 28 artha :-- azuddha upayogamaya AtmAnA kalpitabhAva te viparyaya eTale samyajJAnathI viparIta pariNAma che. tethI samyakttAnanI prApti vinA punarjanmano sabhyaprakAre nizcaya kyAMthI hoI zake? "azuddha upayogI hovAthI ja AtmA kalpitajJAna (ajJAna)ne samyajJAna mAnI rahyo che; ane sabhyajJAna vinA punarjanmano nizcaya koI aMze paNa yathArtha thato nathI.'' (va.1-190) "jJAnIe nirUpaNa karelAM tattvono yathArtha bodha thavo te 'samyAna.'' (va.pU.767) / / 28 / / viparyayapaNuM zAthI? vicArI bhUta kALa jo-- paLe paLa haThI pAcho, mULa kAraNa bhALato. 29 artha :- have AtmAnA bhAvonuM viparyayapaNuM arthAt viparItatA hovAnuM zuM kAraNa haze? te vicArI bhUtakALamAM azudgha upayogavarDa karelA karmo jaNAze. te karmo thavAnuM mULa kAraNa jIvanA vibhAvabhAve thayelA rAgadveSa pariNAma che. tethI have paLe paLa pAcho haThIne anupUrvIe eTale anukramabaMdhe arthAt dravyakarmathI bhAvakarma ane bhAvakarmathI pharI dvavyakarma thatAM jANI, te have mULa karmabaMdhananA kAraNone zodhe che. "azudgha upayoga thavAnuM kaMI paNa nimitta hovuM joIe. te nimitta anupUrvIe cAlyAM AvatAM bAbhAve grahelA karmapudgala che.'' (pR.191) IIrahyA dRDha saMkalpa kItho ke strI ciMtavavI Aja nA; paLo pAMca grI thAtAM UThI strInI ja kalpanA. 30 artha :-- evo * saMkalpa karyo ke Aje mAre strInuM ciMtavana paNa karavuM nahIM. chatAM pAMca paLo pUrI thaI ke strInI ja klpanA UThI. to tenuM kaMI kAraNa hovuM joIe. "eka mANase evo dRDha saMkalpa karyo ke, cAvajIvanakALa strInuM ciMtavana paNa mAre na karavuM; chatAM pAMca paLa na jAya, ane ciMtavana thayuM to pachI tenuM kAraNa joIe." (va.pR.191) ||30|| pUrva karmo taNuM jora, puruSa veTha te gaNo; bhUtakALe karyuM karma, gaNo vipAka te taNo. 31 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - te pUrva janmamAM karelA karmonuM ja jora hovuM joIe. te kayA karmanuM? to ke mohanIya karmanuM, ane te paNa puruSaveda prakRtinuM. bhUtakALamAM pUrva janmamAM evA karmo eTale kAryo karelA, tethI puruSaveda prakRtino baMdha paDyo hato. te prakRtinuM A bhavamAM vipAka eTale phaLa AvyuM. tethI AvA bhAvo rokavA chatAM paNa rokI zakAyA nahIM. "mane je zAstra saMbaMthI alpa bogha thayo che tethI ema kahI zakuM chuM ke, te pUrvakarmano koI paNa aMze udaya joIe. kevA karmano? to kahI zakIza ke, mohanIya karmano; kaI tenI prakRtino? to kahI zakIza ke, puruSavedano. (puruSavedanI paMdara prakRti che.) puruSavedano udaya draDha saMkalpa rokyo chatAM thayo tenuM kAraNa have kahI zakAze ke, kaMI bhUtakALanuM hovuM joIe; ane anupUrvIe tenuM svarUpa vicAratAM punarjanma siddha thaze." (1,pR.191) ||31. karmane anupUrvIe vicAryuM bhUla nAsaze; punarjanma anuMmAne satya siddhAnta bhAsaze. 32 artha :- A karmanA svarUpane anupUrvIe vicAratA A anAdinI bhUla nAza pAmaze. anupUrvIe eTale anukramapUrvaka karmonA baMghana thayA ja kare che. jemake rAgadveSa e bhAvakarma che. te karavAthI jIvane jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmano baMgha thAya che. te karmo abAghAkALa pUro thaye udayamAM Ave che, tyAre zarIra, ghanAdi, nokarmarUpa phaLa Ape che. Ama bhAvakarmathI dravyakarma ane dravyakarmathI nokarmarUpa ghaTamALa anAdithI cAlyA ja kare che. A bhAvone sthira cittathI vicAratAM anumAnajJAnathI punarjanmano siddhAMta jIvane satya draSTigocara thaze. kemake eka bhavamAM karelA karmone bhogavavA jIve bIjo janma ghAraNa karyo. vaLI bIjA janmamAM pharI navA karmo bAMdhI pharI punarjanma ghAraNa karyo. ema anAdikALathI cAlyA kare che. [32aaaa bhUkhe, duHkhe raDe bALa, ghAvatAM paNa AvaDe, pUrvanA sarva saMskAro, zIkhavuM tethI nA paDe. 33 artha - bALaka janmatAM ja bhUkhanA duHkhathI raDavA lAge che. temaja janmatAM ja tene ghAvatAM AvaDe che. e baghI pUrva janmanI saMjJA eTale saMskAra che. pUrvajanmano te abhyAsa che. tethI tene kaMI te zIkhavavuM paDatuM nathI. "bAlakane ghAvatAM khaTakhaTAvavAnuM koI zIkhave che? te pUrvAbhyAsa che." (va.pR.768) "kroghAdi pravRtionuM vizeSapaNuM sarpa vagere prANImAM janmathI ja jovAmAM Ave che, vartamAna dehe to te abhyAsa karyo nathI; janmanI sAthe ja te che; eTale e pUrvajanmano ja saMskAra che, je pUrvajanma jIvanI nityatA siddha kare che. sarpamAM janmathI krothanuM vizeSapaNuM jovAmAM Ave che, pArevAne viSe janmathI ja nihiMsakapaNuM jovAmAM Ave che. mAMkaDa Adi jaMtuone pakaDatAM tene pakaDavAthI duHkha thAya che evI bhayasaMjJA prathamathI tenA anubhavamAM rahI che, tethI te nAsI javAnuM prayatna kare che, kaMIka prANImAM janmathI prItinuM, kaMIkamAM samatAnuM, kaMIkamAM vizeSa nirbhayatAnuM, kaMIkamAM gaMbhIratAnuM, kaMIkamAM vizeSa bhayasaMjJAnuM, kaMIkamAM kAmAdi pratye asaMgatAnuM, ane kaMIkane AhArAdi viSe adhika adhika uththapaNAnuM vizeSapaNuM jovAmAM Ave che; e Adi bheda eTale krothAdi saMjJAnA nyUnAvikapaNA AdithI tema ja te te prakRtio janmathI sahacArIpaNe rahI jovAmAM Ave che tethI tenuM kAraNa pUrvanA saMskAro ja saMbhave che." (va.pR.542) //33NI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma 461 sarpane mora mAre che, kesarI hastine hare, bilADI uMdaro mAre; jAti-vaira na visare. 34 artha - morane sarpa pratye janmathI ja vera hovAthI tene jyAM jAe tyAM mAre che. temaja kesarI siMha paNa hAthIne joI haNe che ke bilADI janmatAM ja uMdarone mAravA lAge che. te prANIo jAtiverane kadI bhUlatA nathI. kAraNa ke te te jIvo pratye vairabhAvanA saMskAro te pUrvabhavathI ja sAthe laIne AvyA che. "sarpa ane morane; hAthI ane siMhane; uMdara ane bilADIne svAbhAvika vaira che. te koI zikhavADatuM nathI. pUrvabhavanA vairanI svAbhAvika saMjJA che, pUrvajJAna che." (va.pR.768) 34 vidyA zIkhe vinA gokhe, saMskArI pUrvanA sahu; punarjanma pratItinAM draSTAMto maLatAM bahu. 35 artha - keTalAkane gokhyA vinA paNa vidyA AvaDI jAya che. te sarva pUrvanA saMskArI jIvo che. pUrva janmamAM jeNe je vidyAno ghaNo abhyAsa karela che temane ahIM vagara zIkhe paNa AvaDI jAya che. jethI pUrva janma che ema siddha thAya che. punarjanma che evI pratItinA bIjA paNa aneka draSTAMto ahIM maLI Ave che. jemake paramakRpALudeva lakhe che ke - "laghu vayathI adbhuta thayo, tattvajJAnano bogha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zogha? je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thayo, bhavazaMkA zI tyAMya?" -zrImad rAjacaMdra (va.pR.195) zrI yazovijayajI mahArAjane pAMca varSanI uMmaramAM bhaktAmara zravaNa mAtrathI AvaDI gayuM hatuM. zrI hemacaMdrAcArya paNa nava varSanI nAnI vayamAM ja dIkSA laIne prakhara vidvAna banI "kalikAla sarvajJa'nA birudane pAmyA hatA. paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdra paNa soLa varSa sudhImAM sarva gharmanA zAstrono abhyAsa karI jainadarzananA sArarUpa mokSamALAnI racanA karI. teo zAstro bhaNavA mATe kyAMya gayA nahotA. A badho kSayopazama pUrvabhavanI sAdhanAnA AghAre UgI nIkaLyo hato. rUpA punarjanma taNI zraddhA kare nirbhaya jIvane; mRtyuthI ye Dare nA te, icche ziva sadaiva te. 36 have punarjanmanI zraddhAthI jIvane zo lAbha thAya che te jaNAve che - artha - punarjanmanI zraddhA jIvane maraNanA bhayathI mukta kare che. zrI AnaMdaghanajIe kahyuM tema -"aba hama amara bhaya na mareMge, yA kAraNa mithyAtva dIyo taja, kyuM kara deha ghareMge; aba hama amara bhaye na mareMge." -zrI AnaMdadhanajI punarjanma nizcita che evo draDha nirNaya thaye te prANI mRtyuthI Darato nathI paNa sadaiva ziva eTale muktine icche che. kahyuM che ke : "ra ne mRtyu : to mita:, name vyAdha to vyathA; nA haM bAlo nA vRddhohaM, na yuvaitAni pudgaleH" / artha - mAruM maraNa ja nathI to mane bhaya zAno? mane vyAdhi nathI to pIDA zAnI? nathI huM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bALaka ke vRddha ke nathI yuvAna. e baghI pudgalanI avasthAo che, emAM mAruM kaMI ja nathI. 36 gharyA deho ghaNA, choDyA toye jIva nathI mAryo to A deha phruTe tyAre mare nA, nizcaya karyo. 37 artha - evA deho to pUrve meM ghaNA ghAraNa karyA ane choDyA, to paNa A jIva maryo nathI. mATe A deha chUTe tyAre paNa te maravAno nathI ema meM nizcaya karyo che. 37 jIva nityasvabhAvI che, janma-mRtyu na tehane, jarA, vyAdhi, pIDA, pAka, cheda-bhedAdi dehane. 38 artha - jIva to sadA jIvavAnA ja svabhAvavALo che. te nitya che. te kadI marato nathI. janmavuM ke maravuM te AtmAne saMbhavatuM nathI. kemake te mULa dravya che. dravyano trikALamAM nAza nathI. vRddhAvasthA, roga, pIDA ke gUmaDAM vagerenuM pAkavuM ke chedana, bhedana thavuM e baghA dehanA gharmo che, AtmAnA nahIM; ema jANIne muni sukauzala ke gajasukumAra ke avaMtisukumAra ke bhagavAna mahAvIra svAmI vagere dhyAnamAM UbhA rahI aneka prakAranA upasargone samatAthI sahana karI kamane nirjarAvI muktine pAmyA che. temAM mULabhUta kAraNa AtmA sadaiva nitya svabhAvI che evo temano draDha nizcaya che. 38 puNya-pApa karelAM je pUrvanAM Aja bhogave; A bhave je kare tenAM phaLo bhogavaze have. 39 artha :- pUrvabhavomAM karelA puNya ke pApanA phaLo A jIva A bhavamAM bhogave che, ane A bhavamAM jevA karmo karaze tenA phaLa AgaLa bhogavaze. tIrthaMkaranI padavI ke cakravartI athavA baLabhadra, nArAyaNa ke pratinArAyaNanI padavIo puNyakarmathI jIva pAme che. jyAre pApathI A bhavamAM ke parabhavamAM paNa jIva rogI ke nirdhana vagere banIne duHkhI thayA kare che. 39aaaa pAyo sadvartana kero punarjanma-pratIti che, dAna, gharma Take tethI dIrghadraSTi, sunIti te. 40 artha - punarjanmanI jIvane zraddhA thAya to sadvartanano pAyo majabUta bane che. karelA karmonuM phaLa bIjA janmamAM ke A janmamAM avazya bhogavavuM paDe che, evo nirNaya thavAthI te jIva asadAcAramAM pravRti karato nathI. punarjanmanI zraddhA vaDe jIva abhayadAna, jJAnadAna, AhAradAna, auSaghadAnamAM pravRtta che. temaja gharmadhyAna karavAthI AtmA zAzvata muktinA sukhane pAmaze, evo vizvAsa hovAthI te dIrghadraSTie vartana kare che, ane te ja vartana samya-nItipUrvakanuM hovAthI tenA jIvanane ghanya banAvI sarvakALane mATe sukhI kare che. 40aaaa. jene punarjanmanI zraddhA che te bhavya prANI, AtmajJAna pAmI sadguru Azraye paMca mahAvrata ghAraNa karIne sarva karmono zIdhra nAza karI zake che. te paMca mahAvrata viSe vistArathI atre A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) paMca mahAvrata viSe vicAra (41) paMca mahAvrata viSe vicAra (gIta) * vinaya sahita muja zIrSa zrI guru rAjanA caraNe name, sau karma kApe je mahAvrata tyAM sadA vRtti rame; e saphaLa dinane dekhavA parameSThIpadane sparzavA, sadguru-caraNa upAsavA bhAvo UMThe ura avanavA, 1 463 artha :-- pU.zrI brahmacArIjI kahe che ke vinayapUrvaka mAruM mastaka zrI gururAjanA ca2NakramaLamAM namaskAra kare che. tathA sarva karmane kApavAmAM samartha evA je paMca mahAvrata che tyAM mArI vRtti sadA ramyA kare che. e paMca mahAvratane ghAraNa karI jIvana saphaLa thayela evA divasone jovA tathA parameSThIpada arthAt zuddha Atmapadane sparzavA mATe sadguru bhagavaMtanI AjJA upAsavA mArA hRdayamAM sadA navA navA bhAvonI urmio UThyA kare che. kemake guruthI jJAna thAya ane jJAnathI ja jinadazAnI prApti thAya che mATe. "sadguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNa mAMya.'' -zrImad rAjacaMdra ||1|| nizadina sahajAtmasvarUpa-vicAranA vyApAramAM; sujJAna-suththAne 2me munivara parama AcAramAM; je devRSTi dUra karIne parama tattva lIna che, varNI zuddha bhAve siddha sama gI sarvane, he dIna te. 2 have A pAMca mahAvratane ghAraNa karanAra munivara kevA vicAramAM rahe che, te jaNAve che :- artha :-- je nizadina sahajAtmasvarUpanA vicAra karavAnA vyApAramAM joDAyelA che. je samyaka jJAnarUpa svAdhyAyamAM ke upadeza ApavAmAM ke zAstra lakhavAmAM pravarte che athavA samyak AtmadhyAnamAM je 2me che athavA munivaronA parama prasiddha paMca AcAra je jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra che temAM pravarte che. je sadA devRSTi dUra karIne 52ma AtmatattvamAM layalIna che. vaLI nizcayanayathI sarva jIvone siddha samAna gaNI pote laghutA dhAraNa karIne rahe che ke sarva jIvo mArA jevA ja che; mArAmAM temanAthI kaMI vizeSatA nathI. evA pa.pU.prabhuzrIjI hatA ke je sarvamAM prabhu jotA hatA. tevA sarva mahAtmAone huM bhAvapUrvaka vinayasahita praNAma karuM chuM. // 2 // zraddhA cha pada, nava tattvanI vA sarva dravya svabhAvanI, ne jJAna nija-52-rUpanuM satkRta-prApti pAvanI; yamarUpa pAMca mahAvrato, AcArarUpa cAritra jyAM, vyavahAra-ratnatraya gaNo bheopacAre vAta tyAM. 3 have paMca mahAvratadhArI munivaromAM zuM zuM vizeSatAo che te jaNAve che : artha :--jene cha padanI ke jIvAdi nava tattvanI athavA chae dravyanA sarva guNadharmanI zraddhA che. tathA jene nija zuM ane para zuM? tenA svarUpanI samaja che. temaja pavitra evA satzAstro saMbaMghInuM jene jJAna Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 prApta che. je yamarUpe pAMca mahAvratonA AcArarUpa samyakucAritranA ghAraka che. jIvana paryata levAmAM AvatI pratijJAne yama kahevAya che. A badhA vyavahAra ratnatrayanA bheda jANo. je nizcaya ratnatrayanI prApti mATe upacArarUpa arthAtu upAyarUpa sAdhana che. sA. svasvaraeNpa-zraddhA-jJAna-caraNe bhAvanA zubhakAriNI, niruMpacAre ramaNatA nija bhAvamAM hitakAriNI; kAraNa vaDe jyAM kArya sAdhyuM sva-svarRpanuM sahaja jyAM, cAritra uttama, AtmaphaeNpanI ekatA ne samaja tyAM. 4 have nizcaya ratnatraya viSe jaNAve che - artha - potAnA zuddha AtmasvarUpanI zraddhA, tenuM ja jJAna, temAM ja ramaNatA karavAnI bhAvanA karavI te AtmAnuM zubha karanArI arthAta bhaluM karanArI bhAvanA che. tathA upacAra rahitapaNe arthAta kharekhara potAnA AtmAmAM ramaNatA karavI te ja AtmAne parama kalyANakArI che. vyavahAra-bheda ratnatrayanA kAraNavaDe jyAM nizcaya ratnatrayarUpa potAnA sahajAtmasvarUpanuM kArya sAdhyuM arthAtu sahajAtmasvarUpamAM ramaNatA karI te ja uttama cAritra che, te ja AtmasvarUpanI abhedatA che; ane kharI samaja paNa tene ja gaNavAmAM AvI che. sA. vyavahArathI pAMca mahAvrata Atma-upakArI kahyAM, samakita saha ArAghatAM zivasaukhya hetuM te lahyAM; kula, yoni, jIva-samAsa Adi sthAna jANI lhAva le, Adi-mahAvrata Adare, AraMbha tyAgI sarva te. 5 artha - jJAnIpuruSanA AzramamAM bhagavAne jema kahyuM tema paMca mahAvratarUpa bAhya cAritra nizcaya cAritranA lakSapUrvaka pALavAmAM Ave to tene paNa AtmahitakArI kahyuM che. tathA AtmajJAna sAthe te paMca mahAvratane ArAghatA to te sAkSAt mokSasukhanA kAraNa gaNavAmAM AvyA che. "buddhi kriyA bhavaphala diyejI, jJAnakriyA zivaaMga; asaMmoha kiriyA diyejI, zIdhra mukti phala caMga. manamohana jinajI" ApaNo AtmA, kula, yoni, jIva-samAsa Adi sthAnomAM kyAM kyAM kevI rIte bhaTakyo che te jANavAthI-tethI trAsa pAmI, sarva prakAranAM AraMbhane tyAgI ahiMsA Adi paMca mahAvratane AdarI jIva potAnuM kalyANa sAthe che. te kula, yoni vagere kevA prakAre che te nIce jaNAve che : kula - zarIranA bhedonA kAraNarUpa nokarma vargaNAonA bhedane kula kahe che. yoni - yoni eTale janmavAnuM sthAna. kaMdamULa, aMDA, garbha, rasa, sveda eTale parasevo Adi utpattinA AghArane yoni kahe che. te jIvayoni corAzI lAkha prakAranI che. jIva-samAsa - cauda jIva-samAsa che. sUkSma ekendriya, bAdara ekendriya, dvi indriya, tri indriya, caturendriya, paMcendriya, asaMjJI ane saMjJI paMcendriya. e sAta samUha ke samAsanA paryAya ane aparyApta maLIne kula cauda bheda thAya che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) paMca mahAvrata viSe vicAra 465 sthAna :- sthAna eTale avagAhanA. nigodIyA jIva vagere keTalI jagA roke tene avagAhanA kahe che. svayaMbhUramaNa samudramAM rahela mahAmasyanI avagAhanA sauthI moTI che. te hajAra yojana lAMbo. pAMcaso yojana pahoLo ane aDhIso yojana jADo che. uparokta prakAra jANIne vairAgya pAmI paMca mahAvratane AdarI jIva sarva duHkhothI mukta thAya che. paNa tyAM pUrNarUpe che ahiMsA parama gharma baghA gaNe, AraMbha aNu paNa tyAM nahIM, Azrama paramajJAnI bhaNe; nircathatA gharatA munivara parama karuNArasa bharyA, nA gharmasAghanamAM ya mamatA, mRgasamI caryA varyA. 6 artha - paMca mahAvratamAM pUrNarUpe ahiMsAnuM pAlana che. ahiMsAne sarvotkRSTa parama gharma baghA gaNe che. kemake tyAM aNumAtra pApano AraMbha nathI. tene saMnyastha Azrama paramajJAnI evA bhagavAna kahe che. e paMcamahAvratane gharanAra munivara nirgathatAne ghAraNa karela che, arthAta rAgadveSa ajJAnanI gAMTha jenI gaLI gaI che evA munivara parama karuNAnA sAgara che. jene gharmanA sAthana evA pustako ke upakaraNamAM paNa mamatAbhAva nathI. pustakanuM prayojana pUruM thaye jhADanA bakholamAM paNa mUkI de. tathA mRga eTale haraNanI jema jenI caryA che, arthAt jene rahevA karavAnuM koI nizcita sthAna nathI; teo apratibaddha vihArI che. kA. sthAvara ane trasa jIvane traNa lokamAM eNvatA suthI, haNavA pramAde nA kadI trikaraNa coga-prayogathI; AvuM mahAvrata che ahiMsA; mukhya e mati lAvavI, Adi-mahAvrata sthira karavA bhAvanA A bhAvavI : 7 artha - pRthvI, pANI, vAyu, agni ke vanaspatikAya e paMca sthAvara ane be, traNa, cAra, pAMca indriyovALA trasakAya evA traNe lokamAM rahelA sarva i kAya jIvone jIvatA sudhI pramAdavaDe, mana vacana kAyAnA yogano prayoga karIne kadI haNavA nahIM, Avo ahiMsA mahAvratano mukhya uddezya che. mukhya Adi mahAvrata eTale prathama ahiMsA mahAvratane hRdayamAM sthira karavA nIce pramANe bhAvanA bhAvavI. zA "vANI ane managuti, samiti cAlave, leva-mUMchyuM, AhAra-pAna vilokI le - e pAMca rIti nA caeNke. jIMvatAM suthI nava leza jUThuM kadI pramAde bolavuM, mRSA-virati bIjuM mahAvrata pUrNatAthI pAlavuM. 8 have ahiMsA mahAvratane sahAyakArI evI pAMca bhAvanAo jaNAve che : artha :- (1) vANI eTale vacanaguti arthAt mauna rahevuM, athavA zAstrokta vacana kahevuM (2) managupti (3) IrSA samiti (4) AdAna nikSepaNa samiti arthAta levuM mUkavuM. ane (5) AhAra-pAna vilokI eTale dekhI tapAsIne beMtAlIsa doSarahita AhAra levo. e pAMca samitinI rItane ahiMsA mahAvratavALA kadI cUke nahIM. jIvatA sudhI pramAdavaza paNa leza mAtra jADuM kadI bolavuM nahIM. e mRSAvirati eTale satya mahAvrata nAmanuM bIjAM mahAvrata che. tenuM pUrNarUpe pAlana karavuM. upayoga zUnya kriyA e bagho pramAda che. dA. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "aviruddha vacano vada vicAra, viveka nA sahasA vade, jIMta tuM kSamAthI krotha, nahi to satya haNaze sAva te; vaLI lobhavaza vecAI jAze satya, saMtoSI thaje, gaNa *hAsya-bhaya" kaya satya-zatre jIta zAMti-ghIraje. 9 have bIjA satya mahAvratanI pAMca bhAvanAo jaNAve che - artha - (1) zAstrokta anusAra aviruddha vacano vicArIne bolavA. vivekI puruSo vicAryA vagara game tema bole nahIM. (2) kSamA vaDe tuM kroghane jIta, nahIM to krotha vaDe jUThuM bolIne satyane tuM sAva haNI nAkhIza. (3) vaLI lobhane vaza thaI tuM satyane jUTha bolIne vecI nAkhIza. mATe saMtoSI thavAno prayatna karaje. tathA hAsya ane bhaya e paNa satyanA zatru che. mATe zAMti ane dhIraja rAkhI, hAsyane gaMbhIratAthI tathA bhayane nirbhayatA keLavI jItI leje, to satya mahAvratanI rakSA thaze. III bIjuM mahAvrata satya poSe pAMca AvI bhAvanA! paramArtha satya cakAya nA, vA pAmavAnI kAmanA; vyavahAra satya sadAya vada, vyavahAra viNa paramArtha kyAM? niHzalya ne nizciMta citte vartI, vasa AtmArthamAM. 10 artha :- bIjA satya mahAvratane poSaNa Ape evI uparokta A pAMca bhAvanAo jANavI. have paramArtha satya cUkAya nahIM athavA te pAmavAnI kAmanA rAkhI vyavahAra satyane sadAya vada arthAt bola. kemake vyavahAra satya vagara paramArtha satya vacana bolAya tema nathI. niHzalya eTale mAyA, mithyAtva ane nidAna zalyathI rahita thaI manane nizcita karI have mAtra AtmArthamAM ja nivAsa karIne rahe jethI paramArtha satyanI tane prApti thAya. "paramArthasatya" eTale AtmA sivAya bIjo koI padArtha AtmAno thaI zakato nathI, ema nizcaya jANI, bhASA bolavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, mitra, ghana, ghAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM bolatAM pahelAM eka AtmA sivAya bIjuM kAMI mAruM nathI. e upayoga rahevo joIe. vRSTAMta - jema koI graMthakAra zreNikarAjA ane calaNArANInuM varNana karatA hoya; to teo banne AtmA hatA ane mAtra zreNikanA bhava AzrayI temano saMbaMgha, agara strI, putra, ghana, rAjya vagereno saMbaMgha hato; te vAta lakSamAM rAkhyA pachI bolavAnI pravRtti kare e ja paramArthasatya. jevA prakAre vastunuM svarUpa jovAthI, anubhavavAthI, zravaNathI athavA vAMcavAthI ApaNane anubhavavAmAM AvyuM hoya tevA ja prakAre yathAtathyapaNe vastunuM svarUpa kahevuM ane te prasaMge vacana bolavuM tenuM nAma vyavahArasatya. draSTAMta - jema ke amuka mANasano lAla azva jaMgalamAM divase bAra vAgye dITho hoya, ane koInA pUchavAthI te ja pramANe yathAtathya vacana bolavuM te vyavahArasatya." (va.pR.75) I/10nA paramArtha samyak darzane paramArtha satya vadAya che, AtmArthI anya padArtha vadatAM bhinna bhAna rakhAya che; upayoga nizcaya satya para gharIne vade muni vacana je priyakAra ne hitakAra, vRtti-zamana-paeNratuM naeNcana te. 11 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) paMca mahAvrata viSe vicAra 467 artha - paramArtha samyadarzana eTale nizcaya AtmaanubhavAtmaka samakita prApta thaye paramArtha satya bhASA bolAya che. tyAre AtmAthI sarva anya padArtha saMbaMghI bolatAM te baghA padArtho mArA AtmasvarUpathI sAva bhinna che ema bhinnabhAva jAgRta rAkhI zakAya che. AtmAno upayoga paramArtha satya upara rAkhIne sAcA AtmajJAnI munio vacana bole che. te vacana paNa priya lAge tevuM tathA AtmAne hitakArI hoya te ja bole che. te paNa potAnI dayAnI vRtti UThavAthI, tenA zamana pUratuM bIjAne sUcana mAtra kare che. athavA koI AtmArthe prazna pUche to tenuM samAdhAna kare che. bAkI to munio mauna rahe che. I/11 bole prayojana vagara nA te mauna athavA munipaNuM, vastusvarUpa vade muni, tarjI rAga-roSAdi ghaNuMto ye gaNo te mauna; tIrthakara samAe AdaryuM, jo varSa sADA bAra sudhI vIranAthe paNa thayuM. 12 artha - jene sAcuM munipaNuM che te prayojana vagara eka akSara paNa bolatA nathI. te ja kharuM mauna che. rAgadveSa rahitapaNe munio vastunA svarUpanuM ghaNuM varNana kare chatAM tene mauna jANo. tIrthakara jevAe paNa evuM maunapaNuM AdaryuM che. sADA bAra varSa sudhI vIranAtha eTale bhagavAna mahAvIre paNa AvuM maunavrata ghAraNa karela hatuM. 12aaaa. tRNa, mATa sarakhI koI cIja ApyA vinA levI nahIM, nA levarAvartI anya pAse, lIthI ThIMka gaNavI nahIM; jIMvatA lagI traNa lokamAM, upayogathI triyogathI, trIjuM mahAvrata A adattAdAna kerA tyAgathI. 13 have trIjA acaurya mahAvrata viSe jaNAve che : artha - jemAM tRNa ke mATI sarakhI paNa koI cIja je ApyA vinA levI nahIM, bIjA pAse levarAvavI nahIM ke koI ApyA vinA muni le to tene paNa manathI ThIka gaNavI nahIM; ema jIvatA sudhI traNe lokamAM rahela sarva padArthone mana, vacana, kAyAnA upayogapUrvaka levA nahIM te trIjAM adattAdAna. je Apela nathI evA padArthono tyAga karavo, te acaurya nAmanuM trIjo mahAvrata kahevAya che. 13nA kalpa na sthAna adatta tethI zUnya ghara zothI rahe, 2ujjaDa jagA ke tRNa paNa ApyA vinAnuM nA grahe; yAcela gharamAM anya munine AvatAM nA rokavo, ke kADhI muke koI to mAlikIbhAva na rAkhavo. 14 artha - have acaurya mahAvratane sahAyakArI evI pAMca bhAvanAo jaNAve che : (1) munine adatta eTale nahIM Apela sthAna rahevA mATe kahyuM nahIM, tethI zUnya ghara ke ekAnta jagyA zothI pUchIne temAM rahe. (2) ujjaDa jagyA hoya to paNa athavA tRNa paNa ApyA vinA muni grahaNa kare nahIM. puNiyo zrAvaka hato chatAM tenI gharmapatnIe bAjAnA gharamAMthI devatA lAvatA pUchyA vagara chANano bhUko nAkhI dIdho tethI sAmAyikamAM sthiratA AvI nahIM. mATe munine to pUchyA vagara kaMI paNa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 levAno sarvathA niSegha che. (3) pote mAMgIne rahela gharamAM bIjA muni Ave to temane rokavA nahIM ke koI potAne rahela gharamAMthI kADhI mUke to temAM mAlikIbhAva rAkhavo nahIM. mahAvIra bhagavAnanuM draSTAMta - bhagavAna mahAvIra chadmastha avasthAmAM tapa arthe morAka pradezamAM tApasInA AzramamAM rahyA hatA. AzramanA sarvoparI tApasa bhagavAna mahAvIranA pitAzrI siddhArtha rAjAnA mitra hatA. temanA kahevAthI eka jhUMpaDImAM temaNe vAsa karyo. temAM pote dhyAnastha rahetA. te samaye dukALa paDavAthI Dhoro ghAsanI jhUMpaDI paNa khAvA lAgyA. bIjA tApasoe AvI sarvoparI tApasane pharIyAda karI ke A mahAvIra potAnI jhuMpaDInI paNa saMbhALa rAkhatA nathI. e jANI sarvoparI tApase AvI bhagavAna mahAvIrane kaMIka ThapakArUpe kahyuM. tethI tApasonA manane pote kaMIpaNa duHkhanuM nimitta banyuM ema jANavAthI tyAMthI vihAra karI gayA. ll14o. *doSita bhikSA corI gaNa, doSo tajI AhAra le, pasI kleza tarjI sAgharmI sAthe saMpa sevA-ghana raLe; trIjA mahAvrata kerI pAMce bhAvanA zubha bhAvatA, sau saMtapuruSo to sadA niHsaMgatA relAvatA. 15 artha :- doSavALI bhikSAne paNa corI gaNI muni beMtAlIsa doSa rahita AhAra grahaNa kare che. temaja manamAM sau kleza ke kaMkAsano tyAga karI sahagharmI muni sAthe saMpIne rahe che ane paraspara eka bIjAnI sevA karI te rU5 ghanane raLe che. jema ke naMdISeNa muni be-be upavAsa karI pAraNAnA divase paNa sarva munionI sevA karI pachI pAraNuM karatA hatA. te dehatyAga karI zrI kRSNanA pitA vasudevarUpe avataryA. trIjA acaurya mahAvratanI A pAMceya zubhabhAvanA bhAvatA sau saMtapuruSo sadA asaMgadazAmAM magna rahe che. ||1pa. je karma bAMghe e ja para cIja vagara Aye sarva le, evA vicAre baMghane aTakAvatA saMvarabaLe; upayogathI jIMvatA lagI maithuna kayAMya na sevavuM, ne kAmabhAva haThAvI maithunatyAga-pariNAmI thavuM. 16 artha - je muni vagara ApTe paravastu sarva le te muni karma bAMdhe che, ema vicArI karmabaMdhane saMvaranA baLe aTakAve che arthAt ApyA vagara kaMI paNa letA nathI. have brahmacarya mahAvrata saMbaMdhI jaNAve che : upayoga jAgRta rAkhI jIvatAM sudhI maithuna kyAMya paNa eTale strI, pazu ke deva sAthe sevavuM nahIM tathA kAmabhAvane dUra karI sadA maithunatyAgabhAvavALA thavuM; e munino cAritradharma che. 16 cothuM mahAvrata brahmacarya brahmajJAnI muni ghare, trikaraNa yoge pALatAM te siMhavRtti Adare; temAM thavA sthira bhAvanA pAMce ya bhAve Adare; "strI-pazu-napuMsaka-vAsavALA sthAnamAM nA Utare. 17 artha :- A cothA mahAvrata brahmacaryane brahmajJAnI eTale AtmajJAnI munivaro kharI rIte ghAraNa kare che. te mana vacana kAyAnA yogathI pALatAM siMhavRttine Adare che arthAta siMhavRttithI vrata le che ane Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) paMca mahAvrata viSe vicAra 469 siMhavRttithI tene pALe che. temAM sthira thavA mATe brahmacaryane sahAyakArI evI pAMceya bhAvanAne bhAve che ane tene Adare che arthAt te pramANe varte che. te pAMca bhAvanAomAMnI pahelI bhAvanA (1) strI, pazu ke napuMsaka jyAM rahetA hoya tevA sthAnamAM te UtaratA nathI. /1NA sva-zarIra-saMskAre na rAce, nAra -aMga na nIrakhe, nA pUrva rati -sukhane smare, viSa viSayanuM vyApe, rakhe! "kAmoddIpaka ne iSTapuSTa raso taje vairAgyathI, trI-rAga -varthaka vAta kadI bhAkhe-suNe nA rAgathI. 18 artha :- (2) munio snAna karatA nathI temaja potAnA zarIrano zaNagAra karavAmAM rAcatA nathI. strInA aMgopAMgane je nIrakhatA nathI arthAt ghArIne jotA nathI. (3) pUrva rati krIDAnI smRti paNa je karatA nathI ke jethI rakhene viSayanuM viSa pharI vyApI jAya. (4) je kAmane uttejita karavAvALA evA iSTa eTale gamatA ane puSTa eTale pauSTika rasone vairAgyathI tyAgI de che. jemake pa.pU.prabhuzrIjIe bhAvathI brahmacaryanuM pAlana karavA mATe paramakRpALudevane pUchatAM nIrasa AhAra levAnI AjJA thatAM pauSTika AhAra choDI dIdho hato. (5) strI pratye rAga vRddhi pAme evI koI paNa vAta rAgathI jeo kadI karatA nathI ke sAMbhaLatA paNa nathI. 18 suMdara svapara vadhu nirakhatAM vRtti kutuhalavaza Thare, ke kAmapIDA tIvra udaye janmatI jhaTa saMhare; saMbhAra muni nija sahaja AtmA nA nimittAthana bane, ne Ugare jJAnI guruMnAM vacananA AlaMbane. 19 artha :- suMdara potAnA ke paranA vapu eTale zarIrane nIrakhatAM jo vRtti kutuhalavaza tyAM sthira thAya ke tIvra karmanA udaye kAmapIDA jo janma pAme, to muni potAnA AtmAnA sahaja zuddha svarUpane saMbhArI te rAgadveSano jhaTa saMhAra kare che; paNa nimittane AdhIna thatA nathI. "tapasvIne kadI mohe rAgadveSa jaNAya jo; bhAvajo svastha AtmA to, kSaNamAM zAMti pAmazo.' -samAdhizataka temaja jJAnI guru bhagavaMtanA vacananuM AlaMbana laIne potAno uddhAra kare che. 19 banne parigrahane tajI huM navIna saMgraha nA karuM, ke nA karAvuM, nA anuMmoTuM; sadA e anusaruMupayogathI triyoga-zuddhi nirmamatve AdaruM, paMcama mahAvrata A parigraha -tyAganuM ati AkaruM. 20 have parigrahatyAga mahAvrata viSe jaNAve che - artha :- bAhya temaja atyaMtara banne prakAranA parigrahane tajIne huM navIna saMgraha karuM nahIM, karAvuM nahIM ke saMgraha karanAranI anumodanA karuM nahIM. sadA e bhAvane anusaruM. ema muni bhagavaMta vicAre che. upayoga rAkhIne nirmamatvabhAva TakAvavA mana vacana kAyAnA traNeya yogathI zuddhine AdaruM. A paMcama Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 parigrahatyAga mahAvrata pALavuM ati AkaruM che. kemake anAdikALathI jIvane parigrahanA grahaNamAM sukhabuddhi rahela che mATe. 20 te vrata TakAve bhAvanA pAMca viSaya-virAgatAH "nA veSa kara kuzabda para, suMzabda para kara rAga nA; saundarya para kara rAga nA, nA veSa ghara mAThA rRpe; durgathI kaMTALa nA, nA thA prasanna sugaMgha pe. 21 have parigrahatyAgavatane sahAyakArI pAMca bhAvanAo jaNAve che : artha - pAMcamA parigraha tyAga vratane TakAvavA mATe pAMca indriyonA viSaya pratyenI vairAgyabhAvanA hitakArI che. kemake pAMca indriyanA viSayo mATe jIva parigrahane ekaTho kare che tethI (1) koI kuzabda bole to paNa dveSa karavo nahIM. jemake gautama buddhane koIe gALo ApI tyAre temaNe kahyuM ke meM to AmAMthI kaMI lIdhuM nathI to te kone rahyuM? to ke kahenAra pAse ja rahyuM. ema kuzabdathI kheda pAmavo nahIM. temaja suzabda eTale mIThI vANIthI paNa moha pAmavo nahIM. jaMbukumAra potAnI strIonA game tevA mIThA vacanothI paNa rAga ke moha pAmyA nahIM. ema rAgadveSanA nimittomAM paNa je calAyamAna thAya nahIM te kharo parigraha tyAga karI zake. (2) rUpa athavA sauMdarya para rAga karavo nahIM. jemake kozA vezyAnA sauMdarya para zrI skUlibhadra rAga karyo nahIM. koInuM mAThuM rUpa joIne paNa tenA pratye dveSa karavo nahIM. kemake e badhuM karmanuM svarUpa che. (3) nAkano viSaya sugaMgha, durgagha che. sugaMdhathI rAjI thavuM nahIM, temaja durgadhathI kaMTALavuM nahIM. naMdiSaNanuM draSTAMta - naMdiSaNa muni e rogI munionI sevA karyA pachI ja chaThThanuM pAraNuM karavuM evo abhigraha lIdho hato. temanI parIkSA karavA deva, muninuM rUpa ghAraNa karI naMdiSeNa muni pAse AvI kahevA lAgyo ke tame pAraNuM karavA beThA cho paNa bagIcAmAM muni to pIDA pAme che. te sAMbhaLI turaMta tyAM jaI munine khabhA upara besADI upAzrayamAM laIne Ave che. tyAM rastAmAM temanA upara bhayaMkara durgaghamaya maLa tyAga karyo. chatAM temaNe dugaMchA karI nahIM. paNa munino guNa ja joyo ke aho! emane hajA keTalI vyAdhi bhogavavI paDe che. naMdiSeNa muninA AvA bhAva jANI deva pragaTa thaI stuti karI devaloke gayo. temaja phulonI sugaMghathI paNa rAjI thavA jevuM nathI. kemake te paNa aMte nAza pAmavAnI che. ra1nA ghara nA rati rasamAM ati, arati na nIrasatA prati, 5ne rAga kara nA maghura sparza, khIja nahi mATe ati; samabhAva sarve sthitimAM sAcA muni to sAcave, pratikULa ne anukULa pariSadamAM gharaja kharI dAkhave. 22 artha :- (4) koIpaNa svAdanA rasamAM ati rAga karavo ucita nathI. maMgU nAmanA AcArya rasamAM lubdha thavAthI marIne yakSa banyA. temaja nIrasa bhojanamAM paNa arati eTale aNagamo karavo nahIM. zuddha bhojana maLI Ave temAM saMtoSa mAnavo. (5) sparza indriyano viSaya komaLatA che. zarIranA suvALApaNAmAM moha karavo nahIM. temaja kaThaNa sparza, bhUmi ke caTAI vagerethI aNagamo lAvavo nahIM. sAcA muni AvI sarve sthitimAM samabhAvane Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 471 sAcave che. zArIrika pratikULa upasarga ke strI AdinA anukULa pariSaSThamAM paNa teo ghIrajane gharI rAkhe che. pa.pU.prabhuzrIjIne sAdaDImAM AhArapANI mATe traNa divasa sudhI pratikULa upasarga Avyo, paNa kAyara thayA nahIM; ghIrajane AvA prasaMge teozrIe ghAraNa karI rAkhI hatI. / / 22 / / nA bhavya bhava-bhIru parigraha-vyaMtarIne poSaze, sadguru-botha-sumaMtra-yoge vAsanA vAsanA vinAzaze; je acala nirupama mukti-sukhamAM lakSa sAco joDaze, bhavacakranA AMTA anAdi sahajamAM te toDaze. 23 artha H-- je saMsArathI bhaya pAmela che evo bhava-bhIru bhavya jIva parigraharUpI aMtarI eTale DAkaNane poSaNa Apaze nahIM, paNa sadgurunA bodhavaDe ke sumaMtranA baLathI pAMca indriyonI vAsanAno ke tene laIne thatI parigrahanI kAmanAno ja vinAza karaze. je sthira, zAzvata tathA jene upamA na ApI zakAya evA mokSa sukhanI prAptimAM potAno sAco lakSa joDo, te bhavyAtmA anAdi saMsAra cakranA AMTAne sahajamAM toDI nAkhaze. / / 23 / / te gAtra-mAtra-parigrahI kI rAtri-mukti na poSaze, prArabdha-ArthIna zuddha bhojana nIrasa laI tana zoSaze; tanayaMtrane UMjaNa samo AhAra eka ja vAra le, evA nIrAgI jenI yogIo mahAvrata-bhAra che. 24 artha :-- jene gAtra eTale zarIra mAtra ja parigraha che evA munio kadI paNa rAtribhojanane poSaNa Apaze nahIM. tathA prArabdhane AdhIna zuddha bhojana te paNa nIrasa laIne zarIranuM zoSaNa karaze. jema yaMtrane UMjaNa eTale tela athavA grIja ApavAthI te yaMtra sArI rIte cAlI zake tema A zarIrarUpI yaMtra sArI rIte ArAdhanAmAM kAma ApI zake te mATe UMjaNa samAna mAtra eka ja vAra AhAra leze; evA vItarAgI jaina yogI puruSo ja A mahAvratanA bhArane sArI rIte aMgIkAra karavA samartha che. / / 24 / paMca mahAvratanA pATha pachI nirdoSa nara zrI rAmanA pATho mUkI ApaNane jANe bodha ApI jJAnIpuruSo jaNAve che ke sarvasaMgaparityAga karavAnI tamArI yogyatA na hoya ane prArabdhodaye tamAre saMsAramAM rahevuM paDe to zrI rAmanI jema udAsInapaNe vairAgyabhAva saMyukta nirlepapaNe rahevuM; ke jethI prArabdhakarma pUruM thaye paMca mahAvrata dhAraNa karIne zAzvata sukharUpa mukti meLavI zakAya. (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 (rAga--sadguru zrotriya brahmaniSTha-pada-sevAthI zuddha jJAna thaze.) * Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 fe 5 je jagamAM lepAyA nahi, zUravIra bIjA zrI rAma samA, dhRti acala gharI rAjacaMdra guru nizadina seve svarRpa ramA; muja mana te zrI rAjacaMdranA caraNakamaLamAM lIna raho, 3 vAraMvAra karuM huM vaMdana guru-bhakti muja mAMhi vaho. 1 , artha :- je jagatanI mohamAyAmAM ke viSayakaSAyamAM lepAyA nahIM evA zUravIra bIjA zrI rAma samAna zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMta, acaLa zairya ghAraNa karIne nizadina potAnI ja AtmasvarUpamaya ramA eTale strImAM ramaNatA karI rahyAM che. tema zrI rAma paNa jyAre rAjyakartA hatA tyAre mohamAyAthI nirlepa rahyA hatA. temaja dhyAnamAM tanmaya samaye bAramA ayyata devalokamAM utpanna thayela sItAnA jIva sItendra AvI aneka anukULa upasarga zrI rAmane calita karavA mATe karyA, chatAM pote AtmasvarUpanA dhyAnamAM ja acaLa zairya ghAraNa karIne sthira rahyA hatA. evA zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM mAruM mana sadAya lIna raho ema vAraMvAra vaMdana karIne ApanI pAse e ja yAcanA karuM chuM ke zrI guru pratye bhaktino pravAha sadaiva mArA manamAM vahyA karo. ema pU.zrI brahmacArIjI potAnI aMtaraMga urmio bhAvasahita atre pradarzita kare che. jenA zrI rAma-lakSmIgharanI suMdara kathA kahuM saMkSepa karI, mahA puruSoe vistAre kahI rAmAyaNa graMtha bharI. bharata kSetramAM malaya dezanA ratnanagaramAM rAjya kare, prajApati nAme nRpati; nRpaputra caMdracUla nAma ghare. 2 artha - have zrI rAma ke je AtmalakSmIne ghAraNa karanAra che ane jeno avatAra bhagavAna munisuvratanA samayamAM thayela che, evA mahApuruSanI suMdara kathAne atre saMkSepamAM varNavuM chuM; ke je kathAne rAmAyaNa graMthamAM mahApuruSoe bahu vistArathI kahela che. bharata kSetramAM malaya dezanA ratnapura nagaramAM zrI prajApati nAme rAjA rAjya kare che. te rAjAne guNakAMtA rANIthI janmela eka ja putra che. jenuM nAma caMdracUla che. rA. maMtrI-putranuM nAma vijaya, yuvarAja upara bahu prema ghare, lADakavAyA banne uddhata, svacchaMdI thaI pharyA kare. nagarazeTha kuberanI kanyA datta zeThane varavAnI, rAjakumAre rUpa-prazaMsA suNI karI mati haravAnI. 3 artha - rAjAnA maMtrInA putranuM nAma vijaya che. je yuvarAja caMdracUla upara bahu prema rAkhe che. banne putro potapotAnA pitAone atyaMta priya che. tethI lADakoDathI temanuM lAlana-pAlana thAya che. te lADakavAyA hovAthI banne putro uddhata ane svacchaMdI thaI jyAM tyAM pharyA kare che. te ja nagaramAM nagarazeTha kuberanI putrI kuberadattA nAme hatI. tenA lagna vaizravaNa zeThanA putra datta sAthe thavAnA hatA. kuberadattAnA rUpanI prazaMsA pApI evA anucarathI sAMbhaLI rAjakumAra caMdracUlane tene haraNa karavAnI kubuddhi UpajI. //3 taiyArI jANI kubere prajApatine araja karI; kumArane phAMsInI AjJA nRpe karI nija pharaja smarI. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 473 nagarajano sAthe maMtrI nRpa pAse jaI namI vAta kare : "bALapaNAthI katyAkRtya-viveka bALako kema vare?4 artha - potAnI putrIne haraNa karavAnI taiyArI jANI kuberazeThe prajApati rAjAne araja karI. rAjAe nyAyamArgane anusarI potAnI pharaja jANI kumArane phAMsInI zikSA ApavAnI AjJA karI dIghI. have nagaravAsIone AgaLa karI maMtrI rAjA pAse AvI namIne vAta kare che ke he deva! bALa avasthAmAM zuM karavA yogya che? ane zuM karavA yogya nathI evo viveka A bALakone kyAMthI hoya? II4 vinaya, sunIti suta zIkhyo nA, vAMka ApaNo paNa jANo, kumAra nathI durbuddhi temaja buddhimAna hajI zANo; vagha zikSAne yogya nathI te, hajI zikhAmaNa yogya gaNo, nyAyamArgo calAvA ghAro, kApI kopa nIti-mArga taNo. 5 artha - ApaNA putro vinaya, sunIti zIkhyA nahIM temAM vAMka ApaNo paNa che. bALakane suzikSita ke sadAcArI banAvavAnI pharaja mAtApitAnI che. A kumAra durbuddhi nathI paNa pApI evA anucaranI zikhAmaNathI Ama thayuM che, putra to hajI buddhimAna ane zANo che. te vagha karavAnI zikSAne yogya nathI paNa hajI zikhAmaNa ApavAne yogya che. enI durbuddhine badalI zakAya che. mahArAja! nyAyamArga calAvavA ghAratA ho to A nItimArganA nimitte thayela kopa eTale kroghane tyAgI zAMtithI vicAra karo. ApaNA vaLI vaMzamAM eka ja e saMtAna haNo nahi, e arajI, prajA sarva maLI yAce che: "ama bhAvi bhUpa dyo, karI marajI." vaLI kalaMka sadAne mATe zira para evuM gharo nahIM ke lokonI ghaNI vinati chatAM krUratA TakI rahI."6 artha :- vaLI ApanA vaMzamAM A eka ja putra che. tene haNo nahIM e amArI araja che. prajAjano paNa baghA maLIne amArA A bhAvi bhUpa eTale bhaviSyamAM thanAra rAjAne jIvatadAna Apo e ja amArI Apane prArthanA che. vaLI mahArAja! evuM kalaMka sadAne mATe zira para ghAraNa karo nahIM ke prajAjanonI ghaNI vinaMtI chatAM paNa mahArAje krUratA mUkI nahIM. kA. vAta suNI maMtrInI nRpati nija-ura-nizcaya pragaTa kare : anucita araja svIkArI zakuM nahi, rAjapharaja muja zira pare; sneha, moha, Asakti, bhaya vaza nyAya-mArga jo nRpa caeNke, rAja-sevako, prajAjano sau sagavaDa zothI, nIti maeNke. 7 maMtrInI vAta sAMbhaLI rAjA potAnA hRdayamAM rahela draDha nizcayane pragaTa kare che. ke he mahAjano! huM tamArI anucita araja svIkArI zakuM ema nathI. kAraNa ke mArA upara rAjyanI pharaja che. nyAyanItine anusaravI e mAro dharma che. sneha, moha, Asakti ke bhayane vaza banI jo rAjA nyAyamArganuM ullaMghana karaze to pachI rAjAnA sevako ke prajAjano sau potAnI sagavaDatA zodhI nyAyamArgane UMco mUkI deze. //zA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mATe maMtrI ke ma nahi kare to cacaMdra e kibItA." dakSiNa kara paNa duSTa hoya nija, nRpa kApI pheMkI detA, kRtyAkRtya-vivekarahita nRpane sau mUrkha gaNI letA; sajjana-pAlana, duSTadamana e nIti nRpanI nitya Tako, maMtrI, mahAjana, samajuM cho to have durAgrahathI aTako."8 artha - ApaNo DAbo hAtha paNa kadi duSTa doSa kare to rAjAe tene kApIne pheMkI devo joIe. karavA yogya ke nahIM karavA yogya evA viveka rahita rAjAne sau prajAjano paNa mUrkha gaNaze. sajjana puruSonuM pAlana karavuM ane duSTa puruSonuM damana karavuM e nIti rAjAnI nItizAstramAM varNavela te hamezAM TakI raho. mATe maMtrI ke mahAjana! tame baghA samaju cho tethI AvA durAgrahathI virAma pAmo. ITA putra-prema nahi prabaLa bhUpamAM samajI maMtrI araja kare : mahArAjA jo hukama kare to huM zikSA dauM muja kare." nRpatinI saMmati laI maMtrI vijaya-caMdra saha paravaratA, vanagiri para jaI maMtrI bole: maraNa samIpa che, nahi bItA."9 artha :- putra upara rAjAno prabaLa prema nathI ema samajIne maMtrIe rAjAne kahyuM ke mahArAja jo hukama kare to huM mArA hAthe bannene svayaM zikSA ApuM. rAjAnI saMmati laIne maMtrI, vijaya ane caMdracUlane sAthe laI vanagiri nAmanA pavitra parvata upara jaIne kahevA lAgyo ke he kumAra! have maraNa najIka che, Darazo mA. lA rAjakumAra kahe : "nahi DarIe; kare kAma te kema Dare? tarasyAne zItaLa jaLa jevuM maraNa suNI muja ura Thare." A bhava parabhava sudhare tevA rastA mATe zikhara pare maMtrI cAlyo tyAM gaNaghara zrI mahAbala nIrakhI nayana Thare. 10 artha - pratyuttaramAM rAjakumAra kahe ame DarIe evA nathI. mRtyuthI DaratA hoIe to evA kAma koNa kare. tarasyA mANasane zItaLa jaLa samAna A maraNanI vAta sAMbhaLIne mAruM hRdaya Thare che. zUravIrone vaLI bhaya zAno? kumAranI AvI vAta sAMbhaLI emano A bhava ane parabhava banne sudhare tevo upAya vicArI maMtrI parvatanA zikhara upara cAlatA gayA. tyAM mahAbala nAmanA gaNaghara munivaranA darzana karI temanA netra pAvana thaI gayA. /10nA vaMdana karI kahe maMtrI Agama-kAraNa gaNaghara munivarane, jJAnI gaNaghara kahe : "Daro nA, banne banaze naravara te, bhava trIje banaze banne e kezava, rAma sugharma gharI." bolAvI lAvyo bannene maMtrI ura ullAsa bharI. 11 artha :- gaNadhara munivarane vaMdana karI maMtrIvara potAnuM Agamana kAraNa jaNAve che. tyAre mana:paryavajJAnanA ghAraka evA gaNadhara bhagavaMta bolI UThyA : maMtrIzvara! Daro nahIM, A banne kumAra naromAM zreSTha banaze. banne kumAro A bhavamAM samyaka gharma ghAraNa karIne trIjA bhave eka kezava eTale lakSmaNa nAme vAsudeva thaze ane bIjA zrI rAma nAmathI baLabhadra banaze. ema sAMbhaLI maMtrI ullAsabhAva Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 475 sahita te banne kumArone gaNadhara bhagavaMta pAse bolAvI lAvyo. ||11aaaa gharma zravaNa karI saMyama ghAre banne vIra, gaNI janma navo, jJAna-dhyAnamAM lakSa eka le-gaNagharaguNa nA vIsaravo. nRpa pAse jaI maMtrI vinave : "AjJA ApanI pUrNa karI, giri guphAmAM laI jaI soMpyA bALa, azrujaLa nayana bharI. 12 artha - banne zUravIra kumAroe gaNaghara bhagavaMta pAse gharma zravaNa karIne jANe amAro navo janma thayo ema mAnI, bhAvapUrvaka saMyama ghAraNa karyo ane guru AjJAe jJAna-dhyAnamAM eka AtmazuddhinA lakSapUrvaka pravartavA lAgyA. AvA paramopakArI gaNathara guruguNanA upakArane kadI visaravo nahIM evuM manamAM draDha karavA lAgyA. have maMtrI rAjA pAse jaIne vinayapUrvaka kahevA lAgyo ke mahArAja ! ApanI AjJA pUrNa karI, parvatanI guphAmAM bALakumArone laI jaI AMkhamAM azrujaLa sahita bannene soMpI dIdhA. /12aa ugra siMvRtti meM nIMrakhI ati tIvra nija kArya viSe, ghAryuM kArya thaze A sthaLamAM, Uga AzA managagana dize; pachI kahyuM meM: 'tajI sukhecchA, ura karo tama vaja-kaThina, iSTadevanuM smaraNa karI lyo, parabhava kAje banI tallIna." 13 artha - tyAM parvatanI guphAmAM potAnA kArya viSe ugra siMhavRtti joIne manamAM thayuM ke A sthaLamAM ghAryuM kArya jarUra thaze, evA AzAnA kiraNa manarUpI AkAzamAM UgI nIkaLyA. pachI maMtrIe rAjAne jaNAvyuM ke meM kumArone ema kahyuM ke have tame saMsAra sukhanI icchAne tajI daI tamArA hRdayane vaja samAna kaThina karo; ane parabhavamAM javA mATe iSTadevamAM tallIna thaI tenuM smaraNa karI lo. I13nA bannee tyAM uttara dIghA : "phikara amArI jara na karo. daMDa kaSTa bhaNI nA jozo, karyA karmano nahi kharakharo?" paraloka javA taiyAra thayA te, kAma ema muja pUrNa thayuM, mahArAja, huM pachI ahIM Avyo, thanAra hatuM te thaI gayuM." 14 artha - tyAre banne kumAroe javAbamAM kahyuM ke "amArI phikara tame jarI paNa karazo nahIM. daMDanA kaSTa bhaNI jozo mA, kemake karelA karmanA phaLa bhogavavAmAM amane koI kheda nathI, aphasosa nathI. ema saMsArasukhanI vAsanAne mArI paraloka javA mATe te taiyAra thayA, jethI ApanuM soMpeluM kAma mArA hAthe pUrNa thayuM jANI mahArAja ! huM pachI ahIM Avyo chuM. je thanAra hatuM te thaI gayuM. I14ll vacana suNI maMtrInAM nRpa-mana ati Akulita vyathita thayuM, pavana vinAnA sthaLamAM tarusama nizcaLa nRpatana stabdha thayuM; pachI zoka saha kahe: "karyuM teM kAma kAramuM kALa samuM, puSpa manohara karamAvI de tema mane e nathI gamyuM." 15 artha :- AvA maMtrInA vacana sAMbhaLIne rAjAnuM mana atyaMta AkuLatAthI duHkhita thaI gayuM. jema Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 koI havA vagaranA sthAnamAM vRkSanA pAna hAlyAcAlyA vinA sthira rahe tema rAjAnuM zarIra stabdha eTale dimUDha banI gayuM. pachI zokasahita rAjA kahevA lAgyA ke teM A kAma kALa samAna bhayaMkara karyuM che. manohara puSpane koI karamAvI de tema A kAma mane nathI gamyuM. 1panA abhiprAya rAjAno jANI maMtrI vAta yathArtha kahe, "vanagiri parvata para muni-kesarI nirbhaya banI vanamAMhi rahe; tapaceSTAmAM ugrapaNe te varte gurunAM vacana suNI, dIkSita banne bALa banIne sAthe parabhava-kArya guNI." 16 artha :- have rAjAno abhiprAya spaSTa jANIne maMtrIzvara yathArtha vAta kahevA lAgyA ke mahArAja ! vanagirI nAmanA parvata upara siMha samAna gaNaghara-munivara nirbhayapaNe tyAM rahelA che. te ugrapaNe tapanI ceSTAmAM prayatnavAna che. evA gaNaghara gurunA vacana sAMbhaLIne banne bALakumAra dIkSita banI jaI potAnA parabhavanA uttama guNarUpa kAryane sAdhavAmAM tatpara banI gayA che. 16aaaa. prajApati saMtuSTa thayo bahu, suNI spaSTa vacano bole "beya-loka-hita-sAghaka maMtrI, mitra na koI tuja tole. kuputra samAna ja viSaya-bhoga huM gaNuM pApa-niMdA-dAtA; rAjyabhAra koI vArasane daI, zodhuM huM bhava-bhayatrAtA." 17 artha - maMtrInA AvA vacana sAMbhaLI prajApati rAjA bahu saMtuSTa thayA ane spaSTa vacana kahevA lAgyA ke he maMtrI ! A loka ane paraloka banne lokanuM hita karanAra tArA samAna A jagatamAM koI mitra nathI. kuputra samAna ja aneka prakAre duHkha ApanAra evA A viSayabhogane have huM gaNuM chuM, tathA pApane devAvALA ane mAtra niMdA na karAvanArA temane jANI have huM A rAjyano bhAra koI vArasadArane soMpI daI, saMsArabhayathI bacAvanAra evA jJAnI gurunI zodha karavA mAguM chuM. ||1LA. vanagiri jaI gaNagharapada pUjI nRpa navadIkSita prati kahe : "kSamA karo aparAza mahA muja, rAjakAja muja citta dahe." kuMvara kahe : "guru Apa amArA, A bhava-parabhava-hitakArI saMyama ghAraNa karAvanArA, lIMghA pApathI ugArI." 18 artha - rAjA have vanagirI nAmanA e ja parvata para jaI gaNaghara munivaranA caraNakamaLanI pUjanA karI navIna dIkSA ghAraNa karela evA kumAro prati kahevA lAgyA : he kumAro! mAro aparAza kSamA karo. A rAjanItinA kAraNe mAre tamane daMDa devo paDyo. AvA rAjakArya have mArA cittamAM baLatarA upajAve che. rAjAnA vacana sAMbhaLI kumAro kahevA lAgyA : "Apa to amArA A bhava ane parabhava banne sughAranAra hovAthI amArA guru cho. A saMyama ghAraNa karAvavAmAM nimittarUpa paNa Apa cho, ane vaLI amArA duSkRtyathI thanAra pApathI ugAranAra paNa Apa ja cho. |18aaaa. prajApati saMyama ghara pAmyA siddhi-pada sau karma haNI; kumAramuni banne vicaratA gayA khagapura-bAga bhaNI. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 = AtApana yoge UbhA che tag kAyA-mamatA bhUrI, puruSottama nAme nArAyaNa, ari harzI Avyo nija purI. 19 artha - AvA prakArano kumAranA vacana sAMbhaLI prajApati rAjAe sarva parigrahano tyAga karI aneka rAjAo sAthe saMyama grahaNa karyo ane A ja bhavamAM sarva karmane NI laI siddhipadane pAmyA. banne kumAra munio vicaratA vicaratA khaDgapura nAmanA nagaranA bAga bhaNI cAlatA gayA. tyAM kAyAnI mamatA mUkI daI AtApana yoga karatA UbhA rahyAM. tyAM ja te nagarano puruSottama nAmano nArAyaNa divijaya karI zatruone chaThThI potAnI nagarImAM praveza karato temanA jovAmAM Avyo. / 19 / / aneka nRpa, vidyAghara, sura, nara Ayudgha divya prabhAvabharyAM nIrakhI vaibhava vAsudevano caMculamuni-netra TharyAM; nidAna kare te : "tapa-phaLathI nArAyaNa-pada mujane maLajo,' bora manohara levA bALaka taje ratna ati nirmaLa, jo. 20 477 artha :-- te nArAyaNa arthAt vAsudeva sAthe aneka rAjAo, vidyAdhara, devatAo, manuSyo tathA divya prabhAvazALI Ayudhano vaibhava joi caMdracUlamuninA netra karyAM. ke jethI manamAM AvuM nidAna karyuM ke mArA tapanA phaLamAM mane Avo nArAyaNa padano vaibhava maLajo. jema bALaka manohara borane levA potA pAse ati nirmaLa ratna hoya to paNa tajI de che, tema caMdracUlamunie potAnuM ghora tapa vecI aghaTita kArya vahorI lIdhuM, ArA Ayu-aMte ArAdhaka banI sanatkumAra-sura beya thayA, sapta sAgara svarga-sukho laI dazarathanaMdana banI gayA; maMtra-putra-jIva rAma nAma dharI, sUrya-vaMza-zaNagAra thayA, rAja-putra-gva lakSmaNa nAme batrIsa lakSNa-yukta kahyA. 21 artha :- AyuSyanA aMte banne munioe cAra prakAranI ArAdhanA karI, cAre prakAranA AhArano tyAga karyo ane sanatkumAra nAmanA trIjA devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAM sAta sAgaropama sudhI svarganA sukho bhogavI Aja bharatakSetramAM dazaratha rAjAnA putrarUpe avataryAM. maMtrI putrano jIva vijaya, ahIM rAma nAma dhAraNa karIne sUryavaMzanA zaNagAra thayA ane rAjAnA putrano jIva caMdracUla te lakSmaNa nAma ghAraNa karI batrIsa lakSaNayukta thayA. // 2 // AyuSa tera hajAra varSanuM Ama ghare e yuga viSe, bAra hajAra varSoMnuM lAMbu lakSmaNanuM AyuSya dIse; rAma kumAra rahyA paMcAvana varSa lagI vidyA bhaNatA, vaya paccAse lakSmaNane ati zaktizALI sau gaNatA. 22 artha :-- te yugamAM zrI rAma tera hajAra varSanA AyuSyavALA thayA ane zrI lakSmaNa bAra hajAra varSanA AyuSyavALA thayA. zrI rAma paMcAvana varSa sudhI vidyA bhaNatA rahyA ane pacAsa varSanI vayamAM lakSmaNane loko atizaktizALI mAnavA lAgyA. / / 22 / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mithilApurImAM janaka nRpa harivaMza-ziromaNirUpa hatA, Ayurvedika yajJotsava-abhilASA eka divasa karatA; pUMche maMtrIne, "sagara Adie yajJa karyA pUrve tevA A yugamAM paNa karavA ghAruM, upAya to kevA kevA?" 23 artha - mithilApurI nagarImAM harivaMzamAM ziromaNirUpa zrI janakarAjA hatA. temane eka divasa Ayurvedika yajJotsava karavAnI abhilASA thaI. tethI maMtrIne kahyuM ke pUrve sagara Adi rAjAoe yajJa karyA che tevo yajJa huM paNa karavA ghAruM chuM. to tenA mATe kevA upAya levA? pArakA kahe maMtra : "e yajJomAM vidhro vidyAghara loka kare, parAkramI dazarathanaMdana be teDo to so vigha hare." janaka kahe: "muja mitra-putrane maLavA paNa muja mana talase, patra lakhIne dUta mokalo; mitra putra be mokalaze." 24 artha :- maMtrIe javAbamAM kahyuM ke evA yajJomAM vidyAghara loko viddha kare che. paNa parAkramI evA dazaratha rAjAnA be putrone teDo to te sahu vidgone haravA samartha che. janaka rAjA kahe : dazaratha rAjA to mArA mitra che. emanA putrone maLavA mAruM mana paNa utsuka che. mATe patra lakhIne dUta mokalo. jethI mitra potAnA beya putrone jarUra mokalaze. 24. dazaratharAya kane daMta Avyo janakarAyano patra laI, patra vAMcI nRpa pUche maMtrI atizayamatine nAma daI; samajuM janano mArga kahe che : pazunyajJo hiMsAkArI, dAna-pUMjAphaeNpa yajJa gharmamaya; hiMsA durgati denArI. 25 artha:- dazaratha rAjA pAse janakarAjAno patra laIne dUta Avyo. patra vAMcIne rAjAe atizayamati nAmanA maMtrIne te viSe pUchyuM. tyAre maMtrI samaju puruSono mArga kahe che, ke pazune yajJomAM homavA e to hiMsAkArI yajJa che. paNa yajJa nimitte dAna pUjA karavArUpa yajJa karavo te gharmamaya che. hiMsA to sadaiva durgatine ja ApanArI che. 2pA. pazu-hiMsA karI, mAMsa-prasAdI de te nahi kardI dAna gaNo. krUra devadevInI pUjA kadI ya nahi hitakArI bhaNo. anAryajana jevI karaNI nRpa Arya-ziromaNi kema kare? laukika veda nahIM avirodhI pramANarUpa, na mAnya Thare. 26 artha - pazuonI hiMsA karI mAMsanI prasAdI ApavI tene kadI dAna gaNI zakAya nahIM. krUra deva devInI pUjA karavI te kadI paNa AtmAne hitakArI hoya nahIM. anArya loko jevI karaNIne AryomAM ziromaNi evA rAjAo kema kare ? laukika veda avirodhI nathI ane pramANarUpa paNa nathI. mATe te mAnavA yogya TharatA nathI. [2aaaa karmabhUmi-pravartaka brahmA-RSabhadevanA veda viSe, Sa dravyonuM varNana che; tyAM trivitha hutAzana Ama dIseH Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 479 krotha, kAma ne udara-agni traNa Ahuti temAM detA parama dvija, muni, yati vanavAsI AtmazAMti tethI letA. 27 have kharekhara yajJa kevo hovo joIe te jaNAve che - artha - karmabhUmi pravartAvanAra brahmArUpa zrI RSabhadevanA veda eTale Agama viSe jIvAstikAya, ajIvAstikAya, gharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa evA cha dravyonuM varNana che. tyAM traNa prakAre hutAzana eTale agninuM svarUpa darzAvela che. kroghAgni, kAmAgni ane udarAgni. te traNe prakAranI agnimAM parama dvija eTale brahmamAM caryA karanArA sAcA brAhmaNa, muni, yati ane vanavAsI yogIo traNa prakAranI Ahuti ApIne AtmazAMti prApta karatA hatA. |27thA. krothAgnimAM kSamA-Ahuti, virAga-bali kAmAgnimAM; upavAsa Ahuti home mahAmuni udarAgnimAM; zarIra verdI sama, tapa agnirUpa, krothAdika pazuo bhALo, jJAnavrata AtmA yajamAna ja, satya yajJa-haeNpa rUpALo. 28 artha :- have te mahApuruSo kevA prakAranI Ahuti ApatA hatA te jaNAve che : krodhAgnimAM kSamAnI Ahuti, kAmAgnimAM baLavAna vairAgyanI Ahuti tathA udarAgnimAM te mahAmunio upavAsanI Ahuti homatA hatA. zarIrane yajJanI vedIkA samAna jANo. tapane agnirUpa jANo, krodhAdikane yajJamAM homavArUpa pazuo jANo. AtmA saMbaMdhI jJAna meLavavuM te vrata ane yajJa karAvanAra yajamAna te AtmA jANo. A satyasvarUpe yajJa che ane tene ja yajJanA rUpALA staMbha samAna mAno. 28aaaa. jaeNvaraNArUpa dvija-dakSiNA, karma kASTha, ghI yoga gaNo, saMyama-vRddhi jvALA bhajaeNke, AvA yajJathI pApa haNo. gharma-gaMga para pavitra tIratha brahmacarya kAzI samajo, AvA yajJa kare tyAM yogI, manAya satya samAgama jo. 29 artha :- yajJamAM jIvonI rakSA karavI e ja dvija eTale brAhmaNanI dakSiNA jANo. tathA karmarUpa lAkaDA ane mana vacana kAyArUpa yogathI thatA pApone ghI rUpa jANI yajJamAM homavAthI AtmasaMyamanI vRddhirUpa jvALA bhabhUkaze. AvA karmane kApavArUpa yajJa karIne sarva pApone haNI nAkho. gharmarUpI gaMgA nadInA kinAre pavitra tIrtha brahmacaryarUpa kAzI jANo. AvA yajJa kare te ja sAcA yogI puruSo kahevAya ane temano samAgama karavo e ja sAco satsaMga che. ll19o. RSi-Azraya kahIM yajJavidhi A, gRhasthayogya paNa varNavI che, upAsakaadhyayane vede; agni Ama jaNAvI che : tIrthaMkara-gaNaghara-kevalaghara-tananA aMtima saMskaraNe devamukuTathI pradIpta pUjya je agni trividha te sura yaze. 30 artha :- RSimunione anulakSIne A yajJanI vidhi jaNAvI che. gRhasthagharmane yogya paNa yajJavidhi varNavI che. bhagavAne sAtamA aMga upAsaka dazAMgamAM A prakAre agni viSe kahyuM che. tIrthakara, gaNaghara ane kevaLI bhagavaMtanA zarIrano aMtima agni saMskAra karavA mATe deva uparokta Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 A traNeyanA dehane devanuM mukuTa aDatAM temAMthI pradIpa thato je agni te Ama traNa prakAre sura-yajJa arthAta devatAono yajJa kahevAya che. 30 yajJakuMDa traNa karI Ahuti rUpa akSata, phaLa, puSpAdi bhaktithI homI dAna devuM te gRhasthayajJa vidhi sAdI, pitA, pitAmaha siddhi pAmyA, smRti tenI karavA karatA, maMtrAkSara saha vedavidhi, nirdoSa Atmapada anusaratA. 31 artha :- have gRhasthayajJa viSe jaNAve che : bhagavAnanI pratimA samakSa yajJa eTale pUjA arthe traNa kuMDa arthAt kuMDALA karI temAM akSata eTale traNa varSa jUnA cokhA ane phaLa tathA puSpAdikane bhaktipUrvaka prabhune bhAvathI caDhAvavA ane zubhakSetramAM dAna ApavuM te gRhasthayajJanI sAdI vidhi che. potAnA pitA ke pitAmaha arthAtu dAdA samAdhimaraNarUpa siddhine pAmyA hoya, temanI smRti nimitte maMtrAlara sAthe Agama anusAra pUjA vagerenI vidhi, ApaNe nidaoNSa Atmapadane pAmavA mATe karIe chIe. te paNa gRhastha yajJa arthAt gRhasthanI bhagavata pUjAno eka prakAra che. 31aaaa. devayajJanI vaLI vidhi che dravya, kSetra Adika bhede, tIrthaMkara-kalyANaka pAMce punita vidhi varNita vede; ema munivaragRhastha-AzritayajJa-vidhi-phaLa Ama kahe : sAkSAt mukti prathama vidhithI, paraMparAe anya lahe."3ra artha:- devayajJa eTale devonI pUjA vidhi. te vaLI dravya, kSetra, kALa, bhAva bhede judI che. tIrthaMkara bhagavAnanA pAMce pavitra kalyANakonI vidhi devo kare che. temAM uttama dravya, kSIra samudranuM jaLa vagere lAvI, meruparvata jevA kSetramAM ke naMdIzvara dvIpa kSetre aThThAI mahotsava karI, bhagavAnanA garbha avataraNa ke janma samaya vagereno kALa jANI, bhAvabhakti sahita bhagavat pUjA-yajJa karIne potAnA samakitane draDha kare che; te samaye koI navA devo paNa samakitane pAme che. ema AgamamAM munivarane karavAyogya yajJa ke gRhasthane ke devone karavA yogya yajJanI vidhinuM phaLa A pramANe jaNAve che. upara jaNAvela munivarane karavA yogya prathama yajJavidhithI to sAkSAt mokSanI prApta thAya che ane gRhasthane karavA yogya ke devone karavA yogya yajJa vaDe paraMparAe te muktinuM kAraNa bane che. 3rA mahAbala senApati bole tyAM "prastuta viSaya kaiMka bhaNuM, pApa-puNya game te ho paNa kuMvara-kasoTI-prasaMga gaNuM." senApatinI vAta suNI nRpa vade: "vicAra karavA jevI ghaNI agatyanI vAta gaNuM huM, purohita-saMmati levI." 33 artha - rAjA dazarathanA senApati mahAbala tyAM rAjasabhAmAM bolI UThyA ke prastuta viSayamAM huM paNa kaMIka kahevA icchuM chuM. pApa ke puNyano game te A prasaMga che paNa huM to A rAjakumAronI kasoTIno prasaMga gaNuM chuM. senApatinI vAta sAMbhaLIne rAjA bolyA : A vAtane huM ghaNI vicAra karavA jevI agatyanI gaNuM chuM. emAM rAjapurohitanI paNa saMmati levI joIe. //33aaaa. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 hita-upadeza kahe purohita nipuNa purANa, nimitta viSe : "janayajJamAM madada thatAM to kumAra-mahodaya jarUra dIse. suchyA purAze ama kezava-rAmakumAro beya thaze, rAvaNa-vadha karI traNe khaMDanuM adhipatipaNuM te varaze." 34 artha :- * purokti je purANamAM ke nimatta zAstramAM nipuNa che te Thita upadeza kahevA lAgyA ke 'janakarAjAnA A yajJamAM madada thatA A rAjakumAronA bhAgyano mahAna udaya jarUra jaNAya che. purANamAM sAMbhaLyuM che ke AThamA kezava eTale vAsudeva ane baLadeva zrIrAma nAme be kumAro thaze, te rAvaNano vadha karI traNeya khaMDanuM Adhipatya pAmaze. / / 34 / / prasanna thaI nRpa dazaratha bole : "icchuM suNavA e ja kathA." kahe purohita H "huM kSitipati che! suNo, koNa rAvaNa sItA : ghAtakI khaMDe nAkapure naradeva nRpa dIkSA dhAre, anaMta gaNaghara-bogha suNIne tapazcaraNa karatA bhAre. 35 ra artha :- prasanna thaI dazaratha rAjA bolyA ke huM e ja kathAne sAMbhaLavA mAMgu chuM. tyAre purohita kahe ke kSitipati eTale ke pRthvIpati! te sAMbhaLo. rAvaNa ane sItA koNa hatA te prathama kahuM chuM. ghAtakIkhaMDanA nAkapura nagaramAM naradeva nAmanA rAjAe dIkSA lIdhI. ane anaMta nAmanA gaNaghara bhagavaMtano bodha sAMbhaLI te bhAre tapazcaryA karavA lAgyA. / / 35 / / capalavega vidyAdhara-nRpane dekhI muni nidAna kare, karI saMnyAsamaraNa sauthameM surapada munino jIva vare, laMkApati vidyAghara-rAjA pulastya-putra muni-jIva bane, bALa janmatAM here mALA navaratnonI, paDI kane. 36 481 artha :- naradeva rAjA pora tapazcaryA karavA chatAM capalavega nAmanA vidyAdhara rAjAne joIne nidAna karyuM ke huM paNa tapanA prabhAve enA jevo thAuM. AyuSyanA aMte saMnyAsama2Na karIne te saudharma nAmanA pahelA svargamAM devarUpe avataryA. te saudharma devalokamAMthI cyavIne te munino jIva laMkApatividyAdhara rAjA pulastyanA putrarUpe avataryAM. te bALake janmatAM ja potAnI pAse paDela navaratnonI mALA potAnA gaLAmAM paherI lIdhI. / / 36 / / nava mukha temAM pratibiMdhita sau deI dazAnana nAma ghare caudasahasa varSoMnuM jIvana, pratinArAyaNa-puNya kare; vidyA thI sAthI, vidyAdharI maMdodarI suMdarlR paraNe, eka divasa krIDA karavA te jAya satI saha gAna varna. 37 -- artha :-- te navaratnonI mALAmAM bIjA navamukhanuM pratibiMba joIne ane dasamuM asala mukha; ema kula dasa mukha joIne temanuM nAma dazAnana rAkhavAmAM AvyuM. paNa bhaviSyamAM rAvaNanA nAme te jagatamAM prasiddhi pAmyA. jenuM cauda hajAra varSanuM AyuSya hatuM. tathA pUrvanA nidAnathI pratinArAyaNa eTale prativAsudevanuM puNya kamAvIne Avela hatA. ghaNI vidyAone sAghya karI suMdara evI maMdodarI vidyAgharIne je paraNyA hatA. eka divasa krIDA karavA mATe maMdodarI satI sAthe te gahana vanamAM gayA. ||37gA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 maNimati kanyA capalaveganI tapa karatI hatI te ja vane, vidyA siddha thayelI tenI harI mohavaza dazAnane; bAra varSa upavAsa karyA tenuM phaLa maLatAM vidhra kare te naranI putrI thaI tene mArIza" ema nidAna ghare. 38 artha :- ja vanamAM rAjA capalaveganI kanyA maNimati vidyA siddha karavA tapa karatI hatI. tene joI rAvaNa mohavaza banI gayo. tene potAne AdhIna karavA maNimatinI siddha thayela vidyAne harI lIdha bAra varSa sudhI upavAsanA kleza uThAvatAM prApta thayela vidyAnA phaLamAM vighU karanAra A naranI ja putrI thaIne huM tene mArIza evuM maNimatie nidAna karI lIdhuM. 38aaaa maraNa karI maMdodara-udare e ja jIva AvI Upaje, janma thatAM bhUkaMpana Adi ati upadrava nagare nIpaje; nimitta-nipuNa janane pUMchatAM kaheH "kanyA rAvaNakALa gaNo," bhaya pAmI nRpa hukama kare: "kanyA dATI, muja mota haNo.' 39 artha :- nidAna karavAthI maNimatino jIva maraNa pachI maMdodarInA udare AvI utpanna thayo. teno janma thatAM bhUkaMpa Adi ati upadrava nagaramAM thayo. te joIne nimitta jJAnamAM nipuNa janane pUchatAM temaNe kahyuM ke A kanyAne rAvaNanA kALa samAna jANo. AthI bhaya pAmI rAjA rAvaNe hukama karyo ke A kanyAne dATI daI mArA motane dUra karo. 39aaaa mArIMcane AjJA maLatAM te maMdodarI satI samIpa vade: "mahArANa, huM dhRNArahita chuM, krUra-karma-AjJA nRpa de- kanyAne dUra karI laI jaI dATo.' satI pati-AjJA anusare, putrIne peTImAM mUkI, patra lakhI bahu dravya ghare. 40 artha - mArica maMtrIne AjJA maLatAM te maMdodarI satI samIpa jaIne kahevA lAgyo : mahArANI! huM dhRNArahita eTale dayArahita nirdaya chuM ke rAjA mane AvA krUra karma karavAnI AjJA Ape che. rAjA rAvaNa kahe che ke janmela kanyAne dUra laI jaI dATI Avo. satI evI maMdodarIe patinI AjJAne anusarI putrIne peTImAM mUkI sAthe ghaNuM dravya mUkyuM ane sAthe eka kAgaLa paNa lakhIne mUkI dIdho. 40nA mArIMcane soMpI peTI maMdodarI nayane nIra bhare, kahe: "karuNALu ura tamAruM; paNa muja mana nahi zairya ghare. tethI pharI pharI vanavI kahuM chuM, kanyAnuM rakSaNa karajo; bAghArahita jagA joIne yogya bhUmi viSe gharajo.' 41 artha :- mAricane te peTI soMpI AMkhamAMthI AMsu jharatA te bolI H tamAruM hRdaya dayALu che, chatAM mAruM hRdaya dhairya ghAraNa karatuM nathI. tethI pharI pharI vinavIne kahuM chuM ke A kanyAnuM rakSaNa karajo ane koI bAghA rahita jagA joIne yogya bhUmimAM gharajo. In41nA mithilA nagarI samIpa jaI te kheDUtanA gharanI pAse, peTI dATI zokasahita, krUra kameM nirdaya paNa trAse. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 483 daivayogathI te ja dine ghara karavA haLathI hada karatAM, kheDUtanI najare paDI peTI; janaka kane jaI te gharatAM. 42 artha - mithilA nagarI pAse jaI eka kheDUtanA gharanI pAse zokasahita te peTIne dATI. AvA krUra karmathI nirdaya paNa trAsa pAmI jAya. bhAgyodaye te ja divase ghara karavA mATe haLa kheDIne te gharanI hada nakkI karatAM te kheDUtanI najare AvI caDhI. kheDUte Azcarya pAmI te peTIne rAjA janaka pAse jaIne mUkI dIdhI. II4rA janaka ughADe peTI tyAM to ghana saha kanyA-ratna rame, patra vAMcI vatsalatA jAgI, rANI-mana paNa tyAM ja name; sItA nAma gharI ucherI, nija putrI sama prema ghare, mithilA nagare rAma paghAre to te janaka-sutAne vare."43 artha - janakarAjAe peTI ughADI tyAM to ghana sAthe kanyAratnane ramatuM joyuM. temAM rahela patra vAMcatA rAjAne pUrvApara badhI hakIkatanI jANa thaI gaI tethI vAtsalyabhAva jAgyo temaja rANInuM mana paNa tyAM ja ramavA lAgyuM. tenuM nAma sItA rAkhI potAnI putrI samAna prema gharI tene ucherI. mithilA nagarImAM jyAre rAma padhAraze tyAre te janakarAjAnI putrIne varaze. II43aa. ema purohita-saMmati maLatAM, rAma ane lakSmaNa sAme dekhe dazaratha nRpa prItithI, bALa gaNI saMzaya pAmeH rakhe! rAya rAvaNa tyAM Ave, akasmAt bahu mleccha maLe, kumAranI himmata zI cAle?" rAma kaLe te tarka baLe. 44 artha - ema rAjapurohitanI saMmati maLatAM rAma ane lakSmaNa sAme rAjA dazarathe premathI joyuM. tyAre manamAM temane bALa gaNIne zaMkA karavA lAgyA. rakhene tyAM rAjA rAvaNa AvI jAya ane akasmAta ghaNA mleccha maLIne sAmA thAya to A kumAronI zI hiMmata cAle? ema vicAratA hatA tyAre zrI rAma tarkabaLe pitA dazarathano bhAva kaLI gayA. //44 rAma kahe : "mahArAja, karo nahi bALa gaNI phikara koI, siMhazizu paNa gajapati jIte, tema putra-jaya lyo joI." jhADa upara je phaLa pAke te DIMTAthI dUra jema thatuM, tema parAkrama kAje nAce ura bannenuM thanaganatuM. 45 artha :- zrI rAma kahe : mahArAja! amane bALaka gaNIne phikara karo mA. siMhanuM bALaka paNa gajapati evA hAthIne jItI le che. tema putrano jaya joI lejo. jhADa upara je phaLa pAke te eka divasa tenA DIMTAthI dUra thAya che tema parAkrama batAvavA khAtara amArA bannenuM hRdaya thanaganATa karI rahyuM che. 4pA nRpa lazkara saha banne varane vidAya ke mana kaThaNa karI ne saMdezo detA dUtane mitra janakano sneha smarI : Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "zUravIra chatAM smarI maitrI tame, ama sta-ramata jojo nIrakhI; vigha bhayaMkara AvI paDye lakhajo, to AvIza huM harakhI."46 artha - rAjA dazaratha have manane kaThaNa karIne lazkara sAthe banne vIrane vidAya ApatAM mitra rAjA janakanA snehane smarI dUtane saMdezo Ape che. janakarAjAne dUta mAraphata kahevarAve che. tame zaravIra chatAM amArI mitratAnuM smaraNa karyuM to amArA putronI ramata tame nIrakhI jojo. ane koI bhayaMkara vigha AvI paDe to lakhajo, to huM paNa harSabhera tamArI paDakhe AvI Ubho rahIza. 46aaaa mithilApura pahoMcyA ke sAme AvI nRpa satkAra kare; nagarajano bahu kare prazaMsA : "sItAyogya zrI rAma khare! pUrva puNyathI vIra nara banne oNpa-guNanA bhaMDAra laho, uttama vara-kanyAnA yoge yAga yathArtha thanAra, aho!"47 artha - mithilApurImAM pahoMcyA ke sAme rAjA janaka AvIne satkAra karavA lAgyA. nagarajano paNa bahu prazaMsA karavA lAgyA ke kharekhara A zrI rAma sItA satIne mATe yogya vara che. aho! Azcarya che ke pUrva puNyanA baLe banne vIra nara, rUpa ane guNanA bhaMDAra che. uttama vara ane kanyAnA yoge A yAga eTale yajJa paNa yathArtha thanAra jaNAya che. ||47nA thoDA dinamAM yajJavidhi sau nirvine saMpUrNa thaI, lagna kare zrI rAmana sAthe sItA taNI saMmati laI; samAcAra dazarathane maLatAM teDe vara-vaghuM nija puramAM, indrasamA zrI rAma virAje, snehasahita sahodaramAM. 48 artha :- thoDA ja divasomAM yajJanI sarva vithi nirvine saMpUrNa thatAM sItAnA lagna tenI sammati laIne rAjA janake zrIrAma sAthe karyA. A samAcAra dazaratha rAjAne maLatAM vara-vadhUne potAnA nagaramAM AvavA teDuM mokalyuM. ghera AvyA pachI indra samAna zrI rAma potAnA sarva bhAIo sAthe premasahita ayodhyA nagarImAM birAje che. 48 (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 mAtapitAne ati saMtoSI rAmasatA nija nagara vase; bhramara-koyala svaravAdyo laIne vasaMta Rtu AvI vilase; navIna aMkuro ghare vanaspati, parNa nUtana phUpa raMga ghare, latA mukulita smita kare, koI praphulla phUle hAsya kare. 1 2 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 485 artha - mAtapitAne ati saMtoSa ApatA zrI rAma ane sItA satI potAnA nagaramAM ja nivAsa karIne rahyAM che. teTalAmAM caitra vaizAkha mahinAnI vasaMtaRtu AvI pahoMcI. bhamarAo ane koyalo potAnA svararUpa vAdyo vaDe manohara avAja karavA lAgyA. vanaspatioe paNa navA aMkuro ghAraNa karyA. parNa eTale pAMdaDAo paNa jUnA kharI jaI navA AvIne navInarUpa raMgane ghAraNa karavA lAgyA. mukulita eTale artha UghaDelI kaLIvALI latA paNa smita eTale manamAM AnaMdita thavA lAgI ane koI latA upara phala AvI javAthI te jANe praphullita thaIne hAsya karavA lAgI. ||15. nirmaLa nabhathI caMdra-cAMdanI nayanAnaMda-janaka varSe, dakSiNa vAyu puSpaparAge saravara-zaitye ura sparze; RturAja-sukha devA dazaratha lakSmaNa-lagna-vidhi racatA, pRthvIdevI saha zata kanyA paraNAvI utsava karatA. 2 artha:- AvI vasaMtaRtumAM nirmaLa nabha eTale AkAzamAMthI caMdramAnI cAMdanI AMkhone AnaMdajanaka varSavA lAgI. dakSiNa dizAno pavana puSpaparAganI zreSTha sugaMghane sparzI sarovaranA ThaMDA jaLanI sAthe vaheto hRdayane sparzavA lAgyo. AvA RturAja eTale vasaMtaRtunA sukha ApavA rAjA dazaratha lakSmaNanA lagnavidhinI yojanA karavA lAgyA ane pRthvIdevInI sAthe ekaso kanyAo zrI lakSmaNane paraNAvI utsava karavA lAgyA. ||rA) avasara dekhI eka divasa banne vara dazarathane vInave "kAza-dezamAM nagara banArasa kulakramagata avanati suMcave, svAmI vagara samRddhi na gharatuM, hoya hukama to tyAM varsIe, ghanasaMpanna suzobhita karIe, bhujabaLane paNa kaMI kasIe." 3 artha - avasara dekhIne eka divasa banne vIra zrI rAma ane zrI lakSmaNa potAnA pitAzrI dazaratha pratye vinayasahita kahevA lAgyA ke kAzI dezamAM Avela nagara banArasa te kula kramAgata eTale ApaNA pUrvajonI paraMparAthI ApaNA ja AdhIna varte che, paNa hAlamAM te deza avanati sUcave che. svAmI vagara te deza samRddhine pAmato nathI. mATe Apano hukama hoya to ame tyAM jaIne vasIe. tene ghanasaMpatti vaDe suzobhita karI tathA amArA bhujabaLane paNa kaMIka kasI joIe ke te kevuM che? gAyA nRpa dazaratha kahe: "sahI zakuM nahi viyoga banne vIra taNo, bharatAdika pUrvaja ahIM vasiyA, A ja ayodhyA prathama gaNo. eka ja nabhamAM sUrya-caMdra vasI vistAre nija teja bathe, tema pratApa tamAro vaghaze; ahIM rahevAthI sarva saze."4 artha - dazaratha rAjA kahe : tame javAthI tamArA banne vIrono viyoga huM sahI zakuM ema nathI. ApaNA pUrvajo zrI RSabhadevanA putra bharata vagere rAjAo paNa prathama A ayodhyAmAM ja vasyA hatA. eka ja AkAzamAM jema sUrya ke caMdra vasIne potAnuM teja AkhI pRthvI upara vistAre che tema tamAro pratApa paNa ahIM rahevA mAtrathI AkhI pRthvI para vRddhi pAmaze ane sarva kAryanI siddhi thaze. [4 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 dazaratha vAre topaNa banne kahe : "niSegho snehavaze, topaNa unnatinA utsuka nara nahi utsAha kadI tajaze. zUravIratAno saMbhava jyAM sutha, puNyasthiti jyAM sudhI dase, tyAM suthI zatru para jaya karavA rAjaputranuM mana talase. 5 artha:- pitAzrI dazaratha vAratA chatAM banne putro kahevA lAgyA, Apa snehavaza amane tyAM javAno niSegha karo cho, to paNa unnati sAghavAnA utsuka evA naro potAnA utsAhane kadI choDatA nathI. jyAM sudhI zUravIratAno saMbhava che temaja puNyanI sthiti paNa jyAM sughI anukULa dekhAya che tyAM sudhI zatruo upara vijaya meLavavAnI kAmanA rAjaputranA aMtaramAM rahyA kare che. //pA niSphaLa taru pakSIgaNa tajatAM, tema nirudyamIne tajaze - sarva saMpadA ekI sAthe, koI kAma nahi karI zakaze." zUravIra saMtAnone ghaTatAM vacana suNI nRpa harSa ghare, rAjamugaTa gharI rAma-zire, nRpa lakSmaNane yuvarAja kare. 6 artha:- phaLa vagaranA vRkSane jema pakSIgaNa tajI de che tema udyama vagaranA puruSane sarva saMpatti eka sAthe tajI deze pachI te koI kAma karI zakaze nahIM. zUravIra saMtAnone ghaTatAM evA vacana sAMbhaLI rAjA dazarathe harSita thaI zrI rAmanA zira para rAjamuguTa gharyuM. ane zrI lakSmaNane yuvarAjanI padavI pradAna karI. kA. bhUpati-vibhUti pragaTe tevI AziSa de nRpa kharA ure, dazaratha rAya vidAya daI kahe : "vaso banArasa zubha nagare." nagara praveza kare be bhAI, nagarajano utsava karatA, dAna-mAnathI saMtoSI purajananuM hita vIra ura tharatA. 7 artha - rAja-vaibhava pragaTe evI aMtaranI kharI AziSa ApatAM rAjA dazaratha temane vidAyanI AjJA saha kahevA lAgyA ke bhale tame zubhanagara evA banArasamAM vAsa karo ane svaparahitamAM sadaiva tatpara rahI manuSyabhavane saphaLa karo. zrI rAma ane zrI lakSmaNa banne bhAIoe nagara banArasamAM praveza karyo tyAre nagarajanoe moTo utsava karyo. tyAM rahI prajAjanone sadA dAna tathA mAna ApI saMtuSTa karavA lAgyA. nagarajanonuM hita sadA hRdayamAM ghAraNa karIne te vIrano rAjya karatA tyAM rahevA lAgyA. ||zA pUrva maryAdA toDe nahi, nIti-puraHsara rAjya kare, jana-kalyANaka kAryo tatpara navIna nRpa bahu hoMza ghare; rAmarAjya' jagamAM paMkAyuM, duSTa Dare nRpadaMDa thakI, ziSTa taNuM sanmAna thatAM te paMDitapura banyuM nakkI. 8 artha - pUrvajoe nizcita karela maryAdAnuM te kadI ullaMghana karatA nathI temaja pUrepUrI nIti saha rAjya karavA lAgyA. lokonuM kalyANa arthAt kema bhaluM thAya evA ja sarva kAyamAM navIna rAjAnA hRdayamAM bahu hoMza hovAthI temAM ja te tatpara rahevA lAgyA. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 487 jethI "rAmarAjya' jagatamAM bahu prasiddhi pAmyuM. duSTa loko zrI rAmanA rAjyadaMDathI DaravA lAgyA ane ziSTa eTale sajjana puruSonuM sanmAna thatAM te banArasa paMDita puruSonuM nagara banI gayuM. duSTonuM damana karavuM ane sajjanonuM pAlana karavuM e "rAmarAjya'nI aTala nIti banI gaI. rAjya kare laMkAmAM rAvaNa pratinArAyaNa-pada pAmI, eka divasa Ave tyAM nArada nabhacArI, kutUhalakAmI; rAvaNa daI sanmAna kahe : "kaMI vAta karo kautukakArI." nArada vaNavicAryuM vadatA : "vAta kahuM huM hitakArI- 9 artha :- have rAvaNa viSenI vAta kare che - laMkA dezamAM zrI rAvaNa pratinArAyaNanI padavI pAmI rAjya kare che. eka divasa AkAzamAM gamana karanAra ane kutUhala karavAmAM jene rasa che evA nArada tyAM AvI caDhyA. rAvaNe sanmAna ApI kahyuM ke tame badhe pharo cho to koI kautukakArI vAta kaho. tyAre nArade vagara vicAre kahyuM ke eka vAta tamArA hitanI che te sAMbhaLo. lA. nagara banArasathI huM AvuM, rAma nRpati bahu garva ghare. yajJanimitte teDI rAmane janaka kanyAdAna kare. Ama anAdara karI Apano sarvoparI suMdara varatA, rAma mahArAjA banI beThA, lakSmaNa paNa yuvarAja thatA. 10 artha :- huM nagara banArasathI AvuM chuM. tyAM rAma rAjA bahu garva gharIne rahe che. yajJanA nimitte janaka rAjAe rAmane bolAvI potAnI putrInuM kanyAdAna karI dIdhuM. Ama Apano anAdara karI te sarvoparI suMdarI sAthe lagna karIne rAma mahArAjA banI beThA ane lakSmaNa paNa yuvarAja padavIne pAme gayA. ||10|ii. sahI zakuM nahi bhAgyahInane ghera sItA gaMgA jevI. rAvaNarAya-mahodadhi zothI zobhAspada pAme tevI. yuddha viSe nahi phAvI zakazo lakSmaNa bahu baLavaMta gaNo; vicAra kara ko kaLa vAparajo, mata laI koI maMtrI taNo." 11 artha :- bhAgyahInane ghera gaMgA jevI sItA hoya e huM sahI zakato nathI. te gaMgA jevI sItA to traNa khaMDanA aghipati rAvaNarAjArUpa mahAsamudramAM AvIne bhaLe to ja te zobhAspada gaNI zakAya. paNa temanI sAthe yuddha karIne tame phAvI zakazo nahIM. kAraNake lakSmaNa bahu baLavAna puruSa che. vicAra karIne koI maMtrIno mata laI kaLa vAparajo to ja phAvI zakazo. 11. vAta suNI kahe rAvaNa : "suNazo zIdhra pratApa dazAnanano." vidAya daI nAradane, ciMteH "levo mata maMtrI-janano." maMtrImaMDaLamAM kahe rAvaNa : "dazarathanA be bALa taNomuja pada levA yatna chUpo che, te bannene zIdhra haNo. 12 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- A vAta sAMbhaLIne rAvaNe garvathI nAradane kahyuM ke A dazAnanano kevo pratApa che te zIdhra tamArA jANavAmAM Avaze. nAradane vidAya ApI rAvaNe ciMtavyuM ke maMtrI janano paNa mata AmAM levo joIe. maMtrI maMDaLa vacce rAvaNa kahe : dazarathanA be bALako rAma ane lakSmaNa nAme che, temano chUpo prayatna mAruM A rAjyapada levAno che, mATe te bannene zIdhra haNI nAkho. 12aa. rAma nAmanA duSTa puruSanI sItA nAmaneM strI haravI, bannene haNavA mATe kaho yukti saphaLa zI AdaravI?" mArIca maMtrI kahe: "parastrI-haraNa maraNa sama sajjanane, apayazakArI, satyulalaMchana, aghaTita kAma dIse amane. 13 artha - rAma nAmanA A duSTa puruSanI sItA nAmanI strI che tene haravI che ane rAma lakSmaNa bannene haNavA mATe saphaLa yukti kaMI AdaravI te kaho? mArIca nAmano maMtrI kahe : parastrInuM haraNa karavuM e to sajjananA manane maraNa samAna che. apayazakArI, satkalamAM laMchana lagADanAra evuM aghaTita kAma amane to te lAge che. /13aaaa. anya upAyo ari haNavAnA zUravIrane ghaTatA levA; kalpakALa suthI jana niMde te duSTa vicAro tarjI devA." rAvaNa kahe: basa rAkha have; bahu DahApaNamAM nahi lAbha dIse, sugama upAya seMjhI Ave to bhaNa sItA haravA viSe." 14 artha - koI bIjA ghaTatA upAya zatrune haNavAnA zuravIrane levA joIe. paNa kalpakALa sudhI loko jene niMde evA duSTa vicAro paNa tajI devA joIe. te sAMbhaLI rAvaNa kahe : basa have tArA DahApaNane mUkI de, AmAM kaMI lAbha nathI. sugama koI upAya sItAne harI lAvavAno sUjhI Ave to kahe. 14 mArIca kahe : jo Ape evuM karavA nizcaya karI lItho, dakSa daMtIthI sItA rIjhavo, mArga bIjo nathI ko sIgho. Apa prati anurAga ghare to sahaja upAye te haravI, bane nahIM anurAgI to pachI haTha ke baLajabarI karavI." 15 artha - mArIca kahe jo Ape evuM karavAno nizcaya karI lIdho che to dakSa dUtIne mokalI sItAne rIjhavo. enA jevo bIjo koI sIdho mArga tene meLavavAno nathI. ApanA pratye te anurAga ghAraNa kare to sahaja upAye te harI zakAya ane jo anurAgI nahIM bane to ja haTha ke baLajabarIno upAya che. 15nA samajAvI surpaNakhAne nabha-raste turta vidAya karI; citrakUTa para vasaMtalIlA rAma rame tyAM te UtarI. premakalaha sItAno patavI rAma phare giri caupAse; vRddha vanitA-veSa gharI surpaNakhA gaI sItA pAse. 16 artha - sUrpaNakhAne rAvaNe samajAvI AkAzamArge turta tene vidAya karI. citrakUTavana je naMdanavanathI paNa zreSTha che. tyAM zrI rAma vasaMtalIlA karatA hatA tyAM jaI te UtarI. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 488 sItA sAthe premakalaha patAvIne zrI rAma parvatanI cAre bAju pharatA hatA; tyAre vRddha strIno veSa gharI surpaNakhA sItA jyAM badhI sakhIo sAthe vRkSa nIce beThela che tyAM AvI pahoMcI. ||16aaaa Dosa kahe : "kaho kevA puNya tame ramo nRpati saMge, huM paNa tema karI A nRpanI rANI banI ramuM navaraMge." lakSmaNapatnIvarga hasI kaheH "citta taruNa A DosI taNuM." DosI kahe "muja hAMsI karo nahi, oNvana tamAruM saphaLa gaNuM."17 artha - DosImAnuM rUpa banAvI surpaNakhA kahevA lAgI : aho kevA puNyavaDe tame A rAjA sAthe ramo cho. huM paNa tenuM puNya karIne A rAjAnI rANI banI temanI sAthe navaraMge ramuM. tyAre lakSmaNanA patnIvarge hasIne kahyuM ke A DosImA thaI gayA chatAM haju temanuM mana to javAna che. tyAre DozImA kahe : mArI hAMsI karo nahIM. huM to tamAruM jIvana saphaLa gaNuM chuM. I/17thA karuNA ANI kahe satAH "re! strIbhavamAM zuM sukha mAne? jaNAya ajANI AtmahitathI, saphaLa rjIvana mAne Ane? strIbhava anubhavatI A sarve aniSTa phaLa pAmI pApe, viSaya-suMkhanI icchA pAchI parabhavamAM durgati Ape. 18 artha - te samaye dayA lAvIne satI sItAe kahyuM : mAjI! tuM A strIbhavamAM zuM sukha mAne che ? tuM AtmAnuM hita zAmAM che, ethI ajANa jaNAya che, tethI AvA strI avatArane tuM saphaLa jIvana mAne che. strIbhavamAM aneka duHkha anubhavatI A sarve pApanA aniSTa phaLane pAmI che. A strI paryAya mahApApanuM phaLa che vaLI viSaya sukhanI vAMchA rAkhavAthI pharI te parabhavamAM durgati ja Apaze. //18 aniSTa-lakSaNavaMtI kanyA koI na paraNe, dukhI rahe; kuTuMba-keda kula-rakSA kAje maraNa sudhI strI mAtra sahe. piyara sAsare zokarUpa jo vaMdhyA rahe durbhAgya vaDe; apaMga, roga thaye pati tajatA; kalahakArI pati nitya naDe. 19 artha :- strIbhavamAM kevA kevA duHkha che, te sItA satI have surpaNakhAne samajAve che - aniSTa lakSaNavALI ke kurUpavAna kanyA hoya to tene koI paraNe nahIM. tethI zoka sahita tene gharamAM ja rahevuM paDe che. kuTuMbamAM keda samAna maraNa paryata rahIne tene kulanI rakSA karavI paDe che. jo durbhAgyavaza lagna karIne vaMdhyA eTale putra vagaranI rahe to piyaramAM ane sAsare banne gharamAM te zokanuM kAraNa thAya che. apaMga ke rogI thaI jAya to teno pati paNa tene choDI de che. athavA pati kalaha karanAra maLyo to tene te nitya pIDe che. II19aaaa. dukhadAvAnalanA saMtApe baLe jema velI vananI, mAse mAse koI aDe nahi, sadAya zaMkA strIjananI. cakravartInI putrInuM paNa parAdhIna jIvana jANo, zokya taNA saMtApa sahe bahu mAnabhaMga-bhaya mana ANo. 20 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - Ama aneka prakAranI pIDA pAmatI strI duHkharUpI dAvAnalanA saMtApe vanamAM rahelI vela samAna baLyA kare che. pratimAse Rtugharma samaye tene koI aDatuM paNa nathI, evI aspRzya banI jAya che. strInA svabhAvamAM saheje mAyAvIpaNuM hovAthI tenA cAritryane viSe sadA zaMkA ja rahyA kare che. cakravartInI putrI hoya to paNa tene bIjAnA caraNonI sevA karavI paDe che. evuM parAdhIna jIvana strInuM hoya che. potAnI bIjI zokya hoya tenA saMtApa sahana karavA paDe che. athavA bIjI zokyamAM patino anurAga vizeSa hoya to potAnA mAnabhaMgano bhaya sadA manamAM rahe che ane mAnabhaMga thaye tene du:kha veThavuM paDe che. 20gA. garbha-prasava-rogAdi duHkho, putra-prasavathI zoka gaNo, saMtAna-dukhe ke maraNa-viyoge citta-citA-saMtApa ghaNo. vighavAnAM dukhano nahi Aro, gharma-kriyA nahi sabaLa bane. salAha-yogya gaNAya na nArI mahAkAryamAM capaLa mane. 21 artha - garbha ghAraNa karI nava mAsa putrabhAra vahana tathA prasavanA samaye aneka rogAdinA duHkho veThavA paDe che. temAM vaLI putrIno janma thayo to gharamAM zokanI chAyA prasarI jAya che. saMtAna thayA pachI te duHkhI thatuM hoya ke marI jAya to tenA viyogathI manamAM ghaNI ciMtAno saMtApa citAnI samAna bALe che. jo te durbhAgyavaza vidhavA banI gaI to tenA duHkhano kaMI pAra nathI. strInA paryAyamAM gharmanI kriyA baLavAna thaI zakatI nathI. strInuM mana capaLa hovAthI mahAkArya karavAmAM tenI salAha paNa yogya gaNAtI nathI. 21 AvI niMdya avasthAmAM sukha mAna cahe, viparIta-mati, re! nirlajja, jarAvayamAM paNa AtmavicAra nathI karatI. strIpada pAma satItva dIpAve to jagavaMdya kRtArtha satI, rUparahita, nirdhana, rogI ke duSTa pati paNa nahi tajatI. 22 artha :- e sivAya bIjA paNa aneka doSo sAghAraNarUpathI bIjI strIomAM jovA maLe che. mATe AvA niMdya strI paryAyamAM sukha mAnI tene tuM icche che tethI tArI buddhija viparIta thaI gaI che ema jaNAya che. je nirlajja! vRddhAvasthAmAM paNa tuM AtmavicAra karatI nathI tethI tuM durbhAgyazALI che. strI avatAra pAmIne satItvapaNAne dIpAve to te jagatanA jIvone vaMdana karavA lAyaka thAya che. ane tenuM satItvapaNuM paNa tyAre ja kRtArtha gaNAya ke jo teno pati rUparahita hoya, nirbana hoya, rogI hoya ke duSTa hoya to paNa te tene kadI choDe nahIM to. "bAI, rAjapatnI ho ke dInajanapatnI ho, paraMtu mane tenI kaMI darakAra nathI. maryAdAthI vartatI meM to zuM paNa pavitra jJAnIoe prazaMsI che. saguNathI karIne jo tamArA upara jagatano prazasta moha haze to he bAI, tamane huM vaMdana karuM chuM." (va.pR.7) cakravartI kardI kare yAcanA toya cahe nahi para pati je, kuSTi ke caMDALa samo gaNI dUra rahe sumati sata te. balAtkArathI koI satAve to sata bALI bhasma kare, pativratA satI strInI sAme maravA DagaluM koNa bhare?" 23 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 4 91 artha :- bIjA puruSanI vAta javA daIe paNa koI cakravartI tenI icchA kare to tene parapati mAnI kadI iche nahIM, paNa tene koDhI ke caMDALa samAna gaNI tethI dUra rahe. te ja samyaka mativALI satI che ema huM mAnuM chuM. balAtkArathI koI satAve to tene paNa satI strI potAnA satItvanA baLathI bALIne bhasma karI de. AvI pativratA satI strInI sAme koNa marada maravA mATe DagaluM bhare. 23 sItA-vacana suNI surpaNakhA citta viSe ciMtavatI ke : caLe acaLa meruM, paNa kadI nA citta sItAnuM caLI zake. "ghera kAma che, vAra ghaNI thaI", kahIM satIne namI dUtI gaI rAvaNa pAse pahoMcI vinaya saha dUtI vade dilagIra thaI 24 artha - sItA satInA AvA vacana sAMbhaLI surpaNakhA manamAM vicAravA lAgI ke kadAca acaLa meruparvata calAyamAna thaI jAya paNa A satI sItAnuM mana kadI paNa calAyamAna thaI zake ema nathI. ema vicArI surpaNakhA satI sItAne namIne kahevA lAgI ke mAre ghare kAma che ane ghaNIvAra thaI gaI che mATe huM jAuM chuM ema kahIne dUtI banIne AvelI te surpaNakhA rAvaNa pAse jaI pahoMcI ane vinayapUrvaka dilagIra thaIne rAvaNane badhI hakIkata kahevA lAgI. 24 "idravaja paNa bherdI zake nahi dRDha zIla-nizcaya-sItA taNo, Apa taNo abhiprAya jaNAvI zakI na, Dara pAmI ja ghaNo." krogha karI kahe rAvaNa : "jUThI vAta na mAnuM jarI kharI; bAhya DoLathI bhaDakI bhoLI, catura hUMtIpada gaI vIsarI. 25 artha - sItA zIlavatI che. sItAnA zIla pALavAnA draDha nizcayane indravaja paNa bhedI zake ema nathI. huM zIlavatI sItAnA satItvabaLathI bhaya pAmIne Apano abhiprAya paNa jaNAvI zakI nahIM. tyAre krogha karIne rAvaNa kare tArI badhI vAta jADhI che, temAMthI jarApaNa vAta huM kharI mAnI zakuM nahIM. sItAnA bAhya DoLathI tuM bhoLI bhaDakI gaI ane catura evI tuM dUtI hovA chatAM, dutIpadane ja visarI gaI. rapA nAgaNapheNa taNA phutkAre DarI vArdI zuM nahi jhAle? nArInI caMcaLa vRttine karI-karNa upamA Ale." bacAva karavA kahe surpaNakhAH "lalanA te lalacAtI nathI, vaibhava-bhoganI nahi tyAM khAmI, sura-sukha tuccha jaNAya ati. 26 artha - koI nAgaNa pheNa karIne utkAra kare to zuM maMtravAdI DarIne ene jhAlato nathI? nArInI caMcaLavRttine zAstromAM karI-karNa eTale hAthInA kAna sAthe upamA apAya che; je haMmezAM calita thayA kare che. tyAre bacAva karavA surpaNakhA kahevA lAgI ke sItA jevI lalanA te koI bhogopabhoganI vastuothI lalacAya evI nathI. kAraNa sItAne tyAM vaibhava bhoga sAmagrInI koI khAmI nathI. te sAmagrInI sAme mane to devatAI sukha paNa ati tuccha jaNAya che. [26aaaa. zUravIratAdika guNa-varNana to rAma samAna na koI taNuM; svayaM kalAmUrti sItA tyAM sarva kalAghara hIna gaNuM." Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mArI maMtrI saha rAvaNa paNa vimAna laI nabhamAM cAle, citrakUTa vanamAM jaI pahoMce jyAM sItA sukhamAM hAle. 27 artha :- vaLI surpaNakhA kahe jo huM tamArA zUravIratAdika guNanuM varNana karI tene prasanna karuM paNa rAma samAna koI zUravIra jaNAto nathI. bIjI koI kaLA batAvIne raMjIta karuM paNa svayaM sItA ja kalAnI mUrti che; tyAM bIjA sarva kalAdharane huM hIna gaNuM chuM. AvA surpaNakhAnA vacana sAMbhaLI rAvaNa paNa mArica maMtrInI sAthe vimAnamAM besI AkAzamAM cAlavA lAgyo. ane jyAM sItA satI sukhamAM hAlI rahI che evA citrakUTa nAmanA vanamAM te AvI pahoMcyo. //ra7LI rAvaNanI AjJAthI mArIca maNimaya mRga-baccuM banato, te dekhI sItA kahe: "svAmI, bahuraMgI mRga mana-gamato!" sItAnA manoraMjana arthe haraNa pakaDavA rAma jatA, ghaDI nikaTa, ghaDI vikaTa pathe dUra dekhI rAma cakita thatA. 28 artha - rAvaNanI AjJAthI mArica maMtrI maNiratnothI yukta haraNanuM baccuM banyo. te dekhIne sItA zrI rAmane kahe svAmI! A bahuraMgI haraNa mArA manane raMjita kare che. sItAnA manaraMjana mATe te haraNane pakaDavA zrIrAma cAlatA thayA. te haraNa ghaDIkamAM nikaTa lAge ane ghaDIkamAM vikaTamArgamAM jatuM joIne zrIrAma cakita thatA hatA. 28aaaa. viparIta vidhithI mAyAmaya mRga dUra dUra laI jAya, are! zabda kare ne ghAsa care, nirbhaya thaI hAtha lagoya phare; vaLI UchaLI ya chalaMga lagAvI doDe, hAMphe dUra rahyo, gardana vALI pAchaLa bhALa; Akhara gagana alopa thayo. 29 artha - viparIta bhAgyano udaya thavAthI are! e mAyAmaya mRga zrI rAmane dUra dUra laI jAya che. kyAreka zabda kare, kyAreka nirbhaya thaIne ghAsa caravA lAgI jAya, kyAreka hAtha mAtra ja dUra jaNAya ke jANe pakaDI laIe. vaLI kyAreka chalaMga mArI UchaLIne doDe, vaLI dUra rahyo rahyo hAMphe ane kyAreka garadana vALIne pAchaLa juve, ema karatAM karatAM Akhare te mRga AkAzamAM alopa thaI gayuM. rA. jema ghaDAmAM sApa purAyo rahe nizcaSTa azakti lahI, tema ja rAma cakita mane nabhamAM nIrakhe nizcaSTa rahI, strIvaza-citta thayelA nara nija kArya-vicAra-vihIna bane, tema manohara haraNa-smaraNamAM rAma UbhA ati dUra vane. 30 artha :- jema ghaDAmAM purAyelo sApa azaktinA kAraNe ceSTA vagarano jaNAya, tema zrIrAma paNa ceSTA vagaranA thaIne Azcaryacakita banI jaI AkAzamAM ja jotA rahI gayA. kahyuM che ke strIne vaza banela naranuM citta, te potAne karavA yogya kAryanA vicArathI vihina banI jAya che. tema sItAnA manoraMjana mATe manohara haraNanA smaraNamAM zrIrAma ati dUra vanamAM ja nizcaSTa UbhA rahI gayA. 30aaaa tevAmAM to rAmaveSa gharI rAvaNa jAnakI pAse gayo, kahe: "haraNane nagara mokalyuM; nagara javAno vakhata thayo. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 493 priyA, pAlakhImAM beso, A azva upara huM AvuM chuM." jAnakI pAlakhIrUpa vimAne beThAM ke caDhI jAya UMcuM. 31 artha :- teTalA samayamAM to rAvaNa mAyAvaDe zrIrAmano veSa dhAraNa karIne jAnakI arthAt sItAjI pAse jaIne kahevA lAgyo ke haraNane to nagaramAM AgaLa mokalI dIdhuM che, ane have saMdhyAkALa thavAthI ApaNane paNa nagaramAM javAno vakhata thaI gayo che. priyA! tame pAlakhImAM beso. huM A azva upara savAra thaIne AvuM chuM. jAnakI-sItA mAyAvaDe banAvela pAlakhIrUpa vimAnamAM beThA ke te UMce AkAzamAM caDhI gayuM. 31 satI-ziromaNi nAgaNa sAthe rAvaNa ramavA yatna kare, pragaTa thaI puSkara vimAne duSTa vacana AvAM UcareH "bhaya, lajjA ne rAma-prema taLuM, bana rAvaNanI paTarANI, sukha bhogava traNa khaMDa gharAnuM, varI mujane karuNA ANI."32 artha - satIomAM ziromaNi sItA sAthe rAvaNa ramavA yatna kare te to nAgaNa sAthe ramavA jevuM che. sItArUpa nAgaNane potAnA mRtyu mATe ja te laMkAmAM laI Avyo. pachI potAnuM vAstavika svarUpa puSkara vimAnamAM pragaTa karIne AvA duSTa vacana sItA pratye kahevA lAgyo : bhaya, lajjA ane rAmano prema tajI rAvaNanI paTarANI bana. mArA para karuNA lAvIne mane varI traNa khaMDanI pRthvInuM sukha bhogava. 3rA. karNaphUla sama zabdo suNatAM satI sItA mUrzita thAtI; gagana-gAminI vidyA vinaze, zIlavatI-sparze phUThI jAtI; tethI vidyAtharIo dvArA zIta upacAro zIdhra karyA, thatAM saceta sItA ghIraja ghara bole bolo roSabharyA : 33 artha - AvA rAvaNanA kAnane phUla samAna zabdo sAMbhaLI satI sItA mUrzita thaI gaI. rAvaNe vicAra karyo ke jo A zIlavatIno sparza thayo to mArI AkAzagAminI vidyA zIdhra naSTa thaI jaze ane vaLI te rUThI jaze. tethI vidyAgharIo dvArA tenA zIdhra zIta upacAro karyA. jethI te saceta thaIne ghIraja ghAraNa karI, roSabharyA zabdo rAvaNa pratye bolavA lAgI. 33 "aghamAma aDato nahi mujane, bola na koI bola have, pativratAno prANa zIlaguNa tRNa sama rAma vinA sau bhave. tuccha gaNI A prANa tajuM paNa zIlakhaMDana nahi kadIya thaze, zAzvata meruM sama muja nizcaya, samaja; nahIM to marI jaze." 34 artha - re aghamaghama! mujane aDato nahIM. bolavAnuM baMdha kara. eka paNa bola have bola mA. pativratAno prANa te zIlaguNa che. A bhavamAM rAma vinA mAre mana sau tRNa samAna che. A prANone paNa tuccha gaNIne tajI daIza paNa zIlakhaMDana koIkALe nahIM karuM. zAzvata meru samAna A mAro nizcaya che. tene samaja; nahIM to tuM marI jaIza. I[34nA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samayocita uttara daI sItA vrata ghAraNa evuM karatI, "rAmacaMdranA kSemakuzaLanI vAta suNuM nahi satyavatI tyAM sudhI mauna niraMtara ghAruM, bhojanano paNa tyAga karuM." tapasvinI sama bhaiSaNa-azana tarjI pALe vrata evuM kaparuM. 35 artha - samayane ucita rAvaNane uttara daI satI sItAe evuM vrata ghAraNa karyuM ke zrIrAmacaMdranA kuzaLakSemanI vAta satyasvarUpe mArA sAMbhaLavAmAM Ave nahIM tyAM sudhI niraMtara mauna ghAraNa karIne rahIza ane bhojanano paNa tyAga karuM chuM. Ama tapasvinI samAna banI AbhUSaNa ane bhojanano paNa tyAga karI te kaparuM vrata pALavA lAgI. rUpA rAvaNane paNa lAgyuM ke nahi koI rIte hamaNAM palaLe, kAlakrame e rAma vIsaraze, TUMkuM udyAna azoka taLe; tarjI udyAna gayo laMkA tyAM cakra pragaTiyuM zastra-gRhe, laMkAmAM utpAta thayA te maraNa-saeNcaka gaNI, maMtrI kahe : 36 artha :- rAvaNane paNa lAgyuM ke hamaNAM A koI rIte palaLe ema nathI. samaya vItatAM e rAmane vIsarI jaze. mATe hAlamAM ene bagIcAmAM azoka vRkSa nIce mUkI dauM. sItA satIne bAgamAM mUkI rAvaNa laMkApurImAM gayo. tyAM zastrAgAramAM kAlacakra samAna cakraratna pragaTa thayuM ane laMkAmAM aneka maraNa sUcaka utpAta thavA lAgyA tene joIne maMtrI kahevA lAgyA. /36 rAmacaMdra baLabhadra thavAnA. lakSmaNa nArAyaNa samajo abhyadaya banneno dIse, satI sItAnI Aza tajo; azubha-gUMcaka utpAdo puranA samajI dUra kalaMka karo, yuga yuga nAma vagove tevuM kAma nahIM manathI ya smaro."37 artha - maMtrIoe rAvaNane jaNAvyuM ke rAmacaMdra, baLabhadra thavAnA che ane temanA nAnAbhAI lakSmaNane nArAyaNa samajo. A banneno vartamAnamAM abhyadaya eTale caDhato puNyano udaya che. mATe tame satI sItAnI AzA mUkI do. nagaramAM thatA aneka azubha-sUcaka utpAdone samajI A sItA satI pratyeno moha mUkI, kalaMkane dUra karo. yuga yuga sudhI tamAruM nAma vagove evA kAmanI tame manathI paNa smRti na karo. 3zA maMtrIne uttara de rAvaNa : "vagara vicAryuM kema kaho? yukti-viruddha vacana bolo cho, sItA haraNa zubha zukana kahoH sItArUpI strI-ratna maLyuM ke cakraratna utpanna thayuM, have aghipati chaye khaMDano banavAno, duHkha sarva gayuM." 38 artha - maMtrIone uttaramAM rAvaNa jaNAve che ke tame vicAryA vagara kema bolo cho? yukti viruddha vacana bolo cho. sItAnuM haraNa karavuM e to zubha zukananuM cihna che. sItArUpI strIratna maLyuM ke zastrAgAramAM cakraratna paNa utpanna thayuM. have to huM chae khaMDano aghipati banIza. sarva duHkha have nAza pAmI gayA. 38 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 495 citrakUTa para parijana sAMje rAma-sItAnI zogha kare, khedabhinna citte pharatAM dUra rAma maLyAthI harSa ghare; vyAkuLa banI parijanane pUcheH "sAthe sItA kema nathI?" kahe sevako, "chAyA sama sItAjI dUra haze na ati." 39 sItAne rAvaNa harI gayA pachI zrIrAma lakSmaNa vagerene kema jANa thAya che te jaNAve che : artha - citrakUTa vanamAM sAMje kuTuMbIjano rAma-sItAnI zogha kare che paNa te maLatA nathI. kheda khinna citte pharatA jyAre zrIrAma vanamAM dUra paNa maLI gayA tyAre sarvene harSa thayo. te samaye zrI rAme vyAkuLa banIne kuTuMbIjanone pUchyuM ke tamArI sAthe sItA kema nathI? tyAre sevako kahevA lAgyA : chAyAnI samAna ApanI sAthe rahenArAM sItAjI ati dUra nahIM hoya, ahIM ja haze. 39 sarve zodhe tvarA karI tyAM vAMsa uparathI vastra jaDe, rAma samIpa ApyuM, te dekhI sarva azubha-zaMkAe caDe; rAma kahe lakSmaNane mAyA-mRganI vAta kapaTakArI, tyAM to dUta utAvaLathI AvI de patra vinaya ghArI. 40 artha - have sarve sItAjIne zoghavA mATe utAvaLa karI tyAre vAMsa uparathI eka vastra maLI AvyuM. tene zrIrAma pAse ApyuM. te dekhIne sarva azubha zaMkAo karavA lAgyA. zrIrAma have lakSmaNane mAyAmaya mRganI baghI kapaTabharI vAta kahevA lAgyA. tyAM to utAvaLathI eka dUte AvIne vinayapUrvaka eka patra hAthamAM Apyo. 40nA vaLI kahe : he! deva, pitAe dIThuM svapna azubha AjerAhu rohiNI haraNa karIne gaganAMtara jaIne gAje; caMdra bhame nabha viSe ekalo zokAtura banI ahIMtahIM', jAgI purohitane pUche : phaLa svapna taNuM zuM zAstra mahIM? 41 artha - vaLI te dUta kahevA lAgyo : he deva ApanA pitAzrI dazaratha mahArAje Aje eka azubha svapna joyuM. temAM rAha, rohiNIne haraNa karIne dura AkAzamAM laI jaI tyAM gAjavA lAgyo. ane caMdra ekalo zokAtura banIne ahIM tahIM AkAzamAM bhamavA lAgyo. mahArAje jAgI gayA pachI turaMta purohitane pUchyuM ke A svapnanuM zAstramAM phaLa zuM kahyuM che te kaho. ||41aaaa kahe purohita : "mAyAcArI rAvaNa sItA harI gayo, sItA-viraha vane ekalA bhame rAma' suNI zoka thayo. dazaratharAye karyo ravAnA turta mane A patra daI," mAhitI A maLatAM ciMtA sItAnI vaLI vaLI gaI. 42 artha :- purohita kahevA lAgyA ke rAhu jevo mAyAcArI rAvaNa rohiNI jevI sItAne harI gayo che. ane sItAnA virahe caMdra jevA rAmacaMdra ekalA vanamAM bhamI rahyAM che. A vRttAMta sAMbhaLIne mahArAja zokita thaI gayA. jethI mahArAja dazarathe A patra daIne mane ahIM tarta ravAnA karyo che. A mAhitI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 maLatAM sItAnI ciMtA have vaLI vadhI gaI. mArA prema pitAno smarI, patra te kholI vAMce rAma have : zrI ayodhyA purapati dazaratha premAliMgana saha seMcave. kumArayugalanI kuzalatA cahIM samAcAra vidita kare : dakSiNamAM laMkApati rAvaNa anyAye madamatta phare. 43 artha :- pitAnA premane smarI, zrIrAma patra kholIne vAMce che. temAM lakhela che ke ayodhyApurIpati dazaratha, putrone prema AliMgana sAthe beyakumAronI kuzaLatA cAhIne samAcAra vidita kare che ke dakSiNa dizAmAM laMkApati rAvaNa anyAyapUrvaka pravartIne madamatta eTale mArA jevo koNa che evA abhimAnathI unmatta thaIne phare che. II43aaaa kalaha-priya nArada sItAnI rU5-prazaMsA khUba kare, strIlaMpaTa rAvaNa te suNatAM satI sItA prati moha ghare; gharI rAma raeNpa harI sItA satI, laMkAmAM laMkeza gayo, duSTa duSTatA sAthI maravA mATe te taiyAra thayo. 44. artha - kalahapriya nArade sItAnA rUpanI prazaMsA rAvaNa samakSa khUba karI. te sAMbhaLIne strIomAM Asakta evo rAvaNa satI sItA pratye mohita thaI gayo. jethI rAmanuM rUpa ghAraNa karIne te laMkApati rAvaNa sItA satIne laMkAmAM laI gayo che. duSTa evo te potAnI duSTatA sAthIne have maravA mATe taiyAra thayo che. 44 rAvaNa haNavAnI taiyArI thatAM suthI ghIraja ghArI tana-rakSA karI nirbhaya rahevA zikSA ura de utArI evo dUta mudrA laI sItA kane ravAnA zIghra karo, bane baMdhu dIrghadraSTithI zoka, utAvaLa pariharo." 45 artha :- rAvaNane haNavAnI taiyArI thatAM sudhI satI sItA ghIrajane dhAraNa karIne potAnA zarIranI rakSA kare tathA nirbhaya rahe evI zikSA tenA hRdayamAM utArI zake evA koI dUtane zrI rAmacaMdranI mudrA laIne zIdhra ravAnA karo. temaja banne bhAIo paNa dIrghadraSTi rAkhIne zoka ane utAvaLane pariharajo. ane khUba vicArIne teno upAya karajo. 4pAA zirachatrano patra suNIne lakSmaNa krotha gharI ghareMke - "siMhazizu sAthe sasaluM zuM virogha karI raheze khaDuM ke? vinAzakALe viparIta buddhi' pApIne sUjhe pApe, satI sItAphaeNpa dAvAnalathI laMkAvana baLaze Ape."46. artha :- zirachatra evA pitAzrInA patrano bhAva sAMbhaLIne lakSmaNa krogha karIne ghaDUkI UThyA ke siMhanA baccA sAthe virogha karIne sasaluM kyAreya UbhuM rahI zakaze kharuM? jema vinAzakALe pApIne viparIta buddhi sUjhe che, tema satI sItArUpa dAvAnalanA teja pratApe laMkAnuM vana ApoApa baLI jaze. II46aaaa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma-2 497 samAcAra suNI bhAI bharata-zatrudhrAdika ekatra thayA, janakarAya paNa AvI maLiyA, vIra rasamAM sau bhaLI gayA. satA-prAptinA vivigha upAyo sarva maLI vicAre jyAM, be vidyAdhara rAma samIpe ArvI anujJA yAce tyAM. 47 artha - sItA satInA samAcAra sAMbhaLIne bhAI bharata ane zatrudana Adi baghA ekatra thaI gayA. janakarAjA paNa tyAM AvI maLyA. ane saumAM zuravIratA AvI gaI. satI sItAnI prAptinA upAyo baghA maLIne vicAratA hatA teTalAmAM be vidyAghara zrIrAma samIpe AvIne AjJA meLavavAnI yAcanA karavA lAgyA. 4 rAma kahe : "he! vIra kumAro, koNa Ape? kyAMthI Avo?" sugrIvakumAra kahe : "baLa-rAma taNAM darzanano A lhAvopUrva puNyathI Aje pAmyo; have vAta kahuM muja mananI; dakSiNa zreNInI kikiMghA janmabhUmi che A tananI. 48 artha - zrIrAma kahevA lAgyA ke he vIra kumAro, Apa koNa cho? kyAMthI Avo cho? tyAre sugrIvakumAra kahe pUrva puNyanA pratApe mane Aje zrI baLarAmanA darzana karavAno lhAvo maLyo. have huM mArA mananI vAta kahuM chuM. dakSiNa eNimAM Avela kiSThighA nAmanI nagarI che, te mArI janmabhUmi che. II48 vidyAgharapati balIndrane be putra vAli-sugrIva thayA, pitA vAlIne rAjya daI yuvarAja mane karI, cAlI gayA, lobhavaze muja pada chInavI laI deza-nikAla mane dIgho, muja pada pAchuM maLaze kyAre?" nAradane meM prazna kIgho. 49 artha :- vidyAgharanA pati balindrane vAli ane sugrIva nAme be putro thayA hatA. pitAe vAlIne rAjya daI, mane yuvarAja pade sthApI pote paraloka sidhAvyA. lobhavaza banIne mAruM yuvarAja pada chInavI laI vAlie mane deza-nikAla Apyo. meM ekavAra nAradamunine prazna karyo ke mAruM chInavI lIghela pada kyAre maLaze? Il49o. kahe nAradajI : "artha bharatanA nAtha rAma-lakSmaNa banaze, citrakUTa giri para jaI yAce maitrI to tuja kAma thaze.' suNI vAta muja mitra amitagati sahita ahIM Avyo Aze, sItA-prAptimAM sahAya karIzuM; have sItA jANo pAse. 50 artha - tyAre nAradajI kahe : artha bhAratanA nAtha rAma ane lakSmaNa banaze. te citrakUTa girI para hAlamAM che. tyAM jaIne temanI mitratAnI yAcanA kare to tAruM kAma thaI jaze. A vAta sAMbhaLIne mArA mitra amitagati sAthe huM AzA saha ahIM Avyo chuM. satI sItAne meLavavAmAM ame sahAya karIzuM. have sItA ApaNI pAse ja che ema jANo. pA. aNasama rUpa aneka gharI le muja mitra amitagati dUta bhalo, aNumAna sarve kahe tene jaze game tyAM, vIra kaLo." Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 rAma kahe : "muja mudrA tuM laI, turta satAnI pAsa jaI, Ava kuzaLatA kahI laMkA jaI, AzvAsana sItAne daI." 51 artha - A mAro mitra amitagati aNusamAna anekarUpa ghAraNa karI zake che. bhalA dUta jevo che. ene sarva aNumAna (hanumAna) kahe che. A game tyAM jaI zake che ane mahAnavIra jANo. A sAMbhaLI zrIrAma kahe : mArI mudrA eTale vIMTI laIne tuM turta sItAnI pAse laMkAmAM jA. ane sItAne amArI kuzaLatA jaNAvI AzvAsana ApIne pAcho Ava. //51|| namana karIne daMta thaI cAlyo cihna satAnA sarva suNI, aNumAna nabhamAM UDI Avyo, laMkA nIrakhe Atma-guNI; bhramara banIne zodhe sItA, rAjasabhA nIrakhI lIghI, aMtaHpuramAM bhamI vaLyo paNa bhALa na kyAMya maLI sIthI. 52 artha - zrIrAmane namana karI hanumAna dUta thaIne laMkA mATe ravAnA thayA. zrIrAme sItAnA sarva cihno batAvI dIdhA ke te kevI che. hanumAna AkAzamAM UDIne laMkAmAM AvyA. jeno AtmA guNavAna che evA hanumAna have laMkAne sItAnI bhALa mATe nIrakhI nIrakhIne jue che. te bhamarAnuM rUpa laIne sItA satIne zodhe che. rAjasabhA nIrakhIne joI lIdhI. rAjAnA aMtaHpuramAM paNa bhamI vaLyo paNa kyAMya sItAnI bhALa maLI nahIM. parA bhramara-kokilA kUjita upavana naMdana nAme jyAM nIrakhe, azokataru nIce sItA satI zoka sahita dekhI harakhe; kalpalatA sama sItAne ciMtA-dAvAnalamAM dekhI, rAvaNa prati ati krogha ghare dUta paNa avasara le che parakhI. 53 artha :- bhamarA ane kokilanA svarathI guMjAyamAna evA naMdana nAmanA bagIcAne jyAM joyo ke azokavRkSa nIce sItA satIne zokasahita beThelA joIne hanumAnanuM mana harSita thaI gayuM. kalpavelI samAna sItAne ciMtArUpI dAvAnalamAM baLatI dekhIne rAvaNa pratye hanumAna dUtane atyaMta krogha Avyo paNa avasarano jANa hovAthI, have laDAIno samaya nathI paNa soMpela kAmanI siddhi kema thAya, teno ja upAya have to levo joIe. palA sAta divasamAM sItAnI zI dazA thaI te nIrakhavA, jAte rAvaNa maMdodarI saha Avyo sItA rIjhavavA. suNIza kyAre rAmakuzaLatA?' ema zocatI satI dekhI, rAvaNa cakita thaI ciMtavato, "pativratA to A pekhI." 54 artha :- sAta divasamAM sItAnI zI dazA thaI che tene jovA ane rIjhavavA mATe jAte rAvaNa maMdodarI sAthe tyAM Avyo. paNa satI sItA to rAmanI kuzaLatAnA samAcAra mane kyAre maLaze? ema vicAratI tene joIne rAvaNa to cakita thaI gayo ane vicAravA lAgyo ke pativratA strI to jagatamAM Aja joI che, ke je sAta divasathI mauna pALIne jamatI paNa nathI. I54 * Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 499 abhiprAya nija jaNAvavAne mokalI maMjarikA dUtI, dUta vinaya saha kahe satA pratiH "he devI, tuM buddhimatI. paTarANI pada arpI tujane ati sukha deze laMkapati. to yauvana zAne karamAve? tarjI de jUnI rAma-smRti. 55 artha - rAvaNe potAno abhiprAya jaNAvavA maMjarikA nAmanI dUtIne sItA pAse mokalI. teNe AvIne vinayapUrvaka sItA prati kahyuM ke he devI! tuM buddhimAna che. tane laMkApati rAvaNa paTarANInuM pada ApIne ati sukha deze to tArI A yauvana avasthAne zA mATe karamAve che? rAmanI smRti have junI thaI ema mAnIne tene tajI de. papA rAmacaMdra rAvaNane jItI, laI jAze mujane evI, AzA rAkhe niSphaLa zAne, maghura zeraDI-phaLa jevI? bhUkhyA mRgapatinA mukhathI mRga koI mukAvI nahi zakaze, janmAMtara jANI paTarANI rAvaNanI bana bhAgyavaze." 56 artha - rAmacaMdra rAvaNane jItI mane laI jaze evI zeraDInA phaLa jevI mIThI AzA rAkhavI te have niSphaLa che. jema bhUkhyA mRgapati eTale siMhanA mukhamAM pravezela haraNane koI mukAvI zake nahIM tema rAvaNanA hAthamAM Avela haraNI jevI tane koNa choDAvavA samartha che? mATe tAro navo janma thayo ema jANIne tuM rAvaNanI paTarANI banI jA; ane tArA bhAgyano udaya thayo ema jANa. //pakA (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 * acaLa hRdaya sItAnuM samajI rAvaNa kAmAthIna kahe : "kuLa-rakSA karavAnuM thAre te sau vyartha vicAra lahe; lajjA rAkha nahIM kaMI manamAM hIna saMbaMgha na muja sAthe, narthI ciraparicita prema tajAto, rAma rahyA mAre mAthe - 1 artha - aneka prayatno karavA chatAM sItA satInuM mana acaLa jANIne kAmAthIna rAvaNa sItAne kahevA lAgyo ke uccakuLamAM utpanna thaIne AvuM kAma mArAthI kema thAya. mAre zIla pALIne kuLanI rakSA karavI joIe e baghA vyartha vicAra che. mArI sAtheno tAro saMbaMdha e koI nIca kuLano nathI. tethI manamAM lajjA rAkhavI e paNa yogya nathI. rAma mAre mAthe ghaNI che, eno ciraparicita prema tajAto nathI e badhuM bhUlavA jevuM che. [1] Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 e kumati tarjI samajI jA ke saMsAre sau svajana thayAM, dezakALa badalAtAM sarve paricita jana bhulAI gayAM. rAma mane AvI laI jAze" evI vyartha na ghara AzA; tripheMTAcala parvata para laMkA, rakSaka vidyAghara khAsA. 2 artha - rAmano lAMbA kALano prema tajAto nathI e kumatine tajIne ema samaja ke A saMsAramAM sarva jIvo sAthe svajananA saMbaMgha thayelA che. temAM dezakALa badalAtAM sarve pUrvanA paricita loko bhulAI gayA che ane navA saMbaMdho thayA che. rAma AvIne mane laI jaze evI vyartha AzAne ghAraNa karIza nahIM. kAraNa ke A laMkA trikUTAcala parvata para AvelI che ane aneka vidyAgharo A laMkAnA rakSaka che. 'rA khAI rRpe dariyo vIMTAyo bhemi-gocarI nara zuM karaze? vana-upavana sau tyAMnA zothI, Akhara rAma jhUrI maraze; daivAthIna AvI caDhaze ahIM to kacarAze cakra taLe, vyartha manoratha sarva taje to sArvabhauma sukha sadya maLe. 3 artha:- A laMkAnI cAre bAju khAIrUpe dariyo vIMTAyelo che. to bhUmi upara cAlanArA manuSyo ahIM kevI rIte AvI zakaze? tArA mATe vana upavana vagere badhAM zothI Akhare rAma jhUrIne marI jaze. bhAgyane AdhIna kadAca ahIM AvI caDhaze to A cakra taLe kacarAIne maraze. A baghA vyartha manoratha tuM sarva tyajI de to sArvabhauma eTale AkhI pRthvInuM - cakravartInuM sukha tane sadya eTale hamaNAM ja prApta thAya. /3NA muja AzA pUrI kara, priyA, kALa gumAve zA mATe? vaheluM moDuM vaLavuM paDaze hasatAM, raDatAM A vATe. strI-haThathI tava abhyAgatanI AzA nahi pUrI karaze, to paTarANI-pada cUkI tuM ghaTadAsI thaI jaLa bharaze."4 artha - he priyA! have mArI AzAne pUrI kara. emAM tuM zA mATe kALa gumAve che. vaheluM ke moDuM, hasatAM ke raDatAM Aja vATe tAre vaLavuM paDaze. - strIhaTha pakaDIne abhyAgata eTale pAse AvelAnI jo tuM AzA pUrI nahIM karaze, to tuM paTarANInuM pada cUkI jaI ghaTadAsI eTale pANInA ghaDA bharanArI dAsI samAna thaIne tAre jaLa bharavuM paDaze. //4 puNyahIna nara lakSmI mATe vyartha maLe tevI rIte, rAvaNa bahu bakavAda kare paNa satI sItAne nA jIte; gharmadhyAna sama nirmaLa, nizcala samatA satI sItA ghAre, te nIrakhI nirAza thavAthI rAvaNa manamAM vicAre - 5 artha :- puNyahIna puruSa jema lakSmI meLavavA vyartha mathe che, tevI rIte rAvaNa paNa bahu bakavAda karatAM chatAM satI evI sItAne te jItI zakato nathI arthAtu lalacAvI zakato nathI. sItA satIto gharmadhyAna samAna nirmaLa ane nizcala samatAne ja ghAraNa karIne aDola rahI. te joIne rAvaNa nirAza thavAthI manamAM ema vicAravA lAgyo. pAA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 0 1 bahu baLavaMtA nRpa meM jItyA bhujabaLathI bahu yuddha karI, rUpa-ziromaNi ramaNIo paNa muja aMtaHpura detI bharI, jItI meM strI-sRSTi saghaLI; zuM sItA mujane jIte?" ema vicArI krogha ghare tyAM maMdodarI vadatI prIte - 6 artha - rAvaNa vicAre che ke bahu baLavAna rAjAone mArA bhujabaLathI ghaNA yuddha karIne meM jItI lIdhA. anekarUpamAM ziromaNi jevI ramaNIo vaDe mAruM aMtaHpura bharI dIdhuM. meM saghaLI strI-sRSTine jItI lIdhI ane zuM A sItA mane jItI jAya? ema vicArI rAvaNane krogha upajyo ke tyAM maMdodarI premapUrvaka amRtarUpa vacana jaLavaDe tene zAMta karavA lAgI. phAA "zALInAM puSponI mALA jvALA para nava sujJa ghare, tema manohara abaLA upara krotha nahIM naranAtha kare. gaganagAminI Adi vidyA gumAvazo sata saMtApI; vidyAghara bahu duHkhI thayA che karI balAtkAro pApI. 7 artha :- maMdodarI rAvaNane kahevA lAgI ke zALAnA (DAMgaranA) puSponI mALAne koIpaNa samaju jana agninI vALA para mUke nahIM. tema manohara evI A abaLA upara naronA nAtha evA tamane krogha ghaTe nahIM. jo satIne Ama saMtApa Apazo to AkAzagAminI vagere tamArI vidyAo nAza pAmI jaze. pUrve paNa aneka vidyAgharo balAtkAranA pApo karIne du:khI thayA che. jemake svayaMprabhA mATe azvagrIva vidyAghara, padmAvatInA kAraNe rAjA madhusudana ane sutArAmAM Asakta nibuddhi azanighoSa vagere duHkhane pAmyA che. ||zA sapatnI-zalya A bole che ema gaNo nahi, kahuM sAcuM; satI satAno moha tajo e Apa kane Aje yAcuM." rAvaNa rIse baLato tyAMthI Ama kahI cAlI nIkaLe : "prANasahita sItA tajavAno, kahyuM koInuM nahIM vaLe."8 artha - A sItA mArI sapatnI zokya banI jaze mATe Ama boluM chuM ema mAnazo nahIM. paNa sAcuM kahuM chuM ke tame A satI evI sItAno moha mUkI gho. tamArI pAse mArI A Aje vinayabharI mAgaNI che. te sAMbhaLI rAvaNa krodhAgnimAM saLagato Ama kaheto tyAMthI cAlI nIkaLyo ke sItAne to mArA prANa sAthe ja choDIza; arthAt mArA prANa che tyAM sudhI to ene huM nahIM ja choDuM; ane AmAM koInuM kaheluM kAMI vaLavAnuM nathI. dA. tajI dIghelI nija putrI sama mAnI maMdodarI UMcare H "A bhava ke parabhavanA yoge muja ura sItA, sneha skure. jANe maLI muja tanujA Aje, suNa zikhAmaNa mAtataNI, mAnaza nA laMkApati-vinati, sahanazIlatA rAkha ghaNI."9 artha :- rAvaNanA kahevAthI janmatAM ja tajI dIghelI potAnI putrI samAna sItAne mAnI maMdodarI manamAM vicAravA lAgI ke A bhavanA ke koI parabhavanA saMbaMghathI A sItA pratye mane saheje sneha Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 skurAyamAna thAya che. jANe Aje mane mArI tanujA eTale putrI ja maLI gaI hoya ema mAnIne te sItA pratye kahevA lAgI ke beTI! tuM Aje tArI mAtAnI zikhAmaNane mAna ApI, laMkApati rAvaNanI vinatine kadI paNa mAnIza nahIM. zIlanI rakSA karavA mATe ghaNI ja sahanazIlatA rAkhaje. gAlA gagada kaMThe vadatAM netre nIra vahe, stana dUgha jhare; sahaja sneha maMdodarIno sItAnAM nayane nIra bhare. zatrudaLamAM mAtA sama zItaLa zikhAmaNa sneha bharI suNI, ghaDIbhara lahe sItA sukha, viyoganI ciMtA vIsarI. 10 artha - Ama gadgad kaMThe bolatAM maMdodarInA netramAMthI AMsu vahevA lAgyA, ane stanamAMthI dUgha jharavA lAgyuM. Avo sahaja sneha maMdodarIno joIne sItAnA netro paNa jaLathI bharAI gayAM. zatruonA samUhamAM mAtA samAna zItaLatAdAyaka premabharI zikhAmaNa sAMbhaLIne sItAne mana ghaDIbhara sukha thayuM ane zrIrAmanA viyoganI ciMtAne te visarI gaI. ||10nA sItA-sneha nihALI nayane maMdodarI kahe : "huM yAcuM, aMbA-vinati mAnI Aje bhojana kara, kahuM chuM sAcuM. tuja patine tuM nIrakhI zakaze, Takaze jo tuja deha ahIM, zarIra nabhe AhAre, mATe laMghana tuM laMbAva nahIM. 11 artha - sItAnI AMkhomAM potA pratye sneha nihALIne maMdodarI kahevA lAgI : tArA pratye mArI A yAcanA che ke aMbA eTale mAtAnI vinatine mAnIne tuM Aje bhojana kara. huM A tane sAcuM kahuM chuM. jo tAro A deha Takaze to tArA patine paNa tuM joI zakIza. A zarIra AhArathI nabhe che. mATe have tuM A laMghana eTale upavAsane laMbAva nahIM, pAraNuM karI le. ||11|| patidarzanano saMbhava kardIye hoya na to pacha tapa tapavAM, muja vinati nahi mAne tuM to bhojana mATe sau tajavA." suNI sItA vicAre, "mAtA nathI paNa mA sama prema ghare.' snehasahita maMdodarI-caraNe draSTi daI te namana kare. 12 artha - patinA darzanano koI divase saMbhava na ja hoya to pachI tamane tapavA joIe. mArI A vinatIne tuM nahIM mAne to huM paNa sarva prakAranA bhojanano tyAga karIza. AvI vAta sAMbhaLIne sItA vicAravA lAgI ke mAtA nathI paNa mAtAnI samAna ja mArA upara prema ghare che. tethI snehapUrvaka maMdodarInA caraNamAM draSTi daIne te temanA caraNamAM namI paDI. 12aa. Asa-dukhe dukha gharoM maMdodarI laMkA nagara bhaNI cAlI; aNumAne vidyAbaLathI rakSakane nidrA ati AlI. kapirUpe te sItA sAme vinaya sahita AvI bole : "rAmacaMdrano sevaka chuM, lyo patra;" laI sItA khole. 13 artha :- Ata eTale svajana. sItAne potAnuM svajana mAnIne tenA duHkhe manamAM duHkha gharatI. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 503 maMdodarI laMkA nagara bhaNI cAlI. tyArabAda hanumAne potAnA vidyAbaLathI vananA rakSakone atyaMta nidrA ApI. pachI hanumAne paNa plavaga nAmanI vidyAthI potAnuM baMdara jevuM rUpa banAvI te sItA sAme AvI vinayapUrvaka kahevA lAgyo : huM zrI rAmacaMdrajIno sevaka chuM. A temano patra che te lyo. te laIne sItAe te kholI joyo. 13] sarva zoka vIsarI gaI sItA patra vAMcI harSita thatI snehanajara karI karyo. dUtaneH "pitA tulya upakAramati, gvitadAna dIdhuM saMkaTamAM, nathI badalo kaMI daI zakatI," kaSi kaLaeN kara gharI daI vadato : 'rAmacaMdra muja adhipati- 14 artha :-- te patra vAMcIne sItA sarve zokane visarI gaI; ane harSita thatI snehabharI najare te dUtane kahevA lAgI ke tame to mArA pitA tulya upakArabuddhivALA cho. tame mane AvA saMkaTamAM jIvitadAna ApyuM che. teno huM kaMI badalo ApI zakatI nathI. evuM sAMbhaLavAnuM baMdha karavA mATe pavanaputra hanumAna kAno upara hAtha gharIne kahevA lAgyA ke zrI rAmacaMdrajI to mArA adhipati che, arthAt mArA rAjA che, sarvopari che. / / 14 / tethI muja mAtA sama mAnuM, anya kalpanA aNaghaTatI, Aje mAtAjI, laI cAluM evI che mujamAM zakti; paNa AjJA nI rAmacaMdranI, pote laDavA nIkaLaze, rAvaNa harSI laMkAnI lakSmI laI mAtAjIne maLaze. 15 artha :-- tethI sItAjI tamane huM mArA mAtA samAna mAnuM chuM, bIjI kalpanAo A viSe karavI te = aTita che. Aje mAtAjI, huM tamane ahIMthI laIne jaI zakuM chuM evI zakti mArAmAM che. paNa zrIrAmacaMdrajInI mane evI AjJA nathI. pote svayaM laDavA mATe Avaze. ane duSTa evA rAvaNane haNI, laMkAnI lakSmI meLavI, pachI mAtAjI tamane maLaze. / / 15 / / karI parAkrama varI kIrtine traNe khaMDanA pati banaze, mATe zoka tajI mAtAjI, bhojana lyo, sau zubha thaze." udAsInatA tarjI bhojana karI sItA dUta vidAya kare, hanumAna utAvaLathI UrDI rAmacaraNamAM zira thaze. 16 artha :- zrIrAma parAkrama karIne traNe lokamAM kIrtine vI traNe khaMDanA adhipati banaze. mATe mAtAjI zoka tajIne tame A bhojana lyo. prabhu kRpAe badhu sAruM thaze. have udAsInatAne tajI bhojana karIne sItAjIe dUtane vidAya karyo. hanumAne paNa utAvaLathI UDI AvI zrIrAmanA caraNamAM potAnuM vinayapUrvaka mastaka mUkIne praNAma karyA. // 16 // prasanna vadana nIrakhI hanumAnanuM rAma pramoda sahita pUche :"satI sItA muja prANapriyA teM dIThI? kSemakuzaLa te che?'" uttara dUta ke ati vistAre, raghupatimna raMjana karato : "svabhAvathI abhimAnI rAvaNa cakraratnano mada gharato. 17 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 04 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - hanumAnanuM prasanna vadana eTale mukha joIne zrIrAma pramodasahita pUchavA lAgyA ke muja prANapriyA satI sItAne joI? te kSemakuzaLa che? teno uttara hanumAne ati vistArathI Apyo. tethI raghukuLanA pati zrIrAmanuM mana raMjita thayuM. pharI kahevA lAgyA ke rAvaNa svabhAvathI to abhimAnI che ja. temAM vaLI cakraratna pragaTa thavAthI te abhimAnanA madamAM vRddhi thavA lAgI che. chellA apazukana-sUcaka utpAto laMkAmAM utpanna thatA, rAmavijayanAM cihna gaNuM te rAvaNa-mRtyuM sUcavatA. vidyAghara sevaka tenA sau nipuNa bahuM, vicAra karo, tame game te rIte sItAne turta lAvavA citta gharo." 18 artha - apazukanane sUcavanArA aneka utpAto laMkAmAM thayA che, tene huM rAvaNanI mRtyunA sUcaka gaNuM chuM. ane zrI rAmanI vijayanA te cihna mAnuM chuM. rAvaNanA sarva vidyAghara sevako bahu kuzaLa che. mATe sarva vAtano maMtrIo sAthe sArI rIte vicAra karI jevI rIte zakya hoya tema, game te rIte sItAjIne zIdhra lAvavAno nizcaya karavo joIe. /18nA suNI vAta te hanumAnane senAnAyaka rAma kare, sugravane yuvarAjapaTTa de, aMgada kahe te citta ghare; aMgada kahe: he! deva, trivigha nRpa: gharmajayI ne lobhajayI asurajayI; rAvaNa sama mAge daMDa-bheda upAya-jayI. 19 - hanumAnanI badhI vAta sAMbhaLI yogya vicAra karIne hanumAnane zrIrAme senApati banAvyA. ane sugrIvane yuvarAjapada ApyuM. ane aMgadamaMtrI je kahevA lAgyA te tarapha zrIrAme potAnuM citta karyuM. aMgada kahe : he deva! rAjA traNa prakAranA hoya che. gharmajayI, lobhajayI ane asurajayI. temAM rAvaNa to trIjo asurajayI rAjA hovAthI bheda ane daMDanI A be nItine ja lAyaka che, to paNa kramanuM ullaMghana na karavuM joIe. ||19yA. lobhajayI dAne rIjhe che, gharmajayI saha sAma ghaTe; topaNa sAma prathama krama saumAM, samaja phare to kalaha maTe. senApati jaIne samajAve to te kArya turata pataze, zAstrajJo vidyAbaLavALA viralA tevA nara jaDaze." 20 artha - lobhajayI rAjA dAna ApavAthI rIjhe che. gharmajayI rAjAnI sAthe sAma eTale zAMtino vyavahAra karavo joIe. to paNa sAma-dAma-daMDa-bheda-nItinA kramamAM sauthI prathama sAma eTale zAMtipUrvaka sAmApakSane samajAvAno prayatna karavo joIe. te samajI jAya to klezanA kAraNo paNa maTI jAya che. senApati jaIne rAvaNane samajAve to sItAne meLavavAnuM kArya turata patI jaze. ApaNA senApati hanumAna jevA zAstrane jANavAvALA ke vidyAbaLavALA catura nara bIjA koI viralA ja maLaze. ||20nA rAmacaMdra kaheH "kAryakuzaLa hanumAna samAna na koI dIse, prabhAvazALI mArga, nahi taNAya te parateja viSe, zatra prati vartananI nIti yathArtha rIte te samaje; mATe vira hanumAna, prathama tuM zIdhra vibhISaNa pAsa jaje. 21 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 0 5 artha :- zrIrAmacaMdrajI kahevA lAgyA : A kAryamAM kuzaLa hanumAna samAna bIjo koI dekhAto nathI. te prabhAvazALI, laMkAno mArga jANanAra ane bIjAnA prabhAvamAM taNAya ema nathI. zatra pratye kevuM vartana karavuM joIe tenI yathArtha nIti paNa e jANe che, mATe vIra hanumAna laMkAmAM jaIne pahelA vibhISaNane maLaje, mArA kahejeH "ahIM Apa ja gharmajJa, sujJa, vivekI, EradarzI, kula-kIrti-rakSaka, hitaciMtaka, vAta vicAro talasparzI : rAvaNa sItA-haraNa karI anyAya ane apakIrti vare, kalpakALa taka kalaMka kuLane lAge tevuM kAma kare. 22 artha :- vibhISaNane kaheje ke A laMkAmAM tame ja gharmaza, sajjana puruSa. vivekI ane daradarzI hovAthI anyAyapUrNa kAryanuM bhaviSyamAM zuM phaLa Avaze tenA jANanAra cho. kuLanI kIrti banAvI rAkhavAnA tame rakSaka samAna cho, baghAnA hitaciMtaka cho, mATe huM kahuM te vAtane jANIne teno talasparzI UMDo vicAra karo. tamArA moTAbhAI rAvaNa sItAnuM haraNa karIne anyAya ane apakIrtine poSaNa Ape che tathA kalpAntakALa sudhI kuLane kalaMka lAge tevuM kAma kare che. /22aaaa ratimohita rAvaNa samajAvI, salAha dyo sItA tajavA, pApa-kalaMka-kalahanuM kAraNa turta caho nirmULa karavA;' Ama vibhISaNa sAma vacanathI satya vAta le svIkArI, to sau zatru zaraNe AvyA, sItA-milana paNa le ghArI." 23 artha - vaLI vibhISaNane kaheje ke ratimohita eTale kAmAsakta rAvaNane samajAvI sItAne pAchI ApI devAnI tame salAha Apo. pApanuM kalaMka vahoravuM te klezanuM kAraNa che mATe tene nirmaLa karavAno upAya zIdhra iccho. Ama zAMtinA vacanathI vibhISaNa jo satyavAtane svIkArI le to sau zatru zaraNe AvyA ane sItAnuM milana paNa thaI gayuM ema samajI levuM. 23 laI saMdezo dUta banI hanumAna vibhISaNane maLiyA, savinaya saMdezo daI vadatA : "rAma ane lakSmaNa baLiyA; karoDa sADA traNa vidyAghara, apAra bhUmigocarI senA, sajja thaIne sAgaratIre Ave khabara suNo tenA. 24 artha - zrIrAmano Avo saMdezo laI dUta banIne hanumAna laMkA jaI vibhISaNane maLyA. vinayapUrvaka uparokta saMdezo ApIne hanumAna kahevA lAgyA ke zrIrAma ane lakSmaNa vartamAnamAM baLavAna puruSo che. sADA traNa karoDa vidyAghara ane apAra bhUmigocaronI senA sajja thaIne samudranA tIre AvI rahI che tenA khabara sAMbhaLo. rajA samajIne sItA nahi soMpe to kulakSaya karanAra thaze, laMkAnI lakSmI saha sItA, rAvaNane haNI te haraze. sujJa gaNIne rAmacaMdrajI Apa prati ati prema ghare;" suNI vibhISaNa rAvaNa pAse dUta sAthe jaI vAta kare : 25 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - rAvaNa samajI sItAne pAchI nahIM soMpI de to AvA kAmathI te kulano kSaya karanAra thaze ane zrIrAma rAvaNane haNI laMkAnI lakSmI sAthe sItAne laI jaze. vibhISaNane hanumAne kahyuM ke zrIrAma tamane sujJa eTale sArI rIte nItinA jANakAra mAnIne Apa pratye atyaMta prema rAkhe che. A vAta sAMbhaLIne vibhISaNa hanumAna sAthe rAvaNa pAse jaIne vAta karavA lAgyA. //pAnA "priya bhAI, dUta rAmacaMdrano Avyo che vinati karavA," bheTa gharI hanumAna vade tyAM: "kRpA karo vinati phaLavA; dina dina vaghatA puNyaprabhAve rAma ayodhyAmAM vasatA, Apa akhaMDa trikhaMDapatine kuzaLa samAcAro pUMchatA. 26 artha - vibhISaNe rAvaNane kahyuM : priya bhAI, A rAjA rAmacaMdrano dUta tamane vinaMtI karavA mATe Avyo che. tyAre hanumAna paNa bheTa gharIne rAvaNa pratye bolyA ke mArI vinatine phaLIbhUta karavA kRpA karazo. pratidina puNyaprabhAve vaghatA zrIrAma ayodhyAmAM rAjya karatA virAje che. temaNe mane ahIM dUtarUpe mokalyo che. te Apa jevA akhaMDa traNa khaMDanA patine prathama kuzaLa samAcAra pUche che. IFrakA. vidita kare : "bIjAnI jANI Ape sItA che ANI, paNa te to che muja paTarANI; pAchI mokalo, nahi hANI." nahi to vinami-vaMza-ziromaNi mahApuruSane aNaghaTatuM, karma gharma ne zarma vighAtaka, pApa pragaTa A haDahaDatuM. 27 artha :- vaLI zrIrAmacaMdra rAjA Apane jaNAve che ke Ape bhUlathI sItAne bIjA koInI jANIne ANI che, paNa te to mArI paTarANI che. mATe tene pAchI mokalI Apo, to emAM kaMI hAni thaI gaI ema mAnIzuM nahIM. jo sItAne pAchI nahIM mokalo to vinami vaMzanA ziromaNi ane mahApuruSa jevA ApanuM A aghaTita kArya, gharma ane zarma eTale sukhanuM vighAtaka eTale vizeSa prakAre ghAta karanAra banaze; ane A haDahaDatuM pragaTa pApa jagatamAM sarvatra prasiddhi pAmaze. ||rA sAgaranAM mojAM maLa tyAge, tema sItA tajavA jevI." rAvaNa kahe: "nathI ANI ajAye Aza sItAnI tarjI devI; mAgyAthI te nathI maLavAnI cakraratna saha rjItI levI." manamAMhIM hanumAna haseH "taka "tathAstu' jhaTa vadavA jevI." 28 artha - jema sAgaranA mojAM samudranA maLane kinArA upara pheMkI de che tema sItA paNa parastrI hovAthI tajavA jevI che. tyAre rAvaNa kahe huM ene ajANapUrvaka nathI lAvyo, jANIne lAvyo chuM; mATe sItAnI AzAne sarvathA tajI devI. mAgyAthI te maLavAnI nathI. sItAne meLavavI hoya to ahIM AvI mane jItI cakraratna sAthe laI jAya. rAvaNanA nAzasUcaka AvA zabdo sAMbhaLIne hanumAna manamAM hasavA lAgyA ke A taka 'tathAstu' eTale ema ja ho ema kahIne jhaDapI levA jevI che. 28 paNa daMta-kArya smarI kahe mIThA vacaneH "sItA soMpI dyo, parastrI-haraNa viSe zI zobhA? kapaTa pragaTa suMghArI lyo." Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa na2 - zrI rAma bhAga-3 rAvaNa he, "e bhUla janakanI, kema rAmane paraNAvI? traNe khaMDanI milakata mArI, mane yogya te ahIM AvI. 29 artha :-- paNa hanumAna potAnA dUtakAryanuM smaraNa karIne mIThA vacane kahevA lAgyA : sItA satIne soMpI gho. parastrInuM haraNa karavuM e kaMI zUravIranI zobhA nathI. sItAne mAyAvaDe chetarIne tame lAvyA cho. A kapaTa pragaTa jagajAhera che. mATe A thayela bhUlane sItAne pAchI soMpI sudhArI lo. tyAre rAvaNa kahe A bhUla janakarAjAnI che. teNe sItA rAmane kema paraNAvI? traNe khaMDanI milakata mArI che. te mane yogya che; mATe huM tene ahIM lAvyo chuM. / / 29 / / yogyagrahaNamAM apakIrti zI? sarpa-phaNA para maNi gaNI, sItA levA sAhasa karato, buddhi bagaDI rAma taNI. kahe vibhISaNa : 'vAda nirarthaka karavAthI nahi kAMI vaLe, Arya akArya karI na sudhAre to pastAve vyartha baLe." 30 507 artha :-- pharI rAvaNa kahevA lAgyo H mArA yogya vastune grahaNa karavAmAM apakIrti zuM? dRSTi viSa sarpanI phaNA upara rahela maNine koI levA icche to tenuM maraNa ja thAya tema sItAne levA rAma sAhasa kare che te tenI buddhi bagaDI gaI jaNAya che. tyAre vibhISaNa hanumAnane kahevA lAgyA : have nirarthaka vAda karavAthI kAMI vaLe tema nathI. Arya thaI akArya karIne paNa tene sudhAre nahIM to aMte potAnA akAryamAM karela vyartha baLathI tene pastAvuM ja paDaze. / / 30|| che! hanumAna, jato ae pAcho, niha to vAta vadhI jAze, laMkApatinA kroMghAnalathI rAkha rakhe tuM jhaTa thAze." hanumAna kahe : 'kAmAMgha na dekhe puchyapuMja nija prajvalato, satI sItAnA niHsAsAthI saLagyuM A rAkSasakuLa, jo." 31 artha :-- vaLI vibhISaNa kahe : he hanumAna, tuM pAcho potAnA ghare jato rahe. nahIM to vAta nirarthaka vadhI jaze ane A laMkApati rAvaNanI krodhAgnithI rakhe ne tuM zIghra rAkha banI jaze. uttaramAM vibhISaNane hanumAne kahyuM : kAmathI aMdha thayelo prANI potAnA prajvalita thatAM puNyapuMjane nathI joI zakato, temaja satI sItAnA niHsAsAthI potAnuM rAkSasakuLa paNa saLagI gayuM che tenuM paNa tene bhAna AvatuM nathI. / / 31 / / ema karI UDyo gagane te zIghra sItA pAse AvI, samAcAra sItAnA laI jaI, kahe rAmane samajAvIH "durAgrahI. rAvaNa nahi koI rIte sItAjI tajaze, tethI yuddha tvarAthI karavA taiyArI karavI paDaze.''32 artha :- ema kahIne hanumAna tyAMthI AkAzamAM UDIne zIghra sItA pAse Avyo. temanA samAcAra laI jaI rAmane badhI hakIkata samajAvIne kahevA lAgyA ke durAgrahI rAvaNa koI rIte paNa sItAjIne tajaze nahIM. mATe tenI sAthe yuddha karavAnI taiyArI zIghra karavI paDaze. / / 32 / / * Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 raghukuLa-kesarI rAma have caturaMgI senA sajja kare; varSAkALa vIte tyAM lagI te citrakUTe vanavAsa ghare. grISmaRtu virahAgni sama saMtApa daI saMtAI gaI, gAjavIje varSo caDhI AvI ghana-gaja-sainya-samUha laI. 33 artha :- raghukuLamAM siMha samAna zrIrAma have caturaMgI senA sajja kare che. varSAkALa vyatIta thAya tyAM sudhI citrakUTa vanamAM ja nivAsa kare che. garamInI Rtu to sItAnI virahAgni samAna saMtApa daIne saMtAI gaI. ane have gAjavIja sAthe vAdaLArUpI hAthIonI senAno samUha laIne varasAda caDhI Avyo. 33aaaa muzaLa-ghAra vRSTi thaI, vahevA lAgyA vAri-pravAha baLe, tApazatrune vegasahita hAkala daI jANe te zodhe! sapuruSo niMdA-stutinAM vacana suNe che samabhAve, tema TekarA-khADA DhAMkI salila sapATI darzAve. 34 artha - muzaLaghAra varasAda thayo. pANInA pravAha badhe vahevA lAgyA. te pANI vega sAthe vahIne jANe tAparUpI zatrune hAkala daIne zoghato hoya tema jaNAyuM. paNa zrIrAma jevA puruSo to niMdA ke stutinA zabdone samabhAve sAMbhaLe che. tema salila eTale pANI paNa TekarA ho ke khADA ho, bannene sarakhI rIte DhAMkI uparathI sapATarUpe ja najare paDe che. //34 svargIya pula sama suMdara raMge indraghanu zuti ramya ghare, rAma-sainyane kAje jANe gaganamArga taiyAra kare. evAmAM vAlI pAsethI daMta AvI namI vAta kahe : "pUjyapAda nRpa raghukuLa-dIpaka muja sevA-svIkAra cahe, 35 artha :- varSARtumAM indraghanuSa jANe svargamAM javAno pula hoya nahIM tema suMdara raMgathI vibhUSita thaIne tenI yuti eTale te ja kAMtinI ramya eTale ramaNIyatAne pradarzita kare che. te jANe zrIrAmanI senAne AkAzamAM javA mATeno mArga taiyAra karato hoya ema jaNAya che. evAmAM vAlI nAmanA vidyAghara rAjA pAsethI dUta AvI zrIrAmane namIne vAta kahevA lAgyo ke raghukuLanA dIpaka pUjyapAda zrIrAmacaMdra mahArAja mArI sevAno svIkAra kare. 35 to sugrIva-hanumAna tajI de, muja maitrIthI kAja sareAja ja muja bhujabaLa ne vidyA rAma samIpa sItAoM ghare." dUta visarjana karI aMgadanI salAha levA rAma paeNche; aMgada teno uttara de te saMzaya mananA sau lUche : 36 artha :- vaLI mArI sevAne svIkAravA icchatA hoya to sugrIva ane hanumAnanI sevAne tyajI de. mArI sAthe mitratA karavAthI zrIrAmanA kAryanI siddhi thaI jaze. Aje ja mArA bhujabaLa ane vidyAnA baLe laMkA jaI rAvaNanuM mAna bhaMga karI sItAjIne rAma pAse lAvIne mUkI dauM. vAlInA dUtane dUra rAkhI zrIrAma A viSayamAM aMgadane potAno abhiprAya jaNAvavA pUchavA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 lAgyA. tyAre aMgade teno uttara Apyo te mananA sarva saMzayane naSTa kare evo hato. // 36 // "rAvaNa to zatru thaI cUkyo; mitra-zatru vAlI jANo, rAvaNane maLI jAya pachI to durjaya ubhaya bane mAno; vAlIne pahelo vaza karavo dUta mokalI chaMcheDo, hAthI dardI laMkAmAM laDavA ahIM AvavAne teDo. 37 artha :- aMgada kahe : rAvaNa to sItAne haravAthI ApaNo zatru thaI gayo, ane A vAlIne ApaNA mitra thayelA sugrIva ane hanumAnano zatru jANo. have A vAlInuM kaheluM nahIM mAnIe to te rAvala sAthe maLI jaze ane zatrunI zakti vadhI javAthI bhaya eTale beyane jItavAmAM ApaNane vizeSa muzkelI paDaze. mATe pahelA vAlIne vaza karavAthI rAvaNano parAjaya saraLatAthI karI zakAze. prathama ApaNo dUta mokalI vAlIne chaMcheDo ke tamAro mahAmegha nAmano zreSTha hAthI che te amane samarpita karI laMkAmAM laDavA javA mATe ahIM AvIne raho. ||3nA pachI zakti saMpatti vadhaze rAvaNa-nAza thaze solo.'' rAmacaMdranI saMmati maLatAM vASidUta teDyo khelo; rAma kahe : "The! dUta, amAro dUta vAhinRpa sIpa jaze, 'gaja nija daI susajja thavA' saMdezo daI ghaTatuM karaze." 38 509 artha :-- Ama karavAthI ApaNI sainya zakti ane saMpatti paNa vadhaze ane rAvaNano nAza karavo sahelo thaI paDaze. A kAryamAM zrIrAmacaMdranI saMmati maLatAM, Avela vAlInA dUtane pahelAM bolAvyo. tene zrIrAme kahyuM : hai dUta, amAro dUta vAlI rAjA pAse jaze. te vAlIrAjAne potAno mahAmegha hAthI amane ApIne rAvaNa sAme laDAImAM javA mATe susajja thavA jaNAvaze. ane tamArI iSTa vAtanI carcA tyAra pachI thaze evo saMdezo tamArA rAjAne daI te dUta ghaTatuM karaze. II38 / / banne dUtanI vAta suNI vAlI vicAra kare. Avo H-- "rAvaNa AgaLa vinayavacana che, mujane kahe hAthI lAvo.' rAma-dUta kahe : "parastrIlaMpaTa rAvaNa maraNa-zaraNa leze, paNa jo Apa co jIvana to rAma-zaraNa zAMti deze.' 39 artha :- banne dUtanI vAta sAMbhaLIne vAlI kahevA lAgyo ke rAma rAvaNa AgaLa to sItAne meLavavA vinayapUrvaka vacana kahevaDAve che ane mane kahe che ke hAthI laIne rAvaNa sAthe laDavA Avo. rAmanA dUte tenA uttaramAM kahyuM ke parastrImAM laMpaTa rAvaNa to maraNanuM zaraNa leze, paNa Apa jo jIvavA icchatA ho to rAmanuM zaraNa Apane zAMtinuM kAraNa thaze. / / 3aa krogha karI vAlI bole : "jA dUta, kahe tuja svAmIne, jIvavAnI icchA rAkhe to AzA gajanI tyAgI ke. nahi to yuddha kare muja sAthe, have nathI bIjo Aro; barca, banArasa pAcho jaI jo rahe banI sevaka mAro.'40 artha :- have krogha karIne vAlI bolyo : jA dUta cAlyo jA. tArA svAmIne ema kaheje ke tuM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jIvavAnI icchA rAkhato hoya to mahAmegha hAthInI AzA tyAgI de. nahIM to mArI sAthe yuddha kara. have to banArasa pAcho jaI mAro sevaka banIne rahe to ja bacI zake. nahIM to bacavAno enA mATe bIjo koI Aro nathI. II40aaaa. dUte AvI, vAta kahI sau; rAma sajAve lakSmaNane, vAli-bRha che kriIDAMgaNa sama sugrIva ne hanumAna-mane." vAlI-senAne vana peThe lakSmaNa kApe krogha karI, jAte vAlI sAme Avyo ke zira phaLa sama jAya garI. 41 artha - vAlIne tyAMthI dUte AvIne badhI vAta karI tyAre zrIrAme lakSmaNane senAnAyaka banAvI vAlIne jItavA mATe sajja karyo. vAlInI karelI vyuharacanAne toDavI te sugrIva ane hanumAnane mana ramata samAna hatI. vAlInI senAne lakSmaNa krogha karIne jANe vaja vaDe vanane kApatA hoya tema kApavA lAgyA. senA naSTa thaI tyAre vAlI pote sAme Avyo ke lakSmaNe kAna sudhI kheMcIne tIkSNa sapheda bANa mAravAthI vAlInuM zira tADanA phaLanI jema kapAIne ghaDa parathI nIce paDI gayuM. [41]. sugrIva pAmyo adhipatipada ke rAmacaMdra pAse Avyo, bhaktibhAva sahita sarvene kiSkrighA teDI lAvyo. cauda akSauhiNI senAbaLa saha rAma zazI sama zobhI rahe, zarada RtunuM nirmaLa nabha paNa "yuddha-yogya A kALa" kahe. 42 artha:- have sugrIva zrIrAma lakSmaNanI kRpAthI potAnA gayela yuvarAjapadane badale pitAnuM saMpUrNa rAjya pAmI rAjA thayo. tethI zrI rAmacaMdra pAse AvIne bhaktibhAva sahita baghAne kiSkrighA nagarImAM teDI lAvyo. tyAM cauda akSauhiNI senAbaLa sAthe zrIrAma caMdramA samAna zobhI rahyAM che. eka akSauhiNI senAdaLamAM 21870 ratha, 21870 hAthI, 65610 ghoDA ane 1,09,350 pAyadaLano samUha hoya che. enAthI cauda gaNI senAnA zrIrAma nAyaka thayA. have varSARtu pUrI thaIne zaradaRtu je Aso mAsathI kArtika mAsa sudhI hoya che, te AvI gaI. te samaye nirmaLa AkAza paNa jANe A kahetuM hatuM ke have yuddha karavAne mATe A yogya samaya che. 4rA jagatupAda parvata para lakSmaNa sasa divasa upavAsa kare, prajJasvAdika vidyA sAthI; sugrIva paNa te citta ghare. rAmacaMdra, lakSmaNa, sugrIva, hanumAna vagere vIra ghaNA, pralayakALa sama senA sAthe paMtha vaTAve laMka taNA. 43 artha :- je jagatpAda nAmanA parvata upara zivaghoSa muni mokSe paghAryA te ja parvata upara jaIne lakSmaNe sAta divasa sudhI upavAsa karIne prajJaptiAdi vidyAo siddha karI. sugrIve paNa te pramANe karIne vidyA sAdhya karI. have zrIrAmacaMdra, lakSmaNa, sugrIva, hanumAna vagere ghaNA vIro jemAM che evI pralayakALa samAna senAe laMkA javA mATe paMtha kApavA mAMDyo. 43aaaa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 1 1 kahe kuMbhakarNAdi svajano, rAvaNane laMkADhIpe - "ucca ApaNA vaMza viSe sUraja sama Apa-pratApa dIpe; eMTha samI para-strI saMgharavI lajjAspada saune lAge, nirmaLa kuLa kalaMkita karatI sItA tajavA sau mAge." 44 artha - hanumAna jyAre laMkAthI pAchA pharyA ke kuMbhakarNAdi bhAIo laMkAdvIpamAM rAvaNane kahevA lAgyA ke ApaNA ucca vaMzamAM Apano sUraja samAna pratApa dedipyamAna che. temAM eMTha samAna parastrIne gharamAM saMgharavI te ama saune lajjAspada lAge che. ApaNA nirmaLa kuLane kalaMkita karatI sItA satIne sau jana tajavA icche che. 44o malinamati rAvaNa kahe : "Ave rAma laI lazkara laDavA, bhayathI sItA soMpI" evuM kalaMka kema dauM caDavA? tRNasama tuccha gaNo bhUmigocarI, yoddhA Apa samAna nahIM, cakraratnanA cAkara devo; karI zake zuM rAma ahIM?" 45 artha :- sItA satImAM Asakta malinamati rAvaNa kahevA lAgyo. rAma lazkara laIne laDavA Ave che ema jANIne bhayathI sItAne soMpI dauM? evuM kalaMka mArA para kema caDavA dauM. A bhUmi upara cAlanArAone tRNanI samAna tuccha gaNo. ApanA samAna jagatamAM bIjA koI yoddhA nathI. ane vaLI cakraratnanI sevA karanArA to devo che. to rAma ahIM AvIne zuM karI zake? I4pA sAMkhI zakyo nahi kathana anyAyI tethI vibhISaNa pragaTa kahe : "sUryavaMzanA rAmacaMdranI zUravIratA nahi koNa lahe? vAlI vidyAghara baLavaMto, ramata mAtramAM jeha haNe, te zatrune tuccha kaho te kAmaghelachA sarva gaNe. 46 artha :- AvA rAvaNanA anyAyI vacanane vibhISaNa sAMkhI zakyo nahIM. tethI pragaTapaNe kahevA lAgyo ke sUryavaMzanA rAmacaMdranI zUravIratAne koNa nathI jANatuM. baLavAna vAlI vidyAgharane to jeNe ramatamAtramAM haNI nAkhyo. te zatrune tame tuccha kaho cho. e to tame kAmanI ghelachA vaDe bolo cho ema sarva mAne che. II46aaaa. parastrI pAchI soMpI detAM doSa gaNo e nyAya nahIM; parastrI-grahaNa gaNAze zUratA, Apa taNuM draSTAMta lahI. gharmapatnI saha viSayabhoga paNa tajavA jevI vaya AvI; topaNa parastrI-laMpaTatA, nA chUTe e bhUMDuM bhAvi. 47 artha - tame parastrIne pAchI soMpavAmAM doSa gaNo cho e nyAyapUrNa vacana nathI. jagatamAM ApanuM draSTAMta laIne parastrI grahaNa karavAmAM zUravIratA che ema gaNAze. have to gharmapatnI sAthe paNa viSayabhoga tajavA jevI vaya AvI che. to paNa parastrI pratyenI laMpaTatA na chUTe to bhAvi ghaNuM bhUMDuM che ema mAnI levuM. 4zA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 guNa ja puNya gaNAye jagamAM, puNya vaDe sukha sarva maLe; parastrI-haraNa mahA durguNanA pApe lakSmI sarva TaLe. nArI narakanuM dvAra kahe che" jJAnI, huM zuM adhika kahuM? vrata lIgheluM-mane cahe nahi te strIne huM nahIM cahuM."48 artha :- jagatamAM guNa ja puNya gaNAya che. puNyathI sarva sukha maLe che. parastrI haraNa e mahA durgaNa che. enA pApathI sarva prakAranI lakSmI nAza pAme che. jJAnI puruSo nArI pratyenA rAgane narakanuM dvAra kahe che. tethI vizeSa huM pAmara zuM kahI zakuM? tame vrata lIgheluM che ke mane je icche nahIM te strIne huM paNa icchIza nahIM, tene yAda karo. 48 te toDo nahi, bhavajaLa taravA vahANa samuM vrata vicAro; satI sItAno zApa grahI nija kuLa sakaLa kAM saMhAro? sajjana prANa tajI vrata pALe, Apa pApa karI prANa tajo, kalpakALa taka TakanAruM apa-kIrti-kAraNa hajuM samajo. 49 artha :- vratane toDo nahIM. kemake te eka ja vrata tamane saMsArarUpI samudrathI pAra utAravA mATe jahAja samAna che. teno vicAra karo. satI sItAnA zApane grahaNa karIne potAnA sakaLa kuLano nAza zA mATe karo cho? sajjana puruSo potAnA prANa tajIne paNa vrata pALe che ane Apa pApa karIne prANa tajavA taiyAra thayA cho. A pApa kalpakALa sudhI tamArI apakIrtinuM kAraNa banaze, mATe A vAtane hajI samajo. 49aaaa sItA duhitA konI? e anumAna karo, smarI nija kathA, 'bhAna bhUle kAmAMtha jano' e sajjana vadatA satya tathA. garva ghaTe nahi cakra taNo re!pratinArAyaNa-prANa hare. satI sItAne soMpI detA gharma, nIti, kula sau Ugare."50 artha :- A sItA konI duhitA eTale putrI che? e tamArI potAnI ja kathAne yAda karIne anumAna karo. paNa kAmathI aMdha thayelA loko potAnuM paNa bhAna bhUlI jAya che, ane jANelI vAtane paNa nahIM jANyA samAna gaNIne mUkI de che; ema sajjana puruSo kahe che te satya che. temaja A cakrano paNa tamane garva ghaTe nahIM. kemake A cakra ja pratinArAyaNanA prANane haranAra che. jo tame satI sItAne soMpI do to gharma, nIti ane kula sauno uddhAra thaze. A5vA hitavacano suNatAM kahe rAvaNa kuddha thaI, "he! mUDhamati, AgaLa paNa te bharI sabhAmAM rAmadUta saha kahyuM ati; rAjadroha harno karyA kare che; bhAI avadhya gaNI na haNuM, dezanikAla dauM chuM tujane, kahyuM koInuM nahIM suNuM."51 artha - AvA hitakArI vacanone sAMbhaLI rAvaNa krodhita thaI kahevA lAgyo : he mUDhamati! AgaLa paNa te rAmanA dUta sAthe maLIne sabhAmadhye nahIM kahevA yogya mane ghaNuM kahyuM hatuM. ane hajI paNa rAjadroha karyA kare che. tuM mAro bhAI hovAthI avadhya eTale vagha karavA lAyaka nathI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 13 ema gaNIne tane huM haNato nathI paNa jA mArA dezamAMthI nIkaLI jA. huM tane dezanikAla ApuM chuM. have huM koInuM kahyuM sAMbhaLavAno nathI. //51|| vibhISaNa vicAre : "rAvaNano nAza samIpa jaNAya khare! dezanikAla sajA karI sArI; rAma-zaraNa uddhAra kare." saujanyasamAM vibhISaNa rAvaNa taDeM jhaTa sAgara pAra gayA, lakSmaNa Adi kare parIkSA, nipuNa vibhISaNa pAsa thayA. para artha :- AvA rAvaNanA kaThora vacano sAMbhaLIne vibhISaNa vicAravA lAgyA ke rAvaNano nAza have kharekhara samIpa jaNAya che. mane dezanikAlanI sajA karI te sAruM thayuM. nahIM to rAvaNa sAthe mAro paNa vinAza thAta ane AvA apayazakArI kalaMkanA chAMTA mane paNa uData. zrIrAmanuM zaraNa ja mAro uddhAra karI zake ema che. ema vicArI saujanyasamA eTale bhalAIno bhAva jenA hRdayamAM che evA sajjana vibhISaNa, duSTa evA rAvaNane tajI daI zIdhra samudra pAra jaIne zrI rAmane maLyA. zrIrAme lakSmaNa Adine vibhISaNanI parIkSA karavA kahyuM ke kharekhara te ApaNA pratye sabhAvavALA che ke nahIM te parIkSAmAM nipuNa eTale hoziyAra evA vibhISaNa pAsa thayA. //parA tyAM hanumAna kare nivedana : "laMkA jaI rAvaNa pajavuM, to abhimAnI ahIM Avaze; sthAnabhraSTanuM nahi TakavuM." rAmacaMdranI saMmati maLatAM, vidyAghara zUravIra laI kapividyAthI vAnara banI raMjADe laMkA trAsa daI. 53 artha - tyAM hanumAne zrIrAmane ema kahyuM ke he deva! ApanI AjJA hoya to huM laMkAmAM jaIne bagIcA vagereno vinAza karI rAvaNane pajavuM. jethI te rAvaNa abhimAnI hovAthI ahIM Avaze. ane potAnA sthAnathI bhraSTa thayelAne jItavAnuM kAma saheluM banaze. zrI rAmacaMdrajInI saMmati maLatAM vidyAdhara hanumAna bIjA paNa zUravIra aneka vidyAgharone sAthe laI laMkAmAM gayo. tyAM kapividyAnA baLe baghA vAnara banI laMkAne raMjADIne trAsamaya banAvI dIdhI. //pa3NA rAma pUMche vibhISaNane ke "hajIM rAvaNa kema jaNAya nahIM?" kahe vibhISaNa, "vidyA sAthe rAvaNa Ave kyAMthI ahIM? lAga kharo laMkA levAno senA saha cAlo jaIe, prajJapti vidyAbaLathI bahu vimAna-racanA karI laIe." 54 artha - have rAma vibhISaNane pUchavA lAgyA ke hajI rAvaNa kema dekhAto nathI? tyAre vibhISaNa kahe te to laMkAmAM nathI paNa AdityapAda nAmanA parvata upara vidyA sAthe che tethI ahIM kyAMthI Ave? have laMkA levAno kharo lAge che. mATe senAnI sAthe cAlo jaIe. prajJapti vidyAnA baLe badhI senAne laI javA mATe ghaNA vimAnonI racanA karI laIe. //54 rAma kahe : "zubha nabha raste te sAgara pAra jarphera jaIe, AjubAjuthI vidyAghara sau, prathama baLe jItI laIe." Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samudra vidyAghara caDhI Avyo, nIle jhaTa bAMghI lItho; rAme mukta karI nija rAjya DAMgara sama ropI dIgho. 15 artha - tyAre zrIrAma kahe: tamArA kahevA pramANe zubha AkAza mArge te sAgara pAra ApaNe jarUra jaIe ane AjubAjumAM rahenArA sau vidyAgharone prathama baLavaDe jItI laIe. tema karatAM samudra nAmano vidyAghara caDhI Avyo. tene nIla nAmanA vidyAghare jhaTa bAMdhI lIgho. tene zrIrAme mukta karAvIne potAnA rAjyamAM DAMgara samAna ropI dIgho, arthAtu potAnI AjJA mAnya karAvI dIdhI. papAyA prAnta bhAganA vidyAghara sau rAma-zAsane AvI gayA, raNajaMge rAvaNane haNavA sau ekatra su-sajja thayA. Indrajita rAvaNasuta laMkA-rakSaka kahe : "devo, Avo, laDavA cAlo rAma-sainya saha, zUravIra vaNI bAMthI lAvo." 56 artha -prAnta bhAganA eTale laMkAnI sImAmAM cheDAnA bhAgamAM rahetA badhA vidyAgharo zrIrAmanA zAsanamAM AvI gayA. raNajaMga eTale moTA yuddha medAnamAM rAvaNane haNavA mATe badhA vidyAgharo susajja thaIne ekatra thayA. AdityapAda para vidyA sAdhya karavA jyAre rAvaNa gayo tyAre laMkAnuM rAjya potAnA putra indrajitane soMpI gayo. jethI have laMkAnA rakSaka jevo indrajita kahevA lAgyo ke he devo! Avo Avo. rAmanI senA sAthe laDavA cAlo ane temanI senAmAMthI zUravIrane vINI vINIne bAMdhI lAvo. //pakA (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 iLa rAvaNa paNa jhaTa AvI pahoMce kaTokaTIno kALa gaNI, siddha karelA baghA devatA kahe spaSTa, "lyo Apa suNIH prabaLa puNyanA udaye karatA ame ApanuM sarva kahyuM, have karI zakIe nahi kAMI pUrva puNya paravArI gayuM." 1 artha - rAvaNa paNa AvI kaTokaTIno kALa jANI jhaTa laMkAmAM AvI pahoMcyo. tyAM siddha karelA badhA devatAo spaSTapaNe kahevA lAgyA ke Apa amArI vAta sAMbhaLI lyo. ApanA prabaLa puNyanA udaye ame Apane Aja divasa sudhI sarva kahyuM karatA hatA. paNa have ame ApanuM kaMI paNa kArya karI zakIe ema nathI. kAraNa ke ApanuM pUrvanuM puNya paravArI gayuM che arthAt pUruM thaI gayuM che. /1aaaa. abhimAnIne UMdhuM sUjha, satya zikhAmaNa gaNe nahIM, krotha karI rAvaNa kahe : "jAo, nathI koInuM kAma ahIM. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 5 15 nIca devatA nahIM hoya to yuddha nahIM tethI aTake, siMha samA muja bhujabaLa AgaLa ziyALa sama zuM rAma Take?" 2 artha :- abhimAnI jIvane UMdhu ja sUjhe ane satya zikhAmaNane gaNe nahIM. tema rAvaNa paNa krogha karIne kahevA lAgyo : jAo, tamArA koInuM mAre kAma nathI. nIca evA devatA nahIM hoya to mAruM yuddha aTakI zake nahIM. siMha samAna mArA bhujabaLa AgaLa A rAma jevA ziyALa zuM TakI zake? ArA siMhanAda karI senApati ravi-kIrtine A hukama karyo - "raNabherI vagaDAvo, cAlo, senA sau taiyAra karo; siMhaguphA haraNo gherI le, laMkA tema dIse Aje, ziyALa, sasalAM jevA AvyA rAmAdika maravA kAje." 3 artha - siMha jevo avAja karIne ravi-kIrti senApatine rAvaNe hukama karyo ke raNabherI vagaDAvo, baghA cAlo, sarva senAne taiyAra karo. siMha guphAne jema haraNo gherI le, tema A rAmanA haraNa jevA sainikoe Aje laMkAne gherI hoya ema jaNAya che. tathA ziyALa ane sasalAM jevAM A rAma-lakSmaNAdi Aje maravA mATe ja ahIM AvyA che. saMsA thola mArI mukha rAtuM rAkhe, tema bagho dekhAva kare, paNa aMtaramAM saMzaya sAle ura amaMgala tarka bhare : "rAvaNa vaNa jaga Aja bano, paNa rAmasahita nahi rAjya karuM." ema vicArI karI taiyArI, cakraratnane agra karyuM. 4 artha - jema asamartha prANI ghola mArIne mukha rAtuM rAkhe tema rAvaNa badho dekhAva kare che. paNa aMtaramAM zaMkA duHkha ApI rahI che ke rAma mane jItI jaze to? evA amaMgaLa azubha takathI tenuM hRdaya have bharAvA lAgyuM. rAvaNa vagaranuM A jagata bhale banI jAya arthAtu bhale marI jAuM, paNa rAmanI ANa svIkArIne to huM rAjya nahIM ja karuM. ema vicArIne rAvaNe yuddhanI taiyArI karI ane cakraratnane AgaLa karyuM. 4 haya, hAthI, ratha, vimAna para sau zUravIra zobhe zauryabharyA. vAge nobata vivigha vAjAM laDavA laMkAthI nIsaryA. rAvaNanA lazkarane dekhI, rAmasainya paNa sajja thayuM, vaMdana karI vitarAga prabhune rAma-hRdaya te joI rahyuM. 5 artha :- haya eTale ghoDA, hAthI, ratha, vimAna upara sau zUravIro potAnA zaurya vaDe zobhavA lAgyA. aneka prakAranA judA judA vAjAM ane nobata vAgatAM laMkAthI rAvaNa vagere badhA laDavA mATe nIkaLI paDyA. rAvaNanA lazkarane dekhI zrIrAmanI senA paNa sajja banI gaI. prathama vItarAga prabhunA darzana hRdayathI zrIrAme karIne je thAya te jovA mAMDyuM. pA. aMjana-parvata nAme gaja para ArUMDha rAma thaI cAle, vijaya-parvata nAme gaja para caDhIM lakSmaNa ripugaNa bhALe. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 16 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sugrIva ne hanumAna vimAne sUrya-caMdra sama mana haratA, duzmana-darpa timira osaratuM, Ulase vidyAghara varatA. 6 artha - aMjana-parvata nAmanA hAthI upara ArUDha thaIne rAma cAlavA lAgyA. vijaya-parvata nAmanA hAthI upara caDhIne lakSmaNa zatruonA samUhane jovA lAgyA. sugrIva ane hanumAna vimAna upara caDhI sUrya ane caMdra samAna banI manuSyonuM mana haravA lAgyA. AvI vidyAgharonI ullAsa pAmatI vIratA ane tejanA prabhAve duzmanono darpa eTale garvarUpI aMdhakAra nAza pAmavA lAgyo. kA. nAda nagArAMnA niSphara tADanathI ghora kare tyAre, tiraskAra zaguno karatA bharatA hIpa-dizA cAre; hayaheSArava, gajagarjana ne ghanuSyanA TaMkAra thatA, zastra, astra UchaLe caLake bahu, subhaTa nIDara banI tyAM pharatA. 7 artha :- nagArAM para paDatA niSphara tADana eTale nirdaya prahAra vaDe te ghora nAda karatA hatA. te avAjo jANe zatruonA tiraskAra karatA hoya tema cAre dvIponI dizAone bharI detA hatA. te yuddha medAnamAM ghoDAo heSArava karatA, hAthIo garjanA karatA ane ghanuSyanA TaMkAra thatA saMbhaLAtA hatA. subhaTonA hAthamAM rahela mAravAnuM hathiyAra te talavAra Adi zAstra ane bANa vagere pheMkavAnA hathiyAra te astra bahu caLakatA UchaLatA jaNAtA hatA. ane tyAM subhaTo nIDara banIne pharatA hatA. ||LI tiraskAra rAvaNano karatA mahArathI vyaMge vadatA, "eka cakrathI parAkramI te, ame vRthA babbe gharatA." mahAsAgara sama senAmAM mojAM sama azvagrIvA bhALo, dhvajA daMDa saha gaja, ratha, rUDA vahANa samA bahu nihALo. 8 artha :- rAvaNano tiraskAra karatA mahArathI laMgamAM ema bolatA hatA ke A rAvaNa to eka cakrathI parAkramI kahevAya che to ApaNe rathane vRthA be cakra rAkhyA che. mahAsAgara samAna A senAmAM mojAM samAna azvagrIvA eTale ghoDAonI gardana dekhAya che ane dhvajAnA daMDa sAthe hAthI ke vahANa jevA rUDA ratha ghaNA ja draSTigocara thAya che. dA. pavana vahe pAchaLathI tethI dhvajA bathI aribhaNI UMDe, diMDa lagAma khamAya na jANe haya sama, tethI bahu phaphaDe; ghULa vaMToLa, timira-pacheDe haNavA jANe sau mathatI, athavA vRddha janonI jANe daMDa grahI mazkarI karatI. 9 artha :- pavana pAchaLathI vaheto hato. tethI baghI ghajAo zatruo bhaNI UDatI hatI. te ghajAo, potAnI lAkaDIrUpa lagAmane, jANe ke ghoDAnI lagAma samAna khamAtI na hoya tema te bahu phaphaDATa karatI hatI. vaLI te ghajAo dhULanA vaMToLiyAthI vyApela aMdhakAramAM DhaMkAIne jANe saune haNavA mathatI hoya tema jaNAtuM hatuM. athavA te ghajAo jANe vRddha puruSonI lAkaDIne pakaDI tene halAvIne temanI mazkarI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 5 17 karatI hoya ema jaNAtuM hatuM. lA. dhULa zamI ke senApatinI AjJAthI sau yuddha kare, vAdaLathI jaLa-jhaDIo jevI virakarathI zara-vRSTi sare; nimakahalAlI nRpanI karavA, maravA sainika-gaNa talase, vetana-traNane pheDavavA te jIMvanadAna devA Ulase. 10 artha - jyAre dhULa zamI gaI ke senApatinI AjJAthI sau yuddha karavA lAgyA. vAdaLamAMthI jema jaLanI jhaDIo varSe tema vIrapuruSonA hAthathI zara eTale bANonI vRSTi thavA lAgI. jenuM namaka khAdhuM che evA rAjAnI pharaja bajAvavA mATe sainika gaNa utsuka hatA ane pagArarUpI RNane patAvavA mATe potAnuM jIvanadAna devone paNa ullAsapUrvaka taiyAra hatA. (10gA. nathI jovuM nija senAnuM hA! maratuM ke DaratuM koI, ema gaNIne prathama laDIne vara mare jANI joI; bANAdika vira tadana choDe, paNa barachI Adi arthI, paNa asi Adi alpa na choDe; jAmI ati sparzAsparzI. 11 artha - potAnI senAmAM hA! koI maratuM hoya ke koI DaratuM hoya tene amAre jovuM nathI; ema mAnIne te vIra prathama ja jANI joIne laDI maratA hatA. jamaNA ane DAbA beyahAthamAM choDavA yogya, arathA choDavA yogya, ke nahIM choDavA yogya evA badhA prakAranA zastro ghAraNa karIne laDI rahyAM hatA. bANAdika astrone taddana choDatA hatA. paNa barachI Adi zastrono artho upayoga karatA hatA. paNa asi eTale talavAra Adino upayoga alpa paNa karatA na hatA. chatAM paraspara yuddhamAM ati sparzAsparzI jAmI hatI. 11aaaa marmabhedaka eka ja bANe prANa hare moTA gajanA, astrA sama zarathI zatranA vALa hare arthI mUMchanA; ghaNAM bANa koI gajane vAgyAM lohIM vahe jANe jharaNAM, gezikharathI jharatAM, temAM netaranAM UgyAM taraNAM. 12 artha :- marmabhedaka evA eka ja bANathI moTA hAthIonA prANa harI letA hatA. dADhI karavAnA astra samA bANa vaDe koI zatranA mUchanA artho vALa paNa harI letA hatA. ghaNA bANa koI hAthIne vAgavAthI evu lohI vahevA lAgyuM ke jANe koI lohInuM jharaNuM hoya ane vaLI te lAla gerunA pahADanA zikhara uparathI jharatuM hoya, ane temAM vaLI bANa che te to netara eTale soTInA jANe taraNA UgyA hoya tema bhAsatuM hatuM. //12aaaaN rAvaNa dekhe nija senAne chinnabhinna thaI jata jyAre, nAkhe mAyAmaya sItAnuM mastaka rAma naka tyAre, rAmahRdaya mohe mUMjhAyuM, kahe vibhISaNa, "kapaTa gaNo, satI sItAne sparzI zake nA Apa vinA ko mAta-jaNyo. 13 artha :- rAvaNa jyAre potAnI senAne chinnabhinna thatI jue che tyAre mAyAvaDe sItAnuM mastaka Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 18 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 rAmanI pAse lAvIne nAkhe che. te joIne rAmanuM hRdaya mohathI mUMjhAvA lAgyuM tyAre vibhISaNe turata kahyuM ke A badhuM rAvaNanuM mAyA kapaTa che. satI sItAne Apa vinA bIjo koI mAtAno jaNyo nathI ke tene sparzI zake. ||13aaaa rAma saceta thaI saMhAre rAvaNa-senA rahI-sahI, yuddha tajI nATho rAvaNa paNa mAyAyuddha buddhi lahI; siMhavAhinI-vidyA-ratha laI rAma paDyA rAvaNa keDe, indrajita prati laDavA lakSmaNa vidyAbaLathI gagana UDe. 14 artha :- vibhISaNanI vAta sAMbhaLI zrIrAma pharIthI saceta thaIne rahI-sahI rAvaNanI senAno saMhAra karavA lAgyA. tyAre rAvaNa yuddha tajIne nATho. paNa have tenI buddhimAM mAyAmaya yuddha karavAnI icchA thavAthI AkAzamAM jaI pahoMcyo. tyAre siMhavAhinI vidyAvaDe AkAzagAmI siMharUpa ratha upara caDhIne zrIrAma rAvaNanI pAchaLa paDyA ane indrajita pratye laDavA mATe lakSmaNa garUDavAhinI vidyAnA baLe garUDa upara caDhIne AkAzamAM uDavA lAgyA. //14o. kuMbhakarNa saha sugrIva ne hanumAna laDe ravikIrti prati, indraketu sAthe aMgada, khara-dUSaNa nIlane jAme ati, rAmapratApe rAvaNa haThato nIrakhI indrajita jhaTa Ave, rAmacaMdra jhaTa zaktiprahAre indrajitane paTakAve. 15 artha - kuMbhakarNa sAthe sugrIva, hanumAna laDe senApati ravikIrti sAthe, indraketu sAthe aMgada ane khara-dUSaNa sAthe nIla vidyAgharane laDAI ati jAmI. rAmanA pratApe rAvaNane pAcho haThato joI indrajita jhaTa tyAM Avyo ke zrI rAmacaMdra zaktivaDe prahAra karIne indrajitane jhaTa pADI dIdho. ||1pAA zastra laI rAvaNa doDyo tyAM vacamA lakSmaNa ghUsI gayA, zarapiMjaramAM pUre rAvaNa, vidyAbaLathI mukta thayA. tethI rAvaNa lakSmaNa haNavA cakra calAve krogha karI, pradakSiNA daI lakSmaNanA dakSiNa kara para te rahyuM TharI. 16 artha :- tyAM zastra laIne rAvaNa zrIrAmane haNavA doDyo ke vacamA zIdhra lakSmaNa ghUsI gayA. te samaye mAyAmaya hAthI upara caDhIne uparAuparI bANavarSA karIne rAvaNe lakSmaNane zarapiMjaramAM pUrI dIghA. paNa baMghavimocanI nAmanI vidyAnA baLe te zarapiMjanArane toDI lakSmaNa bahAra nIkaLI gayA. A joI rAvaNa ghaNo krodhita thayo ane lakSmaNane haNavA mATe cakrane Adeza Apyo. te cakra lakSmaNanI pradakSiNA daIne temanA jamaNA hAtha upara AvIne UbhuM rahI gayuM. I/16 parAkramamUrti lakSmaNa chede rAvaNa-mastaka cakra vaDe, pApe naraka gati bAMghelI tethI mArI narake ja paDe. vijayazaMkha pUrI zatrane abhayadAna lakSmaNa detA, bhramara samA rAvaNanA maMtrI rAmacaraNakaja sukha letA. 17 artha :- parAkramanI mUrti evA lakSmaNe te ja cakravaDe traNa khaMDanA adhipati rAvaNanuM mastaka chedI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 5 19 nAkhyuM. pApavaDe narakagati bAMdhelI hovAthI marIne te rAvaNa narakamAM ja paDyo. vijaya nAmano zaMkha vagADIne zatruone abhayadAna lakSmaNa ApavA lAgyA. jethI rAvaNanA jIvIta rahela maMtrIoe AvI bhramara samAna banI rAmanA caraNakamaLano Azraya lIdho ane sukha pAmyA. ||1LA AzvAsana de maMdodarIne, kare vibhISaNa dvIpapati; rAma thayA baLabhadra ane lakSmaNa paNa thAya trikhaMDa-pati. sugrIva, hanumAnAdike jaIne vijayotsavanI khabara kare, rAma-vijayathI azokavanamAM zIlavartI sItA harSa ghare. 18 artha - rAvaNanI rANI maMdodarI Adine duHkhamAM zrIrAme AzvAsana ApI vibhISaNane laMkAdvIpanA pati banAvyA. zrIrAma baLabhadra thayA ane lakSmaNa paNa traNeya khaMDanA pati banI nArAyaNa padavIne pAmyA. sugrIva ane hanumAnAdie azokavanamAM jaI sItAjIne vijayotsavanI khabara ApI. tyAre azokavanamAM rahela zIlavatI sItA rAmano vijaya jANIne ati harSita thaI. /18nA jema mahAmaNi hAra viSe yojAtAM yogya prabhA pragaTe, ke kuzala kavivANI sAthe anupama artha-suyoga ghaTe, athavA saMta mati nija yoje gharma svarUpe prema gharI, tema ja zobhe rAma-yogathI zrIsama sItA moda bharI. 19 artha - jema kuzaLa kArIgara mahAmaNine yogya hAra sAthe joDatAM tenI prabhAmAM vizeSa vRddhi thAya che, ke koI kuzaLa kavi kAvyamAM anupama-manohara arthane joDatAM teno suMdara bhAva pragaTa thAya che. athavA saMtapuruSo potAnI buddhine premapUrvaka gharmanA svarUpamAM joDe che. temaja zrIrAmanA yogathI lakSmI samAna sItAjI paNa zobhA pAmavA lAgyA. te joIne vibhISaNa, sugrIva, hanumAna Adi sarva ati AnaMda pAmyA. 19 prANapriya pati-virahe jhUraNA hatI ati jAnakI-ure, rAmahRdaya zokAkula rahetuM, puNyodaya-sukha karI Ere. priya-milananI puNyapaLe ghaDake ura eka thavA jANe, sakhata tApa pRthvI sahIM rahIM tyAM megha-milana zAMti ANe. 20 artha - jyAM sudhI zrIrAmanA darzana thayA nahIM tyAM sudhI jAnakI arthAt janakarAjAnI putrI sItAnA hRdayamAM prANapriya pativirahanI jhUraNA hatI. puNyanA udayathI bIjuM badhuM sukha hovA chatAM tene dUra karIne, sItAnA virahathI zrIrAmanuM hRdaya paNa zokAkula rahetuM hatuM. Aje puNyabaLe bannenA priya milanathI ekabIjAnA hRdaya jANe sukhaduHkhanI vAto karIne eka thavA mATe ghaDakatA na hoya ema jaNAtuM hatuM. jema sakhata tApathI pRthvI tasAyamAna thayelI hoya, temAM varasAda paDavAthI pRthvIne kevI zAMti thAya tema thayuM hatuM. 20 viraha samayanI vItI vAto vinimayathI smRtimAM ANe, paraspare sukha-duHkhanI vAto smarI snehIMjana sukha mANe. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sadoSa rAvaNa gaNI haNI, nirdoSa sItA-svIkAra kIgho, sapuruSo suvicAre varte e ja mahAjana-paMtha sIdho. 21 artha - viraha samayanI vItI vAtone, vinimayathI eTale paraspara vAtacItanI Apa-le karIne smRtimAM ANI snehIjana sukhane anubhave che. tema rAvaNane doSavALo gaNI, tene haNIne nirdoSa evI sItAno zrIrAme svIkAra karyo. sapuruSo Ama suvicArathI varte che ane e ja mahApuruSono samyak mArga che. 21 gayA pachI pITha-giri upara sau sarva tIrtha-jaLa ANIne, rAma ane lakSmaNa baneno abhiSeka-vidhi jANIne, eka sahasa ne aSTa kaLazathI sura-vidyAghara-rAya ghaNA utsava saha abhiSeka kare tyAM harSa varSato, nahIM maNA. 22 artha - have zrIrAma ane lakSmaNa Adi janoe laMkApurImAMthI ravAnA thaIne ati suMdara evA pITha nAmanA parvata upara jaIne nivAsa karyo. tyAM deva ane vidyAgharoe maLI sarva tIrthanuM jaLa ApyuM tathA zrIrAma ane lakSmaNano, abhiSeka vidhino prakAra jANI eka hajAra ane ATha kaLazAothI deva. vidyAghara ane ghaNA rAjAoe maLI utsava sahita temano abhiSeka karyo. tyAM atyaMta AnaMda varSato hato. temAM koI prakAranI maNA eTale khAmI rahI na hatI. pararA koTi-zilA lakSmaNa uThAve, rAma ati saMtuSTa thayA, dezo jIMtatA gaMgA-kAMThe kAMThe jaladhi samIpa gayA. puNya-udayathI devAdikane vaza karI thAya trikhaMDapati, ArvI ayodhyAmAM rvIra bane rAjya kare laI lokamati. 23 artha - tyAM koTi-zilAne lakSmaNe uThAvI. te joI zrIrAma ati saMtuSTa thayA. have gaMgAnA kAMThe Avela badhA dezone jItatAM digvijaya karatAM, te samudranI samIpa pahoMcyA. tyAM puNyodayathI mAgadha Adi devone vaza karIne lakSmaNa have traNa khaMDanA adhipatinI padavIne pAmyA. jyAre ayodhyA AvyA tyAre deva, vidyAghara ane manuSyoe maLI temano rAjyAbhiSeka karyo. have banne vIro sukhapUrvaka ayodhyAmAM lokamatane mAna ApI rAjya karavA lAgyA. 23 eka dine pura-upavanamAM guru zivagupta jJAnI jANI, lakSmaNa saha jaI rAmacaMdrajI vaMdana karI suNatA vANI. te upadeza suNI, jAgrata thaI zrAvakanAM vrata rAma ghare, | nidAnadoSe bhogAsakti lakSmaNanI nA jarI phare. 24 artha :- eka divase pura nAmanA upavanamAM zivagupta nAmaka guru padhAryA jANI lakSmaNa sAthe rAmacaMdrajIe jaIne bhAvabhaktithI temane vaMdana karyA ane temanI pAsethI mohahAriNI evI vANI sAMbhaLI. te upadeza sAMbhaLIne rAmacaMdrajImAM jAgRti AvI gaI ane zrAvakanAM vrata grahaNa karyA. paNa nidAnadoSanA kAraNe lakSmaNanI bhogAsaktimAM jarA paNa pheraphAra thayo nahIM. rajA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 5 21 bAMgheluM AyuSya narakanuM tethI nA vrata-vIrya phure, ghArI zakyA nA lakSmaNa kaMIye, spaSTa zikhAmaNa nija ure. eka dine dekhe lakSmaNa traNa svapna, jaI kahe rAma kane; rAma purohitane ekAnta maLI, suNe udAsa mane. 25 artha - nidAnadoSathI narakanuM AyuSya bAMdheluM hovAthI lakSmaNamAM vrata ghAraNa karavAnuM vIrya skurAyamAna thayuM nahIM. jethI kevaLI bhagavaMte ApelI spaSTa zikhAmaNone paNa te potAnA hRdayamAM ghArI zakyA nahIM. eka divasa lakSmaNe traNa svapno dIThAM. te zrIrAma pAse jaIne vidita karyA. zrIrAme purohitane bolAvI ekAntamAM tenA phaLa udAsIna mane sAMbhaLyAM. rapAA. kahe purohita : "masta hastI vaDa ukheDato dITho tethI. asAdhya roga thaze lakSmaNane, kezava-deha chUTe ethI; rAhagrasta ravi rasAtale paDato bIje svapna dekhe, phaLa tenuM kSaya bhogA~vanano, durgatidAyaka sau lekhe. 26 artha :- purohita kahe svapnamAM masta hAthIne vaDa ukheDato joyo tenA phaLamAM lakSmaNane asAdhya roga thaze ane tethI A kezava vAsudevano deha chUTI jaze. bIjA svapnamAM rAhu vaDe prasAyela sUryane rasAtala eTale pRthvImAM pravezato joyo tenuM phaLa Ama che ke lakSmaNanA bhoga jIvanano kSaya ane durgatirUpa pRthvImAM Avela narakAvAsamAM gamana jANavuM. 26aaaa. UMcu rAjabhavana ghoLeluM tUTatuM svapra viSe bhALe, tenuM phaLa AH Apa tapovana jaI tapa tapazo te kALe." thara vara gaMbhIra rAma kare nahi kheda, ure ati zAMti ghare, karI ghoSaNAH "rAjya viSe haNavA nahi jIvo koI, are!" 27. artha - trIjA svapnamAM ghoLeluM UMcu rAjabhuvana tUTatuM joyuM, tenuM phaLa A che ke te samaye Apa gharabAra choDI tapovanamAM jaIne tapa tapazo. uparokta phaLa sAMbhaLIne yathArtha svarUpanA jANavAvALA zrIrAma ghIra, vIra ane gaMbhIra rahyA paNa kheda karyo nahIM, hRdayamAM ati zAMtine ja ghAraNa karIne rahyAM. ane beya lokamAM hita karanAra evI ghoSaNA karI ke koI paNa manuSya koI paNa prANInI hiMsA kare nahIM. are! e hiMsA e ja jagatamAM sarva duHkhanuM mULa che. ||raNA. icchita dAna dazA rdIna janane, zAMti-pUMjana kara jana jamatA; paNa lakSmaNajI puNyakSaye jo asAdhya roge dukha khamatA. mAgha amAvasyAe lakSmaNa prANa tajI cothI narake gayA, thayA saMtasa rAma; paNa zoka na samajuM-citta Take. 28 artha - vaLI zrIrAmacaMdrajIe bhagavAna samakSa zAMtipUjana pATha karAvI baghAne jamADI, garIba lokone icchita dAna ApyuM. paNa lakSmaNanuM puNya kSaya thaI javAthI asAdhya roga utpanna thayo ane te azAtA vedanIyanuM duHkha khamavA lAgyA. mAha mahinAnI amAvasanA divase lakSmaNa prANa tajIne cothI paMkaprabhA nAmanI naraka pRthvImAM jaIne paDyA. lakSmaNanA viyogathI zrIrAmanuM hRdaya ghaNuM saMtapta thayuM. paNa Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 22 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samaju puruSonA cittamAM te zoka ghaNIvAra sudhI TakI zakato nathI. 28aaaa uttara-kriyA karI, zubha vacane strIjananuM mana zAMta kare, lakSmaNa-suta pRthvIsuMdara-zira rAma mukuTa pote ja ghare. sItAnA suta sAta cahe nahi rAjyazrI vairAgya tharI, tethI ajitaMjaya nAme nAnAne de yuvarAja karI. 29 artha - have nAnAbhAI lakSmaNanI vidhipUrvaka uttarakriyA eTale saMskAra kriyA karIne, zubha vacanavaDe samasta strIjanonuM mana zAMta karyuM. pachI prajA samakSa lakSmaNanI pRthvI suMdarI nAmanI praghAna rANIthI janmela moTA putra pRthvIsaMdaranA zira upara zrIrAme potAnA hAthe ja mukuTa gharIne tene rAjya arpaNa karyuM. sAtvikavRttinA ghAraka sItAjIne vijayarAma Adi ATha putro hatA. temAMthI sAta moTA putroe vairAgya pAmI rAjyalakSmIne icchI nahIM tethI sauthI nAnA putra ajitaMjayane yuvarAja padavI ApI. rA. mithilA deza samarpe tene rAma ati vairAgya ghare, kevalI zrI zivaguNa taNI zravaNAdika bahuvigha bhakti kare; nidAnadoSe lakSmaNa cothI narake che, suNI sneha taje, hanumAna, vibhISaNa, sugrIva Adi nRpagaNa saha zivasAja saje. 30 artha - yuvarAja ajitaMjayane mithilA deza ApIne zrIrAma ati vairAgya pAmI saMsAra, zarIra ane bhogothI virakta thayA ane zrI zivaguNa kevaLI bhagavaMta pAse jaI temanA upadezane sAMbhaLI aneka prakAre bhakti karI temanI pAse saMsAra ane mokSanA kAraNa tathA kamoMnA phaLanuM svarUpa vagere sArI rIte samajyA. te kevaLI bhagavaMta pAsethI lakSmaNa nidAnadoSanA zalyathI cothI narakamAM upajyA che. ema jANI, temanA pratyenA snehano tyAga karyo ane jene saMsAra pratye atyaMta vairAgyabhAva pragaTyo che evA zrI rAmacaMdrajIe hanumAna, vibhISaNa, sugrIva Adi pAMca sau rAjAo sAthe zivasAja sajyo arthAt mokSaprAptinuM sAdhana evo saMyama aMgIkAra karyo. [30 ghaNI rANIo sItA sAthe kRtavartI sAthvI samIpa gaI, tapa, saMyama samajI mokSArthe sarve sAdhvIrUpa thaI. ajitaMjaya ne pRthvI suMdara Adi bahu gRhIvrata ghArI, zrI jinarAja-caraNakaja vaMdI, gayAM ayodhyA naranArI. 31 artha :- evI ja rIte sItAjI sAthe pRthvI suMdarI Adi ghaNI rANIoe paNa kRtavatI nAmanI sAdhvI pAse jaIne tapa, saMyamane mokSanuM kAraNa jANI dIkSA grahaNa karIne sarve sAdhvI banI gaI. temAMthI keTalIka rANIo bAramA ayyata devalokamAM gaI ane bAkInI pahelA saugharma nAmanA devalokamAM jaIne UpajI. ajitaMjaya ane pRthvI suMdara Adi ghaNA rAjAo paNa gRhIvrata eTale zrAvakanA vrata ghAraNa karIne zrI jinarAjanA caraNakamaLanI sArI rIte vaMdanA karI, sarve naranArIo sAthe ayodhyAnagarImAM pAchA pharyA. 31aaaa Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha 5 2 3 hanumAna ane zrI rAma thayA grutakevaLI zivapaMthe vicarI. munipaNe traNaso paMcANuM varSa rahI zarUM zreNi karI; varSa cha so suthI dIthI dezanA kevaLajJAnI phUpe vicarI, phAgaNa suda caudasa dina, caDhatAM sametazikhare ziva-strI varI. 32 artha :- zrI rAma ane hanumAna vidhipUrvaka mokSamArganuM anuSThAna karIne zrutakevaLI thayA. pachI traNasone paMcANuM varSa sudhI chadmastha munipaNAmAM rahI kSapakazreNi mAMDIne sarva ghAtIyA karmano kSaya karI kevaLajJAna pAmyA. kevaLajJAnIrUpe chaso varSa sudhI vicArIne dezanA ApI bhavyajIvono uddhAra karyo. pachI phAgaNa suda caudazanA divase savAramAM sameta zikhara upara trIjuM sUkSmakriyA apratipAtI nAmanuM zukladhyAna ghAraNa karIne manavacanakAyAnA traNeya yogono nirogha karyo. pachI cothA bhupatakriyAnivRtti nAmanA zukladhyAnavaDe sarva aghAtI karmano kSaya karyo, jethI audArika, taijasa ane kArpaNa A traNeya prakAranA zarIrono nAza thaI javAthI zrIrAma mokSarUpI strIne varI anaMtasukha svarUpa evI siddhagatine pAmyA. 3rA zrIrAma samyak ArAghanA karI svadezarUpa mokSamAM paghAryA, tema tame paNa A saMsAramAM anaMtakALathI rajhaLatA thAkyA ho to tamAro paNa svadeza A mokSa ja che. tene ArAghanAvaDe pAmI tyAMja nivAsa karIne raho ke jethI pharI A cAragatirUpa duHkhamaya saMsAramAM tamAre kadI AvavuM na paDe. e viSe paramakRpALudeva lakhe che ke:-"avazya karmano bhoga che, bhogavavo avazeSa re; tethI deha eka ja ghArIne, jAzuM svarUpa svadeza re. ghanya" 8 -zrImad rAjacaMdra (va.pR.801) eka kAvyamAM bhakta paNa kahyuM ke - "manajI musAphira re cAlo nija deza bhaNI; mulaka ghaNA joyA re musAphira thaI che ghaNI." manajIka sva eTale potAno, kharo deza kayo ke jyAM AtmA sarvakALa sukhazAMtimAM rahI zake? to ke te mokSa che. "mokSa kahyo nija zuddhatA' potAnA AtmAnI zuddha avasthAne pAmavI e ja kharI rIte mokSa che. have A pAThamAM te AtmAnI zuddhi kevA prakArathI karI zakAya te viSeno bogha jaNAve che. tethI A pAThanuM nAma paNa "svadeza-bogha' ema rAkhavAmAM Avela che. pahelI be gAthAo vaDe paramakRpALudevanI dazAnI stuti karIne temanA boghane zAMtacitte vicAratAM svadeza eTale svaghAmarUpa mokSane meLavI zakAya ema che, te jaNAve che : (46) sva-deza-boghA (bAhu niNaMda dayAmayI, vartamAna bhagavAna, prabhujI-e rAga) * 1T 9, rAjacaMdra prabhune namuM, nA gaNuM laukika kAja, prabhujI; nirmohI nara AdaryA, yAcakatA tarjI Aja, prabhujI. rAjave che Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- zrImad rAjacaMdra paramakRpALudevane huM bhAvabhaktisahita praNAma karuM chuM. temanA upadezane anusaravAmAM vighna karanAra evA laukika gharanA ke samAjanA kAmone he prabhu! have huM mukhyatA ApuM nahIM. kemake paramakRpALudeve patromAM jaNAvyuM che ke : loka draSTimAM je je vAto ke vastuo moTAIvALI manAya che, te te vAto ane vastuo, zobhAyamAna gRhAdi AraMbha, alaMkArAdi parigraha, lokavRSTinuM vicakSaNapaNuM, lokamAnya gharmazraddhAvAnapaNuM pratyakSa jheranuM grahaNa che, ema yathArtha jaNAyA vinA ghAro cho te vRttino lakSa na thAya. prathama te vAto ane vastuo pratye jheradRSTi AvavI kaThaNa dekhI kAyara na thatAM puruSArtha karavo yogya che." (va.pR.562) "lokanI draSTine jyAM sudhI A jIva vame nahIM tathA temAMthI aMtavRtti chUTI na jAya tyAM sudhI jJAnInI draSTinuM vAstavika mAhAbhya lakSagata na thaI zake emAM saMzaya nathI." (va.pR.560) "loka draSTi ane jJAnInI draSTine pazcima pUrva jeTalo taphAvata che." (2.5.913). "laukika ane alaukika evA be bhAva che. laukikathI saMsAra, ane alaukikathI mokSa." (va.pR.700) "laukikadraSTie tame ane ame pravartazuM to pachI alaukikadraSTie koNa pravartaze?" (va.pR.314) he prabhu! have to meM nAma mAtra kahevAtA jagatasukhanI Apa pratye yAcanA karavAnuM mUkI daI ApanI kapAthI nirmohI evA paramakRpALudevane ja mArA nAtha tarIke svIkAryA che. mArA AtmAnA hita arthe temanuM zaraNa grahaNa karyuM che. ema pU.zrI brahmacArIjI potAnA aMtarano bhaktibhAva pragaTa kare che. jenA saguru-bogha vicAratAM, TaLe deha-ahaMkAra, prabhujI; dazA videhI te varyA, bhAva-dayA-bhaMDAra, prabhujI. rAja, artha - he prabhu! sadguru paramakRpALudevanA boghane vicAratAM mArA deha pratyenuM abhimAna TaLavA mAMDe che ane deha pratyeno ahaMbhAva gaLavA mAMDe che. kema ke mArA guru zrImad rAjacaMdra prabhu videhadazAne pAmelA che ane bhAvadayAnA bhaMDAra hovAthI upadeza paNa evo ja Ape che. //rA cAre gati duHkhathI bharI, karmataNo bahu bhAra, prabhujI; mAnavadeha viSe bane sapuruSArtha prakAra, prabhujI. rAja artha :- have svadeza javA mATe paramakRpALudeve zo upadeza Apyo che te jaNAve che : he bhavyo! narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati ane devagati e cAreya gati bahu duHkhathI bharelI che. tamArA AtmA upara jJAnAvaraNiyAdi ATheya karmano ghaNo bhAra hovAthI A cAreya gatimAM te karmanA phaLamAM jIvane ghaNA ja duHkha bhogavavA paDe che. eka manuSya deha ja evo che ke jemAM svadeza eTale mokSa javAno saMpUrNa satparuSArtha banI zakavA yogya che. "zAtA vedanIya azAtAvedanIya vedatAM zubhAzubha karmanAM phaLa bhogavavA A saMsAravanamAM jIva cAra gatimAM bhamyA kare che." e cAra gati khacIta jANavI joIe. 1. narakagati- mahAraMbha, madirApAna, mAMsabhakSaNa ityAdika tIvra hiMsAnA karanAra jIvo aghora narakamAM paDe che. tyAM leza paNa zAtA, vizrAma ke sukha nathI. mahA aMghakAra vyApta che. aMgachedana sahana karavuM paDe che, agnimAM baLavuM paDe che ane chara5lAnI ghAra jevuM jaLa pIvuM paDe che. anaMta duHkhathI karIne jyAM prANIbhUte sAMkaDa, azAtA ane vivilATa sahana karavo paDe che, je duHkhane kevaLajJAnIo paNa kahI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha zakatA nathI. ahoho! te duHkha anaMtI vAra A AtmAe bhogavyAM che. 2. tiryaMcagati- chA, z2ATha, prapaMca ityAdika karIne jIva siMha, vAya, hAthI, mRga, gAya, bheMsa, baLada ityAdika zarIra dhAraNa kare che. te tiryaMcagatimAM bhUkha, tarasa, tApa, vadhabaMdhana, tADana, bhAravahana karavA ityAdikanAM duHkhane sahana kare che. 3. manuSyagati- khAdya, akhAdya viSe vivekarati che; lajjAdIna, mAtA-putrI sAthe kAmagamana karavAmAM jene pApApApanuM bhAna nathI; niraMtara mAMsabhakSaNa, corI, parastrIgamana vagere mahApAtaka karyA kare che; e to jANe anArya dezanAM anArya manuSya che. AryadezamAM paNa kSatriya, brAhmaNa, vaizya pramukha matihIna, daridrI, ajJAna ane rogathI pIDita manuSyo che. mAna-apamAna ityAdika aneka prakAranAM duHkha teo bhogavI rahyAM che. 525 4. devagati- paraspara vera, jhera, kleza, zoka, matsara, kAma, mada, kSudhA ityAdithI devatAo paNa AyuSya vyatIta karI rahyAM che; e devagati. ema cAra gati sAmAnyarUpe kahI. A cAre gatimAM manuSyagati sauthI zreSTha ane durlabha che. AtmAnuM paramati mokSa e gatithI pamAya che.'' (va.pR.70) "manuSyabhava durlabha che--bhale rogI, garIba, azakta, gharaDo game tevo hoya paNa manuSyabhava ane temAM sAcA anubhavI puruSano koI saMtanI kRpAthI maLelo maMtrano lAbha te apUrva che. to 'sahajAtmasvarUpa paramaguru'no jApa ane te ja bhAvanA rAkhavI uttama che." (pR.118) ||3|| evo yoga lahyA chatAM, lAgyo na bodha lagAra, prabhujI; jAgyo na jo mohanIMdathI, Dhora samo avatAra, prabhujI. rAja artha :-- AvA AryakSetramAM uttamakuLa, jAti, nirogI kAyA, satpuruSanA yogasahita devadurlabha mAnavajanma pAmIne svadhAmarUpa mokSane mATe satpuruSanA bodhanI lagAra mAtra paNa asara na thaI to A dehamAM sthita AtmAne anaMtavAra dhikkAra che. "cakravartInI samasta saMpatti karatAM paNa jeno eka samayamAtra paNa vizeSa mUlyavAna che evo A manuSyadeha ane paramArthane anukULa evA yoga saMprApta chatAM jo janmamaraNathI rakti evA paramapadanuM dhyAna rahyuM nahIM to A manuSyatvane adhiSThita evA AtmAne anaMtavAra dhikkAra ho! " (va.pR.52) AvA uttamayogamAM paNa A jIva mohanIMdrAmAMthI jAgRta na thayo to DhoranA avatAra ane A manuSya avatAramAM koI pharaka nathI, arthAt te 'nara nathI paNa vAnara ja che.' 'vidyA vitrinA pazumi: mAnA' AtmavidyAthI rahita nara pazu samAna che.' / / 4 / dhanya! muni je jAgiyA, rahyA sadAya asaMga, prabhujI; moha phaMde na phasAya te, tyAgI saMga-prasaMga, prabhujI. rAja - artha :-- te muni mahAtmAone dhanya che ke je A anAdinI mohanIMdrAmAMthI jAgRta thaIne sadAya AtmAnA asaMga apratibaddha svarUpamAM lIna rahe che. ane je sadAya saMsAranA saMga prasaMgano tyAga karI pharIthI strI putrAdirUpa mohanI jALamAM kadI phasAtA nathI. III evI dazA nathI tyAM sughI upAsavo satsaMga, prabhujI; alpa AraMbha-parigrame TaLe asatsaMga-raMga, prabhujI. rAja Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 artha :- evI munidazA jyAM sudhI AvI nathI tyAM sudhI AtmAdi vastunA vAstavika svarUpane samajavA mATe satsaMganI upAsanA karavI yogya che. satsaMganI upAsanA karavA mATe alpa AraMbha ane alpa parigraha rAkhavA joIe tethI asatsaMgano prasaMga TaLe che ane satsaMga karavAno avakAza prApta thAya che. "AraMbhaparigrahanuM apatva karavAthI asatprasaMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; ane AtmajJAnathI nijasvabhAvasvarUpa, sarva phleza ane sarva duHkhathI rani evo mokSa thAya che; e vAta kevaLa satya che.'" (va.pR.45) |||| citta vitta ne pAtranA yoga alabhyanI zotha, prabhujI; yogAnuyoge maLI jatAM sahaje Atamabogha, prabhujI. rAja. 526 artha :- citta eTale mana tene mokSa prApta karavAnI abhilASA, vitta eTale nyAyapUrNa dhanadhAnyAdino yoga ane pAtra eTale uttama evA jJAnIpuruSano yoga maLavo ghaNo durlabha che. tenI zotha karavI joIe. yogAnuyoge pUrva puNyanA baLe A traNeya kAraNo bhegA maLI jAya to sahaje AtmA saMbaMghInuM jJAna thavA yogya che. citta, vitta ane pAtra viSe zrI RSabhadeva bhagavAnanuM dRSTAMta = dhanazeThanuM dRSTAMta RSabhadeva bhagavAnano jIva pUrvabhavamAM ghanazeTha nAmano sArthavAha hato. e ekavAra vasaMtapura javA mATe loko sAthe nagara bahAra nIkaLyo. tyAM dharmaghoSa AcArya, sArthavAha pAse ane kahyuM ke ame paNa vasaMtapura javA mATe tamArI sAthe AvIe. e sAMbhaLIne ghanazeTha sArthavAha kahe--de bhagavAna, Aje huM dhanya banI gayo ke Apa mArI sAthe padhAro cho. AvyA AcArya bhagavaMtane sAthe lIghA pachI kAmanA kAraNe ghanazeTha temane bhUlI gayA. AcArya pAse jaI zeThe pAtAnA pramAdAcaraNanI kSamA mAgI kahyuM : meM Apane sAthe lIdhA paNa annavastrAdivarDa Apano satkAra karyo nahIM. have Apa mAre tyAM vahoravA padhAro. tethI surie potAnA ziSyone AhAra levA sAthe mokalyA. zeTha gharamAM jaIne juve che to vahoravA lAyaka annapAnAdi kAMI hatuM nahIM. paNa tyAM tAju ghI Avela paDyuM hatuM te laIne potAne kRtArtha ane dhanya mAnato jenuM zarIra romAMcitta thayuM che, ane citta ullAsita thayuM che evA sArthapatie sAdhune svahaste uttama vittarUpa thI vahorAvyuM ane bhAvapUrvaka vaMdanA karI. uttama pAtra evA munie dharmalAbha Apyo. sArthavAhane e dAnanA prabhAvathI mokSavRkSanA bIjarUpa durlabha evuM boghabIja prApta thayuM. e bodha bIja vRddhi pAmatuM bAramA bhave RSabhadeva bhagavAna tIrthaMkararUpe thaI kevaLajJAna pAmI ghaNA jIvone pratibodha pamADIne mokSe padhAryA. Ama citta, vittane pAtra traNeyano yoga maLatAM Atmabodhane pAmI kALAMtare mokSamAM jaI te birAjamAna thayA. ||3|| asAra A saMsAranA kSaNika bhoga-vilAsa, prabhujI; UMDo vicAra karI tajuM mAyika sarva mIThAza, prabhujI. rAja artha :-- A saMsAranA sarva bhogavilAsa kSaNika ane asAra che. te sarve mAyika eTale saMsArika sukhamAM rahela mArI mIThAza eTale sukhabuddhino UMDo vicAra karIne tene tajuM, to ja mAruM Atmahita Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha 5 27 saghAya ema che. ITA to sagurunA saMgathI pragaTe bogha-prakAza, prabhujI; nirmaLa vicAra-thArathI ghovAya mithyAbhAsa, prabhujI. rAja artha :- indriyonA viSayone mUkI daI sadaguruno saMga karavAthI temanA boghe mArA AtmAmAM kAraNarUpa samyakajJAnano prakAza pragaTavA yogya che. tethI AtmAnI vicAradhArA nirmaLa bane che. ane tenA phaLasvarUpa parapadArthamAM sukha che evo mithyAbhAsa dhovAI jAya che. vicAranI nirmaLatAe karI jo A jIva anyaparicayathI pAcho vaLe to sahajamAM hamaNAM ja tene Atmajoga pragaTe." (va.pR.451) AlA loka-svajana-tana-kalpanA baMghanarUpa saMbaMgha, prabhujI; satraddhA draDha AdarI, TALuM baghA pratibaMgha, prabhujI. rAja have svaghAmarUpa mokSaprAptimAM bAghaka evA je cAra prakAranA baMghana che tene TALavA jaNAve che : artha - lokasaMbaMdhI baMghana, svajana kuTuMba baMghana, dehAbhimAnarUpa baMghana ane saMkalpavikalparUpa baMghana. A cAreya baMghano sAthe mAre saMbaMdha rahelo che. paNa satparuSa upara draDha sazraddhA karIne temanI AjJA pramANe vartI A badhA pratibaMghane have dUra karuM, "jIvane be moTA baMghana che : eka svaccheda ane bIjuM pratibaMgha. svaccheda TALavAnI icchA jenI che, teNe jJAnInI AjJA ArAghavI joIe; ane pratibaMgha TALavAnI icchA jenI che, teNe sarvasaMgathI tyAgI thavuM joIe. Ama na thAya to baMghanano nAza thato nathI. svacchaMda jeno chedAyo che tene je pratibaMgha che, te avasara prApta thaye nAza pAme che. ATalI zikSA smaraNa karavArUpa che." (va.pR.261) /10 karmakalaMkita AtamA jethI thAya vizuddha, prabhujI; te ja svaghAma, svahita te, samajAve sau buddha, prabhujI. rAja artha :- anAdikALathI karmathI kalaMkita thayela AtmA je vaDe vizuddha thAya te ja potAnuM svaghAma che, arthAt sahaja Atma svarUpamAM sthiti e ja potAnuM zAzvata ghara che ane te sthitine prApta karavI emAM ja potAnuM anaMta hita raheluM che. ema sarva buddha eTale jJAnI puruSonuM jaNAvavuM che. paramakRpALudeva A viSe AtmasiddhimAM jaNAve che - "mokSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha." (va.pR.555) "rAga, dveSa, ajJAna e, mukhya karmanI graMtha; thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha." -zrImad rAjacaMdra (11aaaa indriya-rAkSasa jyAM bhame, rame ratirUpa siMha, prabhujI; duHkha aTavI-saMsArane taje muni nara-siMha, prabhujI. rAja, artha - jyAM indriyorUpI rAkSaso bhamI rahyAM che ane jyAM kAmadevarUpa siMha ramaNatA karI rahyo che evA duHkhamaya saMsArarUpI jaMgalane, je naromAM siMha samAna che evA AtmajJAnI munio to tajI de che. 12aaaa duHkhadAvAnaLathI baLe jagamAM jIva anaMta, prabhujI; jJAna-samudra taTe jatA tethI saghaLA saMta, prabhujI. rAja Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- janma jarA ne mRtyu, Adhi vyAdhi ne upAdhirUpa duHkhadAvAnaLathI jagatamAM rahelA anaMta jIvo baLI rahyAM che. tethI saghaLA saMtapuruSo AtmazAMti arthe AtmajJAnarUpI samudranA kinAre jaIne vAsa kare che. "sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che." (va.pR.451) 13 samaju jana te jANavA, haNe moha ari jeha, prabhujI; anaMtakALathI duHkha de, durjaya jagamAM teha, prabhujI. rAja artha :- svadeza eTale svaghAmarUpa mokSaprAptinAM aneka satya upAya jJAnIo jaNAve che -samaju puruSo tene jANavA ke je mohanIya karmanA be bheda darzanamoha ane cAritramohane potAnA zatru samAna jANIne haNe che. anaMtakALathI A moha ja jIvane duHkha Ape che. ane jagatamAM sarva karatAM durjaya e ja che. "moha bahu baLavAna sarve karmomAM, mRtyubhaya enA prabhAve; caMcaLatA mananI paNa tethI, dodaza bhaTake vibhAve;" -AlocanAdipadasaMgraha 14 kSaNa paNa sajjana-saMgati jANuM bhava-jaLa-nAva, prabhujI; pramAda tarje te Azare pAsuM nija svabhAva, prabhujI. rAja artha - kSaNa mAtra paNa sajjana eTale jJAnI puruSonA samAgamane saMsArarUpI samudrajaLane taravA mATe huM nAva samAna mAnuM. "kSaNamA sajjana saMtare vaLI, mavaMta mavAva taraNe nauvA." (va.pR.224) mATe pramAda tajI jJAnI puruSonA Azraye rahI huM mArA nija AtmasvabhAvanI prApti karI lauM. kAraNa ke e ja mAruM svaghAma che. satsaMganA yoge sahaja svarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvana utpanna thAya che." (va.pR.469) /15l. vibhAva mULa saMsAranuM suvicAre baLI jAya, prabhujI; indriya-sukhanI lAlasA gaye Atmasukha thAya, prabhujI. rAja artha - saMsAranuM mULa vibhAva che, arthAt rAgadveSanA bhAva che. ane te dehamAM AtmabuddhinA kAraNe TakI rahelA che. te bhAvo sapuruSanA boghe suvicAraNA karavAthI baLatA jAya che. dehamAM rahelI indriyonA sukhanI lAlasA jyAre jaze tyAre ja kharA AtmasukhanI prApti thaze. "mULa saMsAra-duHkhonuM, dehamAM Atmabuddhi te; tajI indriyavyApAra, bAhya - aMtara pesa je." indriya dvArathI cUkI, paDyo huM viSayo viSe; bhogo pAmI na meM pUrve - jANyuM rUpa yathArtha je." -samAdhizataka "cha bArIovALA eka makAnamAM UbhA rahI Akho divasa eka mUkI bIjI, bIjI mUkI trIjI, ema bArIomAMthI bahAra ja joyA kare to aMdara zuM che te dekhAya nahIM. tema pAMca indriyo ane manathI AtmA bAhya viSayamAM ja rata rahe che tyAM aMdara zuM che te zI rIte jaNAya? Ubho che aMdara, paNa draSTi che bahAra. te draSTi aMdara karavI. AtmA jovo. to potAnI vibhUti sarva jaNAya." (u.pR.362) I/16nA pramAda tarje te kAmane bhAva gharI gharuM hAtha, prabhujI; vivekazUnya rahuM nahIM grahI sajjanano sAtha, prabhujI. rAja, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha 5 29 artha - have pramAdane tajI indriyasukhanI lAlasAne dUra karavAnuM kAma aMtaranA bhAvasahita hAthamAM lauM. have vivekazUnya eTale AtmAnA hita ahitanA bhAna vagara rahuM nahIM. e bhagIratha kAma karavA mATe sajjana evA sapuruSa ke tenA boghano sAtha grahaNa karuM. [1LA. parAthIna indriyasukho, kSaNika ne duHkhamULa, prabhujI; jIvana jhabakArA samuM mokSayatna anukULa, prabhujI. rAja, artha - A pAMceya indriyanA sukho parAdhIna che, kSaNika che ane duHkhanA ja mULa che. "saparaM bAdhAsahIyaM vichinnaM baMdhakAraNaM viSamaM / jaM indiyehI laddhaM taM sokkhaM duHkhameva tahA // " artha - indriyasukha parAdhIna, bAghAthI yukta, vinAzakArI, karmabaMdhanuM kAraNa ane viSamabhAvane karAve evuM che. jethI indriyothI prApta thatuM sukha te kharekhara duHkhanuM ja bIjuM rUpa che. ApaNuM A jIvana paNa vijaLInA jhabakArA jevuM kSaNika che. mATe A jIvanamAM svadezarUpa mokSa meLavavAno yatna karavo e ja AtmAne anukULa arthAt kalyANakArI che. "vIjaLI jhabakArA jevAM, motI parovI levAM, pharI pharI nahi maLe evAM satsaMga kIjIye; hAMre mAre sajanI TANuM AvyuM che bhavajaLa taravAnuM." -AlocanAdi padasaMgraha /18nA meghakumAra thayA muni lahI vairAgya apAra, prabhujI; rAtre UMgha na AvatAM ghera javA taiyAra, prabhujI. rAja artha - zreNika rAjAnA putra meghakumArane bhagavAna mahAvIrano upadeza sAMbhaLavAthI apAra vairAgya thayo ane dIkSA grahaNa karI lIdhI. rAtre sUtA pachI aMdhArAmAM munionA paga aphaLAvAthI UMgha AvI nahIM. tethI savAramAM potAnA ghare javA mATe taiyAra thayA. 19 prabhudarzana ne boghathI thayuM pUrva-bhava-jJAna, prabhujI; hAthI-bhavanAM duHkha-dayA dIThe AvyuM bhAna, prabhujI. rAja artha - prabhu darzana mATe jatAM bhagavAna mahAvIrano svadezarUpa mokSagamana mATeno evo bogha thayo ke jethI meghakumArane potAnA pUrvabhavanuM jJAna thaI gayuM. meghakumAranuM dRSTAMta -meghakumAra pUrvabhavamAM hAthI rUpe hatA. jaMgalamAM dava lAgyo tethI A hAthI dvArA jhADapAna vagaranI banAvelI moTI jagyAmAM badhA pazuo AvIne bharAI gayA. A hAthIne khaMjavALa AvavAthI eka paga UMco karyo ke tyAM jagyA thavAthI eka sasaluM AvIne tyAM bharAI gayuM. paga nIce mUkavA jatAM sasalAne joI dayA AvavAthI aDhI divasa sudhI hAthIe potAno paga aththara gharI rAkhyo. dava zAMta thatAM baghA pazuo cAlyA gayA. tethI have paga nIce mUkavA jatAM, paganI rago baMghAI javAthI te hAthI nIce paDI gayo. traNa divasa sudhI bhukha tarasanI pIDA bhogavI so varSanA AyuSyanA aMte marIne te hAthI zreNika rAjAnA ghare dayAnA pariNAme tenA putrarUpe avataryo. bhagavAna kahe te tuM ja cho. jagatavaMdya sAghuonA caraNanI raja te koI puNyavAna puruSanA bhAgyamAM ja hoya che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 3 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jAtismaraNajJAna vaDe potAnA hAthInA bhavanA AvA duHkha ane te bhavamAM AvI dayA pALavAthI thayela vartamAna sthitine vicAravAthI meghakumArane have bhAna AvI gayuM. 20nA narabhavamAM hAruM nahIM, have karuM kalyANa, prabhujI; evo nirNaya karI kahe: "niyama karuM, bhagavAna. prabhujI. rAja artha :- bhAnasahita meghakumAra muni manamAM vicAravA lAgyA ke have A manuSyabhavamAM game tevA duHkha Ave to paNa hArIza nahIM. paNa svaghAma javA mATeno puruSArtha karIne mArA AtmAnuM kalyANa ja karIza. evo manamAM nirNaya karI bhagavAna mahAvIrane kahevA lAgyA ke bhagavana! have huM vizeSa prakArano ApanI AjJAe niyama grahaNa karavA icchuM chuM. 21 deha taNI saMbhALa huM karIza nahi kardI alpa, prabhujI; sadgazaraNe huM tAjuM deha viSe vikalpa," prabhujI. rAja artha - he prabhu! ApanI kRpAe have huM A dehanI be AMkho sivAya bIjA aMganI kadI alpa paNa saMbhALa karIza nahIM. saru evA Apane zaraNe rahIne A dehanA sarva vikalpa AjathI huM tajuM chuM. 22aaaa sarva saMga Asrava mahA, lAya samA na manAya, prabhujI; strI-ghanacazanI vAsanA kema hajI na tajAya, prabhujI. rAja, artha - meghakumAranI jema svaghAma javA mATe "sarva saMga mahA AsravarUpa che, baLatarA ApanAra ja che ema he prabhu! mArAthI kema manAtuM nathI. strI pratyenI vAsanA, ghana pratyenI lAlasA ke yaza meLavavAnI AzA te he prabhu! haju sudhI mArAthI kema tajAtI nathI? pArakA kAyA maLamUtre bharI, mAtra roganI khANa, prabhujI; kema ayogya prayojane rAce hajuM muja prANa, prabhujI? rAja artha :- kAyA maLamUtrathI bharelI che, mAtra rogane rahevAnI khANa che. chatAM A kAyAvaDe nahIM karavA yogya evA ayogya kAmamAM mArA prANa haju kema rAce che. pAMca indriyo tathA mana, vacana, kAyAnA yoga ane AyuSya temaja zvAsocchavAsa maLIne A dasa prANa kahevAya che. "khANa mUtrane maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM ghAma; kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama." (va.pR.47) 24. kALarUpI ajagara gaLe janma thakI nirdhAra, prabhujI; bhoga-bhujaMga-prasaMgamAM rAcuM hajI ya apAra, prabhujI. rAja artha - he prabhu! janmathI ja kALarUpI ajagare potAnA moDhAmAM mane avazya laI lIghela che. chatAM bhujaMga eTale sarpanI sAthe ramavA jevA A bhoganA prasaMgomAM hajI huM kema atyaMtapaNe rAcI rahyo chuM. kharI rIte e pAMca iMdriyo te janmamaraNa karAvanArAM karmabaMgha pADavAmAM AgevAna che tethI mahApuruSoe temane viSaghara sApanI upamA ApI che. gharamAM sApa hoya tyAM sughI gharaghaNI nizciMte UMghato nathI, tene maraNano Dara rahyA kare che; to A to pAMce sApane soDamAM rAkhI ApaNe sukhI thavA icchIe chIe te kema bane? jyAM sughI iMdriyo vaza na thAya tyAM sudhI sukhe sUvA yogya nathI." (bo.3 pR. 44) //rapAI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bodha uparAuparI ApadA prere pApa-prakAra prabhujI; naraka bhayaMkara notare; Take na ti-vicAra, prabhujI. rAja artha :- he prabhu! A saMsAramAM uparAuparI aneka prakAranI Adhi vyAdhi ke upAdhinI ApadAo AvatAM chatAM paNa madhubiMdunA dRSTAMta samAna tyAM ja vaLagI rahI pApanA prakAromAM ja mAro jIva prerAya che, paNa tene choDavA icchato nathI. to te pApanA vicAro mArA mATe narakane notaruM Apaze. kemake AtmahitanA vicAro mArA manamAM TakavA joIe te TakatA nathI. to mAre have te mATe zuM karavuM? te Apa jaNAvo. 26nA nathI nirNaya nija rUpano kyAMthI thaze kalyANa, prabhujI? bhAna vinA bhamato pharuM bhUta-bhramita samAna, prabhujI, rAja artha :- he prabhu! hajI mane mArA potAnA svarUpano nirNaya nathI ke huM koNa chuM? te AtmasvarUpane jANyA vinA he prabhu! mAruM kalyANa kema thaze? moharUpI bhUta lAgavAthI bhramita thayelo evA huM svabhAvane bhulI cAragatirUpa ghoravanamAM bhamyA ja karuM chuM. / / 27 / / kuzAstrAdi vinodamAM gALuM huM durlabha kALa, prabhujI; karavA yogya karuM nahIM, lIthI na nija saMbhALa, prabhujI. rAja 531 artha :-- he prabhu! AtmArtha poSaka zAstrone mUkI daI; mithyAtva poSaka kuzAstro ke chApAo ke mokSapoSaka navalakathAonA vinodamAM mAro A durlabha manuSyabhavano samaya gALuM chuM. A mAnavadehamAM acUka karavA yogya AtmakAryane huM karato nathI. jethI mArA AtmAnI nija saMbhALa levAnuM kArya AvA prAsa amulya avasaramAM paNa paDyuM e che, to mAruM svadezarUpa mokSagamana kevI rIte thaze? IIratA samabhAve paga nA Take, mamatA nahIM mukAya, prabhujI; veSa gharuM bhavanATake, svabhAva nitya cukAya, prabhujI. rAja artha :- samabhAva je AtmAnuM ghara che - svadhAma che, tyAM mAro paga Takato nathI, arthAt svabhAvamAM mana sthira rahetuM nathI. ane sarva duHkhanuM mULa mamatA che. te paramAM mArApaNuM karavAno bhAva haju sughI mArA manamAMthI mUkAto nathI. tenA kAraNe A saMsAramAM huM aneka prakAranA navA navA deha ghAraNa karIne nATaka karyAM karuM chuM. ane je mAro nitya Atma svabhAva che tene cUkI jAuM chuM. eka bhavamAM paNa jJAnIpuruSanI AjJAe gharma ArAdhuM to mAro anaMta sukharUpa AtmasvabhAva prApta thaI mAruM A bhavanATaka aTakI jAya; paNa hajI huM tema karato nathI. rA kRta-kArita-anumodane dharma trividha sathAya, prabhujI; mana, vANI, tana yojatAM navaghA gharma-upAya, prabhujI. rAja. artha :-- karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema gharma traNa prakAre sAthI zakAya che. temAM paNa mana, vANI ane zarIra sAthe tenI yojanA karatAM te dharma nava prakAre ArAdhI zakAya che. jemake manathI karavuM, karAvavuM, anumodavuM, vacanathI karavuM, karAvavuM, anumodavuM ke kAyAthI karavuM, karAvavuM anumodavuM. ema nava prakAre gharma ArAdhanAnA upAya bhagavaMte jannAvyA che. / / 3 / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 zravaNa, kIrtana, ciMtanA, vaMdana, sevana, dhyAna, prabhujI; laghutA, samatA, ekatA-navadhA bhakti-nidAna, prabhujI. rAja, artha :- bhakti karavAnA paNa nava prakAra jJAnI puruSoe A pramANe jaNAvela che : bhagavAnanA boghanuM zravaNa karavuM, temanA guNonuM kIrtana eTale guNagAna karavuM, temanA vacanonuM ciMtana-manana karavuM, vinayapUrvaka temane namaskAra karavA, pUjya puruSonI sevAcAkarI karavI, gharmadhyAna karIne vRttine sthira karavI, guNa pragaTatAM paNa laghutA ghAraNa karavI, rAgadveSa rahita samabhAvamAM AvavuM ane paramagurunA svarUpamAM aikyapaNAno bhAva Upajavo te ekatA bhakti che. A navaghAbhakti paNa svadezarUpa mokSa prAptinuM baLavAna nidAna eTale kAraNa che. bhakti e mokSano ghuraMthara mArga mane lAgyo che." zrImad rAjacaMdra /31. ghogha samAM saboghathI TaLatAM pUrvika pApa, prabhujI; Atmika baLa ujjavaLa bane, e satsaMga-pratApa, prabhujI. rAja artha - satparuSanA sadgogharUpa ghoghavaDe jIvonA pUrve karelA saMcita pAparUpa maLa dhovAI jAya che, ane temanA AtmAnuM baLa ujvaLatAne pAme che arthAta nirmaLa bane che. nirmaLa AtmAonI kramapUrvaka saMpUrNa zuddhi thaye te mokSarUpa svaghAmamAM jaI, sarvakALa anaMtasukhamAM birAjamAna thAya che. A svaghAma mokSamAM laI javAno badho pratApa satsaMgarUpI kalpavRkSano che; ema paramakRpALudeva jaNAve che. Aje ahIM AvyA cho to kamANInA DhagalA thAya che. darzana karavA maLaze, Atmahita mATe satsaMgamAM AtmAnI vAta sAMbhaLavA maLaze, evA bhAvathI samAgama mATe ahIM AvavA bhAva karyA tyAM Dagale Dagale jagananuM phaLa kahyuM che. tIrthayAtrA ghaNI karI, paNa sAco deva kayo? AtmA. te jANyo che jeNe evA sapuruSanI vANI sAMbhaLatA koTi karma khapI jAya che, puNyanA DhagalA baMghAya che." (upadezAmRta) //3rA. svadezarUpa mokSamAM zAzvata nivAsa karavo hoya to mana, vacana, kAyAnA yogane prathama zubhamAM pravartAvavA paDaze, to ja zuddha bhAvanI prApti thaze. prazasta eTale zubha. yoga eTale mana,vacana, kAyAnA yoga. e traNeya yogane zubhamAM pravartAvavA te prazasta yoga. (47) prazasta yoga (rAga khamAjanAla ghumALI) (vAsupUjya jina tribhuvanasvAmI, ghananAmI, panAmI re-e rAga) vaMduM pada guru rAjacaMdranA yoga avaMcakakArI re; parama yoga pragaTAve hRdaye, zAMta-suthArasa ghArI re. vaMduM. artha - huM paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM vaMdana karuM chuM ke jenA mana vacana kAyAnA yoga avaMcakakArI che arthAt jenA yoga koIne ThaganAra nathI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) prazasta yoga 5 33 jenA yogabaLe ApaNA hRdayamAM paNa mokSane sAthe evA parama yoganI sAdhanA pragaTa thAya ema che, evA paramakRpALudevanuM hRdaya zAMta sughArasathI bharapura che, temane mArA bhaktibhAve namaskAra ho. ||1|| yoga thayo je paravastuno bAhya, atyaMtara bheLe re; dehAdikano bAhya gaNAya, karma atyaMtara vede re. vaMduM artha :- sarva jIvone paravastuno be prakAre yoga thayelo che. te eka bAhya ane bIjo aMtarano che. temAM deha, kuTuMba, sonuM, rUpuM, maNi, patthara Adino yoga te bAhyayoga che, ane jJAnAvaraNIyAdi ATheya karmano yoga eTale saMbaMgha te aMtaramAM rahela AtmA sAthe che. te AtmA e ATheya karmanA phaLanuM vedana karanAra che. rA. karma-hetu traNa yoga kahyA jyAM mana, vANI, tana varte re; zubha, azubha jIMva-bhAva vaDe te prazasta ne aprazasta re. vaMduM artha :- have aMtaraMga karmano yoga kevI rIte thAya che te jaNAve che : jJAnAvaraNiyAdi ATheya karma AvavAnA kAraNa traNa yoga che. te mana, vacana, kAyAnA yoga pravartanathI karmanuM Agamana thAya che. zubha ke azubhabhAva jIva kare te pramANe, mana vacana kAyAnA yoga prazasta yoga ke aprazastayoga kahevAya che. gAyA pApa-karmamAM kare pravRtti viSayAdikane mATe re; azubha yogathI durgati bAMthI vahe anAdi vATe re. vaMduMartha - azubha yogamAM jIvo zA mATe pravRtti kare che ane tenuM phaLa zuM Ave che te jaNAve che - pAMca indriyanA viSayo poSavA mATe jIvo aDhAra pApasthAnakamAM pravRtti kare che. te azubhayogamAM pravRtti karIne durgatino baMgha karI, anAdinI caturgatirUpa bhramaNanI vATamAM jIvo pharyA kare che. [4] sadbhAgye sagurune yoge vaMdana Adika karatAM re, yoga-kriyA-phaLa hoya avaMcaka bhAva satya prati gharatAM re. vaMduMartha - sadbhAgyanA udaye koIka bhavamAM zubhakarmanA phaLamAM temane saguruno yoga maLatAM, temane vaMdana, pUjana, sevana ke upadeza zravaNa Adi karavAno joga prApta thAya che. tyAre temanA mana vacana kAyAnA yoga ke temanI pravRttirUpa kriyA ke tenA phaLa avaMcaka bane che ane temanA bhAva jema che tema AtmAdi vastunA satya svarUpa pratye vaLatA jAya che. have yoga, kriyA ke tenA phaLa kyAre avaMcaka kahevAya te jaNAve che : "sadaguruno yoga thayA pachI tenI AjJAmAM manoyoga pravartAve te yogAvaMcaka che, jJAnInI AjJAe vacana ane kAyA pravartAve, vaMdanA Adi kriyA vinayapUrvaka kare te kriyA avaMcaka che. ane sadaguru sAcA hovAthI je puNyarUpa phaLa baMghAya te paNa mokSamArgane aviroghaka evuM hoya te phlAvaMcaka che. ema yoga, kriyA ne phaLa e trivigha avaMcaka yoga thAya tyAre prathama draSTimAM jIva Avyo lekhAya." (A..sakjhAya, artha., .12) have vaMcaka yoga ke vaMcanA buddhi kone kahevAya te jaNAve che :"vaMcanAbuddhi eTale satsaMga, saguru Adine viSe kharA AtmabhAve mAhAtmabuddhi ghaTe te Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mAhAbhyabuddhi nahIM, ane potAnA AtmAne ajJAnapaNuM ja varyA karyuM che, mATe tenI alpajJatA, laghutA vicArI amAhAbhyabuddhi nahIM; te satsaMga, sadguru Adine viSe ArAghavAM nahIM e paNa vaMcanAbuddhi che tyAM paNa jo jIva laghutA ghAraNa na kare to pratyakSapaNe jIva bhavaparibhramaNathI bhaya nathI pAmato ema ja vicAravA yogya che. vaghAre lakSa to prathama jIvane jo A thAya to sarva zAstrArtha ane AtmArtha saheje siddha thavA saMbhave che. e ja vijJApana." (va.pR.422) //pA. eka zeThane traNa dukAno ratna, kanaka, kApaDanI re; napho-khoTa tyAM bhAva pramANe, vaLI kriyA AvaDanI re. vaMduM artha - mana, vacana, kAyAnA traNeya yogamAM, kayA yoganI pravRttithI vizeSa nukasAna che te kahe che : eka zeThanuM draSTAMta - eka zeThane traNa dukAno che. eka ratna-hIrA mANeka motInI, bIjI sonA cAMdInI ane trIjI kApaDanI. temAM napho ke khoTa bhAva pramANe thAya che. vaLI temAM potAmAM ghaMghAnI kevI AvaData che ane kevo eno puruSArtha che tenA upara paNa naphA toTAno AdhAra rahe che. jo kApaDamAM je khoTa jaNAtI, kanakalAbhathI TaLatI re; kanakadukAne khoTa AvatAM ratnanaphAmAM bhaLatI re. vaMduM artha - kApaDanI dukAnamAM je koI khoTa jaNAya to te sonAcAMdInI dukAnanA naphAmAMthI purAI jAya. sonA cAMdInI dukAne khoTa Ave to te ratna ke hIrA mANekanI dukAnamAMthI bharapAI thaI jAya. zA prazasta pravRtti yoga taNI te puNyalAbha sama samajo re, azubha yoga-ja pApa khoTa sama, purAya hajI jo ceto re. vaMduM artha - mana vacana kAya yoganI zubha pravRtti thAya tene puNyanA lAbha samAna jANo, ane te yogovaDe azubha pravRtti thAya to pApa karmano Asrava thAya che, tene dukAnamAM thatI khoTa samAna jANo. te khoTane pUrI zakAya che, jo tame nIcenI gAthAmAM jaNAvyA pramANe cetI jAva to. TAA kAyAe dUbhavyA ane tenI kSamA yAca jana chUTe re, vacana-virothe vera vagheluM maitrIbhAve tUTe re. vaMduM artha - kAyAvaDe koIne ApaNe dubhavyA hoya to tenI mAphI mAMgIne chUTI zakAya che. koInI sAthe nahIM kahevA yogya vacana bolavAthI vadheluM vera, tenI sAthe pharIthI maitrIbhAva eTale premabhAva rAkhavAthI maTI zakAya che. lA. ethI UlaTo krama sevAthI khoTa nahIM purAze re, manamAM vera gharI hitavacano vadatAM, vera na jAze re. vaMduM artha:- ethI UlaTo krama jema ke pelA be ghola mAre to huM cAra mArIza, ke pelo be vacana kahe to huM cAra kahIza ema karavAthI thayela pApanI khoTa kadI purAze nahIM paNa vRddhi pAmaze. manamAM veranA bhAvo rAkhI uparathI mIThuM bolavAthI paNa te vera nAza pAmaze nahIM. ||10nA vacana-virotha karI kAyAthI sevA karo tana toDI re, topaNa hita nahi sAthI zakazo, samajI lyo mana joDI re. vaMduM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) prazasta yoga 535 artha :-- game tema bolI vacanarUpa tIra choDIne virogha mola lIghA pachI, kAyAthI tanatoDIne tenI sevA karo to paNa tame tamAruM hita sAdhI zakazo nahIM. A vAta tame manane sthira karIne barAbara samajI lejo. / / 11 / / ratnakhoTa nahi. pUrI thAze sonAnI nahi khoTa purAze suvarNanI dukAne re, kApaDanI dukAne re, vaMduM artha :- ratnanI dukAnamAM Avela khoTa sonAcAMdInI dukAnanA naphAvaDe pUrI zakAze nahIM. ane sonA cAMdInI dukAne Avela khoTa kApaDanI dukAnanA naphAvaDe pUrI zakAze nahIM. / / 12 / / manane AdhAre taravAnuM ke DUMbavAnuM, samajo re, tethI mananI zuddhi karavA satpuruSane bhajo re, vaMduM artha :- have manoyogane prazasta karavA kevA bhAvomAM ramavuM joIe te jaNAve che - ratnonI dukAna samAna manane jANo, tenI khoTa koIthI pUrI zakAya ema nathI. manane AdhAre ja taravAnuM che ke bUDavAnuM che. mana jo satpuruSanA AdhAre cAle to saMsAra samudrathI tarI zakAya che. ane mana jo tethI viparIta cAle to saMsAra samudramAM buDAvI de ema che. baMgha ane mokSanuM kAraNa manuSyonuM mana ja che. "mana greya manuvALAnuM jAramAM baMdha mokSavo:'' tethI mananI zuddhi karavA mATe satpuruSanA vacanone sAcA bhAvathI bhajajo, arthAt te pramANe ja vartana karavAnuM rAkhajo. "rAga-dveSAdi mojAMthI, hAle jo nA manojaLa; to Atmatattva te dekhe, te tattva anya niSphaLa.'' -graMthayugala ||13|| satpuruSanI stuti karavA vacanayoga vAparo re, jIvanabhara tenI sevAmAM mAnava kAyA gharo re, vaMduM artha :-- potAno vacanayoga paNa satpuruSanI stuti eTale guNagAna karavAmAM vAparajo. tathA manuSyabhavano kArya yoga paNa jIvanabhara tenI sevA eTale AjJA uThAvavAnA upayogamAM lejo. / / 14 / viSayakaSAya tajI aMtarathI, zama-dama tattva vicAro re, dayA, kSamA, nirmamatA, maitrI udAsInatA thAro re. vaMduM = artha :-- manamAMthI viSayakaSAyane tajavA mATe kroghAdi kaSAyanuM zamana kema thAya ke viSayonuM damana kema thAya e tattvano vicAra karajo. vaLI dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga ke udAsInatA eTale vairAgya jIvanamAM kema Ave teno vicAra karajo. 52mAM mArApaNAno bhAva mUkI, jagatanA sarva jIvo pratye maitrIbhAva bhAvo jethI ApaNA AtmAnuM kalyANa thAya. A badhA zubha bhAvo vaDe manavacanakAyAnA yoga prazasta bane che, ane prazasta yogavaDe zuddhabhAvanI prApti thAya che ane zuddhabhAva vaDe samakita ke vaLajJAna Upaje che. / / 15' dvAdaza, soLa aneka prakAre bhAvI bhAvanA sArI re, sadguru-boghe karo ramaNatA, bhavanA bhAva visArI re, vaMduM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 36 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - samAdhisopAnamAM vistArathI varNavela dvAdaza eTale bAra bhAvanA, soLa kAraNa bhAvanA ane bIjI aneka prakAranI maitrI, pramoda, kAruNya ane madhyasthatAdi bhAvanAo je samyakdarzananI yogyatA ApanAra che; te bhAvanAone sArI rIte bhAvI sadagurunA boghamAM ramaNatA karo; ane saMsAra saMbaMghI sarva viSayakaSAyanA bhAvone visArI gho, arthAta bhUlI jAo. samAdhisopAnamAM varNavela bAra bhAvanAonA nAmo A pramANe che : (1) anitya, (2) azaraNa, (3) saMsAra, (4) ekatva, (5) anyatva (6) azuci, (7) Asrava, (8) saMvara, (9) nirjarA, (10) loka, (11) bodhi durlabha ane (12) gharma durlabha bhAvanA che. tIrthaMkara pada prAptinA kAraNarUpa soLa kAraNa bhAvanAonA nAmo nIce pramANe che - (1) darzanavizuddhi, (2) vinaya saMpannatA, (3) zIlavratadhvaticAra, (4) abhIsma jJAnopayoga, (5) saMvega, (6) zaktitaH tyAga, (7) zaktitaH tapa, (8) sAdhu samAdhi, (9) vaiyAvRtti, (10) arihaMta bhakti, (11) AcArya bhakti, (12) bahuzruta bhakti, (13) pravacana bhakti, (14) Avazyaka aparihANI (15) sanmArga prabhAvanA ane (16) pravacana vAtsalya bhAvanA che. teno vistAra samAdhisopAnamAMthI vAMcavA yogya che. 16aaaa. manaDe moha-abhyAsa karyo che, tethI mohe bhamatuM re; jJAna ane vairAgya-abhyAse rahe svarUpe ramatuM re. vaMduM artha - anAdikALathI A manaDe moha karavAno ja abhyAsa karyo che. tethI ajJAnavaDe rAgadveSa karI moharUpI vanamAM te bhaTakyA kare che. kadAca vacanathI mauna rAkhe, kAyAne paNa Asano vaDe sthira karI de, chatAM mana to aneka prakAranA ghATa ghaDyA ja kare che. paNa sapuruSonA bogharUpa samyakajJAnavaDe ane vairAgyabhAvanAnA abhyAsa vaDe te mana svarUpamAM ramaNatA karI zake che. "avidyA bahu abhyAsI, te saMskAre mana caLe; jJAnasaMskArathI citta, Atma-tattva svayaM vaLe."-graMthayugalI/17thI jene hitakArI mana mAne tenI ruci nita gharatuM re, vagara prayatna tyAM ja phare mana, tallIna banI tyAM TharatuM re. vaMduMartha :- mana je padArthane hitakArI mAne temAM hamezAM ruci gharAve che. vagara prayatna paNa mana tyAM pharyA kare che ane temAM ja tallIna banI sthira rahe che. "buddhine hita jyAM lAge, zraddhA temAM ja coTatI; zraddhA jyAM coTatI tyAM ja, cittanI lInatA thatI." -graMthayugala ||18il. sarvopara hitakArI oNvane saMta-samAgama mAno re, temAM citta parovAyuM to raMga rahe nahi chAno re. vaMduM artha - jIvane sarvoparI kalyANakartA sapuruSano samAgama che. temAM citta parovAI gayuM to te satsaMganA raMganI khumArI chAnI rahe tema nathI. tenA jIvanamAM jarUra palaTo lAvaze. ||1lA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) prazasta yoga 5 37 jJAnInI vANI vasI hRdaye to vairAgya jhaLakaze re, tattva-vicAra-suthArasa-cArA pItAM tapa-prati vaghaze re. vaMduM artha :- jJAnInI vANI jo hRdayamAM vasI gaI to vairAgya jhaLakI UThaze. draSTAMtarUpe zrI aMbAlAlabhAI ane zrI tribhovanabhAIe amadAvAdamAM zrI juThAbhAIne lagnanA varaghoDAmAM AvavA jaNAvyuM tyAre zrI juThAbhAI kahe - "koNa pratibaMgha kare.' Avo vairAgyapUrNabhAva zrI juThAbhAImAM jhaLakI UThyo. tenuM kAraNa paramakRpALudevanI vANI temanA hRdayamAM vaselI hatI. AtmAdi mULa tattvono vicAra je suthArasanI ghArA samAna che; te pItAM tapa pratye prema vadhaze ane jagata sukhanI icchA ghaTavA mAMDaze. "icchA nirozastapaH" -mokSazAstra icchAono nirogha karavo e ja kharuM tapa che. 20aaaa sapuruSonA guNagrAme je rasanA pAvana karatA re, te jana kuMvidyA-rasa tarjIne sahaja bhavajaLa taratA re. vaMduM artha - have vacanayogane prazasta karavA viSeno upAya jaNAve che : sapuruSonA guNagrAma karIne je potAnI rasanA eTale jIbhane pAvana kare che, te bhavyAtmA kuvidyA eTale mithyAtvanA rasane mUkI daI sahaje saMsArarUpI samudrane tarI jAya che. pUjavAyogya, stuti karavAyogya, namaskAra karavAyogya koNa che? te kahe che. je vastu ApaNe joIe che te vastu jenAmAM hoya tene namaskAra karavAnA hoya che. bhagavAna evA che. kIrtana karavAyogya che. vAto karavI toya emanA guNonI karavI, e guNagrAma che." o.2 (pR.103) "jinaguNa rAga parAgathI re, manamohanA re lAla, vAsita muja pariNAma re, bhavi bohanA re lAla; tajaze duSTa vibhAvatA re, manamohanA re lAla, saraze Atama kAma re bhavi bohanA re lAla."-nityakrama 21 satya pramANika vacana vade je satuzrutane AdhAre re, vizva taNA vyApAra viSe nahi vyartha vacana uccAre re. vaMduM artha :- je satazrata eTale sanzAstramAM jaNAvyA pramANe karuNAmaya satya prAmANika vacana bole che; te vizvamAM aneka prakAranI vyApAra ke vyavahAra AdinI kriyA karatAM paNa aAyojanabhUta evA vyartha vacanane uccAratA nathI. satya bolavAnI Teva pADavI. satya bolavuM hoya teNe kAma sivAya bola bola karavuM nahIM, mauna sevavuM. (cAreya prakAranI) vikathAno tyAga karavo athavA tevI vAtomAM anumodana ApavuM nahIM. tema karavAthI jUThuM bolavAno prasaMga Ave che." -.1 (pR.10) //rA paraniMdA, kumArga-prazaMsA, marmabhedI tarjI vAcA re, zAMti-preraka vacanayogane vartAve jana sAcA re. vaMduM artha :- paraniMdA karavI nahIM. "para niMdA e sabaLa pApa mAnavuM." nava.pR.14) "paraniMdA viSTAvaDe, kharaDAyuM mukha pUrNa; paranArI nirakhI nayana, aMjAyA viSa cUrNa." -svadoSadarzana Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 38 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 - gharmanA nAme cAlatA kumArgonI prazaMsA karavI nahIM tethI mithyAtvane poSaNa maLe che. temaja vacanayogavaDe koInA manane bhedI nAkhe evI marmabhedaka vANI uccAravI nahIM. jema brAhmaNe vAghane kUtaro kahI dIgho, te ghA pandara divase paNa rujhAyo nahIM, jyAre kuhADAno ghA paMdara divase paNa rujhAI gayo. mATe sajjana puruSo zAMtipreraka vacana bolI potAnA vacanayogano upayoga kare che. rahA jana-mana dUbhave bUruM bolI te jana hiMsaka jANo re, te janane sanmArge vALe, vANI prazasta vakhANo re. vaMduM artha :- je kharAba vacana bolIne lokonA manane dubhave che tene hiMsaka jANo. evA vyaktine paNa je hita, mita ane priya vacana bolI, sanmArgamAM vALe che te puruSanI vANI prazasta che ema jANo ane tenA vakhANa karo. 24 kaSAya zamAve, bhakti jagAve, ghIraja de dukha AvyuM re, mohanIMdamAM ghore jagajana tene bothI jagAve re. vaMduMartha :- je vANI kaSAyabhAvone zamAve, sapuruSa pratye bhaktine jAgRta kare, duHkhanA avasaramAM dhIraja Ape ane mohanIMdamAM je jagatavAsI jIvo ghorI rahyA che tene paNa botha ApIne jagADe te vANI jIvane kalyANakArI che. tenI ja upAsanA karavA yogya che. 25 sahaja svabhAve skuratI vANI paramaguruMnI jANo re, zabdabrahmaphaeNpa vacanacoga te parama prazasta pramANo re. vaMduM artha - evI kalyANakArI vANI konI che? to ke evI vANI paramagurunI che ke je sahaja svabhAve temanA AtmAmAMthI phurAyamAna thaIne nIkaLe che. AtmAne sparzIne nIkaLatI vANI te zabdabrahmarUpa che. sapuruSano evo vacana-coga parama prazasta che ane pramANabhUta che ema jANo. ||rA kara-caraNAdika aneka aMge pApa thatAM je rokI re, svaparahitamAM kAyA yoje te zubha kAyA-coLI re. vaMduM artha - have kAyayoga prazasta thayo jyAre gaNAya? te jaNAve che : hAtha, paga, AMkha, kAna Adi aMgo dvArA thatA pApone je rokI, te ja kAyAne vaMdana, sevana, pUjana Adi aneka sva-para hitanA kAmomAM yoje teno kAyayoga zubha che ema kahI zakAya. razI zAstrAjJA-anusaratuM vartana kAyAthI je rAkhe re, pApa ghaNAM aTakAvI te jana parama puNyaphaLa cAkhe re. vaMduM artha - zAstromAM kahyA pramANe jJAnI puruSanI AjJA anusAra muni hoya to samitipUrvaka ane gRhastha hoya to yatnApUrvaka kAyAthI vartana jo rAkhe, to mana, vacana, kAyAthI thatA ghaNA pApone aTakAvI te bhavyAtmA kALAntare parama puNyanA phaLamAM zAzvat Atmasiddhine pAme che. sArA kriyAkuzaLatA yoga gaNyo che, akriyatA nija jANo re, karmarahita nija zuddha svabhAve sthiratA, yoga vakhANo re. vaMduM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) prazasta yoga 5 39 artha - mana vacana kAyAthI thatI kriyA jJAnIpuruSanI AjJAnusAra karavAmAM Ave to te kriyA jIvane mokSa sAthe joDANa karAve che, tethI te kriyA kuzaLatAne paNa yoga gaNyo che. jyAre niSkriyapaNuM e potAnA AtmAno svabhAva che. jyAre mana vacana kAyAnA yoga AtmAne karmathI rahita karAvIne potAnA zuddha svabhAvamAM sthiratA karAvaze te kharA prazasta yoga che ane te vakhANavA lAyaka che. rA. graMthibheda karI, bAhyadazA tarjI aMtarAtmatA pAmI re, paramAtmAnA yoge yogI thAya tribhuvana-svAmI re. vaMduMartha - mokSane sAghanAra yogI prathama jIvanI mithyAtvamaya bahirAtmadazAne tajI, aMtaraAtmadazAne pAmI, pachI paramAtmadazAnA yoge te tribhuvanano svAmI arthAt traNeya lokano nAtha thAya che. "bahirAtmA tajI Ama, aMtarAtmA banI aho! sarva saMkalpathI mukta, paramAtmApaNuM kaho. 27 -graMthayugala //30 paramAtmA ya sayogIpaNuM tajI thAya ayogI aMte re, ema paramapada pAmI zobhe siddharRpe lokAMte re. vaMduM artha :- dehadhArI paramAtmA paNa AyuSyanA aMte potAnA mana vacana kAyAnA yogone tajI daI, ayogI banI potAnA svAbhAvika paramapada svarUpa siddha avasthAne pAmI, lokAtte jaI siddha zilA upara birAjamAna thAya che. tyAM anaMta guNovaDe te zobhA pAme che. 31. prazastacoga-prabhAve yogI zubha bhAvo ArAze re, zuddha bhAvanI zreNI caDhatAM aMtima siddhi sAthe re. vaMduM, artha :- mana vacana kAyAnA prazasta yoganA prabhAve yogI evA jJAnI puruSa, zuddha bhAvanA lakSe zubha bhAvamAM pravarte che, paNa avasara pAmya AThamA guNasthAnakathI zreNie caDhI kevaLajJAna pAmI aMtima siddhirUpa mokSapadane prApta kare che. mana, vacana, kAyAnA yogane nIce pramANe prazasta kare che : "je prasanna prabhu mukha grahe, tehija nayana prathAna; ji. jinacaraNe je nAmIe, mastaka teha pramANa.ji. zrI.2 arihApadakaja aracIe, sa lahije te haththa; ji. prabhuguNa ciMtanameM rame, teha ja mana sukayaththa. ji. zrI3 zrI RSabhAnana vaMdiye, acala anaMta guNavAsa, jinavara;" nityakrama karavA mana vacana kAyAnA yoga prazasta karavA mATe jIvanamAM saraLatA guNa joIe. saraLatA hoya to jIvanamAM gharma pariNamI zake. mana vacana kAyAnI kuTilatA e gharmanA droharUpa che; jyAre "saraLatA e gharmanuM bIjuM svarUpa che." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.7) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 (48) saraLapaNuM (duHkha dohaga dUre TaLyAM re sukha-saMpadazuM bheTa-e rAga) vakrapaNuM vibhAvataNuM re sagurumAM nahi leza, zuddha svabhAve zobhatA re saraLapaNe parameza. paramaguru rAjacaMdra bhagavaMta. huM vaMdu vAra anaMta, paramaguru rAjacaMdra bhagavaMta. artha - saraLapaNuM e AtmAno guNa che, AtmAno svabhAva che; jyAre vakrapaNuM e saraLapaNAno pratipakSI doSa che. je AtmAno svabhAva nathI paNa vibhAva bhAva che. te vakrapaNuM mArA sagurudeva zrImad rAjacaMdra prabhumAM leza mAtra nathI. paramakRpALudeva to saraLatA Adi guNo vaDe paramezvara banI jaI AtmAnA zuddha svabhAvamAM birAjamAna thaI sadA zobhI rahyAM che. evA paramaguru rAjacaMdra bhagavaMtane huM anaMtavAra praNAma karuM chuM. /1| sahaja svarUpane pAmavA re saraLapaNAnI jarUra, manaharatA paNa tyAM vase re vizvAse bharapUra. paramaguru artha :- sahaja AtmasvarUpane pAmavA mATe AtmAmAM saraLapaNuM lAvavuM jarUrI che. "A kALane viSe ane temAM paNa hamaNAM lagabhaganA seMkaDAthI manuSyanI paramArthavRtti bahu kSINapaNAne pAmI che, ane e vAta pratyakSa che. sahajAnaMdasvAmInA vakhata sughI manuSyomAM je saraLavRtti hatI, te ane AjanI saraLavRtti emAM moTo taphAvata thaI gayo che." (va.pR.346) saraLatA guNa jenAmAM che te AtmA bIjAnA manane paNa haraNa karanAra che. tevA vyakti upara bharapUra vizvAsa mUkI zakAya. rA saraLa siddha-gati kahI re, saraLa ati zivapaMtha; vakragati kahI sarpanI re, mAyAnuM draSTAMta. paramaguru artha - lokAMte rahela siddhagatimAM AtmAne javAno mArga saraLa arthAtu ekadama sIdho che. je sthAne AtmA deharahita thAya te ja sthAnathI upara UThI eka ja samayamAM sIghI gati vaDe lokAMte jaI siddha gatine pAme che. mokSa pAmavAno mArga saraLa che. "amane lAge che ke mArga saraLa che, paNa prAptino yoga maLavo durlabha che." (va.pR.259) sApanI gati vakra che. sApa cAle tyAre vAMko cAle che. tema mAyAvI jIvonuM vartana vakra hoya che; saraLa hotuM nathI. kA daramAM pese sApa to re sIgho tyAM thaI jAya, tema mAyA mUkyA vinA re gharma na satya sathAya. paramaguru artha - sApa jyAre daramAM praveza kare tyAre tene sIdhA thaI javuM paDe che. tema saMsAramAM rahela jIvone mAyA moha mUkyA vinA satya gharmanI ArAdhanA thaI zake ema nathI. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) saraLapaNuM 541 "mAyAnI pravRttino prasaMga pharI pharI jIvo karyA kare che. eka vakhate je vacanonI prApti thatAM jIva baMghanamukta hoya ane tArA svarUpane pAme, tevAM vacano ghaNA vakhata kahevAyAnuM paNa kAMI ja phaLa thatuM nathI. evI jIvomAM ajogyatA AvI gaI che. niSkapaTapaNuM hAnine pAmyuM che." (2..244) . manamAM hoya tevuM ja kahe re vacana vaDe jana jeha, vacanathI karavA kahe re kare kAyAthI teha. paramaguru artha - saraLa jIva, manamAM jevuM hoya tevuM kahe che. vacanavaDe paNa temaja bole che. vacana vaDe je karavA kahe te pramANe ja kAyAvaDe kare che. zrI aMbAlAlabhAIe khaMbhAtamAM zrI choTAbhAIne samAdhimaraNamAM sahAya karavAnA bhAvathI vacana ApyuM. pachI zrI choTAbhAIne plega lAgu paDyo, chatAM zrI aMbAlAlabhAIe aMta sudhI temanI kAyAvaDe saMbhALa laI samAdhimaraNa karAvyuM. temane paNa plega lAgu paDyo, chatAM "prANa jAI para vacana na jAI evuM sajjana puruSonuM vacana siddha karI batAvyuM. paNa ema triyoganI ekatA re ghare saraLa sujANa, prajJAvaMta puruSanI re saraLatA sukha-khANa. paramaguru artha - ema saraLatA guNanA lAbhane jANanAra sajjana puruSo manavacanakAyAnA traNe yoganI ekatA vaDe vartana kare che. je prajJAvaMta puruSa che tenI AcarelI saraLatA to Atmika sukhanI prANa samAna che. "saraLatA e gharmanuM bIjasvarUpa che. prajJAe karI saraLatA sevAI hoya to Ajano divasa sarvottama che." (va.pR.7) IIkA. saraLa jananuM cittapaTa re ciMtA-karacalI hIna, nathI tene kAMI DhAMkavuM re nathI garaja-AghIna. paramaguru artha - je saraLa jIvAtmA che tenuM cittapaTa eTale mAnasarUpI paTa upara ciMtAnI karacalIo jovA maLe nahIM. kAraNake tene kaMI DhAMkavApaNuM nathI. je kaMI che te badhuM khulyuM che. evA jIvomAM mAyA kapaTa na hovAthI te koInI garaja karatA nathI ke koIne AdhIna paNa rahetA nathI. zA. lokaraMjana ke bhaya taNo re bhAra ghare nahi jeha, lAbhahAnine gaNe nahi re saraLa-zUravIra teha. paramaguruva artha :- lokone raMjana karavAno bhaya ke bhAra saraLa jIvo manamAM rAkhatA nathI. je prajJA sahita saraLa jIvo che te kharA zuravIra che. te potAnI saraLatA vaDe kaMI lAbha thAya ke hAni thAya tene gaNatA nathI. dA. mAyA-kapaTa nA keLave re, mUrakha paNa nahi teha, saraLatA phaLa vIryanuM re ghare buddhighana jeha. paramaguru artha - sajjana puruSo jIvanamAM mAyA kapaTa keLavatA nathI. te kaMI mUrakha nathI. paNa mAyAkapaTathI thatA bhayaMkara doSo joIne tethI dUra rahe che. saraLatA e AtmAmAM rahela vIryaguNanuM phaLa che. tene je buddhi ghana eTale prajJAsahita sajjana puruSo che te ja ghAraNa karI zake che. gAlA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 saraLatA bIja gharmanuM re, saraLatA sukha-mitra, mAyika sukhanI vAMchanA re kANI nAva sacitra. paramaguru artha :- je jIvamAM saraLatA guNa che, temAM gharmanuM bIja ropI zakAya che. saraLa prANI sAthe sukhane mitratA che. te zAMtinuM sukha anubhavI zake che. - jyAre mAyA karIne mAyika eTale sAMsArika sukha meLavavAnI jenI kAmanA che, te sacitra eTale pratyakSa kANI nAva samAna che. te tene bhavasAgaramAM DUbADanAra che. 10nA bhavajaLa taravA jo caho re graho saraLatA-jahAja, saMtoSAze sajjano re zraddhe zatrusamAja. paramaguru artha :- he bhavya prANIo jo tame saMsArarUpI samudrane taravA icchatA ho to saraLatArUpa jahAjane grahaNa karo. jethI sajjana puruSo tamArAthI saMtoSa pAmaze ane tamArA pratye koIne kadAca zatrupaNAno bhAva haze; tene paNa tamArA pratye evI zraddhA raheze ke AnAthI mAyA prapaMca thaI zake ema nathI. 11aaaa saraLabhAve doSa thatAM re bhUla te ThapakApAtra; saraLa ne sanmArgane re aMtara aMgula mAtra. paramaguru artha - saraLa bhAvathI koI doSa thaI jAya to te jIvanI bhUla ThapakA mAtrathI sudhArI zakAya che. bhagavAna zrI RSabhadevanA ziSyo saraLa ane jaDa hatA. ane zrI ajItanAtha bhagavAnathI lagAvIne zrI pArzvanAtha bhagavAna sughInA ziSyo saraLa ane prAjJa hovAthI ThapakA mAtrathI sugharI jatA hatA. jyAre mahAvIra bhagavAnanA ziSyo vAMkA ane jaDa hovAthI zIdhra sudharI zakatA nathI. saraLa jIva ane sanmArga vacce aMgula mAtranuM ja aMtara che; arthAt saraLa jIva tattva pAmavA mATe uttama pAtra che. "vizALabuddhi, madhyasthatA, saraLatA, ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNo je AtmAmAM hoya, te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che." (va.pR.171) I/12aa saraLa jIMvanuM dhyeya to re hoya ja zuddha svarUpa; mAnAdine heya gaNe re jANe e agharUpa. paramaguru artha :- AtmArthI evA prajJAsahita saraLa jIvanuM dhyeya to zuddha svarUpe prApta karavAnuM ja hoya che. saraLa jIva mAnAdi, kaSAyabhAvone tyAgavA yogya gaNe che. kemake cAre kaSAyone te agha eTale pAparUpa mAne che. 13. tyAga prapaMcono kare re, cUke na nija svarUpa; svaphaeNpamAM saMtoSa ghare re oLakhI mAyArUpa. paramaguru artha :- evA saraLa uttama AtmArthI jIvo mAyA prapaMcano tyAga kare che. ane nija AtmasvarUpa prAtinA dhyeyane kadI cUkatA nathI. tathA mAyAkapaTanA bhayaMkara phaLa jANI te potAnA AtmasvarUpamAM rahevAmAM saMtoSa mAne che. 14 ghana, svajana nija mAnatAM re kare mamatva praveza, oNva judo jAgye jaze re mAyAzalya azeSa. paramaguru, Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) saraLapaNuM 543 artha - ghana, kuTuMbIjano Adine potAnA mAnatA manamAM mamatvabhAvano praveza thAya che. paNa A baghAthI mAro AtmA judo che. ekalo Avyo, ekalo jaze; ema mAnavAthI zalya eTale kAMTArUpa duHkha ApatI evI mohamAyA manamAMthI kALAMtare saMpUrNa nAza pAmaze. 15nA. mAyAthI pazubhava gharI re paravaza paDI ribAya, mAyAthI abaLA banI re mAyAmAM lapaTAya. paramaguru artha - mAyA kapaTa karavAthI jIva pazuno bhava pAmI jIvanabhara paravaza paDI ribAya che. nAgadattanuM dRSTAMta - eka zeTha dukAna para badhAne Thage. mAyA kapaTathI marIne te bokaDo thayo. eka divase kasAI tene laI jatAM potAnI dukAna AvI. te joI jAtismaraNazAna thavAthI te dukAnamAM pesavA lAgyo. tenA putra nAgadatte tene mArI ghakelIne bahAra kADhyo. tyAMthI muni bhagavaMta pasAra thatAM, A joI temane sahaja hAsya AvyuM. nAgadatte sAMje apAsare jaIne muni bhagavaMtane tenuM kAraNa pUchyuM. tyAre temaNe jaNAvyuM ke e bokaDo tAro pitAno jIva hato. kasAInA paisA laI tene Thagato hato. te mAyA kapaTanA phaLamAM bokaDo banIne RNa cUkavavA te kasAInA hAthamAM Avyo. mATe AvuM mAyA kaSAyanuM svarUpa jANI te sadaiva tajavA yogya che. ane teno pratipakSI guNa saraLatA che, te ja bhajavA yogya che. mAyA karavAthI jIva abaLA eTale strIno avatAra paNa pAme che. te strI avatAramAM pharI mAyA karI te jIva karma bAMdhI lapaTAya che. bhagavAna zrI mallinAtha zvetAMbara mata pramANe strI avatAra pAmyA. tenuM kAraNa pUrvabhavamAM karela mAyA sahita tapa hatuM. temaja bhagavAna zrI traRSabhadevanA be putrI brAhmI ane suMdarIe paNa pUrvabhavamAM mAyA karela tethI strI avatArane pAmyA hatA. |16nA bALe pratIti-prItine re mAyA chUpI Aga, mAyA tarjI thAtAM saraLa re chUTe rAga athAga. paramaguru artha - ApaNA upara koIne pratIti eTale vizvAsa Avyo hoya ke prIti utpanna thaI hoya, paNa ApaNA hRdayamAM mAyAkapaTa haze to te prIti ke pratItine bALI nAkhaze. kemake mAyAkapaTa e chUpI Aga samAna che. mAyA kapaTane mUkI daI saraLa pariNAmI thatAM, hRdayamAM rahela athAga eTale atyaMta rAga paNa chUTavA lAge che. /1LA kapaTI sutano nA kare re mAtA paNa vizvAsa, moDo-vahelo kapaTano re thAya svayaM prakAza. paramaguru artha - potAno putra kapaTI hoya to te putrano mAtA paNa vizvAsa karatI nathI. moDuM ke vaheluM kapaTa svayaM bahAra Ave che. 18 mAyA tajavA bhAvanA re sajjana karatA ema : mAyA karI dekhADuM chuM re tevo banuM nahi kema? paramaguru artha - mAyA kapaTane tyAgavA mATe sajjana puruSo evI bhAvanA bhAve che ke huM mAyA karI jevuM lokone dekhADavA icchuM chuM tevo ja kema na banI jAuM? ke jethI koI vAtane chupAvavI rahe nahIM II19aaaa Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 doSa thayelo DhAMkavA re doSa karuM na navIna, prAyazcittathI TALavo re-nizcaya e samIcIna. paramaguru artha :- mAyA kapaTathI thayelA doSone DhAMkavA mATe navA doSo karuM nahIM. paNa thayelA doSone prAyazcitta karI have TALuM. evo manamAM nizcaya karavo e samIcIna eTale yogya nirNaya che. 20 doSa karI te DhAMkatA re DhAMkyo na rahe nita, pragaTa thatAM lajjA paDe re, khoIza huM pratIta. paramaguru, artha :- doSo karIne huM DhAMka DhAMka karIza paNa te sadA DhAMkyA rahevAnA nathI. te doSo pragaTa thatAM huM lajjA vaDe pIDita thaIza ane mArA pratye lokone je vizvAsa che tene paNa huM khoI besIza. garavA bhale mane sau chetare re, nirbhaya nitya rahIza; koI samartha nathI jage re haravA karma, gaNIza. paramaguru artha - bhale mane mAyA karIne sau chetare. to paNa huM to nitya nirbhaya rahIza. kAraNa ke bhagavAnanA siddhAMta pramANe mArA zubha ke azubha karmane haravA jagatamAM koI samartha nathI; te to mArA karma pramANe thavAnuM che, ema mAnIza. IrarA. Thaga pote ja ThagAya che re, chUTe mArAM karma, satsAghana huM nA cUkuM re e ja samajano marma. paramaguru artha - mane ThaganAra potAnA mAyAkapaTanA bhAvothI pote ThagAya che. huM samatAe te karmone bhogavI lauM to mArA kama chUTI jAya. mane je AtmasAghana maLyuM che, te huM cUkuM nahIM, e ja mAre to sAcavavuM che. ane e ja prApta thayela sAcI samajaNanuM rahasya che. 23 loka kahe "bhoLo" mane re, "nAmarda', "buddhihIna, mAyAmAM mati nA gharuM re, sahI lauM svAthIna. paramaguru artha - loko bhale mane 'bhoLo', "nAmarda, ke "buddhihIna' kahe paNa huM mAyA kapaTa karavAmAM buddhine lagAvuM nahIM. paNa je vacano mArA mATe loko kaheze tene huM svAdhInapaNe sahana karI laIza emAM ja mAruM kalyANa che. saMdazeThanuM draSTAMta - eka gAmamAM suMdara nAmano zeTha ghaNo dAtAra hato. jema varasAdane loko icche paNa jaLane bheguM karanAra evA samudrane nahIM. tema te dAtAra zeTha prajAne priya hatA. chatAM eka brAhmaNI tenI niMdA karatI phare ke je paradezIo Ave te A zeThane gharmI jANI tene ghera dravya mUke che; ane paradezamAM jaI mRtyu pAme tyAre A zeTha te dravyane pacAvI pADI tenAthI dAna Ape che. AvI niMdA karatAM chatAM bhadrika pariNAmI evA te zeThe, e vAtane gaNakAryA vinA dAna ApavAnuM baMdha karyuM nahIM. 24 bALapaNe paravaza sahyA re 'nAdAna' Adi bola, pazupaNe gALo suNI re mAra sahyA aNatola. paramaguru artha - bALavayamAM, tuM to nAdAna che eTale samaja vagarano che, mUrkha che evA aneka bolo paravazapaNe sahana karyA che. jyAre huM pazunA bhavamAM hato tyAre paNa aneka gALo sAMbhaLI che ane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) sa2LapaNuM aNatola eTale mApa vagaranA mAra sahana karyAM che jyAre have to huM manuSya thayo chuM. II25 / / narabhavamAM samajI sahuM re saraLatAnAM ALa, khaTako manamAM nA tharuM re javA dauM jaMjALa. paramaguru artha :- A manuSyabhavamAM have saraLapaNAnA kAraNe koI ALa Ape to tene samajaNapUrvaka sahana karuM; paNa manamAM teno khaTako rAkhuM nahIM ane evI mAyAkapaTavALI jaMjALane have javA dauM; kemake mAre have saMsAra vadhAranAra rAgadveSanA bhAvothI chUTavuM che. / / 26 / zUravIrane zobhe nahIM re mAyArUpa hathiyAra, karma arine jItavA 2e thayo have taiyAra. 52maguru = artha :- mukti meLavavA mATe zUravIra thanArane evuM mAyAkapaTarUpa hathiyAra zobhe nahIM. huM to have karmarUpI zatruone jItavA mATe taiyAra thayo chuM, sAgaracaMdranuM dRSTAMta :- zeThaputra sAgaracaMdra ane azokadattane mitratA hatI. sAgaracaMdra saraLa pariNAmI bhadrika hato, jyAre azokadatta mAyA kapaTayukta hato. ekavAra sAgaradatta zeThanI patnI priyadarzanAne ekAMtamAM azokadatte mAyAkapaTavarDa potAno malina abhiprAya jaNAvyo. te sAMbhaLI satI evI priyadarzanAe tene dhikkAra ApI dUra karyo. kALAMtare sAgaracaMdra ane priyadarzanA AyuSya pUruM karI yugalika thayA. ane mAyAkapaTarUpa hathiyAravALo evo azokadatta marIne hAthI thayo. te mAyAkapaTanA phaLamAM pazu avatAra pAmyo. rA nirdoSa mujane sau gaNe re bakarI jevo hAla, maraNa sudhI tevo ja e re; laDavAmAM zo mAla ? paramaguru 545 artha :-- sau mane saraLa svabhAvanA kAraNe bakarI jevo nirdoSa gaNe che. to maraNa sudhI tevo ja rahuM. mAyAkapaTa karIne koInI sAthe laDavAmAM zo mAla che? / / 28 / / koI kahe : "DasavuM nahIM re, phUMphADe zo doSa? bhaDakIne bhAgI jaze re karo uparathI roSa.' paramaguru artha : - koI ema kahe che ke sApanI jema DasavuM nahIM. paNa phUMphADo karavAmAM zo doSa che? upara uparathI paNa roSa karIne mAyAvaDe potAno paraco batAvavo joIe, to bhaDakIne badhA bhAgI jaze, ane tane bAghA pahoMcADI zakaze nahIM. / / 29 / / mAruM dhana mArI kane re ThI zake nahi koya; te cUkI paramAM paDuM re tyAre DaoNLa ja hoya. 52maguru artha :-- mAruM puNyarUpI ghana mArI pAse che. te koI mane ThagIne laI zake ema nathI. te puNya vaghAravAnA bhagavadbhaktiAdi zubhakAmone cUkI, jo huM mAyAkapaTa varDa 52vastu meLavavAmAM paDuM, to badhuM mAruM jIvana DahoLAI jAya ane satyane pAmI zakuM nahIM. / / 30 / / parane mAruM mAnatAM re ciMtAno nahi pAra, tema chatAM saMyogano re nakkI viyoga thanAra. 52maguru Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - jagatamAM rahelA aneka parapadArthane bhAvathI mArA mAnIne mAyAvaDe tene meLavavA mathuM, to mArI ciMtAno pAra rahe nahIM. aneka ciMtAo karI para padArthano saMyoga karuM arthAt tene meLavuM, chatAM paNa te padArthono viyoga nizcita che. puNya pUruM thAya to te padArtho cAlyA jAya athavA huM deha choDI bIjI gatimAM cAlyo jAuM. mATe mAyAkapaTa karI AvA koI kRtya karuM nahIM. [31aaaa karma ja mAyArUpa che re AtmAne bhUlavanAra, guNo pragaTa je je thatA re sahaja saraLaphepa sAra. paramaguru artha - kharekhara to pUrve bAMdhelA karmo ja mAyAsvarUpa che ke je potAnA AtmasvarUpane bhulAvI dehAdi jagatanA paudgalika padArthomAM mArApaNuM karAve che. A badhuM kAma darzana mohanIya karmanuM che ke je parapadArthomAM rAgadveSa karAvI tene meLavavA mATe mAyAkapaTa karAve che. AtmAmAM je je guNo pragaTa thAya che tenuM kAraNa saraLa pariNAma che. te ja sArarUpa che ane te saraLatA AtmAno sahaja guNa che. mATe saraLapaNuM ja sadA grAhya che ane vakrapaNuM eTale mAyAkapaTapaNuM sadAya tyAgavA yogya che; jethI mokSanA dvAramAM saraLatAthI praveza pAmI zakAya. /32aaaa mokSa prApti arthe saraLatA guNanI sAthe nirabhimAnapaNuM arthAt vinayaguNanI paNa teTalI ja AvazyaktA che. kemake gharmanuM mULa vinaya che. paramakRpALudeva kahe che : "vinaya vaDe tattvanI siddhi che." vaLI kahyuM che ke : "vinaya vinA vidyA nahIM, to kima samakita pAve re; re jIva mAna ne kijIe." (49) nirabhimAnapaNuM (anuSTrapa) jagamAM sarvanA ziSya thavA saguru icchatA, rAjacaMdra prabhu evA temane praNamuM sadA. 1 artha - jagatamAM je sarvanA ziSya thavA icche che evA sadguru zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhaktibhAve sadA praNAma karuM chuM. "AkhA jagatanA ziSya thavArUpa draSTi jeNe vedI nathI te sadaguru thavAne yogya nathI." (va.pR.158) I/15 dAsatva sarvanuM icche mumukSunuM vizeSa je, tenAmAM mAnane sthAna kyAMthI? jyAM na praveza che. 2 artha - paramakRpALudevamAM laghutA guNanI keTalI badhI parAkASTA che ke je jagatanA sarva jIvone siddha samAna gaNI temanuM dAsatva icche che. temAM paNa mumukSu ArAdhaka jIvonuM to vizeSapaNe dAsatva icche che. evA mahAtmA puruSomAM mAna kaSAyane rahevAnuM sthAna kyAMthI hoya? ke jyAM teno praveza paNa nathI. "amane pratyeka mumukSuonuM dAsatva priya che." (va.pR.259) Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) nirabhimAnapaNuM 547 "amArA upara tamArI game tevI bhakti ho, bAkI sarva jIvonA ane vizeSe karI gharmajIvanA to ame traNe kALane mATe dAsa ja chIe." (va.pR.267) "koI paNa jIvane kaMI paNa parizrama devo, e aparAi che. ane temAM mumukSajIvane tenA artha sivAya parizrama devo e jarUra aparAgha che, evo amArA cittano svabhAva rahe che." (va.pR.389) //rA pApamUla abhimAna" prasiddha jagamAM ati, niSpApI nirabhimAnI vinayAvita sanmati. 3 artha - "pApanuM mULa abhimAna che' ema jagatamAM ati prasiddha vAta che. prazna-abhimAna thavAnuM kAraNa zuM? badhuM che to pArakuM. pUjyazrI-pArakuM nathI mAnyuM. mAruM nathI ema jene hoya te abhimAna na kare. potAnuM mAnya hoya to abhimAna thAya. -bo.1 (pR.151) paNa je nirabhimAnI, vinayavAna ane sadgaddhivALA che te niSpApI jIvo che. te tattvane pAmI zake che. "aghamAghama adhiko patIta sakala jagatamAM haya" evuM roja bolIe chIe, paNa aMdarathI lAgavuM joIe. kRpALudeve kahyuM che ke "jagatamAM mAna na hota to ahIM ja mokSa hota." mAnane kADhavA mATe kharo upAya vinayaguNa che." bo.1 (pR.65) IIkA jAti, kuLa, baLa, vidyA, aizvarya, zrI, tape, rUpe abhimAna kubuddhine; paDe nA sujJa to kUMpe. 4 artha - zAstromAM mukhyatve ATha prakAranA mada eTale ahaMkAra UpajavAnA prakAra che te A pramANe-jAtimada, kuLamada, baLada, vidyAmada, aizvarya eTale sattAmada, zrI eTale lakSmI-ghanamada, tapamada ane rUpamada. kubuddhivAna jIvane ethI abhimAna Upaje che. jyAre sujJa eTale vastune samyak prakAre jANanAra evo AtmArthI jIva, te A abhimAnarUpI kuvAmAM paDato nathI. metAraja muni ane harikezI munie pUrvabhavamAM brAhmaNa jAtinuM abhimAna kareluM tethI temane A bhavamAM caMDAla kuLamAM utpanna thavuM paDyuM. 4. jAtivaMta ghaNA jIvo kukarmo narake gayA, naro kulIna bhikhArI abhimAna vaza thayA. 5 artha - uttamajAtimAM utpanna thavA chatAM jIvanamAM jAtimada Adi kukarmo karI ghaNA jIvo narakamAM jaIne paDyA. temaja uttama kulamAM janma levA chatAM tenuM abhimAna karavAthI AvatA bhavamAM bhikhArI banI gayA. maricinuM dRSTAMta - bhagavAna RSabhadevanA samayamAM bharata mahArAjAe maricine bhAvI tIrthaMkara jANI namaskAra karyA tyAre bhagavAna mahAvIranA jIva maricie kulamadanA abhimAnamAM AvIne kahyuM ke mArA dAdA koNa che? prathama tIrthakara RSabhadeva, mArA pitA koNa che? cha khaMDanA adhipati cakravartI to huM AvatA bhavomAM vAsudeva, cakravartI ane tIrthakara thAuM to emAM zuM navAI? tenA phaLamAM lagabhaga eka koDAkoDI sAgaropama sudhI temane saMsAramAM bhramaNa karavuM paDyuM. /pA baLavaMtA ghaNA mallo niHzastra siMhane haNe, vyAdhi-grasta bicArA te mujhAyA makSikA-gaNe. 6 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - ghaNA baLavAna mallo zastra vagara paNa siMhane haNI nAkhe, paNa jyAre pote vyAdhigrasta thAya tyAre makSikA eTale mAkhIonA samUhane uDADavAnI tAkAta paNa bicArA gharAvatA nathI. evA kSaNika baLanuM zuM abhimAna karavuM. "je baLa vaDe karmarUpI zatru jitAya tathA kAma, krogha, lobha jItAya te baLa prazaMsAne pAtra che." -samAdhisopAna (pR.165) IIkA vidvAno jagamAM pUjya sabhA-bhUSaNa rUpa je, kAma, unmattatA vyApya bane pAgala-bhUpa te. 7 artha - vidvAno jagatamAM pUjya temaja sabhAnA bhUSaNarUpa gaNAya che. paNa kAmanI unmattatA vyApe tyAre teo mUrkha ziromaNi banI jAya che. evI vidyAno zo mada karavo? zrI sthUlabhadra jevA daza pUrvanA pAThIne paNa vidyAmada UpajavAthI, potAnI sAthvI thayelI baheno maLavA AvI tyAre pote siMhanuM rUpa laI besI gayA. /zA sattAmatta banyo samrATa bonApArTa sipAI je, yuktibAja ghaNo toye mUo kyAMya ribAI te. 8 artha :- nepoliyananuM draSTAMta :- nepoliyana bonApArTa prathama sipAI hato. te ghaNo yuktibAja ane zUravIra hovAthI lagabhaga AkhA yuropanuM rAjya jItI samrATa banI gayo. paNa aMtima yuddhamAM te hAryo. tene eka nirjana beTa upara choDI dIdho. tyAM ribAI ribAIne kyAre marI gayo teno patto nathI. ema sattA maLavA chatAM te kyAre nAza pAmI jAya tenuM kaMI ThekANuM nathI. mATe teno mada karavo yogya nathI. subhama cakravartIe cha khaMDanI sattA meLavI paNa bAra khaMDanI sattA meLavuM to cirakALa nAmAMkita thAuM ema vicArI te meLavavA jatAM samudramAM DUbI mUo. mATe sattAmada paNa kartavyarUpa nathI. keTalA lakSmIvaMto ghaNA dIThA bhikSu pAse ya yAcatA, tapasvI lapasI jAtAM nArI AgaLa nAcatA. 9 artha - lakSmIvaMto paNa pApanA udayathI garIba banI jatAM vAra lAgatI nathI. evI sthiti paNa AvI paDe che ke peTa bharavA mATe bIjuM kaMI sAdhana na hovAthI bhikSu eTale bhikhArI pAse paNa mAMgavuM paDe. A baghA karmanA camatkAra che. mATe ghanano mada kadI kartavya nathI. tapasvI hoya te paNa lapasI jaI strInA phiMdamAM phasAI jAya che. mATe tapano paNa garva karavA yogya nathI. brahAnuM draSTAMta - tapa karatAM brahmAe tilottamA nAmanI apsarAmAM Asakta thaI tenuM nRtya jovA mATe cAreya dizAomAM moDhAM karyA. pachI te AkAzamAM nAcavA lAgI. te jovA mATe mAthA upara pAMcamuM moTuM kholavA prayatna karyo, paNa puNya paravArI javAthI tyAM gagheDAnuM moTuM kuTuM ema tapa karatAM mahAtmAo strImAM Asakta thaI paDI gayA. mATe tapamada paNa kartavya nathI. sAlA rUparAzi zazI pUrNa kSINatA roja jo bhaje; saMyogonA viyogone dekhe te madane taje. 10 artha - puNya udaye zarIra ghaNuM rUpavAna hoya chatAM pUrNimAnA caMdranI kalAonI jema pratidina te kSINa thatuM jAya che. kAraNa ke te rUpano saMyoga pratidina viyoga tarapha jato jovAmAM Ave che. vRddhAvasthAmAM te saMpUrNa nAza pAme che. mATe kSaNika evA rUpano mada karavA yogya nathI. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) nirabhimAnapaNuM 549 sanatakumAra cakravartIe te rUpano mada karyo to kAyA jheramaya banI gaI. "draSTi pheravavI che. jyAM gharmanuM mAhAbhya lAge tyAM zarIranuM mAhAbhya na lAge. zarIra to nAza pAmavAnuM che. abhimAna karIzuM toya nAza pAmaze. game teTaluM abhimAna kare to paNa rahe nahIM. abhimAna karavA jevI to koI vastu jagatamAM nathI." o.1 (pR.65) 10nA vaLI vizeSatA pratye draSTi detAM mada gaLe, zera mAthe savA zera" lokokti vinayI kaLe. 11 artha - jagatamAM eka ekathI vizeSa vastu vidyamAna che. te tarapha draSTi detAM potAno mada eTale ahaMkAra gaLI jAya che. "zera upara savAzera', hoya che ema lokomAM kahevata che. tene vinayavAna jIvo jANe che, jethI upara kahyA te ATha prakAranA mada teo karatA nathI. II11aaaa moTI lITI bane nAnI jo doro moTa upare. ' tema pUrva mahAtmAnI smRtithI mada Utare. 12 artha :- game tevI moTI lITI hoya, tenA upara tenA karatAM moTI lITI dore, to pahelAnI lITI nAnI banI jAya. tema pUrve thaI gayelA aneka mahAtmA puruSonI smRti karavAthI potAne thato ahaMkAra ogaLI jAya che. 12aa. lAMbA AyuSyanA ghArI cakravartI narendra ko, puNya pUruM thaye narke sAtame jAya, jo dago. 13 artha :- lAMbA AyuSyanA gharanAra evA naromAM indra samAna subhama ke brahmadatta jevA cakravartIo paNa puNya paravArI javAthI sAtamI narake jaIne paDyA. aho! A vizvanI mohaka sAmagrIo keTalo badho bhayaMkara dago ApanAra che, teno vicAra karo. 13nA sarva zAstra-samudronA pAragAmI muni mahA, abhimAna nahIM ghAre, bALa jevA rahe, ahA! 14 artha - sarva zAstrarUpI samudronA pArane pAmelA evA muni mahAtmAo kadI abhimAnane ghAraNa karatA nathI; paNa aho! bALaka jevA sadA nirdoSa banIne rahe che. evI nirdoSatA ja upAsavA yogya che. 14mA nirabhimAnInI vANI sau koI suNavA cahe; svaprazaMsA abhimAnI taNI vANI viSe vahe- 15 artha :- nirabhimAnI jIvanI vANI sau koI sAMbhaLavA icche. jyAre abhimAnI jIvanI vANImAM svaprazaMsAno pravAha vahyA kare che. te ApavaDAI karyA kare che. 15 pakavAne kAMkarI jevI dUbhave mana ApaNAM; vinA vAMke bane vairI abhimAnI taNAM ghaNAM. 16 artha - abhimAnI jIvanI ApavaDAI, pakavAna jamatAM vacce kAMkarI AvI jAya to kevo raMgamAM bhaMga paDe, tema te vANI ApaNA manane dUbhave che. abhimAnI jIvanA, vinA vAMke ghaNA vairI banI jAya arthAt te koInuM bUruM na kare to paNa tenA abhimAnathI tenA pratye ghaNAne aNagamo rahe che. 16aaaa Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 5 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 abhimAna jatAM guNo vinayAdi vaghu vaLI, sapuruSonI sevAthI mithyA bhAvo jaze TaLI. 17 artha - jo abhimAna nAza pAme to vinaya, laghutA, namratA Adi aneka guNo vRddhi pAme che. te guNo vaDe puruSonI sevA karatAM aneka prakAranI mithyA mAnyAtAo TaLI jAya ane AtmajJAnanI prApti thAya che. tenA AtmajJAnI thaye sAcI nirabhimAna-zIlatA, sadguruboghathI vRddhi pAme jJAna-dayA-latA. 18 artha - AtmajJAnanI prApti thavAthI sAcuM nirabhimAnapaNuM ke je potAno zIla arthAta svabhAva che te pragaTa thAya che. sagurunA boghathI te vinayAdi guNo, samyakajJAna ane samyak dayArUpa gharmanI latAne poSaNa ApI vRddhi pamADaze. 18aaaa sanzAstra-vAri siMcAye sadAcAra-supuSpathI yaza-sugaMdhI phelAze, AtmadhyAna-pratApathI- 19 artha - sanzAstrarUpI jaLanuM siMcana thavAthI te latA upara sadAcArarUpI puSpo khIlI UThaze. jethI suyazarUpI sugaMgha phelAze. pachI AtmadhyAnanA pratApe AgaLa AgaLanI dazA prApta thaze. 19aaaa kevalajJAnanI jyoti mokSasukho batAvaze; ema nirabhimAnIne ziva-nArI vaghAvaze. 20 artha :- AtmadhyAnavaDe zreNi mAMDavAthI kevaLajJAnarUpa jyoti pragaTa thaze, ane te mokSanA sukhono anubhava karAvaze. ema nirabhimAnI jIvane mokSarUpI strI vaghAvaze arthAt te vinayavAna mumukSu uparokta krama pramANe AgaLa vaghIne muktinA zAzvata sukhane pAmaze. ||20nA bhAgyazALI haze tene sadaguru-yoga goThaze, satraddhA pAmI, AjJAe vartatAM mAna chUTaze. 21 artha :- je bhAgyazALI haze tene sAcA sadguruno yoga prApta thaze; ane te tene goThaze arthAt gamaze. te sadaguru pratye zraddhA AvavAthI temanI AjJA upAsatAM tenA mAnAdi kaSAyo chUTI jaze. mAnAdika zatru mahA, nija chaMde na marAya; jAtAM sadguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya." (2.5.718) //ra1AA Akhare paravastu to mUkavI paDaze bathI, pastAvuM nA paDe chelle, vAsanA jo meMkI dIthI. 22 artha:- Akhare maraNa samaye, je paravastumAM meM mArApaNuM karyuM che te badhI vastuo mUkavI paDaze. paNa jo te vastuomAM rahelI vAsanA eTale aMtaranI mUrchA mUkI dIdhI to chelle maraNakALe pastAvuM paDaze nahIM. pararAA mahattA, vAsanA jemAM tenuM mAna ja udbhave, mAna jenuM kare jIvo te pAme nA parabhave. 23 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) nirabhimAnapaNuM 5 51 artha - je je vastunuM jIvane mAhAbhya che ke je vastunI vAsanA eTale mohamUrchA hRdayamAM rahela che, te te vastuvaDe jIvane mAna Upaje che. jemake ghana, rUpa, baLa, aizvarya, jJAna, sattA, jAti ke kuLa Adi koI paNa vastunuM jIvane mAhAbhya hoya to te pratye abhimAna udbhave che. te abhimAnanA kAraNe parabhavamAM te te vastunI prApti thatI nathI. 23 apUrva mAna-parvata caDhI akkaDa mastake, pAme aghogati prANI; rakSA koNa karI zake? 24 artha - apUrva eTale vizeSa mAnarUpI parvata upara caDhIne akkaDa mastaka rAkhI jo sapuruSanA caraNamAM name nahIM to te jIva adhogati pAme che. evA abhimAnI jIvanI rakSA koNa karI zake? mArA nirabhimAnamAM vAso sarve guNo taNo gaNo, kalAo caMdramAM jema; te pAme prema sau taNo. 25 artha :- je nirabhimAnI ke vinayavAna che temAM sarva guNo AvIne vase che. jema pUrNimAnA caMdranI kalAo saune prema upajAve che, tema laghutA ghAraNa karanAra evo nirabhimAnI sajjana puruSa sauno prema pAtra thAya che. surakSA prItipAtra bane saunuM pazuM vinIta hoya jo; zobhA sarvoparI pAmo vinaye ura jo sajo. 26 artha - hAthI, ghoDA Adi pazuo paNa jo vinayavALA hoya to te paNa saunA prItipAtra bane che. tema vinayavaDe jo tamArA hRdayamAM laghutA ke namratAne ghAraNa karazo to tame paNa sarvoparI zobhAne pAmazo. puSpacUlA sAdhvInuM dRSTAMta - duSkALa paDavAthI bIjA sAdhuo dakSiNa tarapha gayA ane ahIM puSpacUlA sAdhvIne kevaLajJAna pragaTyuM. to paNa potAnA chadmastha rahelA guru evA araNIkAputra AcAryane AhArapANI lAvI ApavAnuM baMdha karyuM nahIM. "guru rahyA chaghastha paNa, vinaya kare bhagavAna." (va.pR.535) ema bhagavAna paNa zrI guruno vinaya kare che. evo vinayamArga bhagavAne prarupyo che. sArA nirabhimAnanI cAla, vANI, veza anuddhata; svaguNone na darzAve anya-guNe rahe rata. 27 artha - nirabhimAnI jIvanI cAla ghImI ane gaMbhIra hoya, vANI hita, mita ane priya hoya ane veSa uddhata na hoya, paNa sAdo hoya. te potAnA guNone darzAve nahIM, paNa bIjAnA guNo joIne ke gAIne AnaMda mAne. razA guru jo guNa darzAve toye phulAya nA jarI; kaThora vacane zikSA de to lAbha cahe pharI. 28 artha - AvA nirabhimAnI jIvanA guNonI zrIguru paNa prazaMsA kare to paNa jarAya phulAya nahIM. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 52 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 aDhAra dezamAM amArI paDatuM vagaDAvyo evA kumArapALarAjAnI zrI hemacaMdrAcArye prazaMsA karI to paNa nIcuM moDhuM rAkhI zravaNa karyuM paNa kAMI bolyA nahIM. "potAnA guNanuM utkRSTapaNuM sahana karavAmAM Ave to ja A saMsAramAM rahevuM yogya che; bIjI rIte nahIM." (va.pR.307) tema zrI guru kaThora vacane zikSA de to paNa bole nahIM paNa tevo lAbha pharI pharI icche ke jethI doSo dUra thaI AtmA zuddha thAya. AratA bAla-gopAlanI hAMsI sahe nirabhimAna je, prasanna vadane saune saMtoSe rahI zAMta te. 29 artha - bAla-gopAla ajJAnatA vaDe evA nirabhimAnI sajjana puruSanI hAMsI kare to paNa sahana kare. ane vaLI prasanna mukha rAkhI pote zAMta rahI, bIjAne paNa saMtoSa pamADe. rilA samyakatvanI nizAnI e : ure nirmadatA rahe AtmalAbha sadA dekhe, mAnapUjA nahIM cahe. 30 artha :- samyakatvanI nizAnI che ke jenA hRdayamAM ahaMkAra hoya nahIM, tathA je hamezAM AtmalAbha mATe prayatnazIla hoya, temaja mAnapUjAne paNa hRdayathI iccha nahIM; te ja sAcA ArAdhaka jANavA. //30nA vinA vAMke vase vAMka koInA uramAM jarI, toya mAThuM lagADe nA, vinaye vaza le karI. 31 artha - koInA hRdayamAM vinA vAMke nirabhimAnI jIvano vAMka vasI jAya, to paNa te moTuM bagADe nahIM. paNa vinayavaDe temanA aMtaHkaraNane vaza karI zAMti pamADe; evo vinayaguNa mahAna che. 'vano (vinaya) verIne paNa vaza kare" ema pa.pU.prabhuzrIjI upadezAmRtamAM jaNAve che. 31aaaa mAThA bolo gaNo mIThA "gALa ghInI ja nALa" jo, svArtha ke hAla jANIne AtmAthe e ja pALajo. 32 artha - koI mAThA eTale kaDavA vacana kahe tene paNa mIThA gaNo ane koI gALa Ape to tene ghInI nALa samAna jANo. temAM AtmAno svArtha eTale sva-artha arthAt sva eTale potAnA AtmAnuM artha eTale prayojana siddha thatuM jANIne, ke hAla eTale potAnA AtmAnuM hita jANIne, AtmArthe nirbhimAnatAne ke vinayaguNane athavA namratAne ke laghutAne ja pALajo ke jethI tamArA AtmAnI siddhadazA tamane prApta thAya. 3rA mokSaprApti arthe jema saraLapaNuM ke nirbhimAnI guNanI jarUra che, tema brahmacaryanA sarvotkRSTapaNAnI paNa teTalI ja AvazyakatA che. e vaDe zuddha AtmasvarUpamAM ramaNatA karI zakAya che. kRpALudeva kahe : "yogyatA mATe brahmacarya e moTuM sAghana che, asatsaMgae moTuM vighna che." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.292) Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 5 53 (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM (pAmazuM, pAmazuM, pAmazuM re kevaLajJAna have pAmazuM e rAga) lAgaze, lAgaze, lAgaze re parabrahmapade laya lAgaze-Teka brahmaniSTa guru rAja-pratApe anAdino bhrama bhAgaze re, parabrahmaka AtmajJAnI laghurAje jaNAvyA rAjaguNe jIMva jAgaze re. parabrahma artha - paramakRpALudevanI kRpAthI parabrahmapade eTale paramAtmApadamAM jarUra laya lAgaze, lAgaze ane lAgaze, evo draDha nizcaya pU.zrI brahmacArIjInA hRdayamAM skurAyamAna jaNAya che. brahma eTale AtmA, evA AtmAnI niSThA eTale draDha zraddhA che jene evA kSAyika samyadraSTi rAjacaMdra prabhunA pratApe, saMsArI jIvono anAdikALano AtmabhrAMtirUpa bhrama athavA indriyomAM sukha che evo bhrama nAza pAmaze. tathA AtmajJAnane pAmelA evA zrI laghurAjasvAmIe jaNAvela zrImad rAjacaMdra prabhunA guNe athavA boghavaDe A jIva jarUra mohanadrAmAMthI jAgRta thaze. /1 brahmajJAnInI bhakti karyAthI brahmacarya-ruci vAghaze re, parabrahma AtmA ja brahmasvarUpe gavAyo, indriyajayathI lAghaze re. parabrahma artha - brahma eTale AtmA jene pragaTa che evA brahmasvarUpa paramakRpALudevanI bhakti karyAthI jIvomAM brahmacarya eTale AtmAmAM ramaNatA karavAnI ruci vaghaze. mULa svarUpe jotAM zuddha AtmA ja brahma svarUpe gavAyo che. tenI prApti pAMca indriyono jaya karavAthI thaze. rA. anAdikALathI sparza-indriyano abhyAsa ADo Avaze re, parabrahma krame krame puruSArtha kare te parAkramI jana phAvaze re. parabrahma artha - anAdikALathI jIvanI sAthe AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha e cAra saMjJAo lAgelI che. tethI sparza indriyano anAdikALano abhyAsa jIvane indriya jaya karavAmAM ADo Avaze. paNa kramapUrvaka je abhyAsa karaze te parAkramI puruSa indriya jaya karavAmAM phAvI jaze. satsaMga che te kAma bALavAno baLavAna upAya che. sarva jJAnI puruSe kAmanuM jItavuM te atyaMta duSkara kahyuM che, te sAva siddha che; ane jema jema jJAnInA vacananuM avagAhana thAya che, tema tema kaMIka kaMIka karI pAcho haThatAM anukrame jIvanuM vIrya baLavAna thaI kAmanuM sAmarthya jIvathI nAza karAya che; kAmanuM svarUpa ja jJAnIpuruSanAM vacana sAMbhaLI jIve jANyuM nathI; ane jo jANyuM hota to tene viSe sAva nIrasatA thaI hota." (va.pR.413) mAyA saguru-sevAthI jAge jijJAsA, sadguru bogha relAvaze re, parabrahma sAcI mumukSatA sadguru-boghe jIva jyAre pragaTAvaze re. parabrahma artha - paramakRpALu saru bhagavaMtanI AjJA uThAvavAthI brahmacarya pALavAnI sAcI jijJAsA jAgRta thaze. pachI sadaguruno bodha tenA hRdayamAM relAze arthAta pariNAma pAmavA lAgaze. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 54 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sagurunA boghathI janmamaraNathI mukta thavA mATe sAcI mumukSudazA jyAre jIva pragaTAvaze tyAre kAryasiddhi bhaNI te pagaluM mAMDaze. jo saguru-AjJAthI sasturuSAratha jo karavA oNva mAgaze re, parabrahma bhAgyazALI te nara vIra jANo; vighra-pavana DolAvaze re. parabrahma artha - sAcI mumukSatA pragaTya sadguru AjJAvaDe jo sapuruSArtha karavA jIva mAMDaze to te bhAgyazALIne naromAM vIra samAna jANo. tene aMtaraMga ke bAhya brahmacarya pALavAmAM saMkalpa-vikalpa ke kAma kroghAdi vihnarUpa pavana DolAyamAna karaze to paNa tene sahana karI te AgaLa vadhI jaze, arthAtu mohanA bhAvone te sadgurubaLe hRdayamAM ghara karavA deze nahIM. "jo iccho paramArtha to, karo satya puruSArtha; bhavasthiti Adi nAma laI, chedo nahi AtmArtha." -zrI Atmasiddhi pA zIlarakSaNa ne yaza icche te A zikSA ura ghAraze re - parabrahma vAto vikArI janonI karo nA, sUtA vikAro jAgaze re. parabrahma artha - je puNyAtmA potAnA zIlanuM rakSaNa ke suyazane icchaze te A nIce jaNAvela zikSAne hRdayamAM ghAraNa karaze. mananI zuddhi mATe vikArI lokonI vAto kadI karavI nahIM. tema karavAthI sUtelA vikAro paNa jAgRta thaI jAya che. dA. nIrakhazo nA nara-nArI-aMgo malina bhAva lalacAvaze re; parabrahma durAcArInI sobata tajajo, "saMga tevo raMga'lAgaze re. parabrahma artha :- nara ke nArInA aMgone mohadraSTie tAkIne nIrakhazo nahIM. nahIM to malina bhAvo manamAM utpanna thaI AtmAne te te vastunI prApti mATe lalacAvaze. azubha karmano baMdha karAvI durgatinA kAraNa banaze. temaja durAcArI lokonI saMgatino tyAga karajo. kemake jevo saMga tevo raMga lAgI jaze. ghammilakumAranuM dRSTAMta - ghamilakumAra bALavayathI atyaMta vairAgyavAna hovA chatAM paNa durAcArI lokonA saMgathI vezyAnA vilAsamAM paDI gayo. pitAnuM badhuM ghana nAza pAmI gayuM. tyAre vezyAnI akkAe tene dArU pAvI dUra mukAvI dIdho. pachI sAna ThekANe AvI. mATe marI javuM sAruM paNa durAcArInI to saMgati ne ja karavI. kemake e saMskAra bhavobhava jIvane du:kha Ape che. //zI. bhAMga, taMbAku, kephI cIjo sau buddhi-vikAro lAvaze re parabrahma pAna-bIDI, phUla, attara Adi zIlano bhaMga karAvaze re. parabrahma artha :- bhAMga, taMbAku ane bIjI kephI eTale jethI nazo caDhe evA amala, dArU vigere pIvAthI ke khAvAthI buddhimAM vikAro utpanna thaze. pAna, bIDI, pAna parAga, brAuna sugara, phula, attara Adi vastuo paNa vyasananI jema vaLagI jaI zIlano bhaMga karAvaze. mATe evI vastuonuM kadApi sevana karavuM nahIM. pATA. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM gIta, nRtya, nATaka, citro vikArI kAma-vikAra UbharAvaze re; parabrahma rAtribhojana ne bhAre bhojana paNa unmattatA ugADaze re, parabrahA 555 = artha :- reDiyo vageremAM gavAtA gIto ke lagnanA gIto, athavA TI.vI., sinemAmAM dekhAtA nRtyo, nATako temaja vikAra utpanna kare evA citrone jotAM kAma vikAra ubharAI Avaze. rAtribhojana ke bhAre bhojana karavAthI paNa unmattatA eTale mohanA gAMDapaNane ja poSaNa maLaze. "rAtribhojana karavAthI ALasa, pramAda thAya; jAgRti thAya nahIM ; vicAra Ave nahIM; e Adi doSanA ghaNA prakAra rAtribhojanathI thAya che, maithuna uparAMta paNa bIjA ghaNA doSa thAya che." (va.pR.9) rAta ane divasa laukika kAma karavAmAM ke khAvApIvAmAM ja vakhata jato rahe to svAdhyAya bhakti Adi uttama kArya kyAre thAya? "divasa gamAyA khAya ke, rAta gavAI soya; hIrA janama amola thA, koDi badato jAya.'' zAlyA citta-AkarSaka vastra-AbhUSaNa ane ekAnta bhulAvaze 2; parabrahmA svAda-laMpaTatA sAthe hajAro doSo AvI mujhAvaze re. parabrahma artha :- cittane AkarSita kare evA vastra ke AbhUSaNa paheravA nahIM. ane strI sAthe ekAMtamAM rahevuM nahIM. ema karavAthI jIva mohavaza banI kRta akRtyano viveka bhUlI jAya che. "jJAnInI AzAe vartatA evA bhadrika mumukSu jIvane 'brahmacarya pALavuM eTale strIAdikanA prasaMgamAM na javuM' evI AjJA gurue karI hoya to te vacana 52 dRDha vizvAsa karI te te sthAnake na jAya; tyAre jene mAtra AdhyAtmika zAstrAdika vAMcI mumukSutA thaI hoya, tene ema ahaMkAra rahyA kare ke, "emAM te zuM jItavuM che?' AvI ghelachAnA kAraNathI te tevA strIAdikanA prasaMgamAM jAya. kadAca te prasaMgathI eka vAra, be vAra bace paNa pachI te padArtha pratye dRSTi detAM 'A ThIka che' ema karatAM karatAM tene temAM AnaMda thAya, ane tethI strIo seve. jJAnInI AjJA pramANe bALobhoLo jIva to varte; eTale te bIjA vikalpo nahIM karatAM tevA prasaMgamAM na ja jAya." upadezaLayA (pR.45) bhojanamAM svAdanI laMpaTatA haze to bIjA hajAro doSo AvIne manane milana karI mUMjhavaNamAM nAkhI deze. sarva indriyone poSaNa ApanAra A jIbha che. maMgu AcAryanuM dRSTAMta H- maMjU AcArya hatA paNa AhAranA svAdamAM paDavAthI AcAra pALavAmAM pramAdI thaI yakSano avatAra pAmyA. aSADhAbhUti muninuM dRSTAMta H- aSADhAbhUti muni hovA chatAM naTane tyAMthI kesarIyA modaka, pharI pharI vahoravA mATe navuM navuM rUpa badalIne paNa lIghA. tethI naTanI kanyAoe tene svAdamAM Asakta jANI bIjI vAra lalacAvI cAritrathI bhraSTa karyo. mATe zIla rakSaNanA icchuke jillA IndriyanA svAdane poSaNa ApavuM nahIM. / / 10 / / suNyA, dIThA, anubhavyA bhogonI smRti ati lalacAvaze re, parAThA tevA vikArI saMgo tajo to satsaMgano raMga lAgaze re parabrahma artha :- sAMbhaLela, joyela ke anubhavela bhogonI smRti karavI nahIM. tema karavAthI mana pharIthI te = Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 56 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhogonI lAlasAmAM AvI jAya che. ArdrakumAranuM dRSTAMta - ArdrakumAre pUrvabhavamAM pote tathA tenI strIe dIkSA lIdhela. ekavAra dIkSita potAnI patnIne jotAM anubhavela bhogonI smRti pharIthI thaI AvI; ane dIkSita patnIne pAchuM ghare javAnuM jaNAvyuM. patnIe te sAMbhaLIne anazana laI lIdhuM. AdrakumAranA jIve paNa pharIthI jAgRta thaI uttama ArAdhanA karI devagati sAdhya karI. vikAra utpanna thAya evA saMgono jIva tyAga kare to ja satsaMgano raMga lAgaze. be bhamarAonuM draSTAMta - be bhamarAo hatA. eka sugaMdhIdAra bagIcAmAM rahe. bIjo viSTAmAM rame. ekavAra viSTAno bhamaro bagIcAmAM Avyo chatAM phulonI sugaMghano svAda tene Avyo nahIM. kemake sAthe viSTAnI goLI leto Avyo hato. tema vikArI jIvono saMga haze tyAM sudhI satsaMgatinI sugaMdha tene AvI zakaze nahIM. "satsaMgano raMga cAkha re prANI satsaMgano raMga cAkha, prathama lAge tIkhone kaDavo, pachI AMbA kerI sAkha; re prANI satsaMgano raMga cAkha." ||11aaaa nAka, kAna kApelI vRddha vanitA paNa sAghunuM citta caLAvaze re parabrahma viSavela sparzI vAyu vahe te maraNa-kAraNa upajAvaze re; parabrahma artha - nAka, kAna kApelI vRddha strI paNa sAdhunuM citta calita karavA samartha che. jema viSa velane sparzI vaheto vAyu maraNanuM kAraNa banI zake che, tema strI paNa bhalabhalAne bhulabhulAmaNimAM nAkhavA samartha che. mATe tevA saMgathI hamezAM dUra rahevuM. rathaneminuM draSTAMta - giranAranI guphAmAM dhyAna karatAM rathanemine, varasAdanA kAraNe kapaDAM bhIMjAI javAthI te guphAmAM jaI satI rAjImatine kapaDAM sukAvA jatAM, tenA aMganA darzanathI rathanemi dhyAna karatAM calita thaI gayA. pachI rAjImatie bogha ApI tene sthira karyA. mATe vRttiono kadI vizvAsa karavo nahIM. strIe hADamAMsanuM pUtaLuM che. ema spaSTa jANyuM che tethI vicAravAnanI vRtti tyAM kSobha pAmatI nathI; to paNa sAdhune evI AjJA karI che ke hajAro devAMganAthI na caLI zake tevA munie paNa nAka kAna chedelI evI je so varasanI vRddha strI tenI samIpa paNa rahevuM nahIM, kAraNa ke te vRttine kSobha pamADe ja evuM jJAnIe jANyuM che. sAghune teTaluM jJAna nathI ke tenAthI na ja caLI zake, ema ghArI tenI samIpa rahevAnI AjJA karI nathI. e vacana upara jJAnIe pote vizeSa bhAra mUkyo che; eTalA mATe jo vRttio padArthomAM kSobha pAme to tarata kheMcI laI tevI bAhyavRttio kSaya karavI." (va.pR.689) I/12aa tema ja kAmIne kAminIvRtti caMcaLa citta karAvaze re, parabrahma hRdaya-siMhAsane nArI rahI to prabhu-bhakti nahi jAgaze re. parabrahma artha - viSavela samAna kAmI puruSane kAminI vRtti eTale strInI icchA hovAthI te vRtti tenuM citta caMcaLa karaze. ane hRdayarUpI siMhAsana upara jo strI beThelI haze to prabhu pratyenI bhakti jAgRta Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 5 57 thaze nahIM. 13nA nArI-kaTAkSe ura vIMghAtA prabhu-prIti paNa bhAgaze re, parabrahma strI-snehano ure DAgha paDyo to koNa pachI ghoI nAkhaze re? parabrahma artha - strInA kaTAkSathI jo hRdaya bhedAI gayuM to prabhu pratyeno prema nAza pAmaze. strI pratyenA snehano DAgha jo hRdayamAM paDI gayo to pachI tene koNa ghovA samartha che? "viSayarUpa aMkurathI, TaLe jJAna ne dhyAna; leza madirApAnathI, chAke jyama ajJAna." -zrImad rAjacaMdra kulavAlakamuninuM draSTAMta - kulavAlaka muni hatA. nadI kinAre tapa karatA hatA. tene calAyamAna karavA vezyA zrAvikAnuM rUpa laI tyAM AvI. munine bhojanamAM nepALo Apyo. tethI khUba jhADA thavA lAgyA. tyAM bIjuM koI nahIM hovAthI ekalI vezyAe temanI sevA suzruSA karI. tenA kaTAkSathI muninuM hRdaya bhedAI gayuM ane cAritrathI bhraSTa thayA. mATe strIo dvArA thatI sevA suzruSAno lAbha levo nahIM ke jethI temanA pratye rAga utpanna thAya. ||14ll zAstrasamudra ghotAM na jAze, AtmavicAra kAma lAgaze re, parabrahma bagaDeluM ura have levuM sughArI, vairAgya-sAbu suthAraze re. parabrahma artha :- strIsnehano hRdayamAM paDelo DAgha, zAstrarUpI samudramAM ghovA mATe mathatA chatAM jaze nahIM. paNa sadgurubogha dvArA karela AtmavicAra te DAghane dUra karavA samartha che. mohathI bagaDeluM hRdaya jarUra sughArI levuM joIe. tenA mATe vairAgyarUpI sAbu kAma lAgaze. roga ane mohane UgatA ja dAbavA. tattvajJAnanI draSTie AtmA saMsAramAM viSayAdika malinatAthI paryaTana kare che. te malinatAno kSaya vizuddha bhAva jaLathI hovo joIe. ahaMtanA kahelA tattvarUpa sAbu ane vairAgyarUpI jaLathI uttama AcArarUpa paththara para rAkhIne Atmavastrane ghonAra nigraMtha guru che. AmAM jo vairAgya jaLa na hoya to baghAM sAhityo kaMI karI zakatA nathI; mATe vairAgyane gharmanuM svarUpa kahI zakAya. yadi ahita praNIta tattva vairAgya ja boghe che, to te ja gharmanuM svarUpa ema gaNavuM." ||1paNA jItI bAjI have hArI na jAzo, narabhava koNa bagADaze re, parabrahma mUrkha-ziromaNi te nara mAnuM je kAma-vRtti na tyAgaze re. parabrahma artha - manuSyabhava, satparuSano joga vagere maLyo che to have jItI bAjI hArI jaIne narabhavane koNa bagADaze. AvI jogavAI maLyA chatAM paNa jo kAmavRttine nahIM tyAgaze te narane huM mUrkha ziromaNi mAnuM chuM. "eka bhavanA thoDA sukha mATe anaMtabhavanuM anaMta duHkha nahIM vadhAravAno prayatna satparuSo kare che." (va.pR.179) /16aaaa vIrya-saMcayathI bhIkha bane jana, strIbhoga kSaya roga lAvaze re, parabrahma kSaya rogathI bacavA brahmacarya, zuddha AhAra-pAna sevaze re. parabrahma artha :- brahmacarya pAlanathI vIryano saMcaya thAya che. te bALa brahmacArI bhISma pitAmahanI jema baLavAna bane che. jyAre strIbhogathI vIryano nAza thaI kSaya roga Ave che. kSaya rogathI bacavA mATe brahmacaryanuM pAlana ane zuddha AhArapAnanuM sevana che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 58 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "vartamAnakALamAM kSayaroga vizeSa vRddhi pAmyo che, ane pAmato jAya che. enuM mukhya kAraNa brahmacaryanI khAmI, ALasa ane viSayAdinI Asakti che. kSayarogano mukhya upAya brahmacaryasevana, zuddha sAttvika AhAra-pAna ane niyamita vartana che." (va.pR.970) /17nA niyamita jIvane rAma samA sau, saltAna-pAtratA pAmaze re, parabrahma paranArI prati prema ghare te rAvaNa sama duHkha dekhaze re. parabrahma artha - niyamita jIvana jIvanAra sau bhavyAtmAo svapatnI saMtoSI Adarza gRhastha banI zrIrAma samAna samyajJAnanI pAtratAne pAmaze. paNa paranArI pratye je prema rAkhaze te rAvaNa samAna A bhavamAM ke parabhavamAM narakAdi duHkhone pAmaze. ||18. sarva cAritra vaza karavAne brahmacarya jIva ghAraze re, parabrahma sarva pramAdane dUra karavAnuM brahmacarya baLa Apaze re. parabrahma artha :- sarva prakAranA cAritra eTale saMyamane vaza karavA mATe brahmacaryane jIva ghAraNa karaze to sarva pramAdane dUra karavA mATe, brahmacarya tene baLa Apaze. 19o. AtmavRtti akhaMDa cahe te brahmacarya vrata ghAraze re, parabrahma mokSa taNAM sau sAghanamAM te sahAya alaukika Apaze re. parabrahma artha - AtmavRttimAM akhaMDa rahevA je icche, te brahmacarya vratane ghAraNa karaze. te brahmacarya vrata tene mokSanA sarva prakAranA sAdhanamAM alaukika eTale divya sahAya ApanAra siddha thaze. "sarva cAritra vazIbhUta karavAne mATe, sarva pramAda TALavAne mATe, AtmAmAM akhaMDa vRtti rahevAne mATe, mokSasaMbaMthI sarva prakAranAM sAghananA jayane arthe "brahmacarya adbhuta anupama sahAyakArI che, athavA mULabhUta che." (hA.3 pR.830) /20aaaa A kALanA mUMDha, mAyArthI jIvo vara-vacana jo mAnaze re, parabrahma brahmacarya-vrata spaSTa jaNAvyuM prANa jatAM paNa pALaze re. parabrahma artha - A kALamAM mUDha eTale jaDa jevA ane mAyAvI eTale vakra jIvo jo vartamAna vidyamAna vIra prabhunA vacanane mAnaze to bhagavAne pAMcamuM mahAvrata alaga sthApI brahmacarya vratanuM pAlana karavA mATe spaSTa jaNAvyuM che, tene te prANa jatAM paNa pALaze. maNibenanuM draSTAMta - maNibena kAviThAvALAne paramakRpALudeve prANa jatAM paNa e vrata pALavuM ema jaNAvela. te temaNe temaja karI batAvyuM hatuM, malayAgirInuM draSTAMta - caMdanarAjAne svapna AvyuM. bhAre duHkho Avaze jANI rANI malayAgirI tathA be putro sAyara ane nIrane laI bIjA sthAne cAlyo gayo. tyAM eka sArthavAha malayAgirIne kapaTathI laI jaI potAnI strI thavA kahyuM. teNe koI rIte paNa mAnyuM nahIM. caMdanarAjA paNa pachI be putrone nadI pAra karatA ekane pele kinAre mUkI bIjAne levA AvatA pote nadImAM taNAI gayo. ne jyAM bahAra nIkaLyo tyAMno rAjA maraNa pAmavAthI puNya prabhAve tyAMno rAjA banyo. beya putro paNa pharatA pharatA te ja rAjyamAM AvI koTavAla banyA. sArthavAha paNa malayAgirIne laI te ja nagaramAM sahaje AvI pahoMcyo. rAjAne bheTa Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 5 59 ApI sAmAna sAcavavA be koTavAla mAMgyA. tyAM tenA putro ja AvyA. teo rAtanA eka bIjAne potAnI vitaka vArtA karatA hatA. te sAMbhaLI malayAgirIne lAgyuM ke A mArA ja putro che, ema malayAgirInuM putra sAthe milana thayuM. vAtacItamAM potAnA ja putra che ema jANavAthI rAjA pAse nyAya karavA gayA. tyAM zIlanA prabhAve caMdanarAjAnuM paNa milana thaI gayuM. ema prANa jatA karavA taiyAra thAya paNa zIla khaMDita na kare te jIvo sarva sukha sAmagrIne pAme che. 21aaaa to jagatAraka vIra prabhunI AjJA uThAva ziva sAthaze re, parabrahma pAzavavRtti ja kAma-vikAro sAco mumukSa tyAgaze re. parabrahma artha - prANa choDavA taiyAra thAya paNa vrata nahIM, evA jIvo jagatAraka vIra prabhunI AjJA uThAvIne mokSaprAptinI sAdhanA karaze. kAmavikAro che te pazavRtti ja che. sAco mumukSa haze te mohAsaktithI muMjhAIne evA pazukarmano tyAga karaze. ararA. cAre vratonA apavAdamArge va doSo na lAgaze re, parabrahma brahmacaryavrata DhIluM thayuM to AtmaghAtakatA vadhAraze re. parabrahma artha - ahiMsA, satya, acaurya ane parigraha tyAga e cAre vratomAM apavAda arthAtu chUTa ApI che. te apavAdane mArge vartavAthI doSo lAgatA nathI. paNa brahmacaryavrata jo DhIluM thayuM to rAga vagara jenI pravartI nathI evuM te abrahmacarya, AtmAnA guNonI ghAta karaze. "maithunatyAga'mAM je apavAda nathI teno hetu evo che ke rAgadveSa vinA teno bhaMga thaI zake nahIM; ane rAgadveSa che te AtmAne ahitakArI che; jethI temAM koI apavAda bhagavAne kahyo nathI. nadInuM UtaravuM rAgadveSa vinA paNa thaI zake; pustakAdinuM grahaNa paNa tema thaI zake; paNa maithunasevana tema na thaI zake; mATe bhagavAne anapavAda e vrata kahyuM che; ane bIjAmAM apavAda AtmahitArthe kahyA che; Ama hovAthI jinAgama jema jIvanuM, saMyamanuM rakSaNa thAya tema kahevAne arthe che." (va.pR.401) "bahArathI brahmacarya vrata pALato hoya ane mana bhaTakatuM hoya! "zeTha kyAM gayA che? to kahe, DheDavADe' evuM na thavuM joIe. bahArathI moTo brahmacArI thaIne pharato hoya to paNa zuM thayuM? paNa jo aMtaramAM dayA na hoya to te zA kAmanuM che? brahmacaryanuM vrata lenAre bahu jALavavAnuM che. svAda karavA na joIe; TApaTIpa zarIranI na karavI joIe; snigdha, bhAre khorAka na khAvA joIe; kharAba vAto na sAMbhaLavI joIe. nava vADo sAcavavI joIe; nahIM to, khetaranI vADa karIne saMbhALa na kare to bhelAI jAya tema, vrata bhaMga thAya. nahoto jANato tyAM suthI je thayuM te thayuM; paNa have to vrata bhaMga kare tevI bAbato upara jhera varasavuM joIe. koLiyAmAM mAkha Ave to UlaTI karI kADhI nAkhavuM paDe che, tema AtmAnI ghAta thAya tevA mAThAM pariNAma vamI nAkhavA joIe." -upadezAmRta (pR.331) //ra3I. samudra jo maryAdA mUke jaLapralaya pragaTAvaze re, parabrahma tema cothuM vrata toDI pravarte, niHzaMka DUbI, DubADaze re. parabrahma artha - samudra jo maryAdA mUke to samudranuM agAdha jaLa pralayakALa pragaTAvaze. tema cothuM brahmacarya vrata toDIne koI pravartaze to pote bhavasAgaramAM DUbI, bIjA jIvone paNa sAthe DUbADaze e vAta niHzaMka che. pArakA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 niraticArapaNe brahmacarya (sarvathA) pote pALIne paLAvaze re, parabrahma nava vADathI surakSita te nara jJAnIne mana bhAvaze re. parabrahma artha :- pote niraticArapaNe navavADa sahita brahmacaryavratane sarvathA pALI, bIjAne paNa paLAvaze te naranuM brahmacarya vrata, navAvADathI surakSita raheze ane te puNyAtmA jJAnIne paNa AnaMda upajAvanAra thaze. 5.pU.prabhuzrIjIe ekavAra mumukSu samudAyamAM jaNAveluM ke - jamanAmaiyA bhAga Ape evo eka brahmacArI ame mUktA jaIzuM. pU.zrI brahmacArIjIe agiyAra varSa sudhI rAtadivasa pa.pU.prabhuzrIjInA sAnidhyamAM rahI tevI dazA prApta karI hatI. tethI ja pa.pU.prabhuzrIjIe dehotsarga pahelAM pU.zrI brahmacArIjIne jaNAvyuM ke tane "gharma soMpu chuM." yogyatA vagara gharmanI soMpaNI kadI mahApuruSo kare nahIM. pa.pU.prabhuzrIjI temane "brahmacArI' evA nAmathI bolAvatA. tethI temanuM nAma brahmacArIjI evuM paDI gayuM. teo naiSThika brahmacArI hatA. have navavADa viSe jaNAve che : mokSamALA zikSApATha 69 brahmacaryanI nava vADa "jJAnIoe thoDA zabdomAM kevA bheda ane kevuM svarUpa batAvyuM che? e vaDe keTalI badhI Atmonnati thAya che? brahmacarya jevA gaMbhIra viSayanuM svarUpa saMkSepamAM ati camatkArika rIte ApyuM che. brahmacaryarUpI eka suMdara jhADa ane tene rakSA karanArI je nava vidhio tene vADanuM rUpa ApI AcAra pALavAmAM vizeSa smRti rahI zake evI saraLatA karI che. e nava vADa jema che tema ahIM kahI jauM chuM. 1. vasati- je brahmacArI sAthu che temaNe jyAM strI, pazu ke paDaMga ethI karIne je saMyukta vasati hoya tyAM rahevuM nahIM. strI be prakAranI che. manuSiNI ane devAMganA. e pratyekanA pAchA be be bheda che. eka to mULa ane bIjI strInI mUrti ke citra. e prakArano jyAM vAsa hoya tyAM brahmacArI sAghue na rahevuM; pazu eTale tiyaciNI gAya, bheMsa, ityAdika je sthaLe hoya te sthaLe na rahevuM ane paDaMga eTale napuMsaka eno vAsa hoya tyAM paNa na rahevuM. evA prakArano vAsa brahmacaryanI hAni kare che. teonI kAmaceSTA, hAvabhAva ityAdika vikAro manane bhraSTa kare che. 2. kathA- kevaLa ekalI strIone ja ke eka ja strIne gharmopadeza brahmacArIe na karavo. kathA e mohanI utpattirUpa che. strInA rUpa saMbaMghI graMtho, kAmavilAsa saMbaMghI graMtho, ke jethI citta caLe evA prakAranI game te zRMgAra saMbaMghI kathA brahmacArIe na karavI. 3. Asana- strIonI sAthe eka Asane na besavuM. jyAM strI beThI hoya tyAM be ghaDI sughImAM brahmacArIe na besavuM. e strIonI smRtinuM kAraNa che; ethI vikAranI utpatti thAya che; ema bhagavAne kahyuM che. 4. indriyanirIkSaNa- strIonA aMgopAMga brahmacArI sAghue na jovAM; enA amuka aMga para draSTi ekAgra thavAthI vikAranI utpatti thAya che. 5. kuMDacAtara- bhIMta, kanAta ke trATAnuM aMtara vacamAM hoya te strIpuruSa jyAM maithuna seve tyAM brahmacArIe rahevuM nahIM. kAraNa zabda, ceSTAdika vikAranAM kAraNa che. 6. pUrvakrIDA- pote gRhasthAvAsamAM game tevI jAtanA zRMgArathI viSayakrIDA karI hoya tenI smRti karavI nahIM; tema karavAthI brahmacarya bhaMga thAya che. 7. praNIta- dUgha, dahIM, vRtAdi mathurA ane cIkAzavALA padArthono bahughA AhAra na karavo. ethI vIryanI vRddhi ane unmAda thAya che ane tethI kAmanI utpatti thAya che; mATe brahmacArIe tema karavuM nahIM. 8. atimAtrAhAra- peTa bharIne AhAra karavo nahIM; tema ati mAtrAnI utpatti thAya tema karavuM Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 5 61 nahIM. ethI paNa vikAra vadhe che. 9. vibhUSaNa- snAna, vilepana, puSpAdika brahmacArIe grahaNa karavuM nahIM. ethI brahmacaryane hAni utpanna thAya che. ema bhagavaMte nava vADa vizuddha brahmacaryane mATe kahI che. bahughA e tamArA sAMbhaLavAmAM AvI haze. paraMtu gRhasthAvAsamAM amuka amuka divasa brahmacarya ghAraNa karavAmAM abhyAsIone lakSamAM rahevA ahIM AgaLa kaMIka samajaNapUrvaka kahI che." -zrImad rAjacaMdra //rapI. jJAnI gurunI alpa kRpA paNa Atmazakti vikasAvaze re, parabrahma ravi-kiraNa eka AMkhe caDyuM to sUrya-svarUpa samajAvaze re. parabrahma artha - jJAnI gurunI AjJA upAsanAra vinayavAna ziSya upara gurunI alpa paNa kRpA thaze to te AtmAnI anaMta zaktione vikasita karaze. kemake mokSamUlaM gurukRpA che. pa.pU.prabhuzrIjI upara pa.ka.devanI kRpA thaI ane pU.zrI brahmacArIjI upara pa.pU.prabhuzrIjInI kRpA thaI, kemake banne yogya ziSyo hatA. sUryanuM eka kiraNa paNa AMkhe dekhAI gayuM to te saMpUrNa sUryanuM svarUpa samajAvaze. tema guru kRpAthI AtmajJAna thaI gayuM to te kevaLajJAnanA svarUpane paNa samajAvaze. 26aaaa. tema aDaga brahmavrate raho to Atma-anubhava Avaze re, parabrahma laukika sukhano moha macyo to svarUpa-sukha mana bhAvaze re. parabrahma artha - brahmacaryamAM jo aDaga rahezo to AtmAno anubhava prApta thaze. sapuruSanA vacanovaDe sAMsArika sukhano moha jo maTI gayo to Atmika sukhano AsvAda manane bhAvaze. "brahmacarya vrata AvyuM to manuSyapaNAnuM saphaLapaNuM che. te vrata laIne koInI sAthe pratibaMgha, draSTirAga ke prasaMga karavA nahIM; jAgrata rahevuM. kadI e vrata laI bhAMgavAno prasaMga Ave tyAre peTamAM kaTAra mArI ke jheranuM pavAluM pIne marI javuM, paNa vrata bhAMgavuM nahIM-ATalo Teka rAkhavo. vrata laIne bhAMge to narakanI gati thAya." (u.pR.496) "sata ane zIla e ja kartavya che. zIlavrata mahAvrata che. saMsArane kAMThe AvI pahoMcelAne ja te prApta thAya che. deha paDI jAya to bhale, deha jato hoya to javA devo paNa brahmacarya pALavuM. vRddhAvasthAmAM paNa e vrata Ave to mahAbhAgya samajavuM. tenI devanI gati nizcaye thAya che." (u.pR.391) (2thA. brahmacarya vrate Teka TakI to bAhya vRtti oNva tyAgaze re, parabrahma jaga-jana rIjhavavA je nahi icche te nija hitamAM lAgaze re. parabrahma artha - brahmacaryavratamAM Teka TakI rahI to bAhyavRtti eTale indriyomAM sukha che evI buddhino jIva tyAga karaze. je jagatavAsI jIvone rIjhavavA icchaze nahIM te ja potAnA AtmahitanA kAryamAM lAgaze. brahmacaryavrata levuM te ghaNuM uttama che. te letA agAu varasa be varasa akhataro karavo ane pUrNa bharoso paDe ke have pALI zakAze to levuM. vrata laIne bhAMgavuM nahIM, te bhAMge to mahAdoSa lAge. vrata laIne bhAMgavAmAM te na lIdhuM hoya tenA karatAM vadhu doSa che. lIghA pachI sAdhunA jIvana mujaba jiMdagI sughI vakhata pasAra karavo." o.1 (pR.9) 28. brahmacArI bhagavaMta gaNAyA, tuccha bhAvo te tyAgaze re, parabrahma ujvaLa kapaDe DAgho dekhAye sajjana jhaTa ghoI nAkhaze re. parabrahma artha - brahmacarya dIkSAthI yukta te brahmacArI che. brahmamAM carcA karavAno jeno bhAva che te brahmacArI to bhagavAna tulya che. te tuccha vikArI bhAvone tyAgI deze. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 62 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "brahmacaryane tame kevuM jANo cho? brahmacArI to bhagavAna tulya che! "brahma e AtmA che. ATalo bhava lakSa rAkhIne khamIbuMde ane brahmacarya saMpUrNa pALe to beDo pAra thAya. e vrata jevuM tevuM nathI. sapuruSane Azraye AveluM vrata jevuM tevuM na jANavuM. bIjA baghA kAma mATe anaMta bhava gALyA to Ane mATe ATalo bhava to joI lauM, joIe zuM thAya che?--ema karIne tyAga ane vairAgyamAM vartavuM joIe. divase divase tyAga vardhamAna thavo joIe." (u.pR.331) ujvaLa kapaDAmAM DAgha dekhAtAM zIdhra tene dhoI nAkhIe chIe, tema ujvaLa manavALA sajjano potAnA manamAM alpa paNa doSa dekhAtAM tene zIdhra dUra kare che. ahaMksakanuM draSTAMta :- pitA datta, putra ahaMnnaka ane mAtA bhadrAe traNe jaNe vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. ahaMnnaka nAno hovAthI pitA tene AhAra pANI lAvIne ApatA. kALa jatAM pitA maraNa pAmyA. pachI AhAra levA mATe ahaMnnakane javuM paDyuM. taDako sahana na thavAthI te eka makAnanA nIce UbhA rahyA. tyAM te gharanI zeThANIe te munine AhAra mATe aMdara bolAvyA. mohanA vacano bolIne tene mohamAM phasAvyo. tethI te ahaMnnaka tenA gharamAM rahevA lAgyo. mAtAne khabara paDavAthI te ahaMnnaka ahaMnnaka karatI phare che. potAnI mAtAnI AvI hAlata joIne ahaMnnaka tarata ja mahela uparathI UtarI mAtAnA pagamAM paDIne bolyo ke he mAtA! kulane lajavanAra, saMyamane bhraSTa karanAra pApI ardhannaka A rahyo. pachI mAtAnA kahevAthI guru pAse jaIne pAcho saMyama laI, doSonuM prAyazcitta karI, anazana laIne bhayaMkara kaSTa sahana karI te devaloke gayo. tema potAnA doSa dekhAtAM tene zIdhra dUra karavAM joIe. rA masotAM melAM thayA kare te ghelAM bheLAM karI rAkhaze re, parabrahma brahmacArI nara niHspRha raheze paravazatA nahi pAmaze re. parabrahma artha - mananA doSorUpI masotA eTale melA kapaDAone mohamAM ghelA banelA loko bhegA karI rAkhaze. jyAre nirmaLa manavALA brahmacArI puruSa to hamezAM niHspRha raheze. jene kaMI joItuM nathI evA niHspRha brahmacArI kadI paravazatA eTale parane AdhIna raheze nahIM. ||30gA. brahmacArI nara nirmohIM jANo nirbhayatA prasarAvaze re; parabrahma brahmAnaMda bathe anubhavaze prema-amI relAvaze re. parabrahma artha :- brahma eTale AtmA. temAM ramanArA te brahmacArI. evA AtmajJAnI puruSone tame nirmohI jANo. te pote nirbhaya banI javAthI bIjAne paNa nirbhaya thavAno mArga batAvaze. te hamezAM potAnA AtmAnaMdano anubhava karaze ane jagatavAsI jIvone paNa te Atmaanubhava rasano AsvAda ApavA bhagavat pratye premabhaktirUpa amRtarasa kema pragaTe evo upadeza Apaze. 31nA nizadina masta rahI nijarUpe bhavanA bhAva bhulAvaze re, parabrahma sAkSAt mokSanI mUrti samA e, muktine paMtha caDhAvaze re. parabrahma artha - te AtmajJAnI mahAtmApuruSo nizadina potAnA AtmasvarUpamAM masta rahI saMsAranArAgadveSanA bhAvone bhUlI jaze. evA sAkSAt mokSanI mUrti samA jJAnI puruSo bIjA aneka bhavyAtmAone muktinA mArge caDhAvaze, kemake paropakAra karavo e ja mahApuruSono vaibhava che. 3rA