Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTaka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 10 mAM che.. bhagavatI-2 ) -: anuvAda-zreNInA sarjaka : "bhagavatI" aMgasUtra-5 nA. - - zataka-4-thI muni dIparatnasAgara AraMbhIne tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - - zataka-8-sudhI Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. * TAIpa seTIMga Si : mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 | ||| Tel. 079-25508631 10/1]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Suo Yi Ji Ji Qi 0 vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanapabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [10] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI papU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI A devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma teozrInI preraNAthI lAbhalenAra che zrI aThavAlAInsa jaina je.mU.pU.saMgha che mA tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa surata celles letele cele celecer
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAdhvIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta AdevazrI bhaktisUrIzvarajI maLyA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvebhUpU. saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadeva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhvIzrI caMdrayazAzrIjI mAthI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA 5.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI manA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. 66 (4) paramapUjyA vardhamAnatapasAdhikA, zatAvadhAnI sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI,' karacelIyA, surata.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAzanono eka-301 1- AgamasuttANi-mUlaM 49 prakAzano EUR A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 2 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. Agamasaddomo, ApanAmoso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500/ -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda 40 prakAzano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi saTIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niryuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zrRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. M 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakpRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIkaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudhamasAgara gurabhyo nama: -bhAga-10(5) bhagavatI aMga-sUtra/ra - anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana * bhUmikA : bhagavatI" sUtrano krama pAMcamo che, aMga sUtromAM bhagavatI e pAMcamuM aMgasUtra che. prAkRtamAM te banAva nAme prasiddha che, te''dhivA patrafna'' ke 'vivAda' nAme. paNa oLakhAya che. saMskRtamAM A sUtra "mAvatI ane vyAdhyAprApta nAme oLakhAya che. vyavahAramAM to bhagavatI-sUtra nAme ja prasiddha che. A sUtranuM eka ja zrutaskaMdha che. temAM kula-41 zataka che. [adayayanane zataka nAme oLakhe che.) A zatakamAM peTA vaga ke peTA zataka paNa che. tenA peTA uddezAo paNa che. bhagavatI" sUtrano mukhya viSaya vasamaya, parasamayanI vicAraNA che, indrabhUti Adi gaNadharo, keTalAMka devo, zrAvaka-zrAvikAdi anekanA pUchelA prazno ane tenA bhagavaMte ApelA uttaro che. dravyAnuyoganI mukhyatAvALA A AgamamAM bIjA traNe cAnuyogo paNa che. karmaprakRtinuM paNa varNana che, maraNanA bheda, samuThThAta, astikAya, kiyA, pudgala, vedanA, tamaskAya, pratyAkhyAna, loka, bhASAdi aneka viSayo che. A AgamanA mULabhUgono pUrNa anuvAda ame noMdhela che, vivecanamAM "TIkAnusArI vivecana" zabda ame pasaMda karyo che. paraMtu temAM vRtti sAthe kavacit bhagavatI-cUrNino AdhAra paNa lIdho che. A rIte mukhyatAe vRttino anuvAda, kyAMka cUrNinA aMzo, kyAMka anya saMdarbho noMdhyA che, to sAme pakSe vyAkaraNa, nyAya, vAdo jevI vastuno anuvAda ahIM vivecanamAM choDI paNa dIdhela che. tyAM - X - X * evI nizAnI karela che. aneka Adhunika vidvAnoe bhUmikAmAM vidvatApUrNa ullekha abhinavakALe noMdhyA che. temAM ame mauna rahevuM ucita mAnIe chIe. - bhagavatI sUga anuvAda pAMca bhAgomAM che. jeno A bIjo bhAga che. 10/2] zataka-4 $ - X - X - 0 trIjA zatakamAM prAyaH devAdhikAra kahyo, cothuM zataka paNa tenA ja adhikArarUpe che. tenA uddezAnI adhikAra saMgraha gAthA kahe che - * sUtra-207 : cothA zatakanA daza udeza che, temAM cAra vimAnasaMbaMdhI, cAra rAjadhAnI saMbaMdhI, eka nairacika ane eka leyAno uddezo che. vivecana-207 :cAra vimAno Adi catArtha che. che zataka-4, uddezaka-1 thI 4 : "vimAna" che - X - X - X - X - X - X - * sUtra-208,209 : [28] rAgRha nagaramAM yAvatu Ama kahyuM - devendra devarAja IzAnane keTalA lokapAlo che? gautamAM cAra. te A - soma, yama, varuNa, vaizcamaNa, bhagavanA A lokapAlone keTalA vimAno che? gautamAM cAra, te A - sumana, sarvatobhadra, valtha, suvaDyu. IzAnendranA soma lokapAlanuM sumana nAme mahAvimAna kyAM che? gautamAM jaMbUdvIpanA meru parvatanI uttare, A ratanapabhA pRthvI yAva4 IzAna nAme kahyuM che. temAM vAva pAMca vartAsako kahA che. te A - aMkAvavaMsaka, sphaTikAvavaMsaka, ratnAvalaMsaka, zatarUpAvataMsaka, tenI vacce IzAnAvataMsaka, te IzAnAvatuMsaka mahAvimAnanI pUrve ticha asaMkhyeya hajAra yojana gayA pachI IzAnanA soma lokapAlanuM sumana nAmaka mahAvimAna che. te 1 lAkha yojana che. Adi vaktavyatA trIjI zatakamAM kahela 'zaka' mujaba AkhI anikA sudhI ahIM kahevI. cAre lokapAlanA vimAnano eka eka uddezo jANavo. cAre vimAnanA cAra uddezA che. mAtra sthitimAM bheda jANavo. ri0e] somayamanI sthiti vibhAga uNa palyopama, vaizramaNanI be palyopama, varaNanI mibhAgasahita be palyopama tathA apatyarUpa devonI eka palyopama sthiti jANavI. * vivecana-208,209 :mana - tAjA janmelA lokapAla dvArA siddhAyatanamAM jinapatimAnuM pUjana. 8 zataka-4, udezA-5 thI 8 - rAjadhAnI che - X - X - X - X - X - X - * sUtra-210 : rAjadhAnImAM paNa cAra uddezA kahevA. cAvatu AvI moTI RddhivALo yAva4 varuNa lokapAla che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/5 thI 8/10 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 * vivecana-211 - anaMtara deva vaktavyatA kahI, have vaikriya zarIra sAdhathI nArakanI vaktavyatA yukta navamo uddezo kahe che - lezyA 17muM pada che. trIjo uddezo kahevo. *x* te A-gautama! nairayika naiyikomAM upaje che, anairayika nahIM, ityAdi *x ema kema ? jethI * nArakAdi bhavopagrAhaka Ayu bAMdhe, te nAkAdi Ayu. AyuSyane vedana karavAnA pahelA samayathI ja hajuga nayanA mate te nArakAdi bhavavALo kahevAya. bAjusUjhanaya mate * parALane agni bALato nathI, kadI ghaDo phUTato nathI Adi. ema nArakI sivAya koI nakke utpanna thato nathI. narakamAMthI koI nAka chUTo thato nathI * * * A uddezo jJAna adhikAra sudhI kahevo. te A- bhagavan!kRNAlezyAvALo jIva keTalAM jJAnamAM varte che ? gautama! be, traNa ke cAra jJAnamAM. ityAdi. * vivecana-210 : sajadhAnI saMbaMdhe cAra uddezA kahevA. te A rIte- bhagavan! devendra devarAja IzAnanA soma lokapAlanI somA nAme rAjadhAnI kyAM che ? gautama ! sumana mahAvimAnanI nIce ItyAdi pUrve kahyA mujaba ane jIvAbhigamamAM kahela vijaya rAjadhAnInA varNanAnusAra ekaika uddezo kahevo. [zaMkA dvIpasAgaraprajJatimAM ema saMbhaLAya che ke - zaka ane IzAnanA soma Adi lokapAlonI pratyekanI cAra-cAra rAjadhAnIo 11-mAM kuMDalavara nAmanA dvIpamAM che. saMgrahaNImAM paNa kahyuM che ke - kuMDala patinA aMdaranA paDakhAmAM uttara ane dakSiNa paDakhe 16-16 rAjadhAnI che. uttara bAjunI 16IzAnendranA lokapAlonI che, dakSiNanI soLa zakanA lokapAlonI che. A rAjadhAnIo somaprabha, yamaprabha, vaizramaNaprabha ane varuNaprabha nAmanA parvatonI pratyekanI cAra dizAmAM che. temAM vaizramaNanagarIne AdimAM rAkhIne kahyuM che - cAra rAjadhAnInI vacce vaizramaNaprabha nAme uttama parvata che. teno udvedha, uMcAI, vistAra ratikara parvata samAnA che. te parvatanI cAre dizAmAM cAra rAjadhAnIo che. te laMbAI pahoLAmAM jaMbUdvIpa samAna che - - pUrvamAM amalabhadrA, dakSiNamAM samuka, pazcime kuberA, uttare dhanapabhA rAjadhAnI che, e ja kamathI varaNaprabhanI pazcime varuNanI cAra rAjadhAnIo che. pUrvamAM varaNA, dakSiNe varuNaprabhA, pazcime kumudA, uttare puMDarakiNIkA. e ja krame somanI cAra rAjadhAnI somaprabha parvatanI cAre dizAmAM che. pUrvamAM somA, dakSiNe somaprabhA, pazcime zivapAkArA, uttare nalinA che. e ja krame yamanI cAra sajadhAnI samavatiprabha parvatanI cAre dizAmAM che. pUrvamAM vizAlA, dakSiNe ativizALA, pazcime zayyApabhA, uttare abhayA che. jayAre ahIM jaNAve che ke - - saudhamavataMsaka ane IzAnAvataMtakathI asaMkhyaya koTi yojanA gayA pachI pUvadi pratyeka dizAmAM saMdhyApabha Adi ane sumanaprabha Adi vimAno che, tenI nIce asaMkhya kroDa yojanA gayA pachI, te pratyeka vimAnanI nIce eka eka nagarI kahI che. to te virodha kema? (samAdhAna kuMDaladvIpamAM kahI te nagarIo judI che ane ahIM jaNAvI te nagarIo judI che. jema zaka ane IzAnanI paTTarANInI nagarIo naMdIzvara dvIpa ane kuMDaladvIpe che, tema ahIM paNa samajavuM. che zataka-4, uddezo-10 - "lezyA che - X - X - X - X - X - o uddezA-9-mAM chelle 'lezyA'nI hakIkata kahI, tethI vezyAdhikA* sUtra-212 thI 214 : [rasara bhagavAna ! kRSNalezyA, nIlalezyAno saMyoga pAmIne te rUpe ane te varSe pariName ? . - papvA sUnA leyApadano cotho uddezo kahevo cAvatuM * o o o [13] pariNAma, varNa, sa, gaMdha zuddha, apazad, saMkliSTa, uNa, gati, pariNAma, pradeza, avagAhanA, vargaNA, sthAna ane abhahud. [14] bhagavana! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-212 thI 214 : tA[vattA - te rUpANe, nIlalezyAnA svabhAve, A ja vAtane kahe che - nIlalezyAnI jevA varNapaNe, te tavAM. tenA bhAvapaNe te tavatA. "e pramANe cotho uddezo" Adi vacanathI Ama samajavuM - te gaMdharasa-sparzapaNe vAraMvAra pariName ? hA, gautama ! kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne te rUpa-varNa AdipaNe vAraMvAra pariName che. tAtparya e che ke - jyAre kRSNalezyA pariNata jIva nIlalezyA yogya dravyone grahaNa karIne kALa kare tyAre nIlalezyA pariNata upaje che. * x - kAraNa ja kArya thaI jAya che. kRSNalezyA, nIlalezyA pAmIne" e rIte upacArathI bheda kaho che. kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne tenA rUpa, vaNadipaNe vAraMvAra pariName ema kema kahyuM? gautama ! jema dUdha, chAzane pAmIne athavA zuddha vastra raMganA saMyogathI te rUpa, vaNadipaNe vAraMvAra pariName che, tema ahIM paNa jANavuM. A ja AlAvAthI nIlalezyA kApohane, kApota taijasane, taijasa pAne, pA zuklane pAmIne te-te rUpasvAdithI che zataka-4, uddezo-9 - "naiyika" che - X - X - X - X - X - * sUtra-211 - bhagavana! bairayika, nairayikomAM utpanna thAya ke anaiyika naiTayikomAM utpanna thAya ? * * wvA sUtranA leyApadano trIjo uddezo "jJAna"nA kathana sudhI kaheto.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/-10/12 thI 14 ke bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 pariName che, tema kahevuM. A uddezo kyAM sudhI kahevo ? "pariNAma' dvAragAyAnI samApti sudhI. temAM pariNAma kahyA. vakRNAdilezyAnA vargo kahevA. te A rIte- bhagavana!kRNalezyA kevA varSanI che ? Adi. te kALI megha Adi jevI che. nIlalezyA bhramAdi jevI lIlI, kApota lezyA kherasArAdi jevI kApotI, taijasIlezyA sasalAnA lohI jevI lAla, pAlezyA caMpakAdi jevI pILI, zukkalezyA zaMkhAdi jevI sapheda che. lezyAno rasa kahevo - kRSNA lImaDA jevI kaDavI, nIlalezyA suMTha jevI tIkhI, kApotI kAcA bora jevI klAyarasavALI, tejalezyA pAkI kerI jevI khaTamIThI, pAlezyA caMdraprabhAdi madha jevI tIkhI-kapAyelI-madhura, zukkalezyA goLa vagere jevI madhurasavALI che. lezyAnI gaMdha kahevI. pahelI traNa durgandhI, pachI traNa sugaMdhI. * * zuddha - chellI zuddha che, Adha pAMca azuddha che. -- pahelI pAMca apazasta che, chellI prazasta che. .. Adha pAMca saMkSipta che, chellI asaMkSipta che. * * chelI vaizyA uNa ane ptibdha che. pahelI pAMca zIta ane sUkSa che. -- pahelI traNa durgatinuM ane chellI traNa sugatinuM kAraNa che. pariNAma * lezyAnA pariNAma keTalAM prakAre che ? traNa prakAre - jaghanya, madhyama, utkRSTa. athavA utpAtAdi. -- lezyAnAM pradeza kahevA - pratyeka lezyA anaMta prAdezikA che. . A vaizyAo asaMkhya pradeza avagADha che -- kRNAdi leNyA yogya dravya vaNA, dArika vargaNAnI mAphaka anaMta che. - - taratamatAne lIdhe vicitra adhyavasAyanAM kAraNarUpa kRSNa Adi dravyanA samUharUpe asaMkhya che. kemake adhyavasAyanA sthAno paNa asaMkhya che. -- vezyAnuM alAbadutva A rIte - bhagavad ! A kRSNalezyAnA cAvatu zuklezyAnA sthAnomAM jaghanya sthAno dravyArthapaNe kayA konAthI ochA, vadhu sarakhAM ke vizeSAdhika che ? gautama! sarvathI ochA jaghanya sthAno dvavyArthapaNe kApotalezyAnA che. dravyArthapaNe jaghanya sthAno nIlalezyAnAM asaMkhyagaNAM che. dravyApaNe kRSNa lezyAnAM jaghanyasthAno asaMkhyagaNAM che. dravyArthapaNe tejovaizyAnAM jaghanyasthAno asaMkhyagaNAM che, dravyArthapaNe pakAlezyAnAM jaghanya sthAno asaMkhyagaNAM che. dravyArthapaNe zuklalezyAnAM jaghanyasthAno asaMkhyagaNAM che ityAdi. zataka-5 % - X - X - o cothA zatakane aMte vezyA kahI, ahIM lezyAvALA kahe che - * sUtra-215 : pAMcamAM zatakamAM daza uddezAo che - sUrya, vAyu, jAlagraMthi, zabda, chadmastha, Ayu, pugalakaMpana, nigrantha, rAjagRha, caMdramA. * vivecana-215 : 1-caMpAmAM sUrya viSayaka praznanA nirNayArthe, vAyu viSayaka praznanA nirNAya, 3-"jAlagraMcikA' daSTAMtathI jaNAtI vAtanA nirNayArthe, 4-zabda viSayaka praznano nirNaya, 5-chavAstha vaktavyatA, 6-AyuSyanuM alAvAdi jaNAvavA, 7-5galonA kaMpanane jaNAvavA, 8-nirgunzIputra nAmaka sAdhue karela padArtha-vicArasAra, 9-rAjagRha nagaranI vicAraNA, 10-caMpAnagarImAM caMdranI vaktavyatA. (r) zataka-5, uddezo-1-'sUryache - X - X - X - X - * sUtra-216 : te kALe, te samaye caMpA nAme nagarI hatI. [varNana) te caMpAnagarI bahAra pUNabhadra caitya hatuM (varNana). svAmI padhAryA yAvata parSadA pAchI gaI.. te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA moTA ziSya gautamagotrIya, IndrabhUti nAme aNagAra yAvata Ama bolyA - bhagavAna jaMbUdvIpa nAmaka dvIpamAM sUrya IzAnamAM ugIne animAM Athame che ? animAM ugIne maitrakatamAM Athame che? naiRtamAM ugIne vAyavyamAM Athame che ? vAyavyamAM ugIne IzAnamAM Athame che ? hA, gautama! jaMbUdvIpamAM sUryo IzAnamAM ugI cAvatu IzAne Athame che. * vivecana-216 : jaMbUdvIpamAM be sUryo che. uttara pAseno pradeza te udIcIna, pUrva pAseno pradeza te prAcIna. uttara-pUrvano madhya bhAga te IzAna khUNo, tyAM kramapUrvaka ugIne, pUrvadakSiNa madhye-agnikhUNe kramathI AvIne Athame che. A udaya ane asta mAtra lokadaSTie jANavuM. kemake adRzya thaIne te baMne sUryo dekhAya tene loko "sUrya ugyo" ema kahI vyavahAra kare che. dekhAto hoya, te dekhAto baMdha thAya tyAre te sUrya Athamyo evo vyavahAra thAya che. kahyuM che ke jema jema samaye samaye sUrya AgaLa saMcare che, tema tema A tarapha niyamo rAtri thAya che. manuSyone AzrIne ugavuM-AthamavuM baMne kiyAe aniyata che, kemake deza bhedathI koIka vyavahAra to thAya ja che - X - X - ityAdi. A sUtra vaDe sUryanI cAre dizAmAM gati batAvI che. tethI jeo ema mAne che ke sUrya pazcima samadramAM pravezI pAtALamAM jaIne pharI pUrva samudrathI uge che, teno mata niSedhe che. A sarca badhI tarapha jato hoya to paNa pratiniyatapaNe tenA prakAzathI satri muni dIparatnasAgare karela zataka-4-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/-/1/217 divasano vibhAga thAya che, te kSetra bhedathI kahe che - sUtra-217 : bhagavan ! jaMbudvIpamAM dakSiNAddhamAM divasa hoya che, tyAre uttarArdhamAM paNa divasa hoya che, jyAre uttarArdhamAM paNa divasa hoya che, tyAre jaMbudvIpamAM merunI pUrva-pazcime rAtri hoya che ? hA, gautama ! jyAre jaMbudvIpamAM dakSiNArdhamAM paNa divasa hoya tyAre yAvat rAtri hoya. 23 bhagavan ! jaMbudvIpamAM meru parvatanI pUrve divasa hoya tyAre pazcimamAM paNa divasa hoya che, jyAre pazcimamAM divasa hoya tyAre jaMbudvIpanA merunI uttara dakSiNe rAtri hoya che? hA, gautama ! hoya che. bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamAM dakSiNAddhamAM utkRSTa 18 muhUrtano divasa hoya che, tyAre uttarArdhamAM paNa utkRSTa 18-muhUrtano divasa hoya che ane uttarArdhamAM utkRSTa 18-muhUrtano divasa hoya tyAre jaMbudvIpanA merunI pUrvapazcime jaghanyA 12-muhUrtanI rAtri hoya che ? hA, gautama ! hoya che. bhagavan ! jyAre jaMbudvIpamAM merunI pUrve utkRSTa 18-muhUrtano divasa hoya tyAre jaMbudvIpanA pazcimamAM utkRSTa 18-muhUrtano divasa hoya ane jaMbudvIpanA pazcima utkRSTa 18 muhUrtano divasa hoya tyAre jaMbudvIpamAM merunI uttara-dakSiNe jaghanyA 12-muhUrta rAtri hoya ? - hA, hoya. bhagavan ! jaMbudvIpamAM dakSiNArdhamAM 18-muhUttatira divasa hoya, tyAre uttarArdhamAM paNa 18-muhUrtari divasa hoya ane jyAre uttarArdhamAM 18-muhUttantira divasa hoya tyAre jaMbudvIpanA merunI pUrva-pazcime sAtireka 12-muhUttAM rAtri hoya ? hA, gautama ! hoya. bhagavan ! jaMbudvIpamAM pUrvamAM 18-muhUrvAntara divasa hoya tyAre pazcimamAM 18-muhUttantira divasa hoya ane pazcimamAM 18 muhUrvAntara divasa hoya tyAre jaMbUdvIpanA merunI uttara-dakSiNe sAtireka 12-muhUttAM rAtri hoya che ? hA, gautama! hoya che. - A pramANe A krama vaDe ghaTa-vadha karavI. 17-muhUrta rAtri, 13-muhUrta divasa, 17-muhUttantira rAtri, sAtireka, 13-muhUrta divasa hoya che. e rIte gaNatAM . 16 ane 14, 16 muhUntira ane sAtireka-14, 15 ane 15 15 muhUttantira ane sAtireka-15 vat 13-muhUrtA divasa ane 17 muhUrtanI rAtri 13-muhUntira divasa sAtireka 17 muhUrtA rAtri hoya che. jyAre jaMbudvIpanA dakSiNArdhamAM jaghanya 12 muhUrtano divasa hoya che, tyAre uttarArdhamAM paNa temaja hoya, uttarArdhe tema hoya tyAre jaMbudvIpanA meru parvatanI pUrva-pazcima utkRSTA 18muhUrtA rAtri hoya che? hA, gautama hoya che. e pramANe ja kahevuM. jyAre jaMbudvIpanA meru parvatanI pUrve jaghanya 12 muhUrtano divasa hoya tyAre pazcime paNa hoya, tyAre jaMbudvIpanA merunI uttara-dakSiNe utkRSTA 18 24 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 muhUrtanI rAtri hoya che ? hA, gautama ! hoya che. * vivecana-217 : ahIM be sUryanI hAjarIne lIdhe eka vakhate be dizAmAM divasa hovAnuM kahyuM. jo ke dakSiNArdhe tathA uttarArdhe kahyuM che, to paNa dakSiNa bhAge ane uttara bhAge samajavuM. ardha zabdano 'bhAga' artha thAya. jo dakSiNa ane uttaramAM samagra ja divasa thAya, to pUrva-pazcimamAM rAtri thAya, tema kahevuM kaI rIte yogya che ? be aDadhAnA grahaNathI AkhuM kSetra AvI jAya. - - ahIM dakSiNAiida zabdathI dakSiNAdi digbAga mAtra samajavo, aDadho nahIM. tethI jyAre dakSiNa-uttaramAM sarvotkRSTa divasa hoya, tyAre jaMbudvIpanA 3/10 bhAga jeTaluM ja tApakSetra dakSiNa ane uttaramAM hoya ane 2/10 bhAga jeTaluM rAtri kSetra pUrvapazcimamAM hoya. tethI kahe che - sUrya 60 muhUrto maMDalane pUre che, tyAre utkRSTa 18muhUrtano divasa hoya che. 18 saMkhyA 60nA daza bhAga karIne traNa bhAgarUpe thAya che. 18-muhUrtano divasa hoya tyAre 12-muhUrtanI rAtri thAya che. 12 saMkhyA, 60nA 10 bhAga karIne be bhAgarUpa thAya che. temAM meru pratye AyAma 9486 yojana ane 9/10 bhAga jeTaluM tApakSetra hoya. kevI rIte ? meruno parikSepa 31623 yojanathI kaMIka nyUna che. tene 10 vaDe bhAMgatA - 3/10 Ave. tenuM traNa gaNuM che. lavaNasamudra pratye - 94868-4/10 tApakSetra hoya che. - - 4 - jaghanya rAtrikSetra pramANa paNa e rIte che. vizeSa e ke paridhine 10thI bhAMgIne be vaDe guNavuM. te 6324-6/10 yojana Ave ane eTaluM merunuM rAtrikSetra che. lavaNasamudranuM rAtri kSetra 63245-6/10 che. AyAmanI apekSAe jaMbUdvIpa madhye tApotra 45,000 yojana che. lavaNasamudranuM 33,333-1/3 yojana che. te baMne tApakSetrano saravALo 78,3331/3 yojana che. - - have utkRSTa 18 muhUrtanA divasa vize - sUryanA 184 mAMDalA che. temAM jaMbUdvIpamAM-65 ane 119 lavaNasamudra madhye che. temAM sauthI aMdaranA maMDalamAM sUrya hoya tyAre 18-muhUrtano divasa thAya. kema ? jyAre sarva bAhya maMDalamAM hoya tyAre sarva jaghanya 12-muhUrtano divasa hoya, bIjA maMDalathI AraMbhI pratimaMDale muhUrtanA 2/61 bhAga divasanI vRddhi thatAM 183mAM maMDalamAM 6 muhUrta vadhe, e rIte 18-muhUrtano divasa thAya. tethI 12-muhUrtanI rAtri thAya che. kemake ahorAtranA 30muhUrta hoya. jyAre sUrya samAiMtara maMDala pachInA maMDalamAM hoya tyAre muhUrtanA 2/61 bhAga hIna 18-muhUrtano divasa hoya che. tethI tene 18 muhUrtAra kahyo. te vakhate rAtri ATalI ja vadhatI hovAthI tene sAtireka 12-muhUrtA rAtri kahI. jeTalo bhAga dina ghaTe, teTalI rAtri vadhe. A krama vaDe ema upasaMhAra karyo. dinamAna ghaTavuM. saciMtara maMDalamAM anaMtaramaMDalathI 31mAM maMDalArdhamAM jyAre sUrya hoya, tyAre 17-muhUrtano divasa ane 13 muhUrta rAtri. e rIte - 4 - 61mAM maMDale Ave
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/-/1/ra17 tyAre 16 muhUrta divasa, 92mAM maMDalAE-15 muhad divasa, 12mAM maMDale 14 muhad divasa, 15ramAM maMDalArve 13-muhUrta divasa, - - kALanA adhikArathI kahe che - * sUtra-18,219 - [18] bhagavana ! jyAre jaMbUdvIpamAM dakSiNArdhamAM vaSano prathama samaya hoya tyAre uttarArdhamAM paNa vaSano prathama samaya hoya ane uttarArdhamAM vapanio prathama samaya hoya tyAre jaMbUdvIpanA meranI pUrva-pazcime te samaya pachI turaMta ja varSAno AraMbha thAya ? hA, gautama ! e pramANe ja hoya. bhagavana ! jaMbUdvIpanA merunI pUrve vaSano prathama samaya hoya, tyAre pazcime paNa vaSano prathama samaya hoya ane pazcime vaSano prathama samaya hoya tyAre meranI uttara dakSiNe eka samaya pUrve tyAM vaSano AraMbha thAya ? hA, gautama! thAya. - jema varSanA prathama samayano AlAvo kahyo, tema AvalikAno paNa kahevo, e rIte AnApAna, stoka, lava, muhUrta ahoraNa, pakSa, mAsa, Rtu e badhAmAM 'samaya'nI mAphaka AlAvA kahevA. bhagavAna ! jyAre jaMbUdvIpanA dakSiNArdhamAM hemaMtano prathama samaya hoya ityAdi. varSanA alAvA mAphaka hemaMtano ane grIkhano AlAvo tuparyanta kahevo. A rIte kula 30 AlAvA thAya. bhagavanA bhUtapanA meru parvatanI dakSiNe paheluM agana hoya tyAre uttarArdhamAM paNa paheluM ayana hoya? samayanI jema ayanano lAvo paNa kahevo yAvatuM Atara pazavakRta samayamAM prathama ayana hoya. AyananI jema saMvatsarano AlAvo paNa kaheto. e rIte yuga, zatavarSa, saharAvarSa, lakSavarSa, pUva, pUrva, kuTitAMga, guTita, e rIte pUrva, kuTita, aDada, vAva, hUhUka, upala, pA, nalina, akSanipura, ayuta, nayuta, prayuta, cUlikA, zIrSapahelikA, palyopama, sAgaropama paNa kahevA. - - bhagavan! jyAre dakSiNArdhamAM pahelI avasarpiNI hoya tyAre uttarArdhamAM paNa pahelI avasarpiNI hoya, tyAre merunI pUrva-pazcime avasarpiNI ke utsarpiNI na hoya, kemake tyAM avasthitakALa che ? hA, gautama, tema ja che. avasarpiNI mAphaka utsarpiNIno AlAvo paNa kahevo. [19] bhagavanI lavaNasamudramAM sUrya IzAna khUNAmAM uMgIne ItyAdi. jema jaMbUdvIpamAM kahyuM. tema badhuM ja lavaNasamudramAM paNa kahevuM. vizeSa - AlAvo Ama kahevo - bhagavanA lavasamudramAM dakSiNAmiAM jyAre divasa hoya, te pramANe cAvatuM tyAre lavaNasamudramAM pUrva-pazcime zani hoya che. A AlAvA vaDe jANavuM.. - bhagavAna ! jyAre lavaNasamudramAM dakSiNArdhamAM prathama avasarpiNI hoya tyAre uttarArdhamAM paNa prathama avasarpiNI hoya, tyAre lavaNasamudramAM pUrva-pazcimamAM hai AyuSyamAna ! avasarpiNI na hoya ? hA, gaumA na hoya. 26 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 ghAtakIkhaMDadvIpamAM sUrya IzAnamAM ugIne, ityAdi. jaMbUdvIpa mAphaka dhAtakIkhaMDanI sarva vakatavyatA kahevI. paNa AlAvo A rIte kahevo - bhagavan! jyAre ghAtakIkhaMDadvIpamAM dakSiNArdhamAM divasa hoya tyAre uttarArdhamAM paNa hoya ane tyAre dhAtakIkhaMDadvIpanA merunI pUrva-pazcime rAtri hoya che? hA, gautamI e pramANe ja hoya che. bhagavatu ! jyAre dhAtakIkhaMDa dvIpanA meru parvatanI pUrve divasa hoya, tyAre pazcime paNa divasa hoya, pazcima divasa hoya tyAre dhAtakIkhaMDa dvIpanA meru parvatanI uttara-dakSiNe rAtri hoya che ? hA, gautama! yAvatuM hoya che. e rIte A AlAvA vaDe jANavuM yAvata bhagavAna ! jayAre dakSiNArdhamAM pahelI avasarpiNI hoya tyAre uttarArdhamAM paNa hoya. tyAre dhAtakIkhaMDanA meranI pUrva-pazcime che AyuSyamAna ! avasarpiNI nathI ? hA, temaja che. lavaNasamudra jevI vaktavatA kAlodanI paNa kahevI. bhagavanA atara pukAdamiAM surya IzAnamAM ugIne ityAdi ghAtakIkhaMDanI vakatavyatA mujaba ja ahIM kahevuM yAvatuM te atyaMtara purAnA merunI pUrvapazcime avasarpiNI-utasarpiNI nathI, avasthita kALa che. - 4 - * vivecana-218,219 : ghaTHi - cAra mAsa pramANa varSAkALa saMbaMdhI, pahelI kSaNa sAMpaDe che. anaMtara puravaDa- dakSiNArdhamAM varSanA pahelApaNAnI apekSAe AMtarArahitano, evo atIta samaya paNa hoya, mATe kahe che - bhAvimAM thanAra samaye. * x - anaMtara pachI - pUrva-pazcima videhamAM zarU thatI varSanA prathama samaya apekSAo, anaMtara evo atIta samaya, te dakSiNa-uttaramAM varSAkALano prathama samaya hoya. AvalikAno AlAvo - jyAre jaMbUdvIpanA dakSiNA varSanI pahelI AvalikA hoya, tyAre uttarArthe paNa ityAdi. A pramANe AnaprANAdi padomAM paNa Avo sUtrapATha samajavo. AvalikAdino artha - asaMkhyAta samayanI eka AvalikA, ucchavAsa-niHzvAsano eka AnaprANa, sAta prANano eka stoka, sAta stoke-lava, lave-muhad, be mAsaRtu, hemaMta-zIyALo, grIkha-unALo, paheluM ayana te dakSiNAyana, kemake varSano pahelo mAsa zrAvaNa che. pAMca saMvatsare-yuga, 84 lAkha varSe-pUrvAga, pUrvagane 84 lAkhathI guNatAM eka pUrva. e rIte 84 lAkha varSathI guNatAM-guNatAM uttarottara sthAna Ave. chevaTe zIrSaprahelikAmAM 194 aMko Ave. padArthone maLa svabhAva caDI hIna kare te avasarpiNI, teno prathama bhAga te prathamAvasarpiNI. bhAvone prakarSavALA kare te utsarpiNI. ( zataka-pa, uddezo-1-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-2220 zataka-5, uddezo-2-"vAyu' che - X - X - X - X - o uddezA-1mAM dizAne uddezIne divasAdi vibhAga kahyo. bIjAmAM dizAne uddezIne ja vAyunuM pratipAdana - x * kare che. * sUtra-220 * - rAgRhanagare yAvatu Ama kahyuM - bhagavana / futu purovAta, paNa vAta, maMdavAta, mahAvAta vAya che? hA, vAya che. bhagavana / pUrvamAM ISatapuroAta, madhyavata, maMdavAta, mahAvAta che ? hA, che. e rIte pazcima, dakSiNa, uttara, IzAna, agni, naiRtya, vAyavyamAM paNa javuM. * * bhagavAna ! jyAre pUrvamAM iSatparovAtAdi cAre thAya che, tyAre pazcimamAM paNa te vAya che ? jema pazcimamAM tema pUrvamAM paNa te vAya che ? hA, gautama! jyAre pUrvamAM A vAyu vAya tyAre pazcimamAM paNa vAya. e rIte badhI dizAdimAM paNa jANavuM. bhagavan! ISata purovAtAdi dvIpamAM ane samudramAM hoya che ? hA, hoya che. * * bhagavad ! jyAre dvIpamAM tyAre samudramAM ane samudramAM tyAre dvIpamAM A vAyu vAya che A vAta yogya nathI. bhagavAna ! ema kema kahyuM - * * * * * gautamI te vAyuo anyonya sAthe nahIM paNa judA saMcare che, lavaNasamudranI veLAne atikamAM nathI. mATe ema kahyuM ke - rAvata vAyuo vAya che. bhagavana ! tapurovAtAdi cAre vAyu vAya che ? hA, vAya che. bhagavana ! te kyAre thAya che? gautama ! jyAre vAyukAya svAbhAvika gati kare che, tyAre ISatparovAtAdi vAyuo vAya che. bhagavAna ! iSayurovAtAdi vAyuo che ? hA, che. bhagavana ! ISatparovAtAdi kyAre thAya che ? gautama che jyAre vAyukAya uttaravaikriya zarIre gati kare che, tyAre ISatparovAtAdi yAvatu vAya che. bhagavan! dhpurovAtAdi vAyu che? hA, che. bhagavAna ! A vAyuo . jyAre vAya che ? jyAre vAyukumAra ane vAyukumArIo 3, para ke ubhayane mATe vAyukAyane udIre che, tyAre thAya che. bhagavan ! zuM vAyukAya, vAyukAyane ja zvAsamAM le che ane mUke che ? 'jhaMdaka' udezamAM kahyA mujaba cAre AlAA ANavAcAvatu anekalAkha vAra marIne, sparzIne, mare che, sazarIra nIkaLe che. * vivecana-220 : vAyu vAya che ? ema saMbaMdha kaQo. kevA ? thoDI cikAzavALA vAyu, vanaspati Adine hitakara vAyu, dhIme dhIme saMcaranArA vAyu ane pracaMDakatophAnI vAyu. merunI pUrvethI e rIte AThe dizA. dizA bhedathI vAtA vAyu kahyA. have te kathana dizAnA paraspara meLApathI kahe 28 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 che. - tathA i - ahIM be dizA sUtro che ane be vidizA sUtro che. have prakAAMtarathI vAyu svarUpa nirUpe che - temAM dvIpasaMbaMdhI ane samudrasaMbaMdhI vAyunA sUtro che. temAM ekamAM ISapurovAtAdi vAya, tyAre bIje na vAya. kemake tathAvidha vAta dravya sAmarthya ane veLAnI tevA svabhAvathI veLAne na oLaMge. - have prakAramaMtarathI vAyune vahevAnA svarUpane traNa sUtrothI dazavi che - ahIM 0i vi Adi paheluM vAkya prastAvanArthe che, mATe punaruktinI zaMkA na karavI. lave * rIti, svabhAva, vAyu potAnI svAbhAvika gatithI vahe che. 3ff - vAyukAyanuM mULa zarIra audAki che, uttara zarIra vaikriya che. je gamana uttarazarIrane AzrIne thAya, te uttarakriya. * * * (zaMkA) eka sugathI vAyune vahevAnA traNe kAraNa kahI zakAta, to traNa sUtro kema karyA? sUtranI gati vicitra che vAyanAMtaramAM to traNe kAraNo judAM judAM vAyu vahevAnA kahyA che. vAyukAyanA adhikArathI ja kahe che - vAyuag via Adi. temAM paheluM kAraNa kahyuM, bIjuM ane Adi, trIjuM pakaeN karADu ane cothuM sasarA Adi * * vAyukAya kahyuM, have vanaspatikAyAdi vicAraNA. sUtra-221 : - bhagavat ! odana, kubhASa, madirA traNe konAM zarIro kahevAya ? gautamatemAM je ghana dravya che, te pUrvabhAva pajJApanA apekSAo vanaspatijIva zarIro che. tyArapachI zaruAtIta, zastrapariNamita, anidhyApita, anikUSita, agnisevita, agni pariNAmita thaIne anijIva zarIra kahevAya che. madirAmAM je pravAhI dravya che, te pUrvabhAva prajJApanA AzIne pANInA jIvanuM zarIra che, tyArapachI zaAtIta cAvatu anikAya zarIra kahevAya che. bhagavad ! asthi, asthiNAma, carma, camadhyAma, roma, zRMga, burA, nakha, romAdi NAma e konA zarIra kahevAya ? gautama! asthi Adi badhAM basapAsa jIvazarIra che ane baLelA asthi Adi pUrvabhAva prajJApanAthI trasa prANa jIva zarIra, baLIne anijIva zarIra che. bhagavanA aMgAro, rAkha, bhesa, chANuM e konA zarIra che ? gautama ! te pUrvabhAva prajJApanAthI ekendriya jIvonAM zarIro kahevAya cAvatuM paMcendriya jIvanA zarIra paNa kahevAya. tyArapachI zAtIta cAvatu anijIvazarIra kahevAya. * vivecana-221 - - x - dAmAM be dravyo che - ghanadravya ane pravAhIdravya. je ghanadravya che, te atItapayayi prarUpaNAthI vanaspati zarIra che. kemake odanAdinI pUrvAvasthA vanaspatirUpa che. teo vanaspati jIvanA zarIra kahevAya pachI agnijIvanA zarIra kahevAya - ema saMbaMdha kaQo. kevA thayA pachI? za>>AtIta-khANIyo, sAMbelu, caMgAdithI kUTAIne pUrva paryAya oLaMgI gayela. zara vaDe navo paryAya pAmela, agni vaDe kALA paDI gayela,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-/2/221 3o bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/ra agni vaDe zoSAIne pUrvasvabhAva khapI gayela. agni sevita, garama thavAthI agni pariNAmavALA thayela. athavA zasmAtItAdimAM zastra eTale agni ja samajavuM - 4 - 3pana * baLela patthara, vaya - kATa, agni vaDe bIjA svarUpane pAmela hADakuM, aMgAra-baLela IMdhaNa, chAra* - rAkha, samaya - chANa - X - X - A pUrvanI apekSAe ekendriya jIvanA zarIro che. yAvat zabdathI beIndriyAdi * x * jIva zarIra pariNadva yathA-saMbhava yojavuM. badhAM padamAM nahIM. aMgAro ane bhasma, pUrve ekendriyanA zarIra hoya che, kemake lAkaDuM ekendriya che, bhuMsu-java, ghauMmAMthI bane, te paNa ekendriya che ityAdi. - 4 - pRthvI Adi kAyAdhikArathI akAyarUpa lavaNodadhi-svarUpa. * sUtra-222 - bhagavad ! lavaNasamudrano cakravAla viEbha keTalo kahyo che ? pUrvavat jANavo yAvatu lokasthiti, lokAnubhAva. bhagavan! te ema ja che, ema ja che kahI gautama svAmI rAvatuM vicAre che. * vivecana-222 : lavaNasamudranuM svarUpa jaNAvatA kahe che - jIvAbhigamaNamAM kahela lavaNasamudra sUtra jANavuM. kyAM sudhI ? nAva no che te A che - teno gherAvo keTalo che ? gautama ! teno savAla viThaMbha be lAkha yojanA che ane gherAvo kiMcita vizeSoNa 15,81,3900 yojana che. aMte - lavaNasamudra jaMbUdvIpane kema DUbADato nathI ? * x * lokasthiti che. $ zataka-pa, uddezo-3-jAlagraMthikA chuM. -X - X - X - X - o lavaNasamudrAdi varNana samyagRjJAnI vaDe pratipAdita hovAthI satya che. mithyAjJAnInA kathana asatya paNa hoya te dazavi che - * sUtra-223 - bhagavatu ! anyatIrthiko ema kahe che, bhAkhe che, jaNAve che, parUpe che ke - jema koi bAlamaMthikA hoya, kamapUrvaka gAMTho dIdhelI hoya, anaMta-paraMparaanyonya grathita hoya, paraspara-vistAra, bhAra ane vistAra-bhArapaNe paraspara samudAyapaNe rahe che, e rIte ghaNAM jIvo, aneka lAkha janmomAM, aneka hajAra AyuzI aname grathita thaI rahe che. temAMno eka jIva paNa eka samaye be Ayune anubhave che, te A - A bhavanuM Ayu ane parabhavanuM Ayu. je samaye A bhavanuM Ayu veThe che, te samaye parabhavanuM Ayu vede che. yAvat bhagavad ! te kevI rIte? gautama ! te anyatIrthiko je kahe che yAvata parabhavAya, jeo Ama kahe che, te khoTuM che. he gautama ! huM ema kahuM chuM cAvatu paDyuM che ke (jema koI jAla). anyonya samudAyapaNe rahe che. te rIte pratyeka jIvane ghaNAM hajAro janmo, ghaNAM hajAra Ayu, anukame prathita thaI cAvatuM rahe che, eka jIva eka samaye eka Aya vede che, te A - A bhavanuM aAya athavA parabhavAya. je samaye A bhavanuM ANa vade che. te samaye parabhavAya na veda, parabhavAyu vede te samaye A bhavana Ayu na veda. A bhavanA Ayune vedavANI parabhavAyu vedAtuM nathI, parabhavAyu vedavANI, A bhavanuM Ayu vedatuM nathI. e rIte eka jIva eka samaye eka Ayune vede che - A bhavatuM ke parabhavanuM Ayu. * vivecana-223 - jAla eTale matsyabaMdhana, tenA jevI gAMTho jenI che, te jAlagraMcikA. kevI ? kramavAra guMthelI, pahelIthI chellI gAMTha sudhI ucita krame guMcelI. e ja vAta vistAre che . pahelI gAMThathI anaMtara rahelI gAMTha sAthe guMthelI, e rIte paraMpara gAMTha sAthe guMthelI. tAtparya e ke- paraspara eka gAMTha sAthe anya gAMTha ane anya sAthe anya gAMTha e rIte gUMthelI, paraspara guMthaNIthI thayela vistAra vaDe, paraspara bIjAne laIne thayela bhAra vaDe, ukta baMne vizeSaNa bhegA karavA vaDe praka"ne jaNAvatAM kahe che - paraspara vistAra ane bhArepaNAthI, paraspara samudAya racanA vaDe rahela che. A TAMta kahyuM, have dAntika-bodha kahe che - - ukta nyAye ghaNAM jIvo saMbaMdhI, aneka devAdi janmomAM pratyeka jIva kramavAra pravartelA, aneka janmonA ghaNAM hajAra AyuonA svAmI thayA. AnupUrvI gracita Adi pUrvavat jANavA. vizeSa e ke - karmapudgala apekSAe bhArepaNuM samajavuM. e Ayu vedanano zo vidhi che ? eka jIva, aneka nahIM, te eka samaye ityAdi pahelA zataka mujaba jANavuM. temanuM kahevuM e rIte khoTuM che ke ghaNAM jIvonA ghaNAM Ayu jAlagraMcikA peThe rahe che, te badhAM, jIvanamAM pradezo sAthe saMbaddha che ke nathI ? jo saMbaddha hoya, to bhinna bhinna jIvasthita AyunI jAlagraMcikA mAphaka kalAnA kaI rIte thAya ? kemake te badhAM Ayu judA judA jIva sAthe joDAyela che. chatAM jAlagraMcikA kalpavAmAM Ave to badhAM jIvono saMbaMdha jalagaMcikA jevo mAnavo joIe. to badhAM jIvonA savayi vedanathI badhAM bhava bhogavavAno prasaMga Ave, to devAdi janma paNa nahIM thAya. vaLI eka jIva eka samaye be Ayu vede, tema kahyuM te paNa khoTuM che. * x - he gautama! huM kahuM chuM - jAlagraMcikA eTale mAtra sAMkaLI, ghaNAM nahIM paNa eka-eka jIvane aneka Ayuno mAtra sAMkaLa jevo saMbaMdha hoya che. eka jIva prati kramavAra pravartelA evA aneka janmonAM A bhavanAM cheDAM sudhI bhUtakALe thayelAM hajAro Ayuno sAMkaLa jevo saMbaMdha che. tethI eka pachI eka Ayu vedAya che. cAlu bhavanuM Ayu te viyAvuM, parabhavanuM te parabhavAya. - - Ayu prastAvathI kahe che - * sUga-224 : bhagavAna ! je jIva nake javAne yogya hoya, bhagavAna ! zuM te jIva, ahIMthI Asu sahita nakke jAya ke Ayu rahita ? gautama ! te jIva Ayu sahita jAya, Ayurahita nahIM * - bhagavan! te jIve AvuM kyAM bAMdhyuM ? kayA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 5-3/224 AcaraNo kaya? gautama! pUrva bhave bAMdhya ane pUrva bhave AcaraNa karyA. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM bhagavAna ! je jIva, je yonimAM upajavA yogya hoya, te jIva, te yoninuM Ayu bAMdhe ? jemake - nairayikA, cAvat devAyu ? hA, gautama ! je jIva je yonimAM upajavA yogya hoya tenuM Ayu bAMdhe, te A - nairayika, tiryaMca, manuSya ke devAyu. * je naskanuM Ayu bAMdhe to sAta prakAre bAMdhe * ratnAbhA athavA yAvata adhaHsaptamI pRedI nairayikAyu. niyariyonikAyu bAMdhato pAMca prakAre bAMdhe - ekendriya tiryaMca yonikAyu Adi badhAM bhedo kaheza. manuSkAyu be bhede. devAyu cAra bhede. bhagavad ! ema ja che. * vivecana-224 : bhagavad ! te kayA bhavamAM bAMdhu ? kayA bhave taetuka AcaraNo AcaryA ? - je yonimAM je jIva upajavA yogya hoya. manuSya-saMmUrchAima, garbhaja. deva-bhavanapati. @ zataka-5, uddezo-4, "zabda" & - X - X - X - X - * uddezA-3mAM anyatIrthikanI chavAstha manuSya vakatavyatA kahI, ahIM chaDAhya ane kevali manuSyonI vaktavyatA che - * sUtra-25 : bhagavAna ! chAstha manuSya vagADatA zabadone sAMbhaLe che, te A - zaMkha, zRMga, zaMkhalI, kharamukhI, kohalI, paripiriya, praNava, paTaNa, bhaMbha, horaMbha, bherI, jhallarI ane taMdubhinA zabdone, tata-vitata-dhana-musIra zabdone ? hA, gautama ! chAstha manuSyo te sAMbhaLe che. bhagavana ! te pRSTa zabdone sAMbhaLe ke aspaSTa zabdone ? gautama ! pRSTane sAMbhaLe, askRSTane nahIM cAvata niyamA cha dizANI bhagavan! zuM thAstha manuSya aragata zabdone sAMbhaLe ke pAgata zabdone ? gautama ! te Aragata zabdo sAMbhaLe, pAragatane nahIM. bhagavAna ! je chaThAstha manuSya ApatA zabdo sAMbhaLe, pAragata zabdo nahIM to kevali manuSya Agata zabada sAMbhaLe ke pAragata? gautama! kevalI Agata, pAgata, sarve dUra ke nITanA anaMta zabdone jANe ane jue. - kevali A sarvene jANe ane jue ema kema kahyuM? gautama ! pUrva dizAnI mita ane amita vastune paNa jANe che. e rIte dakSiNapazcima-uta-ud-agho dizAnI paNa mita ane amita vastune sarva jANe che. kevali badhu jue che ane badhuM jANe che. sarvakAle ane savabhAve badhuM jue che ane jANe che kevaline anaMta jJAna, anaMta zani che. kevalinA jJAna, darzana nirAvaraNa che, tethI kahyuM ke cAvatuM jue che. * vivecana-225 - A frHIT - mukha, hAtha, daMDAdi sAthe zaMkha, Dhola, jhAlara Adi vAdhavizeSanA saMyogathI je zabdo utpanna thAya che. AvA zabdo chAstha sAMbhaLe che. athavA paraspara athaDAtAM zabdadravyo sAMbhaLe che. vitha - zaMkhikA, ramuja - kAli, voyA - moTI kAuli, paffjaya - suvaranA cAmaDAthI maDhela eka vAdha, paUrd - nAno Dhola, paTa - moTo Dhola, kaMpa - DhakkA, pari - moTI DhakkA, kaft - jhAlara, have kahela, nahIM kahela vAdhanA saMgraha mATe kahe che - x * x - vINAdi tata, paTaNAdi vitata, kAMsyatAlAdi ghana, vaMzAdi - fpara vAdho. pukAre mu - AdinI vyAkhyA zataka-1thI jANavI. mArata- IndriyothI grAhaya, pAravAta - IndriyothI grAhya. sarvathA dUra rahela ane taddana najIka rahela zabdane, mativaja - eTale bahu dUra nahIM ane bahu pAse nahIM tevA athavA anAdi ane aMta vinAnA zabdone (sAMbhaLe). fmata - garbhaja manuSya ane jIvadravya, amita - anaMta ke asaMkhya vanaspati, pRthvIjIva dravyAdi apekSAthI jANe. kemake kevaline anaMtArthaviSayapaNAthI anaMta jJAna che, kSAyika hovAthI A jJAna tirAvaraNa-zuddha che. vAcanataramAM nivRtta, nAza thayela AvaraNavALuM, vizuddha kahyuM che - pharI chaThAsthamanuSya AzrIne * sUtra-226 : bhagavAna ! chAstha manuSya hase tathA utsuka thAya ? gautama! hA, tema thAya. * * bhagavad ! jema chAstha manuSya ze ane utsuka thAya, tema kevalI haze ane utsuka thAya? gautama! A artha yogya nathI. * * bhagavat ! ema kema kahyuM ke kevali na thAya ? gautama ! jIvo cAstri mohanIya karmanA udayathI hase che ane utsuka thAya che. paNa kevaline A karmano udaya nathI, mATe ema kahyuM ke - keli haze ke utsuka na thAya. " bhagavAna ! hasato ke usuka thato jIva keTalI karmapakRtti bAMdhe ? gautama ! sAta ke ATha prakAre bAMdhe. e pramANe cAvatuM vaimAnika sudhI samajavuM. ghaNAM jIvone AzrIne A prazna pUchAya tyAre temAM kamabaMdhasaMbaMdhI traNa bhAMgA Ave, paNa tyAM jIva, ekendriya na levA. - bhagavAna ! chAstha manuSya nidrA ke pracalA nidrA le ? gautama ! hA, tema kare. hasavA AdimAM kahyuM, tema ahIM paNa kahevuM. vizeSa e - dazanAvaraNIya kamanA udayathI nidrA ke pracalAnidrA hoya. te kevaline nathI. bAkI pUrvavata. bhagavAna ! nidrA ke pracalA leto jIva keTalA karma bAMdhe ? gautama sAta ke ATha. e rIte vaimAnika sudhI kahevuM. bahuvacana sUtramAM jIva, ekendriyane vajIne maNa bhaMga kahevA. * vivecana-226 :kamAna - viSaya AdAna mATe utAvaLa kasvI te. nIva - je kAraNe
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/-/4/226 A rIte jIva. - * - - vaM - jIvanA AlAvA mujaba nAkAdi daMDaka vaimAnika sudhI kahevA. te bhagavan ! nairayika, hasatA ke utsuka thatAM keTalI karmaprakRti bAMdhe ? ityAdi. pRthvI AdinuM hAsya temanA pUrvabhavanA pariNAmathI samajavuM. potti - bahuvacana sUtromAM-aneka jIvo hasatA ke utsuka thatA keTalI karmaprakRtti bAMdhe ? ityAdi. temAM jIva sAmAnya ane ekendriyone choDIne nAkAdi 19-daMDaka levA. temAM traNa bhaMga - jIva ane pRthvI AdimAM ghaNAM jIvo che, tethI temAM sAta ke ATha prakAranA baMdhakano eka ja bhaMga saMbhave. nAkAdimAM traNa bhaMga saMbhave - (1) badhAM saptavidha baMdhaka, (2) badhAM saptavidhabaMdhaka eka aSTavidha baMdhaka. (3) badhAM saptavidha ane badhAM aSTavidha baMdhaka. ahIM chAsya ane kevalinA adhikArathI A bIjuM kahyuM - matsye nidrAsukhe jAgI zakAya tevI uMgha, pracalA-ubho ubho paNa uMdhe. - - kevali adhikArathI mahAvIra kevaline AzrIne kahe che-- - 33 * sUtra-227 - bhagavan ! Indra saMbaMdhI, zakrano dUta, hariNegameSI deva strInA garbhanuM saMharaNa karato (1) zuM garbhathI garbhamAM saMhare ? (2) garbhathI yoni mArge saMhare, (3) yonithI garbhamAM saMhare ? (4) yonithI yonimAM saMhare - [bIjI strImAM mUke] ? he gautama ! te garbhathI garbhamAM na saMhare, garbhathI yonimAM na saMhare, yonithI yonidvArA na saMhare. paNa potAnA hAthe garbhane sparzI, garbhane pIDA na thAya te rIte yoni dvArA garbhane bahAra kADhIne bIjI strInA garbhAzayamAM mUke. bhagavan ! zakrano dUta hariNegameSI strInA garbhane nakhanI TocathI ke suMvALAnA chidra vATe aMdara mUkavA ke bahAra kADhavA samartha che ? hA, samartha che. te garbhane kaMIpaNa ochI ke vadhu pIDA thavA deto nathI. te garbhano cheda karI, ghaNo sUkSma karI aMdara mUke ke bahAra kADhe che. * vivecana-228 - ahIM jo ke 'mahAvIra' zabda vAcaka pada dekhAtuM nathI, to paNa 'hariNegameSI' vacanathI te ja anumAna thAya che, kemake hariNegameSI deve bhagavaMtanuM garbhAntara kareluM. jo sAmAnyathI garbhaharaNa vivakSA hota to mAtra 'deva' kahyuM hota. temAM re - indra, tenA saMbaMdhI hAriNegameSI. zakrano AjJApAlaka, padAti sainyAdhikArI, jeNe zakranI AjJAthI bhagavaMta mahAvIrane devAnaMdAnA garbhathI trizalAnA garbhamAM saMhAM. strI saMbaMdhI sajIva pudgalapiMDa te strI garbha, tene bIje laI jatAM, ahIM caturbhugI che. garbhAzayamAMthI garbhane bIjA garbhAzayamAM mUkavo ityAdi - 4 - [sUtrArtha mujaba jANavuM.] temAM bAkInA bhaMgano niSedha karI trIjA bhaMgane svIkAryo che. parApRzya - strI garbhane tevA prakAranI kriyAthI sparzIne, sukhe sukhe, yonidvArathI kADhIne, garbhAzayamAM garbhane mUkyo. ahIM yonithI garbhane kADhyo te lokavyavahAra anusaraNa che. kemake kAco ke pAko garbha svAbhAvika rIte yonithI nIkaLe che. 10/3 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 A teno garbhasaMharaNa AcAra kahyo. tenuM sAmarthya kahe che. nakhanI TocathI garbhane saMharavA ke romachidrothI kADhavA te samartha che. AvAda - thoDI pIDA, vivAda - vadhu pIDA, vicched - zarIra chaMda. zarIra cheda karIne, kemake tema karyA vinA nakhanA agrabhAge praveza karAvavo azakya che. garbhane ghaNo sUkSma karIne kare che. - - bha mahAvIra saMbaMdhI garbhAntara saMkramaNa Azcarya kahyuM. have temanA ziSya saMbaMdhe kahe che-- * sUtra-228 : te kALe te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSya atimukta nAmanA kumAzramaNa prakRtibhadraka yAvat vinita hatA. te atimukta kumArazramaNa anyadA koI divase bhAre varasAda paDyA pachI, kAMkhamAM rajoharaNa ane pAtra laIne bahAra sthaMDila bhUmie javA nIkaLyA. tyAre te atimukta kumAzramaNe pANInuM khAbocIyuM joyuM, joIne pharatI mATInI pALa bAMdhI, A mArI nAva che - nIva che' ema nAvikanI mAphaka pAtrane nAvarUpa karI, pANImAM vahAvI che. e rIte ramata rame che. te sthaviroe joyuM, joIne jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra hatA, tyAM AvyA, AvIne A pramANe kahyuM he devAnupriya ! ApanA atimukta nAme kumAzramaNa ziSya che, to he bhagavan ! te atimukta kumArazramaNa keTalAM bhavo karIne siddha thaze yAvat aMta karaze? zramaNa bhagavaMta mahAvIre te sthavirone A pramANe kahyuM - he Aryo ! mAro ziSya atimukta prakRtibhadraka yAvat vinita che, te atimukta A ja bhavathI siddha thaze yAvat aMta karaze. tethI he Aryo ! tame atimukta zramaNanI hIlanA, niMdA, risA, gahIM, avamAnanA karazo nahIM. 34 - he devAnupiyo ! tame atimukta zramaNane glAni rAkhyA sivAya - sAcavo, sahAya karo, bhakata-pAna-vinayathI vaiyAvacca karo. te atimukta aMtakara ane aMtima zarIrI che. tyAre te sthaviroe, bhagavaMta mahAvIra pAsethI Ama sAMbhaLIne bhagavaMta mahAvIrane vaMdI, namI atimuktanI yAvat vaiyAvacca karI. * vivecana-228 : cha varSanI uMmare dIkSita thayela che mATe kumAzramaNa. kahyuM che - nigrantha pravacananI ruci karIne cha varSe dIkSA lIdhI, te Azcarya. anyathA AThamA varSa pUrve dIkSA na saMbhave. kAMkhamAM rajoharaNa ane pAtra laIne, 'A mArI naukA' ema vikalpa karato, nAvikanI jema nAvane atimukta muni vahAvIne rame che. A tenI ramaNakriyA bAlyAvasthAthI che. sthaviroe tenI A anucita ceSTA joIne upahAsa karatA hoya tema pUchyuM, ityAdi. jAtyAdi udghATanathI hIlanA, manathI niMdA, loka samakSa te khisA, tenI pAse te garhA, ucita pratipatti na karavI - avamAnanA ane 'parAbhava' pATha paNa che. tene khedarahita svIkAro, sahAyatA karo, sevA karo. te bhavano cheda karanAra carama zarIrI che. - - atimuktanI mAphaka bhagavaMtanA anya ziSyo paNa aMtima zarIrI hatA -
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-/4/228 35 36 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 * sUtra-229 - te kALe, te samaye mahAzuka ka2thI. mahAsamAM mahAvimAnathI, mahahika vAva4 mahAnubhAga be devo zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse pragaTa thayAM. te devo e bhagavata mahAvIrane manathI vAMdI-namIne, manathI ja A AvA prazno pUchayA - bhagavana! Apa devAnupiyanA keTalo so ziSyo siddha thaze cAvatu aMta karaze ? tyAre, te devoe manathI prazano pUchyA pachI, bhagavata mahAvIre manathI ja temane A AvA prakArano uttara Apyo ke - he devAnapiyo ! mArA 900 ziSyo siddha thaze cAvatuM duHkhAMta karaze. te devo, bhagavaMta mahAvIrane manathI pUchela ane manathI ja AvA prakAre uttara sAMbhaLI hasTa, tuSTa yAvatu harSitadaya thaIne bhagavaMta mahAvIrane vAMdI, namI, manathI ja zuzupA, namana karatA abhimukha thaIne yAvatu paryApAsanA karavA lAgyA. te kALe, te samaye bhagavaMta mahAvIranA jyeSTha zikSaNa IndrabhUti aNagAra vAva nIkaTamAM, ubhaDaka besI cAvata vicaratA hatA. tyAre te gautamasvAmIne dayAnAMtarikAmAM vatatA AvA prakAre yAvatu saMkalpa upa ke - A be mahahika cAvata mahAnubhAva dehe bhagavaMta mahAvIra pAse AvyA, huM te devone jANato nathI ke kayA kalpa, svarga ke vimAnathI, kyA kAraNathI ahIM zIgha AvyA? bhagavaMta mahAvIra pAse jaI nAMda, namuM, yAvatu pappAsatA A AvA prazanane pUchIza, ema karI ubhA thaI, bhagavata mahAvIra pAse yAvatu seve che. he gautamAdi zramaNo ! ema AmaMtrI bhagavata mahAvIre gautama svAmIne Ama kahyuM - he gautamA dayAna samApti pachI tArA manamAM Avo saMkalpa thayo cAvatuM mArI pAse zIgha Avyo. he gautama! A vAta yogya che ? - hA, che. to he gautama ! tuM e devo se ja teo tane e saMbaMdhe pUrA praznottara kaheze.. tyAre gautamasvAmI, bhagavaMta mahAvIranI anujJA pAmIne bhagavaMtane vAMdI, namI, jyAM te devo hatA, tyAM javA saMkalpa karyo. tyAre te devo gautama svAmIne pAse AvatA joIne haTa yAvata harSita hadaya thaIne jaldIthI uThIne sAme gayA * gautamasvAmI pAse AvyA, AvIne cAvatu namIne Ama kahyuM - he bhadaMtA ame mahAmuka kalAnA mahAsarNa mahAvimAnathI maharvika evA be devo AvyA. tyAre ame bhagavaMtane vAMdI, namI, manathI ja A prazna pUchyo, bhagavan! Apa devAnupiyanA keTalA so ziSyo siddha thaze yAvatu aMta karaze ? tyAre bhagavaMte amArA manathI pUchelA praznano sAmane manathI ja A uttara Apyo ke - mArA chaoo ziSyo yAvata duHkhAMta karaze. tyAre ame bhagavaMtane manathI ja puchelA pano bhagavaMte manathI ja Avo uttara Apelo sAMbhaLIne bhagavaMtane vAMdI, namI yAvatu paryApAsatA hatA, ema kahIne gautamane vAMdI, namI, jyAMthI AvyA hatA, tyAM gayA. * vivecana-229 - HdANA - sAtamo devaloka. dhyAnAMtakiA-dhyAnanI samApti AraMbhela dhyAnanI samApti karI navuM dhyAna na AraMbhavuM. tevI sthitimAM vartatA. - - devalokanA eka prataTathI tenA eka bhAgathI. vAraVT - praznAryo. -- devaprastAvathI A kahe che. * sUtra-230,231 - [30] bhagavana ema kahI gautama zramaNe, bhagavaMta mahAvIrane Ama ka - bhagavana ! devo saMyata kahevAya ? gautama! e AI samartha nathI, A abhyAkhyAna che. bhagavana! devo asaMyata kahevAya ? nA, ema na kahevAya, A niSThara vacana che. bhagavAna devo saMyatA-saMyata kahevAya ? gautama! nA, A sadbhuta che. bhagavana ! to pachI devone kevA kahevA ? gautama! devo, nosaMgata kahevAya. [31] bhagavatu ! devo kaI bhASA bole ? devo dvArA bolAtI kaI bhASA viziSTarUpa che ? gautama devo ardhamAgadhI bhASA bole che, bolAtI bhASAmAM ardhamAgadhI bhASA ja viziSTarUpa che. * vivecana-230,231 - che - have, " - pragna, 3 - vaLI, devo zuM kahevAya ? 'nosaMyata' kahevAya. te asaMyatano paryAya hovA chatAM 'nosaMyata' zabda aniSphara vacana che. jema marI gayAne badale paraloka gayA kahe che. devAdhikArathI bIjuM kahe che. - x ardhamAgadhI. * bhASA cha prakAre - prAkRta, saMskRta, mAgadhI, pizAcI, zausenI ane apabhraMza. temAM mAgadhI ane prAkRta bhASAnuM kaMI-kaMI lakSaNa jemAM che, te ardhamAgadhI. A ardhamAgadhInI vyutpatti che. -- kevali, chAsyanI vaktavyatAthI kahe che - * sUtra-ra3ra thI 233 - [32] bhagavat ! kevali, aMtakara ke aMtima zarIrIne jue, jANe ? hA, gautama! jue, jANe. bhagavAna ! jema kevali aMtakara, aMtimazarIrIne jANe, jue tema chAstha teone jANe, jue ? gautama ! artha yogya nathI. to paNa sAMbhaLIne ke pramANathI jANe, jue. zuM sAMbhaLIne? kevali, kelinA. zrAvaka, kevalinI zrAvikA, tenA upAsaka ke upAsikA, tenA pakSika, temanA pAkSika zrAvaka, zrAvikA upAsaka ke upAsikA pAsethI sAMbhaLIne (jANe). [33] te pramANa zuM che? cAra prakAre che - pratyakSa, anumAna, aupacce, Agama. anuyogadvAra sUtramAM kahyA mujaba pramANa jANavuM. cAvatu te pachI noAtmAgama, noanaMtarAgama, paraMparAgama. [34] bhagavat ! kevali, chellA karma ke chellI nirjazane jANe, juo ? hA, gautama! jANe, jue. bhagavAna ! je rIte kevali, chellA karmane Adi aMtanA AlAvA mAphaka badhuM ja jANavuM. [35] bhagavat ! kevali pakRSTa mana ke vacanane dhAre ? hA, dhAre. bhagavana !
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/-/4/232 thI 233 33 kevali, je prakRSTa mana ke vacanane dhAre. tene vaimAnika devo jaNe, jue ? gautama aaN keTalAMka jANe, jue. keTalAka na jANe, na juo. - oma kema kahyuM ? gautama vaimAnika devo be bhede che - mAsi miyAdeSTi utaww, amAyi samyagraSTi utpanna. temAM je pahelA che te na jANe, na jue. temAM je bIjI che te jANe, jue. * amAyi jANe, jue ema kema kahyuM? gautama ! amAyi samyagraESTi be prakAre . anaMtaropapaka, paraMparopaveyka. temAM anaMtarowka na jANe, na jue. paraMparopaka jANe, jue. bhagavana paraMparopapawka yAvatu jANe, ema kema kahyuM? gautama ! paraMparoka be prakAre - paryAptA, apayaktiA. temAM patiA jANe, apayatA na jANe. e pramANe anaMtara-paraMpara- patA -apati -upayukad-anupayukta vaimAniko che, temAM je upayukata che, te jANe, jue. tethI pUrvavat kahyuM. [36] bhagavAna ! anuttaropAtika deze tyAM utpanna thaIne kevali sAthe AlApa-saeNlApa karI zake? - hA, karI zake. - ema kema kahyuM? gautama ! anuropatika devo tyAM rahIne artha, hetu, pa, vyAkaraNa ke kAraNane pUche che, tyAre ahIM rahela kevali, artha yAvatuM kAraNano uttara Ape che, tethI pUrvavat kahyuM che. * - bhagavAna ! jyAre ahIM rahela kevali artha pAvatu uttara Ape, tyAre anuttaropAtika deze tyAM rahIne jANe, jue ? - ema kema kahyuM? gautama! te devone anaMta manoddhavyavaNA labdha prApta, abhisanukha hoya che. tethI jyAre ahIM rahela kevali je kahe tene cAvata teo jANe ane e.. [23] bhagavat ! anuttaropAtika deva udIfmohI che, upazAMtamohI che ke kSINamohI che gautama! udIrNa mohavALA nathI, kSINa mohavALA nathI, paNa upazAMta mohavALA che. * vivecana-232 thI 23e : je rIte kevalI jANe che, te rIte chavAstha jANatA nathI. to paNa kaMIka jANe che, te darzAvatA kahe che - savva Adi. jinanI pAsethI 'A takara thaze' ItyAdi vacana sAMbhaLIne jANe che. sAMbhaLavAno arthI thaI, jinanI samIpe tenA vAkyone sAMbhaLe te kevali zrAvaka, tenA vacano sAMbhaLIne jANe che. te jinanI samIpe aneka vAkyo sAMbhaLato 'A aMtakara thaze' ema paNa sAMbhaLI, tenA vacanathI jANe. sAMbhaLavAnI IcchA vinAno mAtra kevaline upAse te kevali upAsaka, tenA vacana sAMbhaLIne jANe. kevanipAkSika - svayaMbaddha. ahIM zrIM e vacanathI prakIrNaka vacana mAga, jJAnanA nimittatvathI jANavuM, AgamarUpe nahIM. pramANa-jenAthI padArtha jANI zakAya che, athavA jANavuM che. makSa * jIva, jIva ke Indriyo sAthe saMbaMdhita te pratyakSa. liMgaprahaNasaMbaMdha smaraNAdithI thAya te anumAna. sadezatAthI thatuM padArthanuM grahaNa te upamA, guru paraMparAthI Ave te Agama. A pramANonuM svarUpa zAlAghavArthe atidezathI kahe che - A svarUpa be bhede che. Indriya 38 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 pratyakSa, noIndriya-pratyakSa. IndriyapratyakSa pAMca bhede - zrotrAdithI, noIndriya pratyakSa traNa bhede - avadhijJAnAdithI. anumAna traNa bhede - pUrvavat, zeSavata, daiTasAdharmyuvatuM. * * * * * Agama pramANa be bhede - laukika, lokotara athavA traNa bhede - sUtra, artha, ubhaya athavA AtmAgama, anaMtarAgama, paraMparAgama e traNa bhede. arthathI - jinavara, gaNadhara, gaNadharanA ziSyone AtmAgamAdi gaNa bheda jANavA. saMgathI gaNaghara, gaNadharaziNa, gaNadhara praziSyone A traNa bheda jANavA. * * * kevali ane bIjAnA prastAvathI A bIjuM kahe che - vani ane cAra che vAmajaf . je zailezIne chelle samaye anubhavAya che. gharamanirjarA - je caramakamanA anaMtara samaye jIvapradezathI chUTuM paDe che. grfta - zubhapaNe prakRSTa. dhAre vana - dhAraNa kare, vyAkRta kare. maLatara jema vaimAniko be bhede kahyA. mAyimithyASTi jANatA nathI. e rIte amAyi samyagdaSTi anaMtaropapanna ane paraMparopapanna ema be bhede kahevA. anaMtaropapanna jANatA nathI, paraMparopajJanA be bheda - paryAptA, aparyAptA. aparyAptA jANatA nathI. patiAnA upayukta, anupayukta be bheda. anupayukta na jANe. mAtApa - ekavAra bolavuM, saMtApa - vAraMvAra mAnasika bolavuM. taiddhA - avadhinA viSayapaNAne pAmela. prAptI - avadhi vaDe sAmAnyathI jANela. masamannAta - vizeSathI jANatA. kemake temanA avadhijJAnano viSaya saMbhinna lokanADI che. je lokanADI grAhaka che, te manovaMNA grAhaka hoya. je avadhijJAnano viSaya lokano saMceya bhAga hoya te avadhijJAna manodravyanuM grAhaka paNa hoya che * * * * * afvUTda - ukaTa vedamohanIya. 3vasaMtamag * anukaTa vedamohanIya kemake koIpaNa rIte maithunano sadabhAva na hoya. paka zreNIno abhAva hovAthI teo kSINa mohanathI. - - kevali adhikArathI A kahe che - satra-238 thI 24o : [38] kevalI bhagavaMta AdAna-Indriyo vaDe jANe, jue? gautama ! e artha samartha nathI ? ema kema kahyuM ke na jANe ? gautama ! kevalI pUrvamAM mitane paNa jANe ane amitane paNa jANe che. yAvatuM dazanAvaraNarahita che, tethI ema kahyuM ke na jANe, na juo. 39] bhAvanA kevalI, A samayamAM je AkAzapadezamAM hAtha, paga, bAha, urane avagAhIne rahe, te pachInA bhaviSyakALana-samayamAM hAthane yAvatuM avagAhIne rahevA samartha che ? gautama ! te artha samartha nathI. he bhagavana che ema kema kahyuM? - x - gautama ! kevaline vIryapradhAna yogavALuM jIddravya hovAthI tenA hAtha vagere cala hoya che, te upakaraNa cala hovAthI kevali A samayamAM je AkAzapadezamAM hAtha yAvatuM rahe che, e ja AkAzapadezamAM pachInA bhaviSyakALamAM hAtha vagere avagAhIne yAvatu rahevA samartha nathI. tethI upara mujaba kahyuM che. [24] bhagavAna ! caudapUrva ghaDAmAMthI hajAra ghaDAne, paTamAMthI hAra paTane,
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/-/4/238 thI 240 40 TamAMthI kaTane, rathamAMthI rathane, chamAMthI chAne, daMDamAMthI hajAra daMDane banAvIne dekhADavA samartha che? hA, che. bhagavAna ema kevI rIte ? gautama caudapUrva utkarikA bheda vaDe bhedAtA anaMta dravyo labdha prApta, sammukha hoya che. tethI pUrvavata kahyuM che. bhagavAna ! te ema ja che, ema ja che. - vivecana-238 thI 24o : yAdi - jenA vaDe padArtha prahaNa thAya te Indriyo, tenA vaDe kevali nA jANe. vartamAna samayamAM, avagAhIne, bhAvikALamAM paNa. vIrya eTale vItarAyanA kSayathI janmela zakti, te pradhAna hoya tevA mAnasAdi vyApArayukta je vidhAmAna je jIva dravya. vIryanA sadbhAve paNa yoga vinA calana na thaI zake mATe sayoga vaDe sadbhavya vizeSita karyuM. '' sattA avadhAraNArthe che athavA AtmarUpa dravya te saddhavya athavA vIryapradhAna yogavALo evo ane mana vagere vaMNAyukta te vIrya sayoga saddhavya. vana - asthira, vAraVT - aMgo. asthira hovAthI. kevali adhikArI zrutakevaline AzrIne A sUtra che -- * - zrutathI utpanna zakita dekhADavA samartha che ? pudgalonA bheda khaMDAdi bhede pAMca prakAre thAya. DhephA Adi bheda te khaMDabheda. abhrapaTalavatuM te pratabheda. dla Adi cUrNavatu cUrNikA bheda, kUvAnA kAMThAnI tirADa mAphaka anutaTikA bheda. eraMDAnA bIja peThe bhedAya uharikA bheda. te utsarikA bhedathI bhedAtA. labdhivizeSathI grahaNa karavAne yogya karelA, tevI ja rahyAM, ghaTAdi rUpe pariNamAvavAne AraMbhyA. te vaDe hajAro ghaTAdi batAve. AhApha zarIra peThe banAvI mANasone dekhADe. ukarikA bhedathI bhedAyelA dravyo vaDe IcchelA ghaTAdine banAvavA samartha che, bIjA bheda vaDe bhedAyelAthI nahIM, mATe ahIM utsarikA bhedanuM grahaNa karyuM. zataka-5, uddezo-5-"chAstha' che. - X - X - X - X - * uddezA-4-mAM caudapUrvI mahAnubhAva kahyA. te mahAnubhAvavathI te caudapUrvI chAstha hoya, to paNa siddha thaze, evI zaMkA nivAravA kahe che * sUtra-241 thI 243 - ri41] bhagavanA chadmastha manuSya, vItI gayelA zAzvatA anaMtakALamAM maNa saMyama vaDe ... jema pahelA zatakanA cothA uddezInA AlAvA che, tema cAvatuM 'alamastu' kahyuM tyAM sudhI jANavuM. [24] bhagavata abhyatIrthiko ema kahe che cAvatu para che . sarve prANa, bhUta jIva, sAva ovabhUta vedanA veda che. te kevI rIte ? gautama je te anyatIrthiko Ama kahe che yAvata vede che, te miyA kahe che. gautama! huM ema kahuM chuM yAvatuM prarUSa chuM - keTalAMka prANa, bhUta jIva, satva evaMbhUta vedanA vede che. keTalAMka praNa, bhUta, jIva savo anevaMbhUta vedanA chede che - ema kema kahyuM? gautama! je prANa, bhUta jIva, savo kaptA karmo pramANe vedanA vere che, teo evabhUta vedanA vede bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 che. jeo karelA karmo pramANe nathI vedatA che anevaMbhUta vedanA veda che. bhagavAna ! nairayiko, evaMbhUta vedanA vede ke anevaMbhUta ? gautama ! teo baMne vedanA vede che - ema kema kahyuM? gautama! je nAko karelA karma pramANe vedanA chede che te ervabhUta vedanA vede che. je nairayiko karelA karma pramANe vedanA vede che. te hetuthI ema kahyuM. pramANe vaimAnika sudhI saMsAramaMDala jANavuM. [24] gavanbhUdvIpanA bharata kSetramAM A avasarpiNImAM keTalA kulakaro thayA ? gautama ! sAta. e rIte tIrthakara, tIranA mAtA, pitA, pahelA ziSyA, cakravartamAtA, zrIrana, baladeva, vAsudeva, vasudevanA mAtA, pitA, prati Adi samavAyanA krame jANavuM. - bhagavAna ! ema ja che. * vivecana-241 thI ra43 - | chakAya eTale Adhovadhika ane paramAvadhika. roDalA saMyamathI siddha na thAya. A sUtra utpanna jJAnAdidhara kevali sudhI levuM. A kathana pUrve zataka-1-mAM karela che, to paNa ahIM vizeSathI kahyuM che. svatIrthikanI vaktavyatA pachI anyatIciMkanuM kathana kare che. je prakAre karma bAMdhyuM che, te prakAre utpanna karma vedanA anubhave che. temanuM mithyAtva A rIte che - Ayu karmanA vyabhicArathI jema bAMdhyA che tema badhAM karmo anubhavAtA nathI. dIrdhakALa anubhavanIya Ayukame thoDAM kALe paNa anubhave che. anyathA sarvajana prasiddha apamRtyu vyavahAra na thAya athavA mahAsaMgrAmamAM lAkho jIvonA mRtyu ekasAthe na thAya. naivaipUta - je prakAre bAMdhyuM che, te karmano sthiti ghAta, rasaghAta AgamamAM saMbhaLAya che, tethI paNa anedbhUta vedanA satya Thare che. rIte vaimAnika paryA sarva saMsAracaka jANI levuM. $ zataka-5, uddezo-6, "Ayu" che - X - X - X - X - * uddezA-5-mAM jIvonI kamavadanA kahI, have karmabaMdhanA kAraNo kahe che. * sUtra-244 : bhagavanuM ! evo abhAvukatAnuM karma kaI rIte bAMdhe ? gautama traNa kAraNe - hiMsA karIne, jUTha bolIne, tathArUpa zramaNa ke brAhmaNane ApAsuka, ane paNIya, Azana, pAna, Adima svAdima vaDe pratikSAbhIne. * * * bhagavAna ! jIvo dIdhayuiptAnuM karma kaI rIte bAMdhe ? gautamAM traNa kAraNe - hiMsA na karIne, jUTha na bolIne, tathArUpa zramaNa, mAhaNane pAsuka, eSaNIya anAdithI pratibhAbhIne dIdhayuka karma bAMdhe. bhagavAna ! jIvo azubha dIghayuikatAnuM karma kaI rIte bAMdhe ? gautama ! hiMsA karIne, jUThuM bolIne, tathArUpa zramaNa ke mAhaNanI hIlanA, niMdA, khrisA, gaha, avamAnanA karIne evA koI pItinA kAraNarUpa amanojJa AzAnAdi pratibhAbhIne azubha dIdhayukata karma bAMdhe.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-/6/244 bhagava! jIvo zubha dIdhayuSkadi karma kaI rIte bAMdhe ? gautama! hiMsA na karIne, jUTha na bolIne, tathArUpa zramaNa ke bAhANane vaMdI, namI cAvatuM pausIne, anya koI pratikAraNarUpa manojJa azanAdi pratilAbhIne jIvo zubha dIrdhAyukatA karma bAMdhe che. vivecana-244 : jenuM Ayu thoDuM che, te apAyuka, apajIvananA kAraNarUpa karma bAMdhe. kaI rIte ? jIvono nAza karIne, mRSAvAda bolIne bhaktidAna ucitapama, tapa kare te zramaNa, bIjAne 'na haNo' ema kahe ane pote paNa haNavAthI nivRta te mAhaNa athavA kuzala anuSThAna Ayare te brAhmaNa. mAsuvA - saciva, nepavya - na kare tevuM. azanAdi vahoravIne. adhyavasAya vizeSathI A praNe jaghanyAyu phaLa thAya che. athavA ahIM amuka apekSAvALI apAyukatA levI. kemake jinAgamamAM abhisaMskRta mativALA munio nAnI uMmaranA bhogIne joIne kyAreka bole che - nakkI bhavAMtare prANighAtAdi kaMI azubha karyuM haze. athavA munine akalayanuM dAna Apela haze. jethI A TuMkA AyuvALo thayo. bIjA kahe che - "je jIva jinasAdhuguNa pakSapAtapaNAthI teonI pUjArthe pRthvI AdinA AraMbha vaDe, potAnA kariyANAmAM asatya utkarSaNa vaDe, AdhAkarmAdi karavA vaDe hiMsAdimAM varte che, tene vadhAdi kriyAthI viramavAne lIdhe maLatA ane niravaghadAnarUpa nimittathI AyuSyanI apekSAe A apAyupaNuM hoya che." jema A anyo kahe che, tema na hovuM joIe, kemake sUga nirvizeSaNa che. sUga vizeSaNarahita hovA chatAM prANAtipAtAdi vizeSaNa avazya kahevuM. ahIMthI bIjA sUtramAM prANAtipAtAdithI ja azubha dIrdha AyupaNuM kahyuM che. * x * vaLI, he bhagavanuM ! zrAvaka, tayArUpa zramaNa ke brAhmaNane pAsuka anAdithI paDilAbhatA tene zuM thAya ? gautama ! tene ghaNI nirjasa ane a5 pApakarma thAya. A vayanathI. jANI zakAya ke apAyupaNuM kSullaka bhavagrahaNarUpa nathI ityAdi - 4 - -X - yogyatAnI apekSAe dhamane mATe prANAtipAtAdi pravacanamAM kahela che. dAnAdhikAramAM zrAvako be bhede saMbhaLAya che - saMvipna bhAvita, lubdhaka daTAMtabhAvita. * x * temAM AgamanA arthane na jANatA lubdhaka daSTAMta bhAvita jema-tema dAna de. saMvinabhAvita sAdhunI saMyama bAdhAnA parihAraka hovAthI munione ucita dAna de che. kahyuM che - nirvAha thaI zakato hoya tyAre azuddha denAra-lenAra baMnenuM ahita che, anivahi, glAnardeTAMtathI baMnenuM hita che athavA apAsukadAna apAyupaNAnuM mukhya kAraNa che, hiMsA, jaTha e tenA sahakArI kAraNo che. kemake hiMsA ane jUTha e dAnanA vizeSaNa che. te A rIte - jIva hiMsA vaDe AdhAkamiida karavAthI jUThuM bolyo ke- he sAdhu ! A bhojanAdi mArA mATe karyA che. tethI tamane kalAnIya ane eSaNIya che. * x " e rIte karma bAMdhe. A sUjha gaMbhIra che, anyathA paNa vicAravuM. dIghayikatAnA kAraNo - jIvadayAdivALAne lAMbu AyuSya hoya che. kemake 42. bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 dIrdhAyuvALAne joIne vaktA bole che - ANe pUrve jIvadayA Adi pALela che, mATe dIdhaya thayo. tethI e siddha che ke- vadha AdithI viratane devagatinA heturUpa dIghayui maLe che. kahyuM che - samyam daiSTi jIvane aNuvrata ane mahAvrata vaDe, bALapaNI akAmanirjarA vaDe devAyuno baMdha thAya che. dAnane AzrIne kahe che - bhagavanuM ! tathArUpa zramaNa ke brAhmaNane prAsuka ane eSaNIya azanAdithI pratilAlatA zrAvakane zuM thAya? gautama ! ekAMte nirjarA thAya. ityAdi - 4 - na dIdhayukanAM ja zubhAzubha kAraNone kahe che - badhuM pUrvavat. vizeSa e ke - zramaNAdine hIlanAdipUrvaka vahorAve. jAtyAdi ughADA pADavA te hIlanA, kutsA te niMdA, manathI te biMsA, lokasamakSa te gaha, ubhA na thavuM vagere apamAna. svarUpathI azobhana, kharAba ajJAdi vaDe, tethI ja apIlikAraNathI. bhaktivALAne to amanojJa paNa manojJa ja che. A sUtramAM azanAdine prAsaka ke pAsuka ema vizeSita nathI karyuM. * * * hIlanAdine ja pradhAnarUpe tenA kAraNapaNe kahela che. * x * hiMsA ane jUTha to ahIM paNa ghaTe ja che. kemake avajJAdAnamAM paNa prANAtipAtAdi dekhAya che. hiMsA, narakagatino hetu hovAthI tenAthI azubha dIrdhAyu thAya che. * x * narakagati vivakSAthI dIrdhAyu che. viparIta sUtra pUrvavatu. vizeSa e ke- ahIM paNa pAsuka, apAsuka dAna spaSTa karyuM nathI. chatAM * x * te baMnenA phaLamAM kaMI vizeSa nathI, ema na samajavuM. * x - tethI ahIM pAsuka, eSaNIya dAnathI devalokanI prApti thAya che. - x - e rIte ahIM apAyu, dIrdhAyu, azubha dIrdhAyu, zubha dIdhayu kahyA. * x * have bIjI kriyAo kahe che - * sUtra-245 : bhagavad ! kariyANuM vecatA koI gRharathanuM kariyANuM koI corI jAya, to he bhagavan! te kariyANAnuM cAtugaveSaNakatane zuM AraMbhikI kriyA lAge ke parigahinI, mAyApatyayA, patyAkhyAnI ke miyAdana pratyavikI kriyA lAge ? gautama ! tene AraMbhikI Adi cAra kriyA lAge, miyAdazanikriyA kadAca lAge, kadAca na lAge. gaveSaNa karatAM corAyeluM kariyANuM pAchuM maLe to badhI kriyA pAtaLI paDe. bhagavana / kacciAnuM vecatA gRhasthanuM kariyANuM kharI tene mATe bAna AvyuM, paNa hajI kariyANuM laI javAyuM nathI. bhagavad ! vecanAra gRhapatine te kariyANAthI AraMbhikI Adi kriyA lage ? gautama te gRhapatine te kariyANAnI AraMbhikIthI ApatyAkhyAnI kriyA lAge. mithyAdarzana pratyAyikI kriyA kadAca lAge, kadAca na lAge. kharIdanArane te badhI kriyA patatuM hoya che. bhagavana / bhAMDane vecatA gRhapatine yAvatu te bhAMDa kharIdakataei potAne tyAM ApuM. bhagavan! tyAre kharIda karanArane te kariyANAthI AraMbhikI Adi kriyA lAge ? vecanArane paNa tethI AraMbhikI Adi kriyA lAge ? gautama!
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-/6/245 kharIdakatani nIcenI cAra krisa lAge, mithyAdarzana kriyAnI bhajanA, gRhapatine pAMce patanuM hoya. bhagavan! gRhapatine bhAMDa cAvatu dhana na maLyuM hoya to ? upanIta bhAMDavat cotho lAvo jANo je dhana upanIta hoya to anupanIta bhAMDa vize pahelA AlAvA samAna jANatuM. pahelA ane cothA lAvAno samAna gama che, bIjA-trIjAno samAna game che. o bhagavan! hamaNAM javalita anikAya, mahAkarmavALo cAvatuM mahAkriyAvALo, mahAAzcavavALo, mahAvedanAvALo hoya che, te samaye samaye ocho thato hoya ane chelle aMgAra-mura-chAriya rapa thayo. pachI abhakamavALo, apakricAvALo, apAzvanI, anya vedanAvALo thAya ? hA, gautama! thAya. * vivecana-245 : gRhapati eTale gRhastha. jo gRhastha mithyArdaSTi hoya te mithyAdarzana kiyA lAge, jo samyagraSTi hoya to A kriyA na lAge. have kriyAmAM ja vizeSa kahe che - atha pakSAMtara sUcave che te bhAMDa gaveSaNAthI maLela hoya. gRhasthane maLyA pachI turaMta ja jeno saMbhava che te AraMbhikI Adi kriyA TUMkI thAya che. corAyela bhAMDa zodhatI vakhate te prayatna vizeSavALo hovAthI te kriyA moTI hoya che. ya - grAhaka bAnuM ApIne bhAMDane svIkAre. jyAM sudhI kharIdanArane soMpyuM nathI tyAre kariyANuM apAtuM hovAthI te saMbaMdhe kiyA ochI lAge. gRhasthane tyAM hovAthI mahAkiyA lAge. grAhakane soMpyA pachI grAhakane moTI kriyA lAge, gRhasthane ochI lAge. upanIta-anupanIta bhAMDa saMbaMdhe be sUtro kahyA - e rIte dhana saMbaMdhe be sUtra. (1) - [vRtikAre mULa sUtra ja mUkela che. tethI ahIM artha karyo nathI.) e pramANe trIjuM sUtra bIjA satra samAna samajavuM. cothuM sUtra (2) - mULa sutra ja mUkela hovAthI artha karyo nathI.] pahelAM sUtra samAna A cothuM sUtra che. e rIte sUtrapustaka akSara jANavA. 0 kiyA adhikArathI A kahe che - hamaNAM pragaTAvelo. olavAtA agninI apekSAe, baMdhane AzrIne, ghaNAM moTA jJAnAvaraNIya Adi karmabaMdhano hetu hovAthI mahAkarmatara che. ema bIjA vizeSaNa paNa jANavA. vizeSa e - dAhane kriyArUpa jANavo. navA kAmamAM upAdAna hetu te Azrava. te kamajanya pIDA, te vedanA. athavA paraspara zarIra saMbAdhajanya pIDA, te vedanA. - - ocho thato, aMgArAdi avasthA AzrIne alA karmavALo che. - x - kiyA adhikArathI A sUtra kahe che - sUga-246,243 - [24] bhagavanuM ! paNa, dInane grahaNa kare karIne bhANane grahaNa kare, karIne sthAne bese, besIne dhanurUne kAna sudhI khece, kheMcIne uMce AkAzamAM bANane pheMke, pachI uMce AkAzamAM kAyela bANa, tyAM praNa, bhUta, jIva ke bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 savone haNe - zarIra saMkoce * gliTa kare - saMgha - saMghAta kare paritApe - kalAMta kare - eka sthAnathI bIje sthAne laI jAya ke jIvitathI suta kare. to tene keTalI kriyA lAge ? gautama ! yAvata te puruSa dhanune grahaNa kare, cAvatuM bANa pheMke tyAM sudhI te puraSa kAyikI Adi pAMca kriksAne kare. je jIvonA zarIra dvArA dhanuSa banela che, te jIvone paNa kAyikI Adi pAMce kiyA sparze. e rIte dhanapRSThane, jIvAne, mahArane, bANane, zara-ga-phaLa Adi badhAMne pAMca pAMca kriyAo sparze che. [24] have te bANa, potAnI guratA, bhArepaNuM, guratA ane bhArepaNuM - te vaDe te bANa svabhAvathI nIce paDatuM hoya tyAre tyAM prANone vAvat jIvitathI suta kare tyAre te puruSane keTalI kriyA lAge ? gautama / yAvatuM te bhANa potAnI guratAthI yAvata jIvitathI suta kare tyAre te puruSa kAyikI Adi cAra kriyAne sparze. je jIvonA zarIrathI dhanuNa banela che, te jIvo paNa cAra kriyAne sparze. jIvA, hara cAra kriyAne ane bANa, zara, stra, phaLa pAMce kriyAne sparze. bANanA AvagrahamAM je jIvo Ave, te jIvo paNa kAyikI Adi pAMca kriyAne sparze. * vivecana-246,243 - TTEsarU - grahaNa kare. pheMkavA mATe prasArela, kAna sudhI kheMcela te AyatakaNayita. Go, vRkSanI TocanI apekSAe paNa kahevAya, tethI kahyuM AkAzamAM. - sAme Avelane haNe. varUbIjAnA zarIrane saMkocavAthI goLa kare. $potAmAM coMTADI de, saMdhANa, paraspara gaNo sAthe saMhata kare. saMyaDa - thoDo sparza kare, paritArvaDa - cAre taraphathI pIDA kare, vinAme - mAraNAMtikAdi samuThThAtane pamADe. * X - X - FrayA purve - kriyAthI utpanna karma vaDe baddha thAya. * [zaMkA puruSamAM kAyAdi vyApArathI pAMca kriyA lAge te ThIka che, paNa je jIvonA zarIrathI dhanuSa Adi banelA che, te jIvone pAMca kriyA kema lAge ? te jIvanuM zarIra paNa tyAre acetana che. jo acetana kAyAthI baMdha mAnIe, to siddhone paNa te prasaMga Ave. * x * vaLI kAyikI Adi kriyAmAM hetubhUta hovAthI dhanuSyAdinA jIvone pApabaMdhanAM kAraNo che, e rIte to pAtra, daMDa Adi jIvarakSAhetuthI punyabaMdhanA kAraNa thavA joIe ? (samAdhAna avirati pariNAmathI baMdha thAya. te pariNAma jema puraNane che, tema je jIvanA zarIrathI dhanuSa Adi nIpajyA che, te jIvane paNa che. siddhone AvA pariNAma nathI, mATe baMdha nathI. punyabaMdhanuM kAraNa vivekAdi nA hovAthI pagAdi jIvone punyabaMdha hetu nathI. vaLI sarvajJa vacana prAmANyathI jema teoe kahyuM, tema zraddhA karavI. jo ke ahIM koIpaNa rIte dhanuman Adi sarva kriyAmAM kathaMcit nimitarUpa che, to paNa vadhu pratye amukhyapaNAthI vadhu kriyA teoe karI che, tema na kahyuM, nimitta bhAvathI kriyA karI che tema kahyuM mATe cAra kriyA lAge. * * dhe sabhyaprarUpaNA.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-/6/246,247 4pa * sUtra-248 thI 25o : [48] bhagavAna ! anyatIrthiko ema kahe che yAvata parUpe che - jema koI yuvatIne yuvAna hAthavaDe hAtha rahIne athavA ArAothI bhIDAyela cakanI nAbhi hoya, e rIte cAvatu 500 yojana sudhI manuSyaloka manuSyothI bharelo che, ema kema hoI zake ? gautama ! te avyatIrthiko je kahe che - x * te khoTuM che. huM ema kahuM chuM e rIte cAvata 4oo/5oo yojana nakaloka nAkothI bharelo che. [49] bhagavan! nairayiko ekapaNuM ke bahupaNuM vikuvA samartha che? jIvAbhigamamAM je rIte lAvo che, tema jANavo. ripao] 'AdhAkarma nagdha che' ema manamAM samajato hoya. te je te sthAnanI AlocanA-pratikramaNa karyA vinA kALa kare to tene ArAdhanA nathI, che te sthAnanI AlocanA-pratikramaNa karIne kALa kare to tene ArAdhanA che. A gama mujaba jANavuM ke- kItakRta, rasthApanA, racita, kAMtArakata, durbhizvabhakata, valikAbhakad, zayyAtara piMDa, rAjapiMs. - - 'AdhAkarma anavadya che' tema ghaw loko maLe bole, pote paNa vApare tene te sthAnanI pAvatu ArAdhanA che. A pramANe pUrvavatu rAjapiMDe sudhI jANavuM. - - 'AdhAkarma anavadha che, tema kahI te pramANe svayaM paraspara devaDAve, tene pUrvavat rAjapiMDaM sudhI jANavuM. 'AdhAkama anavadha che' tema ghaNAM loko madhye prarUpe to pUrvavatu jANavuM. * vivecana-248 thI 5o : [fT3UT - atyaMta AkIrNa. anyatIthiMkanuM A vacana vibhaMgajJAnapUrvaka hovAthI asatya jANavuM. have nAka vaktavyatA sUga zonuM ekapaNuM, bahupaNuM. A AlApaka che. he gautama ! ekapaNuM paNa vikuIvA samartha che ane bahupaNuM paNa vikuIvA samartha che - x * ityAdi. te badhAM saMkhyAta hoya, paNa asaMkhyAta na hoya, e pramANe saMbaddha zarIrone vikuvane paraspara kAyAne haNatA-haNatA vedanA udIre che te vedanA - ujjavala, vipula, karkaza, kaTu, kaThora, niSThara, caMDa, tIvra, du:kharUpa, durga ane dussaha hoya che. temAM vipuna - lezamAtra sukharahita, AkhA zarIre vyApelI vedanA, khaTI4 - prakarSavALI, savA - aniSTa, caMs * bhayaMkara, tatra - zIghapaNe zarIravyApI, tu: * asukharUpa, du:sA. A vedanA jJAnAdi ArAdhanA na karI hoya tyAre thAya che mATe ArAdhanAnI abhAvane darzAvatuM sUtra kahe che - manavA - nipApa. e pramANe manane sthApe che. vitavana - rarouM. jemake bhuko thayelA lADavAno sAdhu mATe pharI lADavo banAvavo auzikarUpa che. kSatAmavata - arayamAM bhikSanA nirvAha mATe banAveluM. pAlana - meghadardina, jAnavara - glAnanI nIrogatArye bhikSane devA mATe kareluM bhojana, AgamamAM doSita kahelA AdhAkamadi AhArane nirdoSapaNe kalAvo, pachI svayaM tenuM bhojana karavuM, bIjAne ApavuM, sabhAmAM nirdoSa kahevuM - e badhuM viparIta zraddhAthI bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 mithyAtvarUpa che. - A vastu AcAryo kahe che, mATe AcAryane darzAve che - * sUtra-251,52 : ripa1] bhagavana / viSayamAM gaNane agyAnapaNe svIkAratA ane sahAya karatA AcArya, upAdhyAya keTalAM bhavo karIne siddha thAya cAvatu aMta kare ? gautama! keTalAMka te ja bhave siddha thAya. keTalAMka be bhava karIne siddha thAya, paNa trIjA bhavane atikame nahIM [5] bhagavAna ! je bIjAne Alika, asadbhuta, abhyAkhyAna vaDe dUSita kahe, te kevA prakAranA karmo bAMdhe ? gautama! te tevA prakAranA ja karmo bAMdhe, te kyAM jAya, tyAM te karmone veda, pachI nira. - x * * vivecana-251,25ra : AcArya sAthe upAdhyAya te AcAryopAdhyAya. artha ane sUNa devArUpa potAnA viSayamAM, zivagana, khedarahitapaNe svIkAre ane sahAya kare, bIjo ane trIjo bhava deva bhavanA AMtarAvALo jANavo. cAsTiAvaMta sIdho devabhavamAM jAya. tyAM siddhi che nahIM. para anugrahanuM sAkSAt phaLa kahyuM. have bIjAne upaghAtanuM phaLa kahe che - tava - bhUtanihavarUpa - jemake - sAdhue brahAcarya pALela hoya, chatAM teNe brahmacarya nathI pALela, tema kahevuM. sabUta * na thayelanA kahevA rUpa - jemake cora nathI tene cora kahevo. athavA patnI asatya. te dravyathI paNa hoya che. koI zikArI Adi mRga vize pUche, tyAre jANavA chatAM huM nathI jANato tema kahevuM. asalkata eTale duSTa abhiprAya hovAthI cazobhanarUpa abhyAraNyAna - sAme rahIne doSone pragaTa karavArUpa kAna. mukhyAti - kahe. * xjyAM utpanna thAya. tyAM tenA phaLa bhogave. (r) zataka-pa, uddezo-7 "pudgalakaMpana' che - X - X - X - X -- * uddezA-6-ne aMte karmapudgalanirjara kahI. nirjarA calanarUpa che, tethI uddezA-9mAM pudgalanA calanane AzrIne kahe che - * sUjha-253,54 - [53] bhagavan! paramANu yugala kaMpe, vizeSa kaMpe yAvat che te bhAve pariName? kadAca kaMpe yAvatu pariName. kadAca na ka yAvatuM na pariName. * * bhagavanA dvipadezika aMdha kaMI cAvatu pariName? he gautamAM kadAca kaMI cAvatuM pariName, kadAca na kare cAvatuM na pariName. kadAca eka bhAga kaMpe, eka bhAga na kare. bhagavanA padezika skaMdha kaMpe che ? gautama! kadAca ko, kadAca na karyo. kadAca eka bhAga ko, eka bhAga na kare, kadAca eka bhAga kaMpe, bahu bhAga na kI, kadAca bahu bhANa karyuM ane eka bhAga na kare. bhagavan! catuHudezika skaMdha kaMpe ? gautama! kadAca kaMpe - kadAca na
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/-//253,254 kare, kadAca eka bhAga ka2e - eka bhAga na kare. kadAca eka bhAga kI, bahu bhAga na karIlR, kadAca bahu bhAgo kare ane eka bhAga na kare. kadAca bahu bhAgo kare ane bahu bhAgo na kare. jema catuSpadezika skaMdha kahyo. tema paMcapadezika yAvat anaMtapadezika skaMdho mATe jANavuM. [25] bhagavan ! paramANu pudgalo asidhAra ke khuradhArano Azraya kare ? hA, kare. bhagavan ! tyAM te chedAya, bhedAya ? gautama ! te artha yogya nathI. temAM zastrakramaNa na karI zake. e pramANe yAvat asaMkhya padezika skaMdha *ka mATe samajavu. - bhagavan ! anaMtapadezika skaMdha adhiAra ke khuradhArano Azraya kare. - hA, kare. te tyAM chedAya, bhedAya ? gautama ! koIka chedAya, bhedAya ane koIka na chedAya, na bhedAya. e pramANe agnikAyanI vaccovacca praveze, tyAM baLe nahIM tema kahevuM. e pramANe puSkarAMvarta nAmaka mahAmedanI vacovacca praveze. tyAM bhIno thAya tema kahevuM. e pramANe gaMgA mahAnadInA pravAhamAM te zIghra Ave. tyAM pratiskhalita thAya ane udakAvarta ke udakabiMdumAM praveza kare. te tyAM nAza pAme. [ATalA pratnotara karavA.] - vivecana-253,254 : siya - kadAya, yajJa - kaMpe che. dareka pudgalamAM kaMpavuM vagere dharmo kAdAcitka che. dvipadezikamAM traNa vikalpo mUkyA che. - 4 - kemake tenA be aMza che. tripradezikamAM pAMca vikalpo che - x ". catuSpadezikamAM cha vikalpo kahyA. - x - pudgala adhikArathI ja A sUtra vRMda che - mozAnta - Azraya kare. fut - be bhAga kare. vidyuta - bhedAya. paramANubhAvane lIdhe nakkI temAM zastra na praveze. anyathA te paramANu ja na kahevAya. tathAvidha bAdara pariNAmathI keTalAMka chedAya, sUkSma pariNAmathI keTalAka na chedAya. - bhInA, - 4 - pariyAvekhkhu - nAza pAme. - sUtra-255 - bhagavan ! paramANu pudgala sAI, samadhya, sapadeza che? ke anaI, amadhya, Apadeza che ? gautama ! te anartha, amadhya, pradeza che, sAI, samadhya, sapradeza nathI. bhagavan ! dvipadezika skaMdha ? pra. gautama ! te sAI, samadhya, sapadeza che, anartha, amadhya, pradeza nathI. bhagavan ! pidezika skaMdha ? prazna. gautama ! te anartha, samadhya, sapadeza che, paNa sAI, amadhya, apadeza nathI. dvipadezika skaMdha mAphaka bekI saMkhyAvALA skaMdho kahevA. tripadezika skaMdha mAphaka ekI saMkhyAvALA skaMdho kahevA. bhagavan ! saMkhyAtapadezika skaMdha? (prazna) - gautama ! kadAca sAI, madhya, pradeza hoya. kadAca anaI, samadhya, sadeza hoya. saMdhyeya pradeza mAphaka asaMkhyAta, anaMta pradezI jANavA. bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 * vivecana-255 : je kaMdhanA bekI saMkhyAvALA pradezo che te sAI, jenA ekI saMkhyAvALA che, te samadhya, saMyapradezika skaMdha to baMne prakAre hoya. temAM samapradezika hoya te sArdha-amadhya. vizvama, tethI viparIta hoya. - sUtra-256 : bhagavanA paramANu pudgalane sparzato paramANu yudgala 1-dezathI dezane sparze? ra-dezathI ghaNAM dezane sparze? 3-dezathI sarvane sparze? 4-ghaNAM dezathI dezane sparze? 5-ghaNAM dezathI ghaNAM dezane sparze? 6-ghaNAM dezathI sarvane sparze? 7-sarvathI dezane sparze? 8-sarvathI ghaNAM dezane sparze? ke "sarvathI sarvane sparze? gautama ! 1-dezathI dezane na sparze, ra-dezathI ghaNAM dezane na sparze, 3dezathI sarvane na sparze, 4-ghaNAM dezathI dezane na sparze, 5-ghaNAM dezathI ghaNAM dezane na sparze, 6-ghaNAM dezathI sarvane na sparze, 7-sarvathI dezane na sparze. 8 sarvathI ghaNAM dezane na sparze. paNa-9-sarvathI sarvane sparze che . - e pramANe dvipadezikane sparzato paramANu yudgala chellA traNa bhaMgathI sparze. pidezikane sparzatA paramANu pudgala mAphaka yAvat anaMtapadezikanI sparzanA jANatI. bhagavanA dvipadezika skaMdha, paramANu pudgalane kaI rIte sparze? - trIjA, navamA bhaMgathI sparze. jo te dvipadezika skaMdhane sparze to pahelA, trIjA, sAtamA, navamA bhaMgathI sparze. jo te tripadezika skaMdhane sparze to pahelA ane chellA traNa vikalpothI sparze ane vacalA traNano niSedha karavo. jema dvipadezikanI pripadezika skaMdha sAthe sparzanA kahI, te rIte yAvat anaMtapadezika skaMdhanI sparzanA karAvavI. bhagavan ! tripadezika skaMdha, paramANu yudgalane kevI rIte sparze ? gautama ! trIjA, chaThThA, navamA bhaMgathI sparze. te dvipadezikane sparze to pahelA, trIjA, cothA, chaTThA, sAtamA, navamA bhaMgathI sparze. te tripadezikane sparze to sarve sthAnomAM sparze. A padezika skaMdhanA pidezika sAthenI sparzanA mAphaka yAvat anaMtapadezika sAthe saMyojavo. jema tripadezika skaMdhamAM kahyuM e rIte yAvat anaMtapadezika kahevA. * vivecana-256 : A sUtramAM nava vikalpo che. dezathI dezane, ghaNAM dezane ane sarvane e traNa vikalpa che. e rIte ghaNAM dezathI ane sarvathI paNa traNa-traNa vikalpo che. paramANu pudgalanI paraspara sparzanAmAM sarvathI sarvane e eka ja vikalpa ghaTe che, kemake paramANunA niraMzatvathI bAkInAno asaMbhava che. - x - ahIM 'sarvathI sarvane' vikalpano evo artha nathI ke paramANu paraspara maLI jAya. paramANunA ardha Adi dezano abhAva che, mATe ardha Adi deza na sparze. * x - baMnenA svarUpa judA che. - 4 - jyAre dvipradezika skaMdha, be pradezamAM rahelo hoya tyAre tenA paramANu sarvathI dezane sparze che, kemake paramANunA viSaya te skaMdhanA dezano ja che. jyAre te
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vo bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 pa-||256 dvipadezika pariNAmanI sUkSmatAthI eka pradezamAM sthita hoya, tyAre te paramANu sarvazI savane sparze che. A rIte zipadezikanuM spaSTIkaraNa paNa vRttithI jANavuM. vizeSa e ke - gipradezika skaMdha mAphaka briAdezikamAM badhAM vaDe be dezane sparze che e vikalA AvI na zake kemake dvipadezika skaMdha pote ja avayavI che, teno koI aMza nathI. * * * * * A rIte bIjA, bIjA vikalponA spaSTIkaraNo paNa vRttimAM che. -- pugalanA adhikAthI ja pudgalone dravya, kSetra, bhAvane kALanI daSTie vicAre che - * sUtra-253 - bhagavAna ! paramANu yugala kALathI kyAM sudhI rahe gautama ! jaghanyathI eka samaya, udathI asaMkhyAta kALa. e pramANe cAvatuM anaMta patenka kaMdhamAM jANavuM. - - bhagavanuM eka pradezAvagADha pudgala jyAM hoya te sthAne ke bIje sthAne kALathI jyAM sudhI sakaMpa rahe? gautama! jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI AvalikAno asaMkhyAta bhAga. e pramANe yAvat asaMkhya pradeza avagADha yugala mATe jANavuM. bhagavana ! eka pradezAvagADha yugala kALathI kyAM sudhI niSkapa rahe ? gautamI jAnyathI eka samaya, utkRSTathI asaMkhya kALa. e rIte cAvatuM asaMkhyAta pradezAvagaDha mATe jANavuM. - - bhagavana! ekaguNa kALuM pugala, kALathI kyAM sudhI rahe? gautama! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAtakALa. e pramANe anaMtaguNa kALA mATe jANavuM. e pramANe varNa, gaMdha, rasa, sparza yAvatu anaMtaguNakSa pudgala mATe jANavuM. e pramANe sUkSma ane bAdara pariNata pudgala jANavA. bhagavAna ! zabda pariNata yugala kALathI kyAM sudhI rahe ? gautama ! janyathI eka samaya, ucyTaNI AvalikAno asaMta bhAma, azabda pariNata pudgala, eka guNa kALA yugalanI jema samajavA. bhagavad ! paramANu yugalane kALathI keTaluM aMtara hoya ? gautama ! jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI asaMkhyAta kALa. * * bhagavana / dvipadezika skaMdhane kALathI keTaluM aMtara hoya? gautama! jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI anaMtakALa. e rIte anaMtapadezika sudhI jaNAvuM. bhagavad ! eka pradezAvagaDha sakapa pudgalane kALathI keTaluM aMtara hoya ? gautamAM jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI asaMkhya kALa. e pramANe cAvatuM asaMkhyapadeza sthita skaMdho mATe paNa jaNavuM. bhagavana mAM eka pradezAvagADha nikaMpa yugalane kALathI keTaluM aMtara hoya ? gautama! jaghanyathI eka samaya, utakRSTathI AvalikAno asaMkhyAta bhaNa e rIte cAvatu asaMkhyAta pradezAvagADha aMdha mATe jANavuM. varNa, gaMdha, rasa, za, sUmapariNata, bAdara pariNata mATe teonA saMciTTaNA kALa mujaba [10/4] aMtarakALa jANavo. bhagavAna ! zabda pariNata pudgalane kALathI keTaluM aMtara hoya ? gautama ! janyathI eka samaya utkRSTathI asaMkhyakALa. - - bhagavan! azaocpariNata pudagalane kALathI keTaluM aMtara hoya ? gautama ! jaghanyathI eka samaya, utakRSTathI AvalikAno asaMkhyAta bhAga - vivecana-257 : paramANu Adi dravya vicAraNA che. asaMkhyakALa pachI pudgalonI ekarUpe sthiti rahetI nathI. eka pradezAvagADha e kSetra ciMtA che. sema - sakaMpa. * x * pagalonuM AkasmikapaNuM hovAthI nikaMpava AdinI mAphaka calanano asaMgeyakALa na hoya. koIpaNa pudgala anaMta pradezAvagADha na hovAthI asaMkhyAta pradezAvagADha kahyuM che. paramANunuM paramANuMpaNuM cAlyu jAya, tyAMthI pharI paramANupaNe pariNamana thavA sudhI je aparamANapaNe rahevuM, te vaccenA kALane skaMdha saMbaMdha kALa kahe che, te utkRSTathI asaMkhyAta che. dvipadezikano - x - aMtarakALa anaMta che. kemake aMgho anaMta che, pratyeka skaMdhanI utkRSTathI anaMtakALa sthiti che. nikaMpano kALa, te kaMpano aMtarakALa che ane sakaMpano kALa te nikaMpano AMtarakALa che, ema dhArIne te baMneno - x * aMtakALa kahyo che. ekaguNakALA AdinuM aMtara eka guNakALA AdinA kALanI samAna ja che. paNa dviguNakALA AdinI anaMtatAne laIne te aMtaranI anaMtatA ISTa nathI. sUkSmAdipariNatanuM aMtara tenA avasthAna kALanI tulya che - x * zabdAdi sUrasiddha che. * sUtra-258,259 : [58] bhagavan! e dravyasthAnAyu, kSetrasthAnAyu, avagAhanAsthAnAyu, bhAvasthAnAyu e badhAmAM kayuM konAthI vizeSAdhika che ? gautama ! savathI thoDuM manAyuM che, tenAthI avagAhanAta sthAnAyu asaMkhyaguNa, tenAthI dravyonA asaMkhyaguNa, tenAthI bhAvasthAnAyu asaMkhyaguNa che * * [59] >>, avagAhanA, dravya ane bhAvasthAna AyunuM alabahuva kahevuM, temAM sauthI alya sthAnAyu che. - 4 - * vivecana-258,259 : dravya eTale pudgala dravya. tenA paramANu, dvipadezAdipa je bheda, tenI sthiti athavA dravyanuM aNuva Adi bhAve je avasthAna, tapa Ayu te dravyasthAnAyu. homa eTale AkAzano pulanA avagAhathI thayelo je bheda, tenI je sthiti athavA eka pradezAdi phogamAM pudgalanuM je avasthAna, tapa je Ayu, te phoTAsthAnAyu. e pramANe avagAhanA ane bhAvasthAnAyu paNa samajavA. vizeSa e - amuka mApavALA, sthAnamAM pudgalonuM je rahevuM. te avagAhanA. pudgalono kALo Adi dharma te bhAva. pudgalothI avagADha te kSetra. vivakSita kSetrathI bIjA photramAM pudgalonuM te phonanA mApa pramANe rahevuM te avagAhanA.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-//59 52 yare - gAthA spaSTa che. tenA paraspara alAbahavanI vyAkhyA gAyAnusAra karavI. te A pramANe che - ahIM vRttikAre 14-gAthA mUkI teno artha karyo che. te arthano anuvAda sAthe karela che -] photranuM amUrtapaNuM che, te kSetranI sAthe pudgalonA baMdhanuM kAraNa - cIkAzAdinA abhAvathI mAvasthAna kALa lAMbo raheto nathI. je kAraNathI ema che, te kAraNe kSetra sthAnAyu sarvathI alA che. - dhe avagAhanA AyunuM bahuta vicArIe - ahIM pUrvAdhithI hogAddhA karatAM avagAhanA adhika che, ema kahyuM ane uttarArdhathI avagAhanA karatAM kSetraddhA adhika nathI, ema kahyuM. ema kevI rIte che ? avagAhanAnI gamanakriyA niyata kSetramAM - vikSita avagAhanA sabhAve ja akriyAnA sabhAve ja teno bhAva che, te sivAya teno abhAva hoya che. avagAhanA, kSetramANamAM niyata nathI, kSetrAddhiAnA abhAve paNa avagAhanA hoya che. have upasaMhAra kare che . na gAthA. have dravyAyunuM bahatva kahe che - saMkoca vaDe, vikoca vaDe jo ke avagAhanA uparata thAya che, to paNa jeTalAM hoya teTalAM ja dravyonuM lAMbA kALa sudhI avasthAnA rahe che eTale avagAhanA na rahe to paNa dravyo tivartatA nathI - ema kahyuM. paNa dravya nivRtti thatAM avagAhanA nivarve che, te kahe che - saMghAta ke pudgala bhedathI, je kaMdha, prathamanA jevI avagAhanA vALo nahIM paNa saMkSipta avagAhanAvALo thAya. che, pachI te skaMdhamAM dravya anyathAva thAya che. koI kahe ke saMghAtathI to pudgalono skaMdha saMkSipta thato nathI, paNa saMghAta pachI pudgalonA sUkSmatara pariNAma thAya che, ema sAMbhaLela che. tethI dravyanI avagAhanAno niyamA nAza thAya che evuM kema thAya ? te kahe che - avagAhanAddhA dravyamAM avabaddha che. kaI rIte ? saMkoca ane vikoyathI arthAta saMkoca, vikocane pariharavA joIe. avagAhanA, dravyanA saMkocavikoyanA abhAve thAya che, tenA sadbhAvamAM thatI nathI. e prakAre dravyamAM aniyatapaNe avagAhanA saMbaddha che. have bhAvAyunuM alAbahuva - saMghAtAdithI dravyano uparama thavA chatAM paryavo rahe che. jema sApha karela paTamAM zuklAdi guNo che. sarvaguNono uparama thAya to te dravya rahetuM nathI, avagAhanA paNa anuvartatI nathI. paryavonuM avasthAna cirakALa che, dravyanuM acirakALa che. kema ? saMghAta-bheda lakSaNa dharmathI thato saMbaMdha, tene anusaranArI dravyoddhA che. kemake saMghAtAdi abhAve dravyoddhAno sadbhAva hoya che, saMghAtAdinA sabhAve, te nathI hotI. vaLI guNakAla mAtra saMghAta ane bheda kALamAM saMbaddha nathI. kemake saMghAtAdi hoya to guNonuAM. anuvartana thAya che. - x *** AvuM kahyuM. have AyuvALAnA AraMbhAdi prazno dvArA covIza daMDaka vaDe prarUpaNA kare che - * sUtra-260 - bhagavana nairasiko sAraMbha, saparigraha che ke nAraMbha, aparigraha ? gautamAM nAsko AraMbha, saparigraha che. nAraMbhAdi nahIM - ema kema kahyuM? bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 gautama / nairayiko pRedIkAya cAvata trasakAyano samAraMbha kare che. (teoe) zarIro-kama-sacitta, acita, mizra dravyo parigRhIta karyA che, tethI ema kahyuM che. bhagavana / asukumAra vize prazna. gautama! teo sAraMbhA, saparigrahA che. anAraMbhA, aparigrahaNa nathI. kema ? teo pRnI yAvatu trasakAyano samAraMbha kare che. zarIra-karma-bhavanono parigraha kadI che. devo, devI, manuSyo, manuSI, tiyo, ticiNIno parigrahakartA che. Asana, zayana, bhAMDa, mAtraka, upakaraNonA tathA sacittAdi dravyonA parigrahakata che, mATe tema kahyuM. e rIte yAvatuM. nitakumAra jANavA. nairayikanI jema ekendriyo jANavA. bhagavan! beIndriyo zuM sAraMbha, saparigraha che ? pUrvavatu. yAvatuM zarIra, tathA bAhya bhAMDa, mAtra, upakaraNo paspRihIta karAI che. e rIte caurindriya sudhI kahevuM. bhagavad ! paMcendriya ticiyoniko zuM samAraMbhI che? pUrvavat kahevuM cAvata kamoM parigRhIta karyA che. zikhara, kuTa, parvato, zikharI pahADo tathA jala, la, bila, guphA, layana tathA Gra, nira cillala, pallala, vApI tathA agaDa, tagaDa, draha, nadI. vApI, puSkariNI, dIdhiMkA, gujalikA, sarovara, sarapaMkita, sarasarapaMkti, bilapaMkita tathA ArAma, udhAna, kAna, vana, vanakhaMDa, vanarAjI tathA devakula, sabhA, papA, stubha, khADa, pariNA tathA prAkAra, alaga, carikA, dvAra gopura tathA prAsAda, ghara jhuMpaDA, layana, hATo tathA zRMgATaka, mika, catuka, cacra, caturmukha,. mahApatha tA zakaTa, ratha, yAna, yugya, gili, thilli, DoLI, aMdamAnikA tathA loDhI, loDhAnuM kaDA, kaDA tathA bhavana, tathA deva, devI, manuSya, mAnuSI, tiryaMcayonika, tiryaMcayoninI, Asana, zayana, khaMDa, bhAMDa, sacitta-acitta-mizra dravyo e badhAMno parigraha kare che. tethI ema kahyuM ke tico AraMbhI, parigrahI che. tiyaco mAphaka manuSyo paNa kahevA. yaMta, jyotiSa ane vaimAnikane . bhavanavAsI mAphaka jANavA. * vivecana-ra60 : MrsmATInA vAsaNa, mAtra * kAMsAnA vAsaNa, upakaraNa eTale - loDhI, kaDAya, kaDachI Adi. pratyAkhyAna na karela hovAthI te ekendriyo parigrahI che, ema jANavuM. upakAra sAdhaccethI beIndriyonI zarIra rakSArthe temaNe karela gharone temanA upakaraNa samajavA. TaeNksa - TAMkaNAthI chedAyela parvata, 3 - kUTa ke zikhara athavA hAthIne bAMdhavAnA sthAno. kSetra - muMDa parvata, sidara - zikharavALA gari. paramAra - thoDo namela girideza, naina - parvata khodI banAvela gRha. 3Ira - parvata taTethI nIce pANI paDatuM hoya tevuM sthAna, niphAra - pANInuM jharaNa, vana - kAdava mizra pANI, pAna - AnaMdadAyI jaLAzaya, afg - cAravALo pradeza, a3 - kUvo, vAva - cokhaNI vAva, -x - sadvi - sAraNI, junAlaya - vAMkI sAraNI, - x-x* ArAma - daMpatI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-1/260 53 jyAM krIDA kare tevuM mAdhavIlatAdiyukta sthAna. 3 nA - puSpAdiyukta vRkSa saMkula, manana - sAmAnya vRkSa yukta evuM nagara najIkanuM sthAna. - X - X - UAva - uparathI pahoLI, nIcethI sAMkaLI khADI. parida- upara, nIce sarakhI khADI. maktA - aTArI, afa * killA vacceno hAthI vagerene javAno mArga. * x * pAsAya - deva ke rAjAnA bhavana. - X - sa - ghAsanuM jhupaDuM, - X - X - ityAdi. chAsthatvathI hetuvyavahAka hovAthI, e nairayikAdi jIvo paNa hetuo kahevAya. tethI hetunA bhedonuM nirUpaNa kare che - * sUtra-261 - (1) pAMca hetuo kahIM. te A - hetune jANe, hetune jue, hetune samaje, hetune sArI rIte prApta karehetuvALu chAstha maraNa mare. - (2) pAMca hetu kawA - hetu vaDe kANe yAvatu hetu vaDe chAstha maraNe mare. - 3) pAMca heta kahyA - hetune na jANe vAvata hetuvALA ajJAna maraNe mare. - (4) pAMca he kahyA - hetue na jANe cAvata hetue maraNe mare. (1) pAMca ahetu kahA - ahetune jANe cAvatuM ahetue kevali maraNe mare. - (ca pAMca ahetu kahyA - ahetue jANe yAvata ahetuo kevali maraNe na mare. - (3) pAMca ahetu kahyA - ahetu na jANe cAvatuM ahetu chAstha maraNe mare. - (4) pAMca ahetu kahA - ahetu vaDe na jANe yAvat ahetu vaDe chA maraNe mare. bhagavAna ! ema ja che, ema ja che. * vivecana-261 - hetunA upayoganA ananyatvathI, hetumAM vatato purapa hetu ja che. kiyAnA bhedathI hetunuM A paMcavidhava che. sAdhyanA nizcaya mATe sAdhya vinA na rahe te hetu. samyagRSTivathI hetune vizeSa sArI rIte jANe che. A pAMce hetune paNa samyagdaSTi mAnavA, kemake be sUjha pachI mithyArdaSTi hetu kaheze. e pramANe sAmAnyathI bodha thavAthI hetune jue che. e rIte hetune sArI rIte sae che, bodha e sabhyazraddhAno paryAya che. sAdhyasiddhimAM vAparavAthI hetune sArI rIte pAme che. hetu eTale maraNanA kAraNarUpa adhyavasAya, tenA yogathI maraNa paNa hetu che. hetuvALA chavAstha maraNe mare che, ahetuthI kevalimaraNa ahIM na levuM. A hetu samyagrajJAnI hovAthI jJAna maraNa paNa na levuM, te pachI kaheze. prakAAMtarathI hetu kahe che - anumAnotthApakathI anumeyane sardaSTivathI, sArI rIte jANe. jue. sahe. pAme. akevali hovAthI adhyavasAyAdi hetue chavAstha maraNe mare. e pAMca bheda. dhe mithyArdaSTine AzrIne hetu kahe che : x * hetune na jANe thatuM asamyak prakAre hetune jANe. na jue. na sahe. na pAme. mithyArdaSTipaNAthI, adhyavasAnAdi hetuthI ajJAna maraNe mare. bIjI rIte hetu vaDe kahe che - liMga vaDe asamyaka jANe Adi. bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 ukata hetuthI vipakSabhUta hetune kahe che - pratyakSa jJAnIvathI ahetu vyavahArivathI ahetuo - kevali, te kriyAbhedathI pAMca che. sarvajJavathI anumAnanI jarUra na hovAthI dhUmAdine ahetu samaje che. - x * x * cAvat anupakamI hovAthI nirdetuka kevalimaraNa kare che. bIjI rIte ahetu vaDe kahe che - te pUrvavata che. vizeSa e ke - kevali hovAthI, hetu abhAve paNa vastune jANe, tene ahetu kahe che. yAvat - kevalinuM maraNa nituka hovAthI upakamAbhAve kevali maraNa kare che. bIjI rIte ahetune kahe che - jJAnAdi bhedathI, te pAMca che sarvathA ahetubhAve jANatA nathI, paNa kathaMcit ja jANe che, kemake ahIM nam - dezapratiSedhAryuM che jANanAra, avadhi Adi jJAnavALo hovAthI tene kathaMcita jJAna kahyuM che, kemake sarvayAjJAna kevaline ja hoya che. - yAvat - adhyavasAnAdi upakrama kAraNAbhAve hetumaraNa ja chAstha maraNa kahevAya, avadhi Adi jJAna hovAthI, tene ajJAna maraNa na kahevAya. bIjA prakAre ahetu kahe che - te pUrvavat vizeSa e ke - ahetue kathaMcita ja jANe. jo ke A AThe sUtro bahuzruto ja jANe che. che. zataka-5, uddezo-8-"nirmanthIputra" che. - X - X - X - X - uddezA-3mAM sthiti apekSAe padagalo nirAyA. AThamAM tene ja pradezathI nirUpe che. A saMbaMdhe prastAvanA sUtra A che - * sUtra-262 - te kALe, te samaye cAvata fu pAchI gaI. te kALe bhagavaMta mahAvIranA nAzmadapurA nAmanA ziSa, je prakRtibhadraka cAvatuM vicaratA hatA. te kALe bhagavaMtanA ziya ninzIpatra aNagAra yAvatu vicaratA hatA. tyAre te ninthiIyu, jyAM nAradaputra hatA tyAM Ave che. AvIne nAradaputra aNagArane pramANe kahyuM - he Arya sarve pugalo zuM sAI, samRdhya, sapadeza che ke anaI, amaNa, Apadeza che? - he AyI kahI nAradapuNe, nirgathI ANagAne kahyuM - mArA mate sarve yugalo sAdha, samadhya pradeza che, paNa anaI madhya, Apadeza nathI. tyAre nirNanathI l aNagAre nAradaputra aNagArane A pramANe kahyuM - he AyA tamArA mate je badhAM pugalo - x * cAvata madhya che, zuM dravyAdezathI he A sarve pudgalo sAdha, samadhya, sapadeza che ane anaI, amaTha, Adeza nathI? derANI he Arya sarve mugalo paNa * x - temaja che? kAlAdeza ane bhAvAdezathI paNa he yA temaja che? tyAre nAradapue, tithiIpukhane kahyuM - he Arya! mArA mate drAdezathI paNa sarve pugalo sAI, samaya, sapadeza che ane anaI, amaNa, Apadeza nathI. te pramANe ja kSetradezathI, kAlAdezathI ane bhAvAdezathI paNa che. tyAre nithiI ANagAre, nAradapurama
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-/ra62 pa6 ANagArane A pramANe kahyuM - he Arya! je dravyaAdezathI sarve pugalo sAI, samaya, sapadeza che ane anaI, madhya, upadeza nathI, to tamArA mate paramANu yugala paNa temaja - x * hovA joIe. he AryA che mAdezathI paNa tema hoya, to ekAdezavagaDha yugala paNa sAdha, samadhya, sapadeza hovA joIe.. he Arya! jo kAlAdezathI sarve pugalo sArdha Adi hoya to tArA mate eka samaya sthitika pagalo paNa temaja hovA joIe. vaLI te Arya bhAvAdezathI sarve pagalo sAI, samadhya, sapadeza hoya to, e rIte tArA mate eka guNa kALA pula paNa temaja hovA joIe. have je tArA mate tema na hoya to tuM je kahe che ke - dvAdeza vaDe badhAM yugalo sAI, samaya, sapadeza che paNa anaI, amadhya, Apadeza nathI - X - X * ityAdi badhuM khoTuM thAya. tyAre te nAradapue, niOiIputrane Ama kahyuM - devAnupiya! ame A ane jANatA, jatA nathI. he devAnapiya! jo tame te ane kahetA plAni na pAmatA ho to, huM ApanI pAse che ane sAMbhaLavA, vadhAravA ane jANavA IcchuM chuM. tyAre ninjIputra aNagAre nAradaputra aNagArane Ama kahyuM - he Arya! mArA mate dravyAdezathI sarve mugalo sapadeza paNa che ane pradeza paNa che, teo anaMta che. kSetramAdezathI paNa ema ja che, kAlAdezathI paNa ema ja che, bhAvAdezathI paNa ema ja che. - je dravyathI apadeza che, te phogathI niyamA Apadeza che. kALathI dAcita sapadeza-kadAcita pradeza chebhAvathI paNa sapadeza ke upadeza che. je strathI Apadeza che, te dravyathI kadAcita sapadeza ane kadAcita pradeza che. kALa ane bhAvathI paNa bhajanA. e rIte kALa, bhAva jaNavA. je dravyathI sapadeza che, te phojhathI kadAca sapadeza, kadAca pradeza che. e rIte kALa ane bhAvathI paNa jANavuM. je rogathI sapadeza che, te dravyathI niyamAM sapadeza che. kALathI ane bhAvathI bhajanA. jema dravyathI kahyuM, temaja kALathI ane bhAvathI paNa jANavuM. bhagavAna ! dravya-kSetra-kALa-bhAva AdezathI sapadeza ane ApadezamAM koNa konAthI yAvata vizeSAdhika che ? he nAradaputra! savathI thoDA apadeza pudagalo bhAvAdezathI che, tenAthI kAlAdezathI aAdezo asaMkhyaguNa che. tenAthI dravyAdezathI Audezo asaMkhyaguNa che, tenAthI kSetrAdezathI apadezo asaMkhyaNa che. tenAthI drabhAdezathI sapadezo vizeSAdhika che, tenAthI kAlAdezathI sapadezo vizeSAdhika che, tenAthI bhAvAdezathI sapadezo vizeSAdhika che.. tyArapachI te nAradapukha aNagAra, niIiputra munine vAMdI, namI, pote kahela athana mATe vinayapUrvaka sArI rIte vAraMvAra khamAvIne, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvatA vicare che. * vivecana-262 :vyAsa - dravyathI, paramANuta Adino Azraya karIne. zenAla - eka bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 pradezAvagADhad. TnAvela - ekAdi samaya sthiti. mAvANa - eka guNakALA. - - ahIM sAI, anadhiida pudgalanA vicAra prakAMtamAM sapadezA, capadezA ja prarUpela che. tenI prarUpaNAmAM sArdhavAdi prarUpela che, ema jANavuM. - x * manaMta - zabda pudgalonuM parimANa jaNAve che, bIje tenuM svarUpa kahe che. * x * je dravyathI pradeza. paramANu rUpa che, te kSetrathI niyamA apradeza che. kemake te pudgala, nA eka ja. pradezamAM rahe che. jo be vagere pradeza avagAhe to tenuM pradezava ja na rahe. kALathI je eka samaya sthitika che, to apradeza che ane anekasamaya sthitika hoya to sapadeza che. bhAvathI ekaguNa kALo vagere apradeza che, anekaguNa kALo vagere sapradeza che. dravyathI pradeza kakSAA, have kSetrathI - je kSetrathI pradeza che te dravyathI sapadeza che. be aNu Adi eka pradezAvagAyitvathI apradeza che. je kSetrathI apadeza che, te kALathI bhajanA apradezAdi kahevA. tethI eka pradezAvagADha, eka samaya sthitikavathI apradeza hoya to paNa aneka samaya sthitikAvathI pradeza paNa hoya. kSemathI apadeza hoya te eka gaNa kALo Adi pradeza ane aneka guNa kALo dithI sapadeza hoya. have kALa ane bhAva apradeza kahe che - X - X - je kALathI pradeza che, te dravyathI kadAya saMpradeza, kadAca apradeza che. e rIte phogathI. have sapradeza kahe che - je dravyathI be aNu AdithI sapradeza che, te kSetrathI sapradeza che. paNa dvAyAdi pradeza avagAhitvathI apradeza che. * x * je kSetrathI sapadeza hayAdi pradezAvagAhityathI che, te dravyathI sapadeza ja che. dvayAdipradeza avagAhid abhAve dravyathI apradeza hoya. - x - je kALathI sapadeza che te dravya-photra-bhAvathI baMne prakAre hoya. tathA je bhAvathI sapradeza che, te dravya-phoga-kALathI baMne prakAre hoya. have A dravyAdinuM sapradeza, apradezanuM alAbahatvasUtra saraLa che. vizeSa e ke - sUtrota alabahuva mATe gAyA kahe che [ahIM vRttikAre vRddhonAM 36-gAthA noMdhI che. jeno artha vRttikAre jeTalo noMdhyo che, teTalAno ame ahIM anuvAda karela che. te A 3 je samaye je pudgala je varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMghAta, bheda, sUmatva, bAdarasnAdi bIjA pariNAmane pAmela hoya, te samaye te pugala te apekSAthI kAlathI pradeza kahevAya. vaLI temAM sthiti eka samayanI che ane bIjA pariNAmo to ghaNA che, mATe dareka pariNAme dareka pudgala kAlathI apradeza saMbhavatuM hovAthI tenuM bahupaNuM che. e ja vicAre che - je pudgalo bhAvathI pradeza che, te eka guNa kALA Adi che. te kALathI sapradeza ane apradeza paNa hoya tathA bhAvathI dvigaNathI anaMtagaNavALA paNa hoya. tethI te baMne prakAre paNa hoya. tethI eka guNa kALAthI dviguNakALA vagere guNasthAnonI maNe eka-eka guNasthAnamAM kALathI apradeza pudgalono e pramANe eka eka Dhagalo thayo. tethI anaMtapaNAne laIne kALathI apadeza pudagalonA anaMtA DhagalA thAya. have preraka - e prakAre - dareka guNa sthAnake kALathI apradeza yugala sazio kaho cho - teno uttara Ape che. A abhiprAya che - jo ke anaMtaguNa kALA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-//ra62 AdinI anaMta rAzio che, to paNa te rAzio eka guNa kAlavAdine anaMte bhAge ja varte che, mATe te sazi dvArA kALathI apradeza pudgalonuM anaMtapaNuM thatuM nathI. paNa asaMkhyAta guNapaNuM ja che. -e pramANe A vaNiida pariNAma, je kahyA te cokathI anaMtagaNa sthAnavartI bhAvane AzrIne kALatI pradeza pudagalo siddha thayA, athavA pudgalonuM kALathI apradezava pratiSThita thayuM. dravyamAM paNa dravya pariNAma aMgIkAra karIne paramANu AdimAM e ja bhAvapariNAmokta vyAkhyA samajavI. e pramANe ja dravya pariNAma mAphaka kSetrane adhikRtya eka pradezAvagADha Adi pudgala bhedomAM sthAnAMtara gamananI apekSAe kALathI kALa-capradezanI mArgaNA karavI. ** jema kSetrathI, e pramANe avagAhanAdithI paNa kahe che - avagAhanAnA saMkoca, vikocane AzrIne kAlapradeza che, tema sUkSma, bAdara, sthira, asthira, zabda, mana ane kamiida pariNAmane AzrIne kAlapradeza pudgalo che - 4 - anaMta pradezavALA anaMtaskaMdho karatAM pradezArthathI paramANuo anaMtaguNA kahyA che. te sUtra A che - dravyApI anaMta pradezavALA skaMdho sauthI thoDA che. ityAdi - X - X - - sakhyAta pradezavALA ane anaMta pradezavALA, be rAzi karatA ahIM saMkhyAta prAdezika sazinA, saMgAta bhAgavartitvathI svarUpathI teonuM bahupaNuM jaNAya che. anyathA tenA asaMkhyaya ke anaMta bhAge hota. - - anaMtapadezika zazi karatAM te anaMguNa che, saMpAta pradezika rAzine to sakhyAta bhAge che. vipakSAe saMkhyAta bhAganI atyaMta abhatA nathI, kemake kALathI sapradezaapradeza vRttivALA aNuonuM bahupaNuM che. kALa pradeza pudgalo eka samaya sthitika hovAthI ghaNAM ochA che. kAlApadezathI dravyApadeza pudgala asaMkhyAtaguNa che. - x*. -mitronA saMkrama pratye sapadezo, phogathI asaMkhyaguNa kahyA che. vaLI te svasthAnamAM thoDAM ja grahaNa karavA. - X - vyAkhyAna apekSAe traNa abadutva che. sUtramAM eka ja mizra alabahuva kahyuM che. [WofiNI saMkhyA vaDe alpabadutva kahyuM. - pudgalonuM nirUpaNa karyuM. te jIvonA upagrAhaka che mATe jIva vize kathana. * sUtra-263 - bhagavan! ema kahI, gautamasvAmIe yAvatu ema kahyuM - bhagavana ! jIvo vadhe che, ghaTe che ke avasthita rahe che ? gautama! jIvo vadhatA ke ghaTatA nathI, paNa avasthita rahe che. bhagavatu ! nairasiko vadhe che, ghaTe che ke avasthita rahe che ? gautama! nairayiko vadhe che, ghaTe che ane avasthita paNa rahe che. nairayikanI mAphaka vaimAnika sudhI jANavuM. -- siddho vize prazna. gautama ! siddho vadhe ke avasthita paNa rahe. ghaTe nahIM bhagavAna ! jIvo keTalo kALa avasthita rahe ? savakALa. bhagavat / nairayiko keTalo kALa vadhe ? gautama jaghanya eka samaya, 58 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/ra utkRSTathI AvalikAno asaMkhya bhAga. e rIte ghaTe. bhagavAn ! bairayiko keTalo kALa avasthita rahe? gautama! jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI ra4-muhUd. e rIte sAte praNavImAM vadha-ghaTa kahevI. vizeSa e - avasthitamAM A bheda che - jemake stanapabhAmAM 48muhUrta, zarkarApabhAmAM 14 ahorama, vAlukAmAM eka mAsa, pakamAM be mAsa, dhUmapabhAmAM 4-mAsa, tamamAM 8-mAsa, tamatamAma 1mAsa. asurakumAro paNa nairayika mAphaka vadhe, ghaTe. avasthita jaghanya eka samaya ane utkRSTa 48-muhUrta. e rIte daze ne kahea. ekendriyo vadhe, ghaTe ane avasthita paNa rahe. e traNeno jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI AvalikAno asaMkhyAbhaNa kahevo. beIndriyo te ja pramANe vadhe, ghaTe. temanuM avasthAna jaghanyathI eka samaya, utkRSTa be aMtamuhUrta. e rIte caurindriya sudhI jANavuM. bAkInA badhA jIvo teja rIte vadhe, ghaTe. avasthitamAM bheda che. te A - saMmUrchAima paMrondriya tiyono avasthAnakALa be aMtarmuhUrta gabhajano 24-muhUrta saMmUrNima manuSyono 48-muhUrta, vyaMtara-jyotiSa-sudharma-IzAnamAM 48-muhUd, sanakumAra 18-ahorama ane 40-muhUd. mAhendramAM ra4-ahora ane 20muhUrNa brahAlokamAM 45-ahorAtra, lAMtakamAM 0-ahorama, mahAzuke 16-hora, sakyAre ra00-ahorama, na-prANad saMkhyAta mAsa, AraNa-azrute saMkhyAta varSa. e rIte vecaka, vijaya-vaijayaMta-jayaMta-aparAjite asaMkhya hajAra varSa, savathisiddha palyopamano asaMkhyaya bhAga kaheto. teo jAje eka samaya, utkRSTa AvalikAno asaMkhya bhAga sudhI vadhe, ghaTe ane avasthAnakALa hamaNAM kaho. bhagavAna ! siddho keTalo kALa vadhe ? gautama ! jaghanyathI eka samaya, ukRSTathI cha mAsa. bhagavAna ! jIvo saupacaya che, sApacaya che, sopacaya-sApacaya ke nipacaya niravacaya che ? gautama! jIvo sopacaya, sApacaya ke sopacayApacaya nathI, paNa niraparAyaniraparAya che. ekendriyo bIja pade che, bAkInA jIvo cAre padamAM kahevA. siddha vize prana. gautama ! siddho sopacaya ane nirupacaya-nirapacaya che. bhagavAna ! jIvo keTalo kALa nirapacaya nirapacaya che ? gautama / sarvakALa. * * bhagavana / nairayiko keTalo kALa sopacaya che ? gautamI jAnya eka samaya, utkRSTa AvalikAno asaMkhyaya bhAga. - - keTalo kALa sApacaya che ? e pramANe ja. - keTalo kALa sopacayApacaya che ? e pramANe ja. keTalo kALa nirapacayaniracaya che ? gautama! jaghanya eka samaya, uckRSTa 1ra-muhUd. ekendriyo sarve savakALa sopacayasApacaya che, bAkI sarve jIvo somayayAdi cATe paNa che. jaghanya eka samaya, utkRSTa AvalikAno asaMkhya bhAga che. avarathAnamAM sukAMtikALa kahevo. bhagavana! siddho keTalo kALa sopAya che ? gautama! jaghanya eka
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/-/263 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 samaya, utkRSTa ATha samaya keTalo kALa nirupacaya nirapacaya che ? jaghanya eka samaya, utakRSTa cha mAsa. - bhagavana! te ema ja che (2). * vivecana-263 - nairayiko jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI 24-muhUrta sudhI avasthita rahe. * kaI rIte ? sAte pRthvI 12-muhUrta sudhI jo koI jIva utpanna na thAya ane koInuM maraNa na thAya e utkRSTa virahakALa hovAthI, pachI bIjA 12-muharta sudhI jeTalA utpanna thAya teTalA ja mare. e rIte 24-muhUrta sudhI nairayikonI eka parimANatA hovAthI avasthita jANavA. - X - e rIte ranaprabhAdimAM 24-muhaddi vyutkrAMtipade kahyA che. tyAM tenI tulya sama saMkhyAthI utpAda-udvartanAkALa thaIne, bamaNo thaIne avasthita kALa 48-muhad[di, sUtrokta che. virahakALa daka pade avasthAna kALA karatAM aDadho svayameva jANavo. ekendriyomAM viraha nathI, ghaNAMnuM utpAdana ane thoDAnuM maraNa hovAthI teo vadhe che. ghaNAnuM maraNa ane thoDAnI utpatti thavAthI ghaTe paNa che. tulyavathI utpAdana ane maraNathI avasthita paNa rahe che. e traNemAM AvalikAno asaMkhyAta bhAga che, kemake pachI yathAyogya vRddhi Adi na thAya. eka aMtarmuhad virahakALa ane bIjuM aMtamuhad samAna saMkhyAmAM utpAdana ane maraNa che. - - saMkhyAta mAsa ke saMcAta varSane bamaNAM karIe, to paNa saMkhyAtapaNuM rahe che mATe tema kahyuM che. praveyakamAM jo ke nIyalI mikamAM saMkhyAta zata varSa, madhyama mikamAM saMkhyAta hajAra varSa, upalI mikamAM saMkhyAta lAkha varSa virahakALa che to paNa tene bamaNo karatAM saMkhyAla ja rahe. vijayAdimAM asaMkhyAta kALano viraha che, te bamaNo karatAM paNa teja rahe che. ityAdi - 4 - have jIvone bIjI rIte kahe che - sopacaya eTale vRddhi saha. sApacaya eTale hAnisaha. sopacayApacaya eTale utpAda-maraNano eka sAthe sadabhAva. nirapacayanipacaya eTale vRddhi-hAnino abhAva. (zaMkA) upacaya-vRddhi, apacaya-hAni. baMnenA abhAve avasthitatva. e rIte zabdabheda che, to A sUtramAM vizeSa zuM ? pUrvasUtramAM pariNAma mAtra abhipreta che. ahIM tenI apekSA vinA utpAda-maraNa vivakSita che. tethI ahIM trIjA bhaMgamAM pUrvokta vRddhayAdi traNe vikalpa thAya, tethI ghaNAM utpAde vRddhi, ghaNAM maraNe hAni, sama utpAdamaraNe avasthitatva, ema bheda che - X * yugapatu utpAda-maraNe vRddhi-hAni. bAkInA bhaMgo ekendriyamAM na saMbhave, kemake pratyekamAM utpAda-maraNa ane tenA virano abhAva che. - - - che zataka-5, uddezo-9-'rAjagRha' che - X - X - X - X0 A badho artha samUha gautama prAya ! rAjagRhamAM pUchelo. kemake bhagavaMta mahAvIrano ghaNo vihAra tyAM thayela, tethI rAjagRha svarUpa nirNaya. * sUtra-264 - te kALe, te samaye yAvatuM ema kahyuM - A nagarane bhagavAna ! rAjagRha kema kahe che ? zuM rAjagRhanagara mRedI kahevAya ? jaLa kahevAya ? yAvatu vanaspati kahevAya ? jema 'ejana' uddezAmAM paMcendriya tiyarinI vakatavyatA kahI che, tema ahIM kahevuM. yAvata saciva, acita, mizraddhavyo rAjagRhanagara kahevAya ? gautama ! pRthvI paNa rAjagRhanagara kahevAya yAvat sacittAdi dravya paNa rAjagRhanagara kahevAya. * ema kema kahyuM? * gautama! pRdI e jIva che, ajIva che, mATe te rAjagRhanagara kahevAya. yAvat sacittAdi dravyo jIva che, ajIva che. mATe rAjagRhanagara kahevAya. * x - * vivecana-264 - 'ejana' e zataka-pa-no uddezo-rU-mAM che. temAM paMcendriya tiryaMca vakatavyatA 'TaMkA, kUDA' Adi kahI, te ahIM kahevI. ahIM uttara che - pRthvI Adi samudAya sagRha che. kemake tenA vinA rAjagRha zabdanI pravRtti thatI nathI. * x * vivakSita pRthvI sarotana-acetanavathI jIva-ajIva rUpa che, te rAjagRha kahevAya che. -- pudgala adhikArathI A kahe che - * sUp-265,266 : bhagavanA divase udhota ane rAtre aMdhakAra hoya ? gautama ! hA, hoya. - ema kema kahyuM? gautama ! divase zubha pudgala, zubha yugala-pariNAma hoya, ratre azubha pudgala ane azubha pudgala pariNAma hoya. bhagavannairayikane udhota hoya ke aMdhakAra ? gautama ! temane udhota nahIM aMdhakAra che - ema kema? gautama! aurasikone azubha yugala, azubha pudgala pariNAma hoya che, tethI ema kahyuM. bhagavAna ! asurakumArone udhota ke aMdhakAra gautamAM teone udyota che, AMdhakAra nathI. - ema kema ? gautama! asukumArone zubha yugala ane zubha pariNAma hoya che, tethI ema kahyuM. e rIte Ava4 svanitakumAra sudhI kahevuM. pRthavIkAyathI teIndriya sudhI nairayika mAphaka. bhagavAna ! caurindriyane udhota ke AMdhakAra ? gautama baMne. ema kema ? gautama! caurindriyane zubhAzubha yugala ane zubhAzubha yugala pariNAma hoya che, tethI ema kahyuM. e rIte manuSya sudhI jANavuM. vANavyaMtara, jyotiSka, vaimAnikone asukumAranI jema samajavA. [66] bhagavana ! tyAM gayelA nairayiko ema jANe ke samaya, AvalikA yAvatu utsarpiNI ke avasarpiNI nA, te artha samartha nathI. ema kema * * * kahuM ? gautama ! ahIM tenuM mAna che, pramANa che, jaNAya che ke samaya che yAvatuM utsarpiNI che. paNa nairayikomAM samayAdi jaNAtA nathI mATe tema kahyuM. e pramANe paMcendriya tiryaMcayonika sudhI jANavuM.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/-/9/265,266 bhagavAna ! ahIM manuSyalokamAM samaya yAvatu utsarpiNI evuM prajJAna che ? hA, che. ema kema ? gautama ! ahIM samayAdinuM mAna, pramANa ane evuM jJAna che. tethI ema kahyuM. baMtara jyotiSa, vaimAnikane nairayikonI mAphaka jANavA. * vivecana-265,266 - [25] divase zubha pudgalo hoya che, ema kema kahyuM ? sUryanA kiraNanA saMbaMdhathI divase sArA pudgala pariNAma hoya che. * * nairayika phona, pudgalanI zubhapaNAnA nimittabhUta sUryakiraNanA prakAzarahita che. asurakumAranA raheThANonA bhAsvarapaNAthI tyAM zubha pagalo hoya. pRthvIkAyathI teIndriya sudhI nairayikavata kahevA. kemake temane prakAza nathI ane zubha pudgala hovAthI aMdhakAra che. * x - kemake teone cakSurindriyanA abhAve dezya vastunA darzananA abhAve zubha pudgalanuM kArya na thatuM hovAthI te azubha pudgala kahevAya mATe aMdhakAra che. caurindriyane cA hovAthI sUryakiraNano sadbhAva hoya tyAre dezya padArthanA jJAnathI zubha pudgala kahyA. sUryakiraNanA abhAve padArthajJAnanA bodhanA abhAve azubha pudgalo kahyA. 66) pe kAladravya anakamAM rahenAte 'samaya' che ityAdi jaNAya che? ahIM manuSya phogamAM samayAdi parimANa che. kemake sUryanI gatithI tenI abhivyakti thAya che. sUryanI gati manuSya phonamAM ja che. paNa nAkAdimAM nathI. A manuSya phoramamAM te samayAdinuM pramANa - sUma mAna che. temAM muhUrta to mAna che. tenI apekSAe sUma hovAthI 'lava' pramANa che. tenI apekSAe sToka pramANa che e pramANe cAvata 'samaya' sudhI jANavuM. tethI manuSya samayavAdi svarUpa jANe che jo ke manuSya kSetra bahAra samayAdi kALanA abhAve samayAdi jJAna hotuM nathI. vaLI keTalAMka paMcendriya tiryaMco, bhavanapati, vyaMtara, jyotika jo ke manuSyalokamAM che, to paNa teo thoDAM che ane kALanA vyavahArI che, mATe kahyuM jANatAM nathI. - kALanA adhikAracI ahoma nirUpaNa * sUjha-267 thI 230 : (ra6te kALe, te samaye bhapAnA ziSya, vira bhagavaMta, jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, tyAM Ave che, AvIne bha, mahAvIranI thoDI najIka rahIne ema kahyuM - bhagavanA asaMgeya lokamAM anaMtA tri-divasa utapanna thayA che - thAya che - thaze? naSTa thayA che - thAya che - thaze? hA, ArmI temaja che. - bhagavana! ema kema kahyuM che A nizcayathI paraNAdAnIya arahaMta parve lokane rad kahyo che. (loka) anAdi, anaMta, rita parivRtta nIce vistIrNa, madhya sAMkaDo, upara vizALa, nIce pathaMka AkAre vacce uttama vajAkAre, upara ubhA mRdaMgAkAre (kahyo che.) zAzvata, anAdi, anaMta, paritta, pavRittAdi * x * lokamAM anaMtA jIvAtano upajI-upajIne nAza pAme che. parid, niyata javAno paNa upajI upajIne nAza pAme che. te loka bhUta, utpanna, vigata, pariNava che. jIvo dvArA lokAya bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 che, pralokAya che. to je lokAya te loka che? hA, bhagavanA, te hetuthI he A ema kahevAya che ke, asaMkhyaya lokamAM te ja kahetuM.. tyArathI laIne te bhao pAnA ziSya, sthavira bhagavaMto zramaNa bhagavaMta mahAvIrane 'sarvajJa, sarvadarzI' jANe che. pachI te sthaviro bhagavaMtane vAMdI, namIne ema kahyuM - bhagavana! ame tamArI pAse catumi dhamane badale sapatikramaNa paMcamahAtatika dharma svIkArIne viharavA IcchIe chIe. - he devAdhiyo ! sukha upaje tema karo, vilaMba na karo. tyAre te sthaviro yAvatu chellA zvAsocchavAse siddha thayA yAva4 savadu:khathI kSINa thayA ane keTalAMka, devalokamAM deva thayA. ri68) bhagatanA devaloka keTalA che? gautama cAra prakAre. bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika bhedathI. bhavanavAsI 10 bhede, vyaMtara 8-bheda, jyotika-5 bhede, vaimAnika-ra-bhede che. ri69] rAjagRha zuM che ?, udhota-aMdhakAra, samaya, bhao pAnA ziSyonI satri-divarAnA prazno, devaloka [A uddezAmAM A viSayo che.] [70] bhagavat ! te oma ja che, ema ja che. * vivecana-267 thI 27o : asaMkhyAta pradezAtmaka lokamAM-cauda rAjarUpa kSetralokamAM, anaMta parimANavALA ahorAtra utpanna thayA-thAya che - thaze? sthavironA A abhiprAya che - asaMkhyAta lokamAM anaMta rAtri-divasa zI rIte hoya? kemake A5 AdhAramAM moTuM Adheya kema saMbhave ? niyata parimANavALAM, paNa anaMta nahIM. abhiprAya e che - anaMta ahorAtra, parimita kema hoya ? ahIM uttaramAM 'hA'no abhiprAya A che - asaMkhyAtapadezo chatAM, temAM anaMtA jIvo che, te rIte. eka ja AzrayamAM hajAro dIvAnI prabhA samAI zake che. eka ja kALamAM anaMtA jIvo utpanna ke nAza pAme che te samayAdi kALamAM sAdhAraNa zarIra avasthAmAM anaMta jIvo, pratyeka zarIrAvasthAmAM parid jIvo varte che. kemake teno sthitirUpa pacayitva che. tema kALa anaMta ane parita che. ema asaMkhyaya lokamAM sami-divasa anaMta ane parita che, e traNe kALamAM yogya che. A praznathI sthavirone saMmata jinamata vaDe praznapUrvaka darzAvatA sUtra kahe che. * X - X - 'mAsA' pratikSaNa sthAyI, sthira. sthiratA to utpatti kSaNathI AraMbhIne paNa hoya, tethI anAdi kahyo, tene aMta paNa hoya, tethI anaMta kahyo. pradezathI parimita che. A zabda vaDe pArzanine paNa lokanI asaMkhyayatA saMmata che, te darzAvyuM. tathA alokI parivRta che. nIce sAta Aja vistRta, madhya ekarAja, brahmaloka' deze pAMca rAja vistRta che. upamAthI - nIce palaMkAkAre, maLe pAtaLo che mATe uttama vaja jevo, upara ubhA mRdaMga jevo malaka saMpuTAkAra loka che. pariNAmathI anaMta, sUphamAdi sAdhAraNa zarIra vivAthI athavA jIva saMtatinA paryavasAnavathI anaMta che. anaMta paryAya samarharUpavathI ane asaMgeya pradeza
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/-9/267thI 270 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 piMDa rUpavathI jIvaghana che. tethI -xpratyeka zarIrI ane anaapekSita atItAnAmatathI saMkSipta. * * * anaMta ane parita jIvanA saMbaMdhathI kALa paNa anaMta ane parita kahevayA che. tethI virodhano parihAra thAya che. have svarUpathI loka - jyAM jIvaghano utpanna thaI, nAza pAme te loka. te bhavana, dharmanA saMbaMdhathI sadbhuta loka kahevAya. te anutpatika paNa kahevAya. * x * nAzazIla paNa che. te anaqya paNa hoya, mATe kahe che - aneka bIjA paryAyane prApta, paNa lokano samUha nAza thayo nathI. AvA prakArano loka kema nizcita thAya, te kahe che - sattAne dhAraNa karatA, nAza pAmatA ane pariNAmane prApta pudgalAdi lokathI abhinna che, tenAthI loka nizcita thAya che, prakarSathI nizcita thAya che. A bhUtAdi dharmavALo che. je pramANathI vilokI zakAya, te loka zabdathI vAcya che. evA lokanA svarUpane kahenArA bha0 pArzvanA vacanane saMbhArIne bha mahAvIre potAnuM vacana samarpita karyuM. - X - X * devaloke gayA ema kahyuM, tethI devalokanuM sUtra kahe che. @ zataka-5, uddezo-10-"caMdra' che - X - X - X - X - * uddezA-9-mAM devo kahyA. deva vizeSa caMdrane AzrIne kahe che - * sUjha-231 - te kALe, te samaye caMpA nAme nagarI hatI. uddeza-1-nI jema A uddezo samajavo. vizeSa e ke - caMdro kahevA. * vivecana-271 - zataka-pa-nA uddezA-1-nI jema caMdranA abhizApathI jANavo. zataka-6 - X - X - o vicitra arthavALA zataka-5-nI vyAkhyA karI. have avasara prApta tevA ja uddezA-6-no AraMbha karIe chIe. tenI saMgrahaNIgAthA - * sUtra-272 - zataka-6-mAM daza uddezA che - vedanA, AhAra, mahAzvata, sapadeza, namaskAya, bhavya, zAlI, pRnI, karma, anyatIrthika. * vivecana-23ra : (1) veyana - mahAvedanA, mahAnirjarAnuM pratipAdana. (2) mag2 - AhArAdi ane kahenAra, (3) mahA zrava - moTA AzravavALAne pudgalo baMdhAya che tenuM kathana, (4) sapaUsa - jIva sapadeza che ke apadeza? (5) tamu - tamaskAya nirUpaNa, (6) pavama - nArakAdipaNe utpanna thavA yogya. (3) zani - zAcAdi dhAnyakathana, (8) puatva - ratnaprabhAdi kathana, (9) #ma - karmabaMdha nirUpaNa, (10) mannaDaO - anyatIrthika vaktavyatA. & zataka-6, uddezo-1-"vedanA" @ - X - X - X - X -- * sUjha-223 - bhagavanA je mahAvedanAvALo hoya, te mahAnirjarAvALo hoya, je mahAnirjarAvALo hoya te mahAvedanAvALo hoya tathA mahAvedanAvALA ane aAvedanAvALAmAM je prazasta nirjarAvALo che, te uttama che? hA, gautamAM te e pramANe ja jANavuM. bhagavAna ! chaThThI, sAtamI pRthvImAM nairayiko mahAvedanA yukata che hA, che. : - teo zramaNa nirmantha karatA mahAnirjarAvALA che ? gautama ! tema nathI. bhagavAna ! ema kema kahyuM? - x - gautama ! jemake koI be vo hoya, eka kardama rAgakata, eka khaMjana rAgata. gautama! be vastromAM karyuM vAdudharmotatara, duvaccatara, kutikarmatara che ane kayuM vastra sudhautatara, suvAkhyatara, suparikramaMtara che ? - X - X - bhagavA temAM je vastra kaImarAgarA che, te dudhanatara, duvaccitara, duSparikametara che. he gautamAM e ja pramANe nairayikonA pApakarma gATIkRta cikkA karelA, gliTa karelA, khilIbhUta hoya che. mATe teo saMpagADha paNa vedanA vedada moTI nirjarA ke moTA paryavasAnavALA nathI. - athavA - jema koI paNa joradAra avAjasaha mahAghoSa karato, lagAtAra jora-jorathI coTa mArI eraNane kuTato paNa te eraNanA skUla yugalono nAza karavA samartha thato nathI, e prakAre che gautamAM nairayiko pApakarmo gADha karIne cAvata mahAparyAvasAna thato nathI. bhagavana ! temAM je vastro janarAgata che, te suvatatara, suvAkhyatara, | muni dIparatnasAgare karelA zataka-pa-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/1/272 suparimaMtara che. - he gautama. e ja pramANe zramaNa nigranthonA yathAbAdara ka zithilIkRta, niSThIta karmo, vipariNAmita che, tethI zIgha ja vidhvasta thAya che. jeTalI-teTalI paNa vedanA veda mahAnirjarI, mahAparyavasAnavALA thAya che. jema koI paraSa ghAsanA sukA puLAne animAM pheMke che. tema gautama! jaldIthI * x * baLI jAya ? hA, baLI jAya. he gautama! e pramANe zramaNa ninyionA yathAbAdara karmo yAvata mahAparyavasAnavALA thAya che. jema koI puraSa atitapta loDhAnA goLA upara pANInuM TIpuM muke yAvata te nAza pAme, e rIte he gautama ! zramaNa nirmabhyone cAvavuM mahAparyavasAnavALA thAya. tethI je mahAvedanAvALo te mahAnirjarAvALo thAya. * x * * vivecana-273 - jadAna - upagadithI utpanna viziSTa pIDA. magrfjA - viziSTa karmakSaya. e baMnenuM anyonya avinAbhUtava pragaTa karavA mATe. te saMbaMdhI prazna che. tathA mahAvedanA-aAvedanAvALAnI madhye je prazasta nirjarAvALo che, te uttama kehavAya ? e bIjo prazna. - x* x * ahIM pahelA praznanA uttaramAM mahAupasarga kALe bhagavaMta mahAvIra e dRSTAMtarUpa che. bIjAmAM paNa te ja upasaganipasarga avasthAmAM che. je mahAvedanAvALo, te mahAnirjaravALo ema kahyuM, temAM zaMkA karatA kahe che. - jenI dhovAnI prakriyA dukara hoya, jenA DAghA mahA kaSTa nIkaLe, jene caLakatuM Adi kA ghaNo prayAsa karavo paDe, A traNa vizeSaNathI 'durvizodhya' kahyuM. * * Atmapadeza sAthe gADhabaddha, gADha bAMdhela soyanA samUhanI jema. jema cIkAzane lIdhe mATIno piMDa durbhedha thAya, tema sUkSma karmaskaMdhonA rasanI sAthe paraspara gADha saMbaMdha karavAthI karmo darbhedha thayA che te, AgamAM tapAvela loDhAnI saLIo jema paraspara coMTI jAya tema ekameka thayela karma, anubhavyA sivAya khapAvI na zakAya tevA. e rIte durvizodhya karma. - x * te saMpragADha vedanAne anubhave che, paNa mahAparyavasAnavALA thatAM nathI. A kathana vaDe mahAnirjarA abhAve nivaNi abhAvarUpa phaLa kahyuM. e rIte je mahAvedanA vALo te mahAnirjaravALo e koI viziSTa jIvanI apekSAe jANavuM. nArakAdi kliSTa karma jIva apekSAe nahIM. je "mahAnirjarAvALo te mahAvedanAvALo" e paNa prAyika che. kemake ayoga kevalI mahAnirjarAvALA hoya, mahAvedanA bhajanAe hoya. luhAra jenA para loDhuM TIpe, te eraNane adhikaraNI kahe che A Dema - Akuna karato, sa6 - loDhAno ghaNa mAravAthI thato dhvani, dhAsa - anuvAda, paraMparApAma * uparAuparI ghAta, mA vAyara - sthUla prakAranA pudgalo. * * * * * nairayikonA karmono nAza mahAmuzkelIthI thAya. suyotiraTM - AnA dvArA suvizoLa thAya tema kahyuM. madIvAyara - zUlatara skaMdharUpa, asAra pudgalo. kasaratnakSaya - maMdavipAkI karavA, niveya - satArahita karyA che, viparAmiDa - sthiti, rasa ghAtakI karmone vipariNAma karyA che. te karmo jaldI [10/5] bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 nAza pAme. e rIte suvizodhya thAya. -- vedanA kahI, takaraNathI thAya, mATe karaNasUra * sUtra-234 thI 236 : [27] bhagavana / karaNa keTalA prakAre che ? gautamacAra, te A - manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa, kamakaraNa. bhagavana / nairayikone keTalA karaNa che? cAra manakaraNa aAdi cAra. sarve paMcendriyone cAra karaNa che. - - ekendriyone be che - kAyakaraNa ane kamaraNa. vikalendriyone traNa - vacanakaraNa, kAyakaraNa, karmakaraNa. * * bhagavat / nairayiko karaNathI azAtA vedanA veda ke akaraNathI vede ? gautama nairayika karaNathI azAtA vedanA vede che, araNI nahIM. ema kema? gautama / nairasikone cAra bhede karaNa kahyA - mana, vacana, kAya, karma. A cAre azubha karaNo hovAthI nairasiko karaNathI azAtA vedanA vede che, akaraNathI nahIM * * * asukumAro karaNathI ke akaraNathI ? gautama! karaNathI, akaraNathI nahIM. ema kema ? gautama! asukumArane cAra bhede karaNa che - manakaraNa yAvatuM kamakaraNa. A zubha karaNathI asukumAro karaNathI zAtA vedanA veda, akaraNathI nahIM. ema nitakumAro sudhI. pRthvIkAyika vize prazna. vizeSa A - zubhAzubha karaNa hovAthI pRdIkAyiko karaNathI vimAtrane vedanA chede che. akaraNathI nahIM. audArika zarIrI badhAM zubhAzubhathI vimatrAe vedanA vede che. devo zubha (karaNathI) sAtA (vedanA veda che.) [275] bhagavana jIvo (1) mahAvedanA, mahAnirjarAvALA che, (2) mahAvedanA, anirjarAvALA che, (3) aAvedanA, mahAnirjarAvALA che, (4) aAvedanA, alAnirjarAvALA che ? gautama! keTalAka jIvo mahAvedanAmahAnirjarAvALA che yAvatu keTalAka Ano atha vedanA-alpanirjarAvALA che : ema kema? gautama pratimA prApta sAdhu mahAvedanA-mahAnirjarAvALA che. chaThThIsAtamI nAskInA nArako mahAvedanA-anirjarAvALA che. zailezI prApta sAdhu alya vedanA-mahAnirjarAvALA che anuttaropapAtika devo aAvedanAaghanirjarAvALA che. bhagavan! te oma ja che, ema ja che. [26] mahAvedanA, kardama ane aMjanamaya vastra, eraNa, tRNano pULo, loDhAno goLo, karaNa, mahAvedanAvALA jIvo. [ATaluM ahIM che.] * vivecana-234 thI 36 : karmaviSayaka karaNa eTale karmanA baMdhana, saMkramAdimAM nimitta bhUta jIvanuM vIrya. mAyA - vividha mAtrA vaDe - sAtA ke asAtA. - 4 - $ zataka-6, uddezo-ra-"AhAra" che - X - X - X - X -- uddezA-1-mAM savedanA jIvo kahyA, te AhAka paNa hoya -
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/2/233 68 * sUtra-237 - rAjagRhanagamAM yAvata ema kahyuM - pannavaNA sUtramAM kahela AhAra uddezo Ape ahIM kaheto. bhagavana! te ema ja che.. * vivecana-233 - prajJApanamAM A pramANe che - bhagavanA nairayiko sacita AhArI, acita AhArI ke mizrAhArI ? te acitta AhArI che. # zataka-6-uddezo-3-"mahAzrava" & -- X - X - X - X - uddezA-2-mAM AhArathI pudgalo vicAryA. ahIM baMdhAdithI* sUtra-238,239 : bahukama, vastramAM pudgala prayoga ane vIsasAthI, sAdi kamasthiti, strI, saMyata, samyaSTi , saMjJI . - bhavya, darzana, pati , bhASaka, paritta, jJAna, yoga, upayoga, AhAraka, sUkSma, cazma, baMdha ane apabhahud. * vivecana-238,29 : bahukama-moTA karmavALAne sarva prakAre pudgala baMdhAya ityAdi kahevuM. [A saMgraha gAyA che. have pachI tenA sUtro che tethI ahIM vRttino artha noMdhela nathI. temAM 'bahukamadvAra' sUtra-1 * sUtra-280 - bhagavan! mahAkarma-mahAkriyA-mahAzrad-mahAvedanAthI yutane sarvazI yugalono-baMdha, caya, upacaya thAya ? sadA samita yugalono baMdhA-caya-upacaya thAya ? teno AtmA, haMmed durUpa-duvarNa-durgadha-durasa-duspafpaNe, aniSTapaNe, ekAMtapaNe, amanojJapaNe, amanAmapaNe, nIsitapaNe, abhivitapaNe, adhopaNe paNa uddhapaNe nahIM, dukhapaNe paNa sukhapaNe nahIM vAraMvAra pariName ? hA, gautama, temaja che. ema kema? he gautama! jema koI ahad, UMta taMtugata vastra anukrame vAparadi badhAM yugalo baMdhAya-vyaya thAya yAvatu pariName, te hetuthI upara mujaba kahyuM che. ! alAzrava-akarma-atyakriya-aya vedanAvALAne badhAM pagalo bhedAya-pedAya-vidadya-parividadya pAme ? haMmezA niraMtara yugalo bhedAya-pedAyavidhvaMsa-parividhvaMsa pAme ? teno AtmA sadA samita surapANe, prazasta jANavuM cAvatuM sukhapaNe paNa du:khapaNe nahIM vAraMvAra pariName ? hA, gautama pariName. ema kema ? gautama! jema koI vachA jallita, paMkita, maIlita raIlita hoya, anukrame parikama karatA, zuddha pANIthI dhotA tenA badhAM yugalo bhedAya yAvatu pariNAma pAme, te hetuthI pUrvavata kahyuM che. * vivecana-280 :sthiti apekSAe mahAkarma, alaghukAyikI Adi kriyA, karmabaMdhanA moTA bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 heturUpa mithyAtvAdi, mahApIDAvALAne badhI dizAthI athavA jIvapadezane AzrIne baMdhAya che, baMdhanathI caya pAme che ane nipeka canAthI upacaya thAya che athavA baMdhanathI baMdhAya che, niutathI caya thAya che. nikAcanAthI upacaya thAya che. navA - sarvadA, vyavahAramAM asAtatyathI paNa thAya, tethI kahe che - sannata, niraMtara, jene pudgalo baMdhAya che, te jIvano bAhyAbhA aniSTa-asuMdara-apriya-azubha-amanojJa ane amanoma-manathI paNa ruce nahIM, te rIte pariName che. avAMchitapaNe, pAmavAnI abhivAMchAthI rahitapaNe, je pAmavAno lobha paNa na thAya te rUpe, jaghanyapaNe paNa u4paNe nahIM, na vAparelane, vAparIne dhoyela, yaMtrathI tAja ja utArela. ahIM traNa padathI pudgalonA uttarottara saMbaMdhanI adhikatA kahI che. * * pahelA saMbaMdhane tyajavAthI, tethI nIce paDavAthI, badhAM pudgalonA paDavAthI. melayukta, bhInA melathI, yukta, kaThaNa melI yukta, jasahita, jene sApha karavAnuM AraMbhela che tevuM vastra jema cokakhu thAya, tema aA kriyAdi yukta AtmA cokho thAya che. * sUga-281 bhagavAna ! ane je pulono upacaya thAya te prayogathI ke svAbhAvika thAya? gautama baMne rIte. -- bhagavana ! jema vastrane baMne rIte upacaya thAya, tema jIvane karmano upacaya pagogathI thAya ke svAbhAvika? gautama ! prayogathI thAya. ema kema ? gautama! jIvone traNa prakAre prayoga kahyA che - manapayoga, vacanapayoga, kAyapayoga. A traNe prayogathI jIvone kamano upacaya thAya che, svAbhAvika rIte na thAya. A pramANe badhAM paMcendriyone traNa prakAre prayoga kaheto. pRdI kAcikane ekavidha prayoga kaheve cAvatuM vanaspatikAyikane kahevuM. vikalandriyane be prayoga hoya - vacana ane kAya. A be prayogathI karmano upacaya kare che, svAbhAvika nahIM. tethI kahyuM ke rAvata svAbhAvika nahIM e rIte jene je prayoga hoya te vaimAnika sudhI kahevo. * vivecana-281 - prathA * puruSa vyApArathI, vitraHT - svabhAvathI. jIvone kampacaya prayogathI ja thAya, anyathA prayogavagaranAne paNa baMdhano prasaMga Ave. * sUtra-282 - vAne je pulano upacaya thayo te (1) sAdi sAMta che, (2) sAdi anaMta che, (3) anAdi sAMta che ke (4) anAdi anaMta che ? gautamate saidi sAMta che. anya traNa bhaMga nathI. bhagavana! jema varuno pudgalopacaya sAdi sAMta che, paNa anya traNa bhaMga nathI, tema jIvono kamoMpacaya? gautama ! keTalAMka jItono kamaoNpacaya asAdi sAMta che. keTalAkano anAdisAMta che, keTalAMkano anAdi anaMta che, paNa koIno sAdi anaMta nathI - ema kema kahyuM?
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-[3/282 69 gautama ! aipithika baMdhakano kauMdaya sAdi sAMta che. bhava siddhikano karmopacaya anAdi sAMta che, abhavasiddhikano anAdi anaMta che. tethI he gautama ! . - x - upara mujaba kahyuM che. bhagavanA zuM vastra sAdisAMta che? ubhaMgI kahevI. gautama! vastra sAdi sAMta che. bIjA traNa bhaMgano niSedha. jema vastra sAdi sAMta che, bIjA traNa bhaMge nathI, tema jIva sAdi sAMta che Adi caturbhUgIno prazna. gautama! cAre bhaMga kahevA. - ema kema? gautama! nairayikAdi badhAM gati, Agatine AzrIne sAdi sAMta che, siddhi gatine AzrIne sAdi anaMta che, bhavasiddhiko labdhine AzrIne anAdi sAMta che. abhavasiddhiko saMsArane AzrIne anAdi anaMta che. tethI upara mujaba kahyuM. * vivecana-282 : Ipiya eTale gamanamArga. te dvArA thAya te aipithika. temAM kevala kAyayoga pratyayakarma che. tenA baMdhaka upazAMta moha, kSINamoha ane sayogi kevali hoya. te karma pUrve bAMdhela nathI, mATe sAdi che. ayogi avasthAmAM zreNithI paDe tyAre te karmabaMdha na thAya. mATe sAMtapaNuM che. gati-agatithI-narakAdimAM gamana te Adi, Agamana te sAMta. - - siddhi gatithI siddho sAdi anaMta kema - X - ? kALanA anAdipaNAthI koI Adi dehano sadbhAva nathI, to paNa sarva zarIra sAdi che - 4 - e pramANe sarva siddhi Adi che, paNa koI eka siddha evo nathI je sauthI prathama hoya, mATe siddhonuM anAdipaNuM che. tethI rohakanA praznamAM teno nirdeza che. bhavasiddhikane bhavyatva labdhi che, teonI labdhi siddhipaNuM pAmyA pachI nAza pAme che, mATe teo anAdi-sAMta kahyA che. * sUtra-283 : bhagavan ! karmaprakRti keTalI che ? gautama ! ATha karmaprakRti che. te A - jJAnAvaraNIya yAvat aMtarAya - - bhagavan ! jJAnAvaraNIya karmanI baMdhasthiti keTalA kALanI che? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI 30 koDAkoDI sAgaropama, 3000 varSa abAdhAkALa. abAdhAkALa jeTalI nyUna kamasthitikaniSeka jANavo. e rIte darzanAvaraNIyanI jANavI. vedanIyanI jaghanyathI be samaya, utkRSTathI jJAnAvaraNIyavat. mohanIya karma jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI 70 koDAkoDI sAgaropama che. 3000 varSa abAdhakALa che. abAdhakALa nyUna kamasthiti-kanika jANavo. AyunI jaghanyathI tamuhUrta, utkRSTathI 33-sAgaropama, pUrvakoTinA traNa bhAgathI adhika 33-sAgaropama kasthati-karmaniSeka che. nAma, gotra karmanI jaghanyathI ATha muhUrta, utkRSTathI 20 koDAkoDI sAgaropama, 2000 varSa abAdhAkALa. teTalI nyUnathI kIsthati-kaniSeka che. aMtarAyakarmane jJAnAvaraNIya karma mAphaka jANavuM. bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 * vivecana-283 : abAdhA - karmanA baMdhathI udayanuM aMtara. A abAdhAkALa jeTalI nyUna karmasthati, te karmaniSeka che. karmadalikane anubhavavAnI racanA vizeSa te karmaniSeka. te pahelA samaye ghaNuM race, bIjA samaye vizeSahIna yAvat utkRSTa sthitika karmadalika hoya, tene teTaluM vizeSa hIna banAve - 4 - bAMdhela paNa jJAnAvaraNIya karma 3000 varSa sudhI avedha rahe. tethI teTalo nyUna anubhavakALa thayo. - x - bIjA kahe che - 3000 varSa abAdhA kALa ane 30 koDAkoDI sAgaropama bAdhAkALa, te baMne kasthitikALa kahevAya. temAMthI abAdhAne choDIne bAkIno karmaniSeka kALa. [have pachInI vRtti sUtra-284nI che. tenuM mudraNa ke saMpAdana bhUlathI ahIM thayela hovAthI ema ahIM anuvAda mukela che. strI Adi traNa Ayu bAMdhe ke na bAMdhe. baMdhakALe bAMdhe abaMdhakALe na bAMdhe, Ayu eka bhavamAM eka ja vakhata baMdhAya. je strI Adi vedarahita che. te - Ayu na bAMdhe. kemake nivRtti bAdara saMparAyAdi guNaThANe AyubaMdhano viccheda che. - - saMvata - pahelAnA cAra saMyamamAM jJAnAvaraNa bAMdhe, yayAkhyAta saMyata na bAMdhe. asaMyatamithyArdaSTi Adi, saMyatAsyata - dezavirata te baMne bAMdhe. saMyamAdi bhAva niSiddha che, te siddha che, te na bAMdhe saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata AyubaMdhakAle bAMdhe, anyadA na bAMdhe, mATe temane Avu baMdha bhajanAe kahyo. makhyAvRSTi - temAM vItarAga, ekavidha karmabaMdhaka hovAthI jJAnAvaraNa na bAMdhe. sarAga samyagdaSTi bAMdhe. mithyArdaSTi, mizradRSTi te baMne bAMdhe ja. tethI samyagdaSTi, mithyArdaSTi kadAca bAMdhe kadAca na bAMdhe. apUrvakaraNAdi samyagdaSTi Ayu na bAMdhe, bIjA AyubaMdha kAle bAMdhe, anyadA na bAMdhe. miAdRSTi paNa e pramANe jANavA. midRSTi na bAMdhe. 90 saMzI - mana:paryApti yukta. jo vItarAga hoya to jJAnAvaraNa na bAMdhe, sarAga hoya to bAMdhe, tethI kadAcita kahyuM. asaMjJI to bAMdhe ja. kevalI ane siddhane hetuno abhAva hovAthI na ja bAMdhe. saMjJI, asaMjJI baMne vedanIyane bAMdhe, kemake ayogI, siddha sivAyanA tenA baMdhaka hoya che. sayogIkevalI, ayogI kevalI ane siddhamAM sayogI kevalI vedanIya bAMdhe, ayogI kevalI ane siddha na bAMdhe, tethI bhajanA kahyuM. saMjJI, asaMjJI kadAca Ayu bAMdhe. kevalI ane siddha na bAMdhe. masiddhiA - vItarAga jJAnAvaraNa na bAMdhe. anya bAMdhe, mATe bhajanA kahyuM. siddha na bAMdhe, bhavya ane abhavya Ayu baMdhakALe bAMdhe anyadA na bAMdhe, tethI bhajatA kahyuM. varzana - cakSu, acakSu, avadhi darzanI jo chAstha vItarAga hoya to jJAnAvaraNa na bAMdhe, kemake teo vedanIyanA ja baMdhaka che. jo te sarAga hoya to bAMdhe, mATe bhajanA kahyuM. bhavastha kevaladarzanI ane siddha na bAMdhe. prathama traNa darzanavALA chAsya vItarAga ane sarAgI, vedanIya bAMdhe ja. kevaladarzanI sayogI kevalI bAMdhe che. ayogI kevalI ane siddha vedanIya karma nathI bAMdhatA. --
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-13/283 - temAM vItarAga, jJAnAvaraNa na bAMdhe, sarANI bAMdhe, tethI bhajanA kahyuM. siddho na bAMdhe. paryAptA-apayA AyubaMdha kAle bAMdhe anyadA na bAMdhe, mATe bhajanA. - x - mAdhava - bhASA labdhivALo, te bhApaka, anya te abhASaka. vItarAgabhASaka jJAnAvaraNa na bAMdhe, sarANa bAMdhe. ayogI ane siddha abhASaka na bAMdhe, vigrahagati prApta pRthvI Adi abhAvako bAMdhe, mATe "bhajanAo' kahyuM. sayogInA avasAnavALo paNa mApaka sadanIyabaMdhaka hoya mATe bhApaka jIva vedanIya bAMdhe. ayogI ane siddha na bAMdhe. pRthvI Adi jIvo bAMdhe. patta - eTale pratyeka zarIrI ke apasaMsArI. te vItarAga hoya to jJAnAvaraNa na bAMdhe. sarAga parIta bAMdhe, mATe bhajavA kahyuM. marina * sAdhAraNa kAya ke anaMta saMsArI. te bAMdhe. siddho na bAMdhe. pratyeka zarIrI Adi Ayu baMdha kAle ja Ayu bAMdhe, sarvadA nahIM, mATe bhajanAM siddho na ja bAMdhe. -- na - matijJAnI AdiyAra jJAnI vItarAga avasthAmAM jJAnAvaraNa na bAMdhe, sarAgAvavAmAM bAMdhe. chAstha vItarAga vedanIya bAMdhe. sayogI kevalIne vedanIyano baMdha che. yogI ane siddhone baMdha nathI, tethI bhajanAe kahyuM. vorana - mana, vacana, kAyayogImAM je upazAMta mohI, kSaNamohI sayogI kevalI che te jJAnAvaraNa na bAMdhe, te sivAyanA bAMdhe, mATe bhajanA. ayogI kevalI ane siddha na bAMdhe. sayogIne vedanIyano baMdha hovAthI manoyogI Adi bAMdhe, sarvakarmanA abaMdhaka ayogI na bAMdhe. 3yo - sAkAra, anAkAra. [ahIthI vRtti khaMDita saMpAdita thaI che. ame aMdAje pUta karela che. te baMnemAM sayogI jIvo yathAyogya bAMdhe, ayogI jIvo na bAMdhe (jJAnAvaraNAdi) mATe bhajanA kahI che. [havenI saMpAdita vRtti, A sUpa-ra03nI ja che. te A 3 abAdhAkALa - AyuSyamAM 33 sAgaropama niSeka kALa che, ane pUrvakoTIno mibhAga abAghAkALa che. vinaya - tata kaSAyarahita sthitimAM, mAtra zarIrAdi yoga ja nimittabhUta hoya, te vedanIyanI sthiti be samayanI che. sakaSAyIne to jaghanya 12-muhUrNa sthiti hoya. * sUtra-284 - bhagavana! jJAnAvaraNIya karma sI bAMdhe ke puruSa ke napuMsaka ? athavA je mI, puruSa ke napuMsaka na hoya te bAMdhe? gautama! mI, puraSa, napuMsaka traNe bAMdhe. je strI-puruSa ke napuMsaka nathI, te kadAca bAMdhe ane kadAca na bAMdhe. e pramANe Ayu sivAya sAte karmapakRtti jaNAvI. bhagavAna ! Ayukarma prI bAMdhe ke puruSa ke napuMsaka ? gautama ! traNe mATe bhajana. strI puraSa, napuMsaka nathI te na bAMdhe. bhagavan! jJAnAvaraNIya karma saMyata asaMta, saMyad-saMyata ke nosaMyata nosiyata nosaMyatAsaMyata, temAM koNa bAMdhe ? gautama saMvata kadAcIta bAMdhe 2 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 ke na bAMdhe. asaMyata bAMdhe. saMyatAsaMyata bAMdhe. nosaMyata noasaMyata nosaMyatAsaMyata na bAMdhe. e rIte Ayu sivAyanI sAte jaNavI. Ayu nIconA traNane bhajanA. uparanA na bAMdhe. -- bhagavana! jJAnAvaraNIya karma, samyagRSTi bAMdhe, miyAdeSTi bAMdhe ke sAmyamizrAdeSTi ? gautama! samyagurdaSTi kadAca bAMdhe ke na bAMdhe. bAkInA be bAMdhe. e rIte Ayu sivAya sAte bAMdhe. Ayu pahelA bene bhajanA. samyagRmidhyAdeSTi na bAMdhe. jJAnAvaraNIya zuM saMjJI bAMdhe ke asaMjJI ke nosaMjJInoasaMjJI bAMdhe ? gautama! pahelA traNane bhajanA, cothA na bAMdhe. e rIte vedanIya vajIne sAte jANavI. vedanIya pahelA traNa bAMdhe, coyAne bhajanA. jJAnAvaraNIya karma, patio, apayato, nopayatanopayatAmAM koNa bAMdhe? gautama prayatAne bhajanA, apayato bAMdhe, noyato-noayatio na bAMdhe. e rIte Ayu vajIne sAta jANavI. A pahelA be bAMdhe, trIjA na bAMdhe. jJAnAvaraNIya karma, bhASaka bAMdhe ke bhASakara gautamAM baMne bhajanAo. e rIte vedanIya vajIne sAte jaNavI. vedanIya, bhASaka bAMdhe, bhAvakane bhajanA. * * inAvaraNIya parid bAMdhe, aparita bAMdhe ke noparittano aparigna bAMdhe? gautamAM patti bhajanAo, aparita bAMdhe, noparitta noaparitta na bAMdhe. e rIte Ayane vajIne sAte karmapakRti jANavI. Ayu, pahelA be ne bhajanA trIjA na bAMdhe. jJAnAvaraNIyakarma pratIjJAnI cAvata kevalajJAnImAM koNa bAMdhe ? gautama! pahelA cArane bhajanA kevalajJAnI na bAMdhe. e rIte vedanIya vajIne sAte jANavI. pahelA cAra vedanIya bAMdhe, pAMcamAne bhajana. * * IInAvaraNIya karma, mati ajJAnI-zruta ajJAnI-vibhaMga jJAnImAMthI koNa bAMdhe ? gautama ! traNe. bAMdhe. Ayu vajIne sAte paNa bAMdhe. - jJAnAvaraNIya karma, manoyogI-vacanayogI-kAyayogI ane ayogImAMthI koNa bAMdhe. gautama! pahelAM traNane bhajanA, ayogI na bAMdhe. e rIte vedanIya vajIne. pahelA traNa vedanIya bAMdhe, ayogI nahIM jJAnAvaraNIya sAkAropayukta bAMdhe ke anAkAropayukta? gautama! AThe karma bhajanAe. * * jJAnAvaraNIya AhAra bAMdhe ke aNAhAraka ? gautama ! baMnene bhajanA. AhAkane Ayu bhajanAe, ahAhAka na bAMdhe. -- jJAnAvaraNIya karma sUkSma jIva bAMdhe, bhAdara bAMdhe ke nosUkSmano bhAdara ? gautama / sUmo bAMdhe, bAdarane bhajanA, nosUkSmano bAdara na bAMdhe. e rIte Ayu vajIne sAte bAMdhe. sUma ane bAdarane AyunI bhajanA, nosUmanobhAdara na bAMdhe. jJAnAvaraNIya carima bAMdhe ke acarima ? AThe bhajanAo. * vivecana-284 :- [ sUjhanI ghaNI vRtti sUjha-38mAM mudraka ke prakAzakanI bhUlathI chapAI che, ame tyAM ja noMdhI che, te tyAM jovI.] trIdvAra * vedanA udayathI rahita 'na bI, na puraSa, na napuMsaka' kahevAya. te
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/3/284 94 anivRtti bAdara saMparAyAdi guNa ThANe hoya che. cha ke sAtanA baMdhaka hovAthI tene jJAnAvaraNIyanA baMdhaka kahyA. upazAMta mohAdivALA ekavidha baMdhaka che. mATe kahyuM - kadAca bAMdhe, kadAca na bAMdhe. - umAIIR - temAM vItarAga jJAnAvaraNa na bAMdhe, rAgI bAMdhe, mATe bhajanA kahyuM. anAhArakamAM kevalI na bAMdhe, vigrahagatiprApta bAMdhe. tethI tene paNa bhajanA. - - ayogI sivAya badhAM vedanIya bAMdhe. anAhArakamAM vigrahagati prApta ane samudyAtagata kevalI bAMdhe, yogI ane siddho na bAMdhe, mATe bhajanA. - - AyubaMghakALe ja Ayu bAMdhe, anyadA na bAMdhe tevI bhajanA. anAhAraka Ayu na bAMdhe. mUksa - vItarAga bAdaro jJAnAvaraNanA baMdhaka che. sarAga bAdarane bhajanA, siddho na bAMdhe. - x - baMdha kALe bAMdhe, anyadA na bAMdhe, mATe bhajanA. - - 4rama - jeno chello bhava hoya to carama. jene tema nathI, te carama. siddhane acarama kahevA. temAM carama yathAyoga AThe paNa bAMdhe, ayogI na bAMdhe, mATe bhajanA. acarama saMsArI che, te AThe paNa bAMdhe. siddho na bAMdhe, mATe bhajanA. * sUtra-285 - bhagavAna strIvedaka, puruSavedaka, napuMsakavedaka, vedaka jIvomAM alabahuta ? gautama ! sauthI thoDAM puruSavedako che, prIvedaka saMkhyAtaguNa, Avedaka anaMtagaNo, napuMsaka vedaka anaMtagaNAM che. e badhAM padonuM alAbahuva kahevuM. yAvatu sauthI thoDAM cacami che, carima anaMtagaNAM che. bhagavana ! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-285 - have alAbahaQdvAra - deva, manuSya, tiryacapuruSo karatAM temanI strIo anukrame mIza vadhAre 32-gaNI, 27-vadhAre ra3 gaNI, 3 vaghAre traNa gaNI che. anivRtibAdara saMparAyAdi ane siddho avedaka che, te anaMta hovAthI, prIvedakathI anaMguNa che. anaMtakAyiko siddha karatAM anaMtaguNa hovAthI napuMsako anaMtaguNa che. * * pUrvokta saMyatathI caramAMta sudhInA cauda dvAronuM alAbahatva, tenA bhedanI apekSAe kahevuM. - X - X - prajJApanA sUtrAnusAra A alabahuta jANavuM. zataka-6, uddezo-4-sapadezaka' che. - X - X - X - X - uddezA-1-mAM jIvo niryA. tene ja bIjI rIte nirUpe che. * sUtra-286,283 - bhagavAna ! jIva kAlAdezANI sapadeza ke Apadeza ? gautama niyamA sapadeza. -- bhagavana! nairayika, kAlAdezathI sapadeza ke Apadeza ? gautama ! kadAca sapadeza, kadAca apadeza. e rIte siddha paryA. bhagavana! jIvo? - x - gautamAM niyamA sapadeza. bhagavanA nairayiko - x * ? gautamAM (1) badhAM paNa sapadeza hoya. (2) ghaNAM sapadeza, eka "padeza. (3) bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 ghaNAM sapadeza, ghaNAM apadeza. ema nitakumAra sudhI jANatuM. * * pRvIkAyiko - 4 - ? gautamAM sapadeza paNa hoya, Apadeza paNa hoya. e rIte vanaspatikAyika sudhI. bAkInA nairayiko mAphaka jANavA yAvat siddha sudhI kahevuM jIva ane ekendriyo sivAya AhApho mATe traNa bhaMga. jIva, ekendriyo sivAya anAhAka mATe cha bhaMga kahe - (1) sapadeza, (2) Apadeza, (3) koI sapadeza, koI apadeza, 4) koI sapadeza, ghaNAM apadeza, (5) ghaNAM sapadeza, koI pradeza, (6) ghaNAM sapadeza, ghaNAM apadeza. siddhone traNa bhaMga. bhavasiddhika, abhavasiddhika sAmAnya jIvo jevA jANavA. nobhavasiddhidakano abhavasiddhika - siddhomAM traNa bhaMga. saMjJImAM jIvAdi traNa bhaMga, asaMtImAM ekendriyavajIne traNa bhaMga. nairayika, deva, manuSyamAM cha bhaMga. nosaMfIno saMjJI jIva, manuSya ane siddhomAM traNa bhaMga. vecAvALA sAmAnya jIva mAphaka. AhAka jIvo mAphaka kRNa-nIla-nkApotalecAvALA jANavA. vizeSa e ke jene je vezyA hoya te kahevI. tejalezyAmAM jIvAdi traNa bhaMga, vizeSa e ke pRthvI-artha-qnatikAsikamAM cha bhaMga che. paI-zukla legyAmAM anAdiaudhika maNa bhaMga. alesa-jId, siddhomAM traNa bhaMga. manuSyomAM cha bhaMga. samyagRSTimAM anAdi traNa bhaMga. vikalaeNndriyomAM cha bhaMga. mizrAdeSTimAM ekendriya vajIne traNa bhaMga, samyagRmithyASTimAM cha bhaMga. saMyatomAM jIvAdika traNa bhaMga. asaMyatamAM ekendriyavajIne maNa bhaMga. saMyatA saMyatamAM jIvAdika traNa bhaMga. nosaMyata noasaMyatano saMyatAsaMyata-jIva, siddhomAM traNa bhaMga. saMkaSAyomAM jIvAdi traNa bhaMga. ekendriyo abhaMgaka. krodhakamANImAM jIva, ekendriya vajIne traNa bhaMga devomAM cha bhaMga. mAna, mAyAkalAmImAM jIva, ekendriya laIne traNa bhaMga. nairayika, devomAM cha bhaMga. lobhakaSAyImAM jIva, ekendriya vajIne traNa bhaMga nairayikomAM cha bhaMga. karAcImAM jIva, manuSya, siddhomAM traNa bhaMga. audhikajJAnamAM, mati-zrutajJAnamAM jIvAdika traNa bhaMga. vikalendriyamAM cha bhaMga. avadhi-mana:paryavaskevalajJAnamAM jIvAdi traNa bhaMga. odhika ajJAna mati-sutajJAnamAM ekendriya jIne praNa bhaMga, vibhaMga jJAnamAM jIvAdika kaNa bhaMga. sayogIne odhikavatu jANavA. mana-vacana-kAya sonImAM jIvAdi kaNa bhaMga, vizeSa e ke ekendriyo kAyayogI che, te abhaMgaka che. ayogI, lesIvata jANavA. sAkAra-anAkAra upayogavALAmAM jIva, ekendriya vajIne traNa bhaMga savedakane sakaSAyIvatuM jANavA. strI-puruSa-napuMsaka vedakomAM jIvAdi traNa bhaMga, vizeSa e ke napuMsakavedamAM ekendriyo abhaMgaka che. Avedakane akaSAyIvatuM jANavA. azarIrIne audhikavata jANaa. audArika, vaikriyArIrImAM jIva, ekendriya vajIne traNa bhaMga. AhArakazArIrImAM jIva, manuSyamAM cha bhaMga. vaijasa, kAmaNa
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-[4/286,287 Ech zarIrI audhikavat. azarIrI-jIva, siddhanA traNa bhaMga. AhAra-zarIra-Indriya-AnapANa paryAptimAM jIva, ekendriya varjIne traNa bhaMga. bhASA-mana:paryAptine saMvat jANavA. AhAraka paryAptihitane anAhAvat jANavA. zarIra-Indriya-pANa paryAptimAM jIva, ekendriya varjIne traNa bhaMga. bhairayika, deva, manuSyomAM cha bhaMga. bhASA-mana patimAM jIvAdika traNa bhaMga. nairayika, deva, manuSyomAM cha bhAMgA jANavA. [27] sapadezo, AhAraka, bhavya, saMjJI, lezyA, dRSTi, saMyata, kaSAya, jJAna, yoga, upayoga, veda, zarIra, pApti * vivecana-286,287 : nAnAdemeLa - kALane AzrIne. padma - sAvibhAga. anAdipaNAthI jIvanI anaMta samaya sthitithI pradezatA che. eka samaya sthitika te apradeza. hrayAdi sthitika te pradeza. - 4 - prathama samayotpanna nAka, te apradeza. hrayAdi samayotpanna te sapradeza. tethI koI sapradeza, koI apradeza kahyuM. e rIte jIvathI siddha sudhI 26 daMDakamAM kALathI sapradezatvAdi vicAryu. have teno bahutva vicAra - upapAta, virahakALe pUrvotpanna jIvo asaMkhyAta hovAthI badhAM sapradeza hoya. pUrvotpanna madhye eka paNa bIjo nAska upaje to te prathama samayotpannatvathI pradeza che. bAkInA hrayAdi samayotpannatvathI pradeza kahevAya. jyAre ghaNAM jIvo utpardhamAna hoya to sApradezA ane apradezA. pUrvotpanna ane utpardhamAna ekendriyo ghaNAM hovAthI rasapradezA paNa, apradezA paNa kahyuM. jema traNa abhilApathI nAsko kahyA, tema bAkInA beIndriyAdithI siddha sudhInA jANavA, kemake te badhAne virahanA sadbhAvathI ekAdinI utpatti che. e pramANe AhAska, anAhAraka zabdathI vizeSita jIvonA ekavacana ane bahuvacanathI ema be daMDako kahevA. * x - x - temAM vigraha ke kevali samudghAtamAM anAhAka thaI pharI AhAraka bane tyAre pahelA samaye apradezAdi che. e pramANe badhAM AdibhAvamAM ekatva, anAdimAM sapradeza che. - x - 4 - AhArakatvamAM rahelA ghaNAM jIvothI pradezatva, vigrahagati pachI prathama samaya AhArakatvathI temanuM apradezatva che. mATe baMne kahyA. e rIte pRthvI Adi kahevA. e rIte pRthvI Adi kahevA. nArakAdi traNa vikalpathI kahevA - 4 - x - jIva ane ekendriya varjIne traNa bhaMgo kahevA. anAhArakatvathI siddha pada na kahevuM. anAhAskanA be daMDakane e rIte anusaravA. temAM vigraha-gati prApta, samudghAta kevalI, ayogI, siddha badhAM anAhAraka che. te badhAM prathama samaye pradeza ane dvitIyAdi samaye pradeza kahevAya. bahupaNAnA daMDakamAM vizeSa kahe che - jIva padamAM, ekendriya padamAM keTalAMka sapradeza, keTalAka apradeza evo eka bhaMga thaze. kemake te baMnemAM vigrahagati prApta sapradeza ane apradeza jIvo lAbhe che nairayika ane beIndriyAdino utpAda thoDo che. 36 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 temAM eka, be Adi anAhAsko hovAthI cha bhaMgo che. temAM be bhAMgA bahuvacanAMta ane cAra ekavacana-bahuvacana saMyogathI che. kemake ahIM bahupaNAno adhikAra che. mATe ekavacana nathI. siddhamAM traNa bhaMga che, pradezapada bahuvacanavALu ja hoya. - 4 - bhavya, abhavya niyamathI sapradeza, nAkAdi sapradeza ke pradeza, ghaNAM jIvo sapradeza ja hoya, nArakAdi traNa bhaMgavALA che. ekendriyo sapadeza, apradeza hoya te eka bhaMga. siddhone bhavyAbhavya vizeSaNa na hoya. mATe te na kahyuM. 'na bhavya na abhavya' vizeSaNavALAnA be daMDaka che - 4 - mAtra temAM jIvapada, siddhapada ja kahevA. nAkAdi padone nobhavya noabhavya vizeSaNa nathI. pRthakatva daMDakamAM pUrvokta traNa bhaMga levA. saMjJIomAM je be daMDaka che, temAM bIjA daMDakamAM jIvAdipadomAM traNa bhaMga che. temAM saMjJI jIvo kALathI sapradeza che. paNa utpAda viraha pachI eka jIvanI utpattimAM prathamapaNAmAM sapradezo, apradeza thAya. ghaNAMnI utpattinI prathamatAmAM sapradezo, pradezo thAya. e rIte traNa bhaMga che. e pramANe badhAM padomAM jANavuM. mAtra temAM ekendriya, vikalendriya ane siddha pado na kahevA. kemake temAM saMjJI vizeSaNano abhAva che asaMjJImAM bIjA daMDakamAM pRthvI Adi pado choDIne traNa bhaMga kahevA. pRthvI Adi padomAM pradezA-apradezA e eka ja bhaMga kahevo, kemake temAM ghaNAM jIvonI utpatti saMbhave che, tethI apradezatvanuM bahutva che nairayikothI vyaMtara sudhI saMjJInuM paNa asaMjJItva jANavuM. kemake temAM aneka asaMjJIjIvo maraNa pAmIne utpanna thAya che - x - x - jyotiSka, vaimAniko, siddho na kahevA, kemake temAM asaMjJItva na saMbhave. 'nosaMjJI noasaMjJI'nA bIjA daMDakamAM jIva, manuSya, siddha padamAM uktarUpa traNa bhAMgA che. kemake temAM ghaNAM avasthito lAbhe che ane utpardhamAna ekAdino saMbhava che. vairayikAdine nosaMjJI noasaMjJI vizeSaNa na ghaTe. - - salezyanA be daMDakamAM audhika daMDavat jIva, nAkAdi kahevA. kemake jIvatva mAphaka salezyapaNuM paNa anAdi che. - 4 - mAtra temAM siddha pada na kahevuM. kemake siddho alezya che. kRSNAdi traNa lezyAvALA jIvo ane nairayikonA pratyekanA be daMDaka AhAka jIvAdi mAphaka upayogapUrvaka kahevA. mAtra je jIva, nAska Adine e lezmA hoya te kahevI. A lezmA jyotika, vaimAnikane na hoya. - 4 - tejolezyAnA bIjA daMDakamAM jIvAdipadomAM te ja traNa bhaMgo che. pRthvI, ap, vanaspatimAM cha bhaMgo kahevA. kemake AmAM tejolezyA ekAda devo pUrvotpanna ane utpadhamAna hoya, teo lAbhe che, tethI sapradeza ane pradezanuM ekatva-bahutva saMbhave che. ahIM nAraka, teu, vAyu, vikalendriya, siddha pado na kahevA, temane tejolezyAno abhAva che. padma-zula lezyAnA bIjA daMDakamAM jIvAdi padomAM te ja traNa bhaMgo kahevA. ahIM paMcendriya tiryaMca, manuSya, vaimAnika pado ja kahevA. kemake bIjAne te lezyA na hoya, alekSyamAM jIva, manuSya, siddho ja kahevA, bIjAne teno saMbhava nathI. temAM jIva ane siddhanA traNa bhaMga, manuSyomAM cha bhaMgo che. - X - X -
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-4/286,287 samyagu daSTinA be daMDakamAM samyagdarzana prAptinA prathama samaye apradezad, dvitIyAdimAM sapadezava. temAM bIjA daMDakamAM jIvAdi padomAM traNa bhaMga. vikalendriyamAM cha bhaMga jANavA. kemake teomAM pUrvotpanna ane utpadhamAna ekAdi sAsvAdana samyagurdaSTi lAbhe che, tethI sapradezava-apradezatvamAM ekava-bahatva saMbhava che. ahIM rokendriyapada na kahevA, kemake teomAM samyagadarzanano abhAva che. mithyAdeSTinA bIjA daMDakamAM jIvAdi padamAM traNa bhaMga che. kemake mithyAtva pratipanna ghaNA che, samyakavaEze ekAdino saMbhava che kendriyomAM sapadezoapradeza eka ja bhaMga che. *x - ahIM siddho na kahevA kemake teomAM mithyAtvano abhAva che -: samidhyAdeSTi paNAne pAmelA ane pAmatA ekAdi jIvo paNa hoya mATe temAM cha aMgo che. ahIM ekendriya, vilendriya, siddha padone na kahevA, temane na saMbhave. 'sayatajIva padomAM traNa bhaMga, kemake saMyamane pAmelAM ghaNAM ane pAmato ekAdi jIva hoya. A jIvapada, manuSyapadamAM ja kahevuM. bIje saMyatatvano abhAva che. 'asaMyata'paNuM pAmelA ghaNAM, saMyatava thakI paDela ekAda jIva hoya tethI traNa bhaMga. ekendriyane eka ja bhaMga. siddha padano ahIM asaMbhava che. * * saMyatA saMyatanA bahatva daMDakamAM dezaviratine pAmelA ghaNAM ane pAmatA ekAdi jIva hoya mATe traNa bhaMga saMbhave che. ahIM jIva, paMcendriya tiryaca, manuSyapada ja kahevA. bIjAne teno saMbhava nathI. nosaMyata noasaMyatamAM jIva, siddha kahevA. sakaSAyI sadA avasthita hovAthI sapadezA e eka bhaMga. upazama zreNIthI paDatA hovAthI sakaSAyatvane ekAdi jIva pAme che mATe saMpradezo ane pradeza, tethI sapradezo-apradezo e be bhaMga bIjA kahevA. nairayikAdimAM traNa bhAMgA pratIta ja che. ekendriyone abhaMgaka kahyA, kemake ghaNAM bhaMgano abhAva te abhaMgaka artha che, ahIM sapradeza-apradeza eka ja bhaMga che. * x - siddho akaSAyI hovAthI ahIM na kahevA. krodha kapAyInA bIjA deDakamAM jIvapada ane pRthvI yAdi padomAM sapadezo ane padezo e eka bhaMga. bAkInAne traNa bhaMga che. sakaSAyInI jema krodhakaSAyI jIve padamAM traNa bhaMga kema na kahyA? ahIM mAna-mAyA-lobhathI nivRta, paNa krodhane pAmela ghaNAM jIvo hoya che. kemake pratyeke krodhakaSAyInI sazi anaMta che. * x * deva padomAM tere daMDakamAM cha aMgo kahevA, teomAM krodhodamInuM anAva hovAthI ekava, bahatvathI sapadezava, apradezavano saMbhava che. mAna, mAyA kaSAyIne bIjA daMDakamAM - bairayika ane devomAM mAna ane mAyAnA udayavALA thoDA ja hoya che, pUrvokata nyAyathI temAM cha bhaMga thAya. lobhakapAyInI bhAvanA koi sagavata karavI. lobhodayavALA nairayika apa hovAthI cha bhaMgo. -x- devo lobha pracura che, nairayiko krodha pracura che. kapAyInA bIjA daMDakamAM jIva, manuSya, siddha padomAM traNa bhaMgo che, bIjAno saMbhava nathI. matyAdinA bhedathI avizeSita te audhikajJAna. temAM tathA mati-vRta jJAnamAM bahatva daMDakamAM, jIvAdi padomAM traNa bhaMga. temAM odhika jJAnI, mati-zrutajJAnIo sadA avasthitavavI padezA hoya, tethI 'sapradeza' eka bhaMga. mithyAjJAnathI tivartI, mAtra 38 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 matyAdijJAna pAmatA tathA mati, kRta ajJAnathI nivartatA ane mati-zratane pAmatA ekAdi jIvo hoya, tethI sapadezo ane pradeza tathA sapadezo, pradezo e be, ema traNa bhaMga. vikalaeNndriyamAM sAsvAdana samyakatvathI matijJAnavALA ekAdi jIva saMbhave mATe cha bhaMga. ahIM yathAyoga pRthvI Adi jIvo ane didho na kahevA, kemake teono asaMbhava che e pramANe avadhi AdimAM traNa bhaMga, temAM ekendriya, vikasendriya ane siddho na kahevA. mana:paryAyamAM jIvo ane manuSyo kahesvA. kevala daMDakamAM jIva, siddha, manuyo kahevA. - x - sAmAnya jJAnamAM, mazrita jJAnamAM jIvAdimAM traNa bhaMga. teo sadA avasthita hovAthI 'sapradezo" eka bhaMga. jJAnane mUkIne mati jJAnAdipaNe pariName che. tyAre ekAdinA saMbhavathI saMpradezo ane sTApadeza Adi bIjA be bhaMga. pRthvI AdimAM eka ja bhaMga. ahIM traNe ajJAnamAM siddho na kahevA. vibhaMgamAM jIvAdimAM traNa bhaMga. ahIM ekendriya, vikalaeNndriya, siddho na levA. odhika jIvAdi mAphaka jIvAdi be daMDakamAM sayogI kahevA. sayogI niyamo sapradeza. nArakAdi saMpradeza ke apradeza. ghaNAM jIvo sapradeza che. nAkAdi traNa bhaMgavALA che. ekendriyo trIjA bhAMgAvALA che ahIM siddha pada na kahevuM. manathI. - saMjJI, vALyo - ekendriya sivAya, vAyoff - badhAM ekendriyAdi. e jIvAdimAM traNa bhaMga. - x * vizeSa e ke kAyayogIekendriyomAM sapadezo-apradezo eka ja bhaMga. A traNe yoganA daMDakamAM jIvAdi yathAsaMbhava kahevA, siddho na kahevA. yogInI vaktavyatA alezya mAphaka jANavI. bIjA daMDakamAM ayogImAM jIva ane siddha padamAM traNa bhaMga. manuSyomAM cha bhaMga. sAkAra, anAkAra upayogavALA nairayikAdimAM traNa bhaMga. jIva, pRthvI padamAM eka ja bhaMga, - x - siddhone eka samayopayogipaNuM che to paNa baMne upayoganI prApti asakRtuM ane samRt hovAthI sapradeza ane pradezava jANavuM. * x - teone sakRta, asakRtathI traNa bhaMga thAya. anAkAropayogamAM paNa sakRta, asakRtu ane ubhaya prAptine AzrIne traNa bhaMga. * sakaSAyInI jema savedaka jANavA. kemake vedavALAone paNa jIvAdi padamAM traNa bhaMga, ekendriyomAM eka bhaMga thAya che veda pAmelAne tathA zreNi bhaMza bAda vedane pAmatA ekAdi jIvane apekSI traNa bhaMga jANavA. - x * napuMsaka vedamAM bane daMDakamAM ekendriyomAM eka ja bhaMga jANavo. strI, puruSa daMDakamAM deva, paMcendriya tiryaMca ane manuSyo ja kahevA, napuMsakamAM devone varjavA. * * avedakane kaSAyIvatu jANaLA. jIva, manuSya, siddhamAM traNa bhaMga kahevA. audhika mAphaka sazarIrI kahevA, jIva pradezamAM sapadezava ja kahevuM. nairayikAdimAM traNa bhaMga kahevA. - - audArikAdi zarIrImAM jIvapada, ekendriyapadamAM bahatvamAM trIjo bhaMga thAya che -x * x * bAkInAnA traNa bhaMga thAya kemake temAM pratipakSo ghaNAM maLe che. tathA audArika ane vaikriyane choDIne audArika, vaikriyane pAmatA ekAdi jIvo maLe che. audArikamAM nairayiko ane devo na kahevA. vaikriyamAM pRthvI, pANI, agni,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-[4/286,287 E vanaspati ane vikalendriyo na kahevA. ekendriyamAM trIjo bhaMga vAyunI vaikriya kriyAthI kahyo che. paMcendriya tiryaMco, manuSyo vaikriyalabdhivALA thoDA che, to paNa teomAM traNa bhaMga che. - x - AhArakazarIrImAM jIva ane manuSyamAM cha bhaMgo jANavA, kemake teo alpa che. - - taijasa, kAryaNa zarIrane AzrIne jIvAdi kahevA. temAM audhika jIvo sapradezo ja kahevA, kemake taijasAdino saMyoga anAdina che. nAkAdi traNa bhaMgavALA che. ekendriyone trIjo bhaMga che. A zarIrAdi daMDakamAM siddha pada na kahevuM. pradezAditvapaNe kahevA yogya azarIrI jIvAdimAM, jIvapadamAM, siddha padamAM traNa bhaMga kahevA. AhAra paryAptimAM jIva ane pRthvI Adi padomAM ghaNAM jIvo che, 5ryApti tajI paryApti bhAvane pAmatAM paNa ghaNAM che, mATe eka ja bhaMga jANavo. bAkInA jIvomAM traNa bhaMga jANavA. bhASA, mana paryAptAne bahuzruta abhimata koI kAraNathI ekatvarUpe kahela che. tene saMDvI jIvo vat jANavA. ahIM paMcendriyo ja kahevA. - x - paryApti svarUpa [TuMkamAM] - je karaNathI AtmA khAdhela AhAra pacAvavA samartha thAya, te karaNa niSpatti te AhAra paryApti. - 4 - jIva je karaNa dvArA audArikAdi zarIrane yogya dravyo grahaNa karIne te dravyone audAkiAdi bhAve pariNamAve, te karaNanI niSpatti te zarIsparyApti. je karaNa dvArA sparzAdi Indriyone yogya dravyo grahaNa karIne potAnA viSayo jANavA samartha thAya che, te karaNanI niSpattite Indriya paryApti. je karaNathI AnaprANa yogya dravyone avalaMbI, te dravyone AnaprANapaNe bahAra kADhavA samartha thAya te AnaprANa paryApti. je karaNa dvArA satyAdi bhASAne yogya dravyone avalaMbI. - 4 - bhASAnA nisarjanamAM samartha thAya te karaNanI niSpatti. te bhASA paryApti. je karaNa dvArA AtmA manana karavA samartha thAya te karaNanI niSpatti te mana:paryApti. - - ahIM jIva pada, pRthvIpadamAM eka ja bhaMga kahevo - 4 - bAkInA jIvomAM pUrvokta cha bhaMgo kahevA. - 4 - zarIra aparyAptimAM jIva ane ekendriyano eka ja bhaMga kahevo, bIje traNa bhaMga kahevA. - 4 - nAka, deva, manuSyomAM cha bhaMga jANavA. bhASA ane manaparyApti - apiiptamAM jeone bhASA ane mananI yogyatA hoya to paNa asiddhi hoya tevA mAtra paMcendriyo ja che. jeone A paryAptino abhAva hoya, teomAM ekendriyo paNa hovA joIe. te hoya to jIvapade mAtra trIjo bhaMga thAya, paNa tema nathI. sUtrakAra kahe che - jIvAdinA traNa bhaMgo kahevA. tAtparya e ke je jIvone janmathI bhASA ane mananI yogyatA hoya paNa tenI asiddhi hoya te ja jIvo ahIM aparyAptithI aparyApta kahevA, temAM jIvo ane paMcendriyo Ave - x - vairayika, deva, manuSyane cha bhaMga kahevA - x - ahIM siddha pada na kahevuM. pUrvokta dvAranI saMgraha gAthA kahe che - sapraveza - kALathI jIvo padezA ane pradezA che. bArA - te rIte AhAraka ane anAhAra, vivA - bhavya, abhavya, ubhaya niSedhavALA. sanni - saMjJI, asaMjJI ane baMnenA niSedhavALA. tema - salezyA, kRSNAdi lezyA, alezyA. viklRi - samyak dRDhyAdi traNa. saMvata - saMyata, asaMya, mizra. bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 sAya - krodhAdi kaSAyavALA, akaSAyI. ityAdi - 4 - jIva adhikArathI kahe che * sUtra-288 thI 290 : [28] bhagavan ! jIvo pratyAkhyAnI, apratyAkhyAnI ke pratyAkhyAnaapratyAkhyAnI ? gautama ! traNe hoya - sarva jIvo mATe pRcchA-gautama ! nairayiko pratyAkhyAnI che yAvat caturindriya. bIjA beno niSedha karyo. paMcendriya tiryaMcayoniko pratyAkhyAnI nathI paNa bIjA be bhaMga hoya. manuSyone traNe bhaMga hoya. bAkInA jIvo nairasikavat kahevA. bhagavan ! jIvo pratyAkhyAnane jANe ? patyAkhyAnane jANe ? pratyAkhyAnA pratyAkhyAnane jANe ? gautama ! paMcendriyo traNene jANe. bAkInA paccakkhANAdi traNene na jANe. 80 bhagavan ! jIvo, pratyAkhyAna kare ?, apavyAkhyAna kare ? pratyAkhyAnAMpratyAkhyAna kare? audhika pramANe jANavuM. * - bhagavan ! jIvo, pratyAkhyAnaapratyAkhyAna ke pratyAkhyAnApatyAkhyAnathI nirvartita AyuvALA che ? gautama ! jIvo ane vaimAniko pratyAkhyAna nivartita Adi traNe vALA che bAkI apratyAkhyA nivartitAyu che. [28] pratyAkhyAna, jANe, kare, AyunivRtti, pradeza uddezAmAM cAra daMDako che - - [20] bhagavan ! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-288 thI 290 : padmavavALI - sarva vita, apannavALi - avita, trIjA te dezavita. pratyAkhyAna, dezapratyAkhyAnano niSedha che. kemake nairayikAdi avita che. pratyAkhyAna tenA jJAnathI thAya, mATe jJAnasUtra. temAM nAka Adi daMDakokta paMcendriyo, samanaska hovAthI, samyagdaSTipaNuM hoya to jJaparijJAthI pratyAkhyAnAdi traNane jANe. ekendriya, vikalendriyo na jANe. pratyAkhyAna karavAthI thAya, mATe karaNa sUtra. pratyAkhyAna AyubaMdhano hetu paNa che, mATe AyusUtra. jIvapadamAM jIvo pratyAkhyAnAdi traNe vaDe nibaddha AyuvALA kahevA. vaimAniko paNa temaja che. bAkInA apratyAkhyAna nivRttAyu che. - x - pratyAkhyAnane mATe eka daMDaka che. bIjA traNa che. che zataka-6, uddezo-5-'tamaskAya' -- * - * -- * - * -- 0 sapradezA jIvo kahyA. have sapradeza evA tamaskAya kahe che - * sUtra-291 : bhagavan ! A tamaskAya zuM che ? pRthvI ke prANI tamaskAya kahevAya ? gautama ! pRthvI na kahevAya, paNa pANI 'tamaskAya' kahevAya. ema kema ? gautama ! keTaloka pRthvIkAya zubha che, dezane prakAzita kare che, keTaloka pRthvIkAya prakAzita nathI karato, tethI ema kahyuM - - bhagavan ! tamaskAyanA Adi ane aMta kyAM che ? gautama ! jaMbudvIpanI bahAra tichAM asaMkhya dvIpa samudra pachI aruNavaradvIpanI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/5/291 bAhya vedikAMtathI aruNodaya samudramAM 42,000 yojana gayA pachI uparitana jahAMtathI eka pradeza zreNie A samaskAya utpanna thaI, 11 yojana UMco jaI, tyAMthI ticha vistAra pAmato sIMdhamAdi cara kone AcchAdIne uMce bahAloka ko riTa vimAnanA prataTa sudhI saMprApta thAya che, tyAM teno aMta che. bhagavana ! tamaskAya kevA prakAre che ? gautama ! nIce koDIyA AkAre, upara kukaDAnA pAMjarAnA AkAre saMsthita che - - bhagavan! tamaskAyano virkama ane parikSepa keTalo che ? gautama! tamaskAya be bhede - saMkhyAta vistRta asaMkhyAta vistRta saMkhyAta che, te vistArathI saMkhyAta yojana, parikSepathI asaMkhyAta yaujana che. asaMkhyAta vistRta che, te baMnethI asaMkhyAta yojana che - bhagavana ! tamakAya keTalo moTo che ? gautama! savadvIpa-nsamudronI madasAvatyiMtara jaMbudvIpa nAme dvIpa cAvatu parikSepa vaDe kahyo che. koI moTI RddhivALo yAvatuM mahAnubhAva deva "A cAlyo' ema karIne traNa capaTI vagADatA ra1-vAra te saMpUrNa jaMbUdvIpane pharIne zIgha Ave, te deva, tenI utkRSTa ane varAvALI yAvatuM devagati vaDe jato jato yAvatuM eka, be ke traNa dina cAle, uSTa cha mAsa cAle, to koI namaskAya sudhI pahoMce ane koI samaskAya sudhI na pahoMce, he gautama! tamaskAya eTalo moTo che.. bhagavAna ! tamakAmAM ghara ke gRhApaNa che ? te artha yogya nathI. * * bhagavan! tamaskAyamAM gAma cAvata saMniveza che ? te arNa yogya nathI. * * bhagavAna ! tamakAryamAM udara megha saMveda, samUrchA ke saMvarSe 7 - hA, tema thAya. * : bhagavana! zuM tene deva ke asura ke nAga kare che? gautama / deva paNa kare, asura ke nAga paNa kare. * - bhagavana! tamaskAyamAM bhAdara svanita zabda ke bAdara vijaLI che? hA, che - bhagavan! tene devAdi kare? - traNe paNa kare. ** bhagavAna ! tamaskAyamAM bAdara pRthvI ke agnikAya che? nA, te artha yogya nathI, vigrahagati prApta sivAya jANatuM. bhagavana ! tamAyamAM caMdra, sUrya, grahagaNa, nakSatra, tArA che ? te artha yogya nathI, paNa tenI paDakhe che. * - bhagavana! tamakAmAM caMdraprabhA ke sUryapabhA che ? te artha yogya nathI. paNa kA[SaNikA che. bhagavat ! tamakAno varNa kevo che ? gautama! kALo, kALI kAMtivALo, gaMbhIra, roma hAjanaka, bhIma, utAsanaka, paramakRSNa varNano kahyo che keTalAMka deva paNa tene joIne kSobha pAme. kadAca koI temAM praveze, to pachI zIgha, varita jaldI tene ullaMghI jAya. bhagavAna ! tamaskAyanA keTalA nAma che? gautama ! 13, te A - tama, namaskAya, aMdhakAra, mahAMkAra, lokAMdhakAra, lokamiya, devAMdhakAra, devatamitra, devAraNa, devabhUha, devaparigha, devapatikSobha, aruNodayamudra. bhagavanA maskAya, pRpI-pANI-jIva ke pudagala pariNAma che ? gautama ! pRthvI pariNAma nathI. pANI-jIva-yugala traNe pariNAma che. bhagavA namaskAyamI 10/6] bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 sarve prANa, bhUta, ava, satva pRthvI yAvat prasakAyikapaNe pUrve upasyA che ? hA, gautama ! aneka vAra ke anaMtavAra pUrve utpanna thayA che. paNa bhAdaravRtI ke anipaNe utpanna thayA nathI. * vivecana-291 : tama pudgalonI rAzi, te tamakAya. teno koI niyata skaMdha ja ahIM vivakSita che. te pRthvI ke pANInI rajano DaMdha hoya, kemake bIjo skaMdha tenA jevo hoto nathI. * x * pRthvIkAyamAM koI bhAsvara hoya, te vivakSita kSetrane prakAze che, koI pRthvIkAya aMdha pattharavatu prakAzato nathI. apakAyano apakAzaka che. tamaskAya sarvathA prakAzaka hovAthI akAya pariNAmavata ja che. upara-nIce eka ja pradeza che te eka pradezikA zreNi, te zreNi-samabhitipaNe che - X - X - tamaskAya tibakAkAre jala jIvarUpa che. tamaskAyanI vistIrNatA saMbaMdhe have pachI kaheze. prajJApakanA AlekhyamAM AlekhelAM aruNa samudrAdinuM adhikaraNapaNuM darzAvavA 'adho' ityAdi kahyuM che. tamaskAyano nIceno AkAra zarAva-budhananI jevo che. kemake samajatAMtanI upara 1ra1 yojana sudhI te valaya saMsthAne che. vikrama - vistAra, AghAma - uMcAI. AdithI uMce saMkhyaya yojana sudhI saMkhyaya yojana vistAravALo, pachI asaMkhyaya yojana vistAravALo che kemake te vistAragAmI kahyo che. tenuM vistRtva saMkhyAta yojana hovA chatAM asaMkhyAtatama dvIpano parikSepa tenI bRhataratA che, tethI ja teno parikSepa asaMkhyAta sahasra yojana kahyo. devanA mahaddhikAdi vizeSaNa kyAM sudhI che ? gamana sAmarthyanA praka"ne jaNAvavA mATe che. ati zIghapaNuM darzAvavA 'capaTI' kahI che. vaita - saMpUrNa, paripUrNa. nya - svakArya karaNe samartha. -x-x - moTA megho saMrveda pAme che - tajanaka pudgalonI sneha saMpattithI saMmarje che. meghanA pagalothI tenI tadAkApaNe utpatti thAya che. - X * ahIM bAdara vidhatuthI bhAdara tejaskAyika na samajavA. kemake ahIM ja temano niSedha karAze. paNa te devajanita bhAskara pugalo che. kemake tyAM bAdara pRthvI tejasa na hoya, bAdara pRvI ranaprabhAdi AThamAM, parvatamAM, vimAnamAM hoya, bAdara agni manuSyogamAM ja hoya. vigraha gatimAM vartatA bAdara pRthvI ane bAdara agni tamaskAyavALA pradezamAM hoI zake. tamakAya najIka caMdrAdi che - x * paNa tenI prabhA nahIM jevI che. tamaskAya kALo ane kALI dItivALo che. gaMbhIra ane bhayAnaka hovAthI ruMvADA ubhA karanAra che. kAraNa ke te bhIma ane ukaMpano heta che. sArAMza e ke- deva paNa tene jotA kSobha pAme, pravezatA , kAyamatinA ativegathI, manogatinA ativegathI jaldIthI bahAra nIkaLI jAya. aMdhakArarUpa hovAthI tama, aMdhakAra sazipa hovAthI tamaauya, tamorUpa hovAthI kadhavAra, maholamo rUpathI moMdhavA2, tevA bIjA aMdhakAra abhAve novAMdhAra, * * * devone aMdhakAra rUpavI TevadhavaIR, - x * tayAvidha jaMgalarUpavathI vAra,
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 6/-/5/291 cakAdibhUha mAphaka durbhedhatvathI revanyU, devone bhayotpAdakavathI variSa, devone kSobhakavarI devapratikSama, aruNodayanA vikArathI gaLo che. * x * tamakAya kayA padArthano pariNAma che ? - x * x -tamaskAyamAM bAdara vAyu, bAdara vanaspati, baso utpanna thAya che, kemake vAyu, vanaspatinI utpatti kAyamAM saMbhave che, bIjA jIvonI utpatti saMbhavatI nathI - x-tamaskAya sArdazyathI kRNarAji prakaraNa * sUga-292 thI ra94 : [29] kRSNarAji keTalI che ? gautama! ATha. te kyAM che ? gautama! sanakumAra ane mahendra kalAnI upara, brahmaloka kalpanA risTa vimAna padTanI nIce che. akhADAnI mAphaka samacaturastra AkAre rahela ATha kRSNarAji che. pUrva, pazcima, dakSiNa, uttaramAM baLe che. pUvavyaMtara kuNarAji dakSiNa bAhya kRNAjine sparzelI che. dakSiNAvyaMtara, pazcima bahAne sparzelI che pazcimAvyaMtara, uttara bahAne sparzelI che uttarAvyaMtara, pUrvabAhyane sparzelI che. pUrva-pazcimanI be bAhya kRSNarAji cha bUNI che. uttaradaikSiNanI bAhya be kRSNarAji trikoNa che. pUrva-pazcimanI be atyaMtara, te corasa che. uttara-dakSiNanI be vyaMtara kRSNarAjio corasa che. [29] pUrva-pazcimanI cha bUNI, dakSiNa-uttaranI bAhya kRNarAji bikhUNI, bIjI badhI atyaMtara kRSNarAji corasa che. ri94] bhagavana kRNarAji laMbAI, pahoDAI, paridhithI kevaDI che ? gautamapraNethI asaMkhyAta hajAra yojana che. bhagavan! kuNarAji keTalI moTI che? gautama ! tamaskAyava4 jANavI. bhagavankRSNarAjimAM ghara ke gRhApaNa che? nA, nathI. kRSNarAjimAM gAmAdi che ? nA, nathI. kuNarAjimAM udAra megha saMpUrvo che? hA, che. te koNa devo kare che ? devo kare che. asura ke nAma nahIM kRSaNAjimAM bhAdara svanita zabdo che ? udAra meghavata jANavuM. kRSNarAjimAM bhAdara apra-agni-vanaspatikAya che nA, nathI, sivAya ke virahagati samApaka. * temAM caMdra, sUryAdi che ? nA, nathI. * temAM caMddhAbhAsAdi che ? nA, nathI. bhagavA kRSNarAji keLa varSanI che? gautamAM kALI pAvata (deva) jaldIthI bahAra nIkaLI jAya che. bhagavanA kRSNarAjinA keTalA nAma che? ATha. kRSaNAjika, megharAji, maghAvatI, mAdhavatI, vAtapariyA, vAtaparikSobhA, devapariyA, devaparikSaubhA. bhagavan! kRSNarAji! pRthvI-ajIva ke pudgala pariNAma che? gautama / apariNAma sivAya traNe pariNAma che. bhagavan! kRSNarAjimAM sarve prANo, bhUto, jIvo, satvo pUrve utpanna thayA che ? hA, gautamAM anekavAra athavA anaMtavAra. paNa bAdara -anivanaspatipaNe nahIM. * vivecana-292 thI 294 - kRSNarAji eTale kALA yugalonI rekhA. - cokkasa, avanavADA - akhADo, nATakAdi jovAnA sthAnamAM Asana vizeSa. - X - kALA meghanI rekhA tulya hovAthI arfma, tamisapaNe chaThThI nArakI tulya hovAthI pA vAyunA samUha mAphaka gharuM ghaDAvALI hovAthI vAyatA. vAyu samUha mAphaka gADha aMdhakAvALI, hetupaNAthI parikSobharUpa * vAtarikSamAM. durladhyatvathI devone paNa aMlA samAna che mATe variSa. devone parikSobhano hetu hovAthI sevaparikSas. * sUtra-25 thI 299 : ri9N] A ATha kRSNarAjinA ATha avakAzAMtaramAM ATha lokAMtika vimAno kahA che - arca, carcAmAlI, vairocana, prabhaMkara, caMdrAbha, sUyabhi, sukAbha, supatiSThAbha, riTAbha. - - bhagavan! aiivamAna kyAM che ? gautama! IzAnamAM. arcimAlI vimAna kyAM che ? gautama ! pUrvamAM. A paripATIe yAvata jANavuM. bhagavana ! riTa vimAna kyAM che? gautama! bahumadhya deza bhAge. A ATha lokAMtika vimAnamAM ATha lokAMtika deva che. [24] sAdd, Aditya, vahI, varuNa, gaItoya, tRpita avyAbAdha, Agneya tathA madhyamAM riTa. [297) sArasvata devo kayAM rahe che ? gautama arthi vimAne. Aditya devo ?: amili vimAnamAM. e rIte anukrame raNavuM yAvat STi devo kyAM vase che ? gautamAM riTa vimAnamAM. - - bhagavan! sArasavata ane Aditya, be devonA keTalA devo, keTalA so deva parivAra che ? gautama! 9 devo, 900 deva parivAra che. vahI-varuNa devonA 14 devo, 14,ooo deva parivAra che. gaItoyatuSitanA 7 devo, 9ooo deva parivAra che. bAkInAno devo, 900 deva parivAra che. (ra98] pahelA yugalamAM Boo, bIjAmAM 14,ooo, bIjAmAM 9ooo, bAkInAno 9oono parivAra che. 29] lokAMtika vimAno, bhagavan! kyAM pratiSThita che? gautama / vAyu pratiSThita, tadubhaya pratiSThita che. e pramANe vimAnonuM pratiSThAna, bhAhalya, uccatva, saMsthAna-jIvAbhigamanA deva uddezakamAM kahela bahAlokanI vaktavyatA mujaba jANavuM. cAvata he gautama! anekavara ke anaMtavAra (jIva ahIM utpanna thayA che, paNa lokAMtika devapaNe nahIM bhagavana! lokAMtika vimAnonI sthiti keTalA kALanI che ? gautama! ATha sAgaropama. lokAMtika vimAnothI keTale aMtare lokata che ? gautama ! asaMkhya hajAra yojananA aMtare. bhagavana te ema ja che (2). * vivecana-25 thI ra9 : baMnenI vaccenuM te avakAzAMtara. temAM uttarapUrva vacce eka, pUrvamAM bIjuM, pUrvadakSiNamAM trIjuM, dakSiNamAM joyuM vimAna ema jANavuM. lokAMtiko ane tenA vimAno
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/5/ra95 thI 29 86 brahmalokanI samIpe che .x* A avakAza-aMtasvartI aci Adi ATha vimAno svA. kRSNarAji maLe navamuM ripTa vimAna kahyuM te vimAnanA prastAvathI jANavuM. ahIM sArasvata-AdityanA bhegA sAta devo, sAta devaparivAro jANavA. te rIte badhe samajavuM. bAkInA eTale avyAbAdha, Agneya, ripTa, pUrvokata praznottara abhilApathI lokAMtika vimAna kathana jANavuM. vimAnagAthArdhamAM vimAna pratiSThAnA darzAvyuM. vimAnonI pRthvInuM sthUlava 25,000 yojana, uMcAI-goo yojana, AvalikA praviSTa na hovAthI vividha AkAre rahela che. * x - brahmalokanA vimAno ane devonI jIvAbhigama sUramAM ja vakatavyatA che, tene anusaravI. keTale sudhI ? bhagavana ! lokAMtika vimAno keTalA varSe kahyA che ? gautama! lAla, pILA, zveta gaNa varSe. e pramANe prabhA vaDe nitya prakAzavALA, ISTa gaMdha, sparzavALA, sarve ratanamaya, temAM devo samacatarasa saMsthAnavALA. ArTamadhuka varNavALA ane pAlezyAvALA che. pUrve lokAMtika vimAnomAM sarve jIvo pRthvIkAyika AdipaNe, devapaNe utpanna thayA che ? hA. * * * che. zataka-6, uddezo-6-"bhavya' che - X - X - X - X - o vimAnAdi vaktavyatA kahI. have tevI vaktavyatA ahIM kahe che - * sUtra-300,301 - kioo] bhagavanA pRedI keTalI che ? gautama ! sAta, ranapabhA cAvatuM tamatamAM. ratanapabhAthI Adha:saptamI sudhInA AvAso kahevA. e rIte jenA jeTalA AvAso, te kahevA. yAvatu anutara vimAno keTalA che? gautama ! pAMca. vijaya yAvat sarvArthasiddha. [31] bhagavanA jIva, mAraNAMtika samughAtI samavahata thAya, thaIne A rajApabhA pRadInA 30 lAkha narakAvAsomAMnA koI eka nakkAvAsamAM nairavikapaNe utpanna thavA yogya che, te he bhagavana! tyAM jaIne AhAra kare? AhArane pariNamAve? zarIrane bAMdhe? gautamAM keTalAMka tyAM jaIne re ane keTalAMka vyAM jaI, ahIM AvIne pharIvAra mAraNAMtika samughAta vaDe samavahata thaIne, A ratnAbhA mRtnInA gIza lAkha narakAvAsamAMthI koI ekamAM bairANikapaNe upajI, pachI AhAra kare, pariNAve ane zarIrane bAMdhI. e pramANe AdhasaptamI sudhI jANavuM. bhagavanuM ! mAraNAMtika samuThThAtathI samavahata jIva asurakumAronA 64 lAkha AvAsomAMnA koI eka asukumArAvAse utpanna thavAne yogya che ? nairayika mAphaka kahevuM. cAvatu saMnitakumAra bhagavan! mAraNAMtika samughAtathI samavahata jIva asaMkhya lAkha pRvIkAyanA AvAsomAMnA koI ekamAM pRvIkANikapaNe utpanna thavA ogya che? te jIva mera parvatanI pUrve keTaluM jAya, keTaluM pAme? gautamAM lokAMta sudhI jAya, lokAMtane pAme. bhagavanA che tyAM jaIne AhATe, pariNamAve, zarIrane bAMdhegautamAM keTalAMka tyAM jaIne AhAre, pariNamAd, zarIrane bAMdhe, keTalAMka tyAM jaI, ahIM AvIne, bIjI bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 vakhata paNa mAraNAMtika samuThThAtathI samavahata thaIne, meru parvatanA pUrva bhAge aMgulano saMkhyabhAga mAjha, saMkhyaya bhAga max, vAlAjha, vAlAgapRthakatva, e rIte sUkA, liA, yava, AMgula cAvatuM koDI yojanakoDAkoDI yojana, saMkhyAd, asaMkhyAta yojana sahastra athavA lokAMtamAM eka prAdezika zreNine choDIne asaMdhyeya lAkha pRedIkAyikanA AvAsamAMnA koI pRthavIkAyamAM pRnIkAvikapaNe upaje pachI AhAre, pariNAme ane zarIrane bAMdhe. meru parvatanI pUrvano lAvo kahyo, e rIte dakSiNa, pazcima, uttara, uddha, Adho mATe jANavuM. pRvIkAyikanI mAphaka badhAM ekendriyo mATe pratyekanA cha AlAvA kahevA. bhagavAna ! mAraNAMtika samuThThAtathI samavahata thaI je jIva asaMkhyaya lAkha beIndriyonA AvAsamAMnA koI ekamAM beIndriyapaNe utpanna thavA yogya che, te jIva tyAM jaIne ityAdi aurayikavat kahevuM. e pramANe cAvatuM anuttarapAtikane jANavA. bhagavan! mAraNAMtika samughAtathI samavahata thaI je jIva mahAna hoya mahAvimAnarUpa pAMca anuttara vimAnomAMnA koI ekamAM devapaNe utpanna thavA yogya che, he bhagavan! te tyAM jaIne AhAra kare, pariNamA), zarIra mAMdhe ? hA. - bhagavad ! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-101 - ahIM pRthvImAM narakamRthvI ja levI, ISat prAbhArA nahIM. A pRthvI saMbaMdhI hakIkata samudhdhAto sAthe saMbaMdhita che. temAM punarukti jevuM kazuM nathI. narakAvAsa prApti pachI ja. pudgalone grahaNa kare, teno ja khala-rasa vibhAga kare, te vaDe zarIra ce. te samuThThAtamAM ja mare. te narakAvAsa ke samudgAtathI svazarIra vaDe keTalAM dUra jAya? keTaluM dUra prApta kare? aMgulane yAvat zabdathI veMtane, ratnIne, kukSine, dhanune, kozane, yojanane Adi. *x * utpAdana sthAnAnusAra aMgulanA asaMkhyaya bhAga mAgAdi kSetramAM samuhnAta dvArA jaIne. * x * eka pradeza zreNI-vidizAne mUkIne. che zataka-6, uddezo-3-"zAlI' che - X - X - X - X - * uddezA-6mAM jIva vaktavyatA kahI. ahIM jIvavizeSa yoni - * sUtra-302 : he bhagavana zAlI, vIhi, ghauM, java, javajava, A dhAnyo koThAmAM, pAlAmAM, mAMcAmAM, mALAmAM, ullita hoya, lipta hoya, DhAMkela hoya, mudritalAMchita hoya, to tenI yoni keTalA kALa rahe? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUd, utkRSTathI traNa varSa. pachI tenI yoni svAna thAya, vidaasa pAme, te bIja abIja thAya, pachI - x - teno viccheda thAya bhagavAna ! kalAya, masUra, tala, maga, aDada, vAla, kaLathI, coLA, tuvera, palimathaka (caNA) e badhAM dhAnyo, sAlImAM kahela viroSaNavALA hoya to
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/302 temaja ANavuM vizeSa e * pAMca varSa. * - bhagavana! aLasI, kusuMbha, kodrava, kAMga, baMTI, rAla, saNa, sastava, mUlaka bIja Adi dhAnyo zeSa zAlI jemaja kahevuM. vizeSa e ke - sAta varSe abIja thAya. - niveyana-02 zAna - kalama Adi cokhA, vINI - DAMgara, nave nava - vizeSa yad. e pratyakSarUpa dhAnyo koThamAM saMrakSaNa thAya tema saMgharelA hoya, pa% - vAMsanuM paAvizeSa, fa , bhIMta vinAno hoya, bAna - gharanI upara monina - bAraNAthI DhAMkaNa ane chANathI lipta, nitta - cotapha chANa vaDe lipta, kRti - tevA DhAMkaNathI DhAMkela, mudya - mahoravALA, naMchita - rekhAdikRta lAMchana, yoni - aMkura utpatti hetu, pitA - vANadithI hIna thAya. viddhasa6 - kSaya pAme, bIja abIja thAya. karanAtha - kalAya, goLacaNA, masUra - canakikA, nighAva - vAla, nAtha - kaLathI, nina - coLA vizeSa, sarjana - tuvera, patipaMthakA - goLa ke kALA caNA. masa - aLasI, ityAdi - X - X ". ahIM sthiti kahI. sthiti vizeSathI have muharta kahe che - * sUtra-303 thI 312 : [33] bhagavat ! eka eka muhUrta keTalA vAsIddhA kahyA che ? gautama! asaMkhyaya samayanA samudaya samiti samAgamathI eka AvalikA thAya. saMkhyAta AvalikAthI eka ucchavAsa, saMkhyAla AvalikAno eka niHzasa. * * [30] haTa, anavakalaya, vyAdhi rahita eka jaMtuno eka zvAsocchavAsa, te eka paNa kahevAya che. [305] sAta pANe eka stoka, sAta stoke eka lava, 37 lave eka muhUrta - - [306] - - 3883 ucchavAse eka muhUrta. jJAnIe kahyuM. muhUrta pramANathI 30 muhUrve eka ahoraba. 15-ahoramano eka pakSa, be pakSe eka mAsa, be mAse eka Rtu, traNa Rtue eka ayana. be ayane eka varSa, pAMca varSe eka yuga, 20 yuge 100 varSa, daza so va10eo, so hajAre eka lAkha varSa, 84 lAkha varSe 1 pUvaga, 84 lAkha pUvage eka pUrva. e pramANe guTitAMga, guTita aDaDAMga, avava, AvavAMga, avava, hUhUAMga, hUhUA, utpalAMga, utpala - X * cAva4 - X * zIrSa pahelikA sUtrapATha mujaba jANavA. ahIM sudhI ja gaNita che pachI aupacca kALa che. bhagavana ! te aupamika zuM che? be prakAre palyopama, sAgaropama. * * te palyopama ane sAgaropama zuM che? [3o8sutINa zA vaDe jene chedI, bhedI ja na zakAya, te paramANune siddho keivalI e Adi pramANa kaheluM che. [36] anaMta paramANunA pudgalonA samudAyanI samitinA samAgama vaDe eka ucachalaNakSaNikA, glaNazvarNikA uddharaNu, trasareNu, rathareNu, vAlANa, 88 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 lijjA, sUkA mavamadhya ane gula thAya che. jyAre ATha ucchalaNakSaNikA maLe tyAre eka haraNAkSaNikA thAya, ATha zvAzvaHikAno eka ukdhariNu ATha utvaraNano trasareNa, ATha sareNuno eka rathareNu, ATha reNuno devaka uttarakuranA manuSyano eka vAlANa, e pramANe harivarizya, hemavataraNarAvatuM, pUrNavidehanA manuSyanA ATha vAlANe, eka liA, ATha lijJAe eka ATha 6 e eka yavamaNa, ATha yavamaNe eka aMgula, cha aMgule eka pAda, bhAra gule eka veMta, 24 gule eka ratti, 48 aMgule oka kukSi, 6 gule eka daMDa, dhanuSa, yuga, nAlikA, sAkSa ke musala. 2000 dhanuSano eka gAuM, cAra gAue eka yojana yojana pramANa je paDyuM. te ArAma ane vikuMbha vaDe eka yojana hoya, uMcAI eka yojana hoya. paridhi savizeSa traNa yojana hoya. te patramAM eka, be, traNa ke mahattama sAta divasanA ugelA koDo vAlAe kAMThA sudhI bhaya hoya, saMnicita karyA hoya, khUba bharyA hoya te vAlANo evI rIte bharyA hoya ke jene ani na bALa, vAyu na hare, kohavAya nahIM, nAza na pAme, saDe nahIM teja bharela vAtAgranA parAmAMthI so so varSe eka vAlAgane kADhavAmAM Ave, e rIte eTale kALe te palsa kSINa, niraja nirmala, niSThita nirlepa, apahartA ane vizuddha thAya. tyAre te kALe palyopama thAya [31] ukata koDAkoDI palyopamane dazagaNA karIe tyAre te kALanuM pramANa eka sAgaropama thAya. [11] ukata sAgaropama mujabanA cAra koDAkoDI sAgaropame eka suSamasuSamA kALa thAya, vNa koDAkoDI sAgaropame suSamA kALa thAya, be koDAkoDIe suSamaduSamAM, eka sAgaropama koDAkoDImAM 42,000 varSa jUne dudhamasuSamA, 1,000 varSa dUSama, ra1,000 varSe duSama duSamA kALa thAya. pharI usarpiNImAM ra1,ooo varSe julama duSamA, cAvatu cAra koDAkoDI sAgaropame suSama suSamA daza-daza koDAkoDI sAgaropame eka avasarpiNI-eka utsarpiNI. 20 koDAkoDI sAgaropame kAlacaka. [31] bhagavana jaMbUDhIpa nAmaka dvIpamAM A avasarpiNImAM suSamasuSamA kALamAM uttamArtha prApta bharatakSetranA AkAra, bhAvapatyAvatAra hatA ? gautama ! bahu samaramaNIya bhUmi bhAgamAM, jemake liMgapuSkara, evo bhUmi bhAga hato. e pramANe uttarakuru vakatavyatA jANavI cAvata bese che, suve che. te kALamAM bharata hogamAM te te dezamAM tyAM tyAM ghaNAM udAra uddAlaka yAvatuM kuza-vikuzathI vRbhUlo yAvata cha prakAranA mANaso hatA. jemake - parAgaMdhI, mitagaMdhI, mama, tedlI, sahanazIla ane zanaizcarI - bhagavana! te emaja che, ema ja che. * vivecana-303 thI 312 : THTH-HI - ucchavAsathI mApela kAla vizeSa. * x - asaMkhyAtA samayano samudAya, tenA mIlanathI je saMyoga te samudAya samiti samAgama, tenA vaDe kAlamAna
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-//303 thI 312 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/ra thAya te eka AvalikA kahevAya. 56 AvalikAthI eka kSullaka bhava grahaNa. 17 thI vadhu mulaka bhava grahaNo eka ucchavAsa-niHzvAsamAM thAya. tethI saMkhyAtA AvalikAe eka ucchavAsakALa thAya. haSTa, ghaDapaNathI na namela, vyAdhirahita manuSyAdino eka ucchazvAsa sAthe niHzvAsa te prANa. sAta prANano eka stoka, sAta stoke eka lava * x * ityAdi * x * sUtrArthamAM kahyA mujaba jANavuM. afa - upamA vaDe thAya te aupamika. atizayajJAnI vinA je kALane sAdhAraNa loko na grahI zake te kALa pramANa aupamika che. - palyopamAdi prarUpaNArthe paramANu Adi svarUpane kahe che - khagAdi vaDe chedavuM - be TukaDA karavA, soya vaDe chidra karavA ema na thaI zake. si - jJAnasiddha eTale kevali paNa siddho nahIM, kemake teo bolatA nathI. sarva pramANamAM Adi pramANa paramANuM che. jo ke A taikSayika paramANunuM lakSaNa che, to paNa pramANAdhikArathI A lakSaNa vyavahArika paramANunuM samajavuM. have bIjA pramANonuM lakSaNa kahe che - vyavahAra paramANuno samUha temanuM ekIbhavana, te vaDe parimANa mAjhA thAya, te atyaMta glajja evI blaNazlaNikA kahevAya. san - prabaLatA. - X - A ut glaNazlaNikAdithI aMgula sudhInA pramANanA je daza bhedo che, te uttarottara ATha guNA thaIne temAM anaMta paramANutva kAyama rahe che. - 4 - - uddharaNu apekSAe AThamAM bhAgarUpa hovAthI glaNambaNikA kahevAya. uMce, nIce, ticha calanarUpa dharmathI je reNu te uddharaNu. pUrvAdi vAyunI preraNAthI je reNu basa-gati kare, te trasareNu, ratha-gamanathI uDela reNu te rathareNuM. - x * wifii - zira muMDana pachI eka divase jeTalA vALa uge che. e rIte be, traNa AdimAM bhAvanA karavI. patra kevo che ? saMskRSTa - kAMThA sudhI bharelo, nivrata - khIcokhIca. e evI rIte bharyo che, jethI te vAlANa kohavAya nahIM, kemake chidra abhAve vAyu saMcAra asaMbhava che, mATe asAratA na pAme. tethI teno thoDo bhAga paNa saDato nathI. vivaMsa nathI pAmatA mATe pUtibhAva na pAme, te vAlAjhathI kaika vAlANa kADhatAM kALanuM mApa thAya che. eTale kALe te parA vAlANa kADhavAthI kSINa thAya, ja jevA sUkSma vAlANa kADhyA pachI jyAre niraja thAya. maLa samAna sUkSmatara vAlAjhathI rahita thAya, pramArjita koThAra mAphaka niSThita thAya, bhIMta vagerethI parata lepa mAphaka vAtAgra apaharatA nirlepa thAya. apahata hovAthI ja nA mela samAna vAlANanA vigamathI vizeSa zuddha thAya te vizuddha athavA badhAM vizeSaNo samAnArthI kahevA. A addhA palyopama vyavahArika palyopama che. asaMkhya TukaDAvALA vAlANothI bharela te paca so-so varSe khaMDa-khaMDa karIne apoddhAra karAya tyAre te ja palyopama sUma palyopama kahevAya. samaye samaye apoddhAra kare to baMne prakAre uddhAra palyopama kahevAya. vAlANo vaDe dhRSTa pradezano pratisamaya apoddhAramAM je kALa thAya te vyavahArika phona palyopama kahevAya. tene ja asaMkhyaya khaMDIkRta karatA RSTa ke askRSTa pradezonA apoddhAramAM je kALa thAya te sUkSma phoma palyopama kahevAya. e rIte sAgaropama paNa jANavuM. kAlAdhikArathI A kahe che - 3ttamakRpA - kALanI apekSA laIne AyukAdi uttama arthone pAmelI che. * x * maneTYbhAvapaDathAra - AkAra eTale AkRti, bhAvatenA pAyio. temano je AvirbhAva te yadusamALa kanna ... atyaMta sama hovAthI ramaNIya che che. uttarakurunI vaktavyatA jIvAbhigamathI jANavI, te A - mRdaMganuM pukara, sarovaranuM tala, hatheLI Adi. e pramANe bhUminuM samapaNuM, bhUmibhAge rahela tRNa, maNionA pAMca varNa, surabhigaMdha, komaLa sparza, sArA zabda, vAva Adi, utpAta parvatAdi, tyAMnA haMsAsanAdi, latAgRhAdi, zilApaTTakAdinuM varNana kahevuM. varNanAMte - ghaNAM manuSya, manuSI bese che ityAdi. bhAratanA te- te khaMDamAM, deza dezamAM, dezanA aMte uddAlaka Adi vRkSo hatA. cAvathI kRtamAlA, nRtyamAlA ItyAdi. ghAsa ane tRNa vizeSAdithI vizuddha vRkSAno adhobhAga hato. ityAdi vRttivat che. $ zataka-6, uddezaka-8-"pRthvI" che - X - X - X - X - 0 uddezA-7mAM bharatanuM svarUpa kahyuM. ahIM pRthvIne kahe che - * sUjha-313,314 : [3] bhagavana pRvIo keTalI che ? gautama! ATha che. te A - ratanaprabhA yAvata futapAbhAra. bhagavana ! A ranapabhA pRdI nIce gRho ke gRhApaNo che ? gautama ! tema nathI. - - bhagavana! A ratanapabhA nIce gAma yAvatu saMniveza che ? nA tema nathI. - bhagavana! A ratanapabhA pRnI nIce uMdara megho saMvede che? samUcche che? varSo vacce che ? hA, che tene devo, asuro ke nAma traNe paNa kare che. bhagavAna ! A ranapabhAmAM bhAdara svanita zabdo che ? hA, che. te zabdone paNa kare che. * * A ratanapabhAnI nIce bAdara anikAya che ? gautama ! tema nathI, sivAya ke vigrahagati samApaka - A ratanapabhA nIce caMdra yAvatu tArA che? nA, tema nathI. - A ranabhA pRedI nIce caMdrAbhA Adi che? nA, tema nathI. e pramANe bIjI pRedImAM kahevuM, e pramANe trIjI pRthvImAM kahevuM, vizeSa A - deva ane asara kare, paNa nAma na kare. - cothImAM paNa ema ja che. paNa mAba devo kare che. asura ane nAga na karee pramANe nIcenI badhI pRdImAM ekalo deva kare. bhagavana saudharma-IzAna kalAnI nIce ghara vagere che ? nA, tema nathI. - - bhagavAna ! udara megho che? hA, che. deva paNa kare, asura paNa kare. paNa nAga na kare. coma nita zabdamAM paNa jANavuM. bhagavana ! tyAM bAdara pRthvIkAya, bAdara agnikAya che ? nA, tema nathI.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/8/313,314 che ? nA, tema sivAya ke vigraha gati samApaka. - - bhagavan ! tyAM caMdrAdi nathI. * - bhagavan ! tyAM grAmAdi che ? nA, tema nathI. bhagavan ! tyAM caMdrAbhA Adi che ? gautama ! nA, tema nathI. e pramANe sanakumAra ane mAhendramAM jANavuM. vizeSa e - devo, ekalA ja kare che. e rIte hAlokamAM paNa jANavuM. e rIte brahmalokanI upara sarva devo kare che tathA badhe bAdara - pRthvI, p, vanaspatikAyano prazna karavo. bIjuM pUrvavat [314] tamaskAyamAM, kalpa pAMcamAM agni, pRthvI saMbaMdhe prA. pRthvIomAM agni saMbaMdhe pra. pAMca kalpanI upara, kRSNarAjimAM akAya, teukAya, vanaspatikAya saMbaMdhe prazna karavo. - 1 * vivecana-313,314 : bAdara agnikAya manuSya kSetramAM ja che, tethI tenA sadbhAvano ahIM niSedha che. e rIte bAdara pRthvIkAyano niSedha kahevo joIe. kemake e pRthvI Adi svasthAnamAM ja che. to ahIM bAdara pRthvIkAya kema na niSedhyo ? (samAdhAna) satya. paNa ahIM je-je na hoya te - te badhAMno niSedha karavo tevI sUtra zailI nathI. tethI na hovA chatAM pRthvIkAyano ahIM niSedha karyo nathI. ap-vAyu-vanaspatino ahIM ghanodadhyAdi bhAve sadbhAva che, te na kahyA chatAM sugama ja che. nAgakumAra trIjI pRthvIthI nIce na jaI zake, cothI pRthvI nIce asukumArAdinuM gamana nathI, mATe teno niSedha che. saudharma-IzAna nIce asura jAya che, nAgakumAra asamartha che. mATe devo kare che kahyuM. bAdara pRthvI, agnino svasthAnAbhAve niSedha che. ap, vAyu, vanaspatino aniSedha paNa sugama ja che. kemake udadhipratiSThita che. trIjA kalle bAdara ap-vanaspatikAya atidezathI saMbhave che. tyAM tamaskAyanI hayAtI hovAthI susaMgata che. e rIte acyutakalpa sudhI jANavuM. tenA pachI to devo paNa jaI zakatA nathI. tethI temanA karela meghAdi na hoya. bAdara agni-a-vanaspati saMbaMdhe prazna karavo. bAkI pUrvavat - x - have pRthvI Adi je jyAM kahevA yogya che, te sUtra saMgrahagAthA kahe che. pUrvokta tamaskAya prakaraNa ane hamaNAM kahela saudharmAdi devaloka paMcakamAM agnikAya, pRthvIkAya kahevA. - jemake - bhagavan ! bAdara pRthvIkAya, bAdara agnikAya che? ityAdi - 4 - . A ratnaprabhA pRthvI nIce bAdara agnikAya che ? ItyAdi. e rIte ar, teu, vanaspatikAyano prazna karavo. - x - pAMca kalponI uparanA kalponA sUtromAM tathA pUrvokta kRSNarAji sUtramAM tathA brahmalokanA uparanA sthAnanI nIce pANI ane vanaspatino niSedha jANavo. teonI nIce vAyu ja che. AkAza pratiSThita sthAnonI nIce AkAza ja che. mATe tyAM pANI, vanaspati na saMbhave. agni paNa na hoya. - - bAdara akAyAdi kahyA. te AyubaMdhathI saMbhave. tethI AyubaMdha - * sUtra-315 : bhagavan ! AyubaMdha keTalA prakAre che? gautama ! cha prakAre. te A 92 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 pradezanAma jAtinAmanidhattAyu, gatinAma anubhAganAma nidhattAyu. vaimAnika sudhI daMDaka kahevo. bhagavan ! jIvo, jAtinAma nidhata yAvat anubhAganAma nidhatta che? gautama ! jAtinAmAdi cha e che. vaimAnika sudhI ThaMDaka kahevo. - sthitinAma - vAhanAnAma - bhagavan ! jIvo jAtinAmanidhattAyu yAvat anubhAga nAmanidhattAyu che ? gautama ! te cha e che. vaimAnika sudhI daMDaka kahevo. bhagavan ! zuM jIvo jAtinAma nidhatta che ? jAtinAma, nidhatta Ayu che ? jAti nAma niyukta che ? jAtinAma niyuktAyu che ? jAti gotra nidhata che ? jAti gautra nidhattAyu che ? jAti gautra niyukta che ? jAti gotra niyuktAyu che ? jAtinAma gotra nidhata che ? jAtinAma gotra nidhattAyu che ? jAtinAma gotra niyukta che ? jAtinAma gotra niyuktAyu che ? yAvat anubhAga nAma gotra niyukatAyu che ? - gautama ! jAtinAma gotra niyukatAyu cAvat anubhAga nAma gotra niyuktAyu che. vaimAnika sudhI ThaMDaka kahevo. * vivecana-315 : nAti - ekendriyAdi pAMca. te rUpa je nAma, te jAti nAma, te nAmakarmanI uttaraprakRtti che. athavA jIva pariNAma che. tenI sAthe nidhatta - niSekane prApta Ayu, te jAtinAma nidhattAyu. niSe - karma pudgalonI pratisamaya anubhavavA mATenI racanA. - - gati - nAkAdi. sthiti - amuka bhavamAM ke karma vaDe jIvanuM rahevuM, te rUpa dharma, te sahita je Ayudalika te sthiti nAma nidhattAyu. athavA jAti, gati, avagAhanA nAma grahaNa karavAthI jAtyAdinI prakRti kahI. sthiti, pradeza, anubhAganAmanA grahaNathI tenA ja sthiti Adi kahyA. - 4 - nAma zabda badhe ja karmArthamAM ghaTe che. tethI sthitirUpa nAmakarma te sthitinAma, tenI sAthe nidhatta Ayu. jemAM jIvo avagAhe te avagAhanA - audAkiAdi zarIra. tenI sAthe je nidhattAyu te avagAhanA nAma nidhattAyu. - - praveza - Ayu karma dravyonuM je pariNamana te athavA pradezarUpa nAmakarma, tenI sAthe nidhatta Ayu te. AyukarmanA dravyono vipAka, te rUpa pariNAma te anubhAga nAma athavA anubhAgarUpa nAmakarma, tenI sAthe nidhattAyu. zaMkA-AyuSyane jAtyAdi nAmakarmathI vizeSita kema karyu ? AyuSyanI pradhAnatA darzAvavA mATe. kemake nAkAdi Ayuno udaya thAya tyAre je jAtyAdi nAmakarmano udaya thAya che. nAkAdi bhavanuM upagrAhaka Ayu ja che. - 4 - 4 - nAkAyunA saMvedavAnA prathama samaye ja nArako kahevAya che. tenA sAhacaryathI paMcendriya jAtyAdi nAma karmono udaya thAya che. pUrve AyunA baMdhanA cha prakAra saMbaMdhe pUchela, te Ayu ane baMdha vacce abheda saMbaMdha che. - 4 - 24 daMDakamAM kahevuM. karma vizeSAdhikArathI, tenAthI vizeSita jIvAdi padonA 12 daMDako kahe che - nIvA huM bhaMte Adi. jeoe jAtinAma niSikta karyuM che athavA viziSTa baMdhavALuM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/8/315 karyu che 'jAti nAma nidhata' kahevAya. e rIte gati, sthiti, avagAhanA, pradeza, anubhAganAma nidhata kahevuM. - x - A daMDaka paNa vaimAnika sudhI jANavo. jeoe jAtinAma sAthe Ayune nidhata karyu che, te jAtinAma nidhattAyu. e pramANe bIjA pado paNa jANavA. A bIjo daMDaka. A pramANe bAra daMDaka thAya che temAM be darzAvyA, to paNa pharIthI noMdhe che-- 93 (1) jAti nAma nidhata, (2) jAtinAma nidhatAyu - x - (3) jAti nAma niyukta - jeoe jAtinAmane niyukta - saMbaddha, nikAcita ke vedavAmAM niyojela che. - 4 - (4) jAtinAma niyuktAyu - jAtinAma sAthe Ayune niyukta karela che te. (5) jAti gotra nidhata - ekendriyAdi te jAti ane gotra te nIca-uMcca (6) jAti gotra niyukta (7) jAti gotra niyukta. (9) jAti gotra niyuktAyu (10) jAti nAma gotra nidhatta - jeNe jAti, nAma, gotra nidhata karyA che te - 4 - (11) jAti nAma gotra niyukta (12) jAti nAma gotra niyuktAyu - e rIte anya pado jANavA. ahIM jAtyAdi nAma, gotra, AyunuM bhavanA upagrahamAM pradhAnapaNuM jaNAvavA mATe yathAyogya jIvone vizeSita karyA che - 4 - jIvo svadharmathI prarUpyA. have lavaNasamudrane prarUpe che - sUga-316 : bhagavan ! zuM lavaNasamudra uzritodaka, patthaDodaka, subhitajaLa, akSubhitajaLa che ? gautama ! lavaNasamudra ucchatodaka che, patthaDodaka nahIM. turbhita jaLa che, akSubhita jaLa nathI. ahIMthI AraMbhI jIvAbhigama sUtrAnusAra jANavuM yAvat te hetuthI he gautama ! bAhya dvIpa samudro pUrNa, pUrNa pramANA, volamANa, vazAmAna, samabhara ghaTapaNe rahe che. saMsthAnathI ekAkAra, vistArathI anekavidhi vidhAnA, bamaNA bamaNA pramANavALA yAvat tichaliokamAM asaMkhyadvIpa samudro, svayaMbhUramaNa parvatasAnavALA he zramaNAyuSo ! kahyA che. bhagavan ! dvIpa samudro keTalAM nAmadheya kahyA che ? gautama! lokamAM jeTalAM zubha nAma-rUpa-gaMdha-sa-sparza che, eTalA dvIpasamudronA nAma kahyA che. e pramANe zubha nAma, uddhAra, pariNAma jANavA. sarve jIvono [tyAM utpAda jANavo.] bhagavan ! te ema ja che. - vivecana-316 : ssionama - uddharva vRddhiMgata jaLa, te vRddhi sAdhika 16,000 yojana che. patyo - samajaLa. ghumiyanana - veLA - mahApAtALa kaLazamAM rahela vAyunA kSobhathI. jIvAbhigamathI jANavuM. te A rIte - jema lavaNasamudra ucchitodaka, kSubhita jala che, paNa patthaDodaka, akSubhita jaLa nathI. tema bahAranA samudro tevA che? nA, gautama! bahAranA samudro ucchitodaka, kSubhita jaLa nathI. paNa patthaDodaka ane akSubhita jaLa che. pUrNa ityAdi vizeSita che. -- bhagavan! lavaNasamudramAM ghaNo udAra megha cAvat varSe che? hA. lavaNasamudra mAphaka bAhya samudramAM tema che? nA, tema nathI. - ema kema? bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 - x - gautama! bAhya samudromAM ghaNAM udaka yonika jIvo ane pudgalo jaLapaNe apakrame, vyutkrame, rAya, upAya pAme che Adi - 4 -. teo cakravAlarUpe che. te ekavidha vidhAna. vistArathI anekavidha vidhAnA che kema bamaNA-bamaNA che. - x * 14 sumanAma - svastika, zrIvatsAdi. mumaSa - saphedAdi. sugaMdha - karparAdi zubhagaMdhavALA. sumarsa - madhurAdi ke zarkarA jevA rasavALA. sumasparze - mAkhaNa jevA mRdu Adi, evA dvIpa samudra jANavA. Ara - dvIpa, samudramAM kahevo. te A pramANe - dvIpa samudro uddhAra samaya vaDe keTalA che? gautama! aDhI uddhAra sAgaropamanA jeTalA uddhArasamayo thAya teTalA je ekaika samaye ekaika vALano agrabhAga uddhArAya te uddhAra samaya. dvIpa-samudramAM pariNAma jANavA. bhagavan dvIpa samudro pRthvI, pANI, jIva ke pudgala pariNAmI che? gautama! cAre. sarve jIvono dvIpa-samudramAM utpAda jANavo. bhagavan! dvIpasamudramAM sarve jIvo pRthvIkAyAdi rUpe pUrve utpanna thayA che? hA, thayA che. - 4 - che zata-6, uddezo- karma" che -- * -- * - * -- * - 0 pUrve kahyuM ke dvIpAdimAM pUrve pRthvI Adi jIvo utpanna thayA che. A utpAda karmabaMdhathI ja thAya. tethI 'karmo' vize kahe che - * sUtra-317 : bhagavan ! jIvo jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA keTalI karma prakRtine bAMdhe che? gautama ! sAta, ATha ke cha pavaNA baMdhudeza jANavo. * vivecana-317 : Ayu abaMdhakAle sAta prakAre bAMdhe. AyubaMdha kAle ATha bhede bAMdhe. sUkSmasaMparAya avasthAmAM mohanIya ane Ayu na bAMdhe. prajJApanAmAM 24mAM padamAM Avela baMdha uddeza ahIM jANavo te A rIte - bhagavan ! nairayika jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA keTalI prakRtti bAMdhe ? Adi e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. te A rIte - bhagavan ! nairayika jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA keTalI prakRti bAMdhe ? Adi e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. vizeSa e - manuSyo jIvovat jANavA. jIvAdhikArathI jIvane AzrIne kahe che - - sUtra-318 : bhagavan! maharSika yAvat mahAnubhAga deva bAhya pudgalo grahaNa karyA vinA eka varNa, ekarUpa vikurvavA samartha che? gautama! tema na thAya. - - bhagavanA bhAjI pudgala grahIne tema karI zake che? hA, karI zake. bhagavan! te ahIM rahela pudgalo grahIne vikrve ke, tyAM rahela pudgala grahIne vikurto ke anyatra rahela pudgalo grahIne? gautama! tyAM rahela pudgalo grahIne vikurve, ahIMnA ke anyatranA grahIne nahIM. A pramANe A AlAvA vaDe yAvat ekavarNa-ekarUpa, ekava anekarUpa, anekavarNa-ekarUpa, anekavaf
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6)-I9/318 - anekarUpane vikud. bhagavAna ! mahartika cAvata mahAnubhAga deva bAhya pugala grahaNa karyA vinA kALa yugalone nIla yugalarUpe ane nIla yugalo kALA pudgalarUpe grahaNa karavA samartha che ? gautama ! te artha yogya nathI. paNa yugalo grahIne tema karI zake. * * bhagavAna ! te ahIM rahelA yugalo Adi pUrvavat vizeSa A - pariNamAve ema kahevuM. e rIte kALA yugala lAla pagalapaNe, e rIte kALAne yAvatuM sapheda, e rIte nIlane yAvatuM sapheda, e rIte lAlane yAvat sapheda, e rIte pILAne yAvatuM sapheda varNapaNe, A krame gaMdha, rasa, sparzamAM samajavuM yAvata karkaza A yugalane mRdu sparza yugalapaNe pariNAve. e pramANe gara-ugha, ella-GNa, dvi-ra, vaNadine saba parikSamAve che. ahIM baLe AlAvA kahevA. yugalo na grahaNa karIne ane grahaNa karIne. * vivecana-318 :kALo Adi eka varNa, vazarIrano ekavidha AkAra, prajJApakanI apekSAe pratyakSa evA, tatthAta - devasthAnane AzrIne, thard * prajJApaka kSetra, devasthAna sivAyanA sthAne rahela. temAM svasthAne ja prAyaH vidurvaNA kare, kemake uttara vaikriyarUpa kRta ja prAyaH bIje jAya che - x - kALa, nIla, satA, pILA, sapheda e pAMca vaNanA kisaMyogI daza sUtro kahevA. sugaMdha-durgadha be gaMdha. tikta, kaTu, kaSAya, amba, madhura e pAMca rasa, tenA dvika saMyogI daza sUtro kahevA. ATha sparzInA cAra sUtro, kemake paraspara viruddhanuM eka. devAdhikArasthI kahe che - * sUga-319 - bhagavAna ! avizuddhalezyAvALo deva anupayukta AtmA vaDe avizuddhalezyI devane, devIne, bemAMnA ekane jANe ? jue ? : nA, tema na thAya. e pramANe avizuddhalespI deva, anupayukata AtmA vaDe vizuddhalezya devAdine jANe - juo ? avizuddhaleyI deva upayukata AtmA vaDe avizuddhalezya devAdine jANe * jue ? vizuddha vecIdaiva upayukta AtmA vaDe vizuddhahezya devAdine jANe * jue ? avizuddhalezya deva upayukata-anupayukta AtmA vaDe avizuddha ucchI devAdine jaNe jue ? avizuddha lezyI upayuktAnupayukata vezyA vaDe vizuddhavezyIne jANe-jue? bhagavAna vizuddha verA deva upayoga vaDe avizuddha devane jANejue? hA, jANe-jue. e pramANe vizuddha upayukta vizuddha verA devane jANejuo-ha jANe-juo. vizuddha lezya upayukatAnupayukata avizuddhalezya devane? vizuddhadzya upayukatApanamukata vizuddha leya devane* * e pramANe nIcenA ATha na jANe-na jue. uparanA cAra jANe-jue. bhagavA ema ja che, ema ja che. * vivecana-319 :azuddhatve - vibhUMgAnI deva. anupayukta AtmA vaDe ahIM - (1) 96 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 avizuddhavezya, (2) anupayuktAtmA deva, (3) avizuddha lezya devAdi. A traNa padanA bAra vikalpo thAya [ bhAre viSponI vRtti ati sugama che, vaLI sukAryamAM teno ullekha paNa che, mATe pharI vRttino anuvAda ahIM rela nathI.] ahIM chellA cAra vikalpamAM samyagdaSTipaNAthI upayukta ane anupayuktatvathI jANe che. upayogAnupayoga po upayogazanA samyagujJAna hetatvathI ema kahyuM. che zataka-6, uddezo-10-"anyatIrthiko' che. - X - X - X - X - X - * avizuddha vezyane jJAnAbhAva kahyo. te ja darzAvatA kahe che - * sutra-320 - bhagavAna ! anyatIrthiko ema kahe che cAva-rUpe che, jeTalA jIvo rAjagRhanagaramAM che, eTalA jIvone koI boranA ThaLIyA-vALa-cokhA-aDadamaga-jU-lIkha jeTaluM paNa sukha ke duHkha kADhIne dekhADavA samartha nathI. bhagavana ! te kevI rIte hoya? gautama! anyatIrthiko je Ama kahe che yAvatuM parUpe che, te miA kahe che. he gautama ! huM ema kahuM chuM yAvatu parapu chuM ke sarvalokamAM sarva jIvone koI sukha ke duHkha pAvata dekhADI na zake. ema kema ? gautama! A jaMbUdvIpa cAvata parikSepa vaDe vizeSa adhika kahyo che. mahahidraka cAvata mahAnubhAga deva, eka moTo vilepanavALo gaMdhano DAbalo laIne ughADIne, yAvatuM 'A jAuM chuM" kahI AkhA jaMbUdvIpane traNa capaTImAM ra1 vakhata pharI zIgha pAcho Ave. he gautama ! te saMpUrNa jaMbUdvIpa te gaMdha yugalothI RSTa thAya ? hA, thAya. gautama ! te gaMdhayugalone boranA haLIyA jeTalAM paNa yAvata darzAvavA samartha che? nA, tema na thAya te hetuthI kahyuM ke cAvata darzAvavA samartha nathI. * vivecana-320 - no bhaya - samartha nathI. ghaNAMnI vAta to zuM karavI, paNa mAtra boranA ThaLIyA jeTaluM . nipAva - vAla, zana - kalAya. nUra - jU, daSTAMta sAra A che - jema ati samavarI amUrta vya hovAthI gaMdhanA pagalonI mAphaka boranA ThaLIyA jeTaluM paNa jIvonuM sukha-du:kha dazavivAne koI samartha nathI. * * jIvAdhikArasthI kahe che - * sUtra-3ra1 : bhagavan! zuM jIva caitanya che ke caitanya jIva che ? gautama! jIva niyama caitanya che, caitanya niyamAM jIve che . - bhagavatI nairayika jIva che ke jIva nairacika che ? nairayika niyamAM jIva che. jIva nairayika paNa hoya ke anairacika paNa hoya. -- bhagavat ! jIva asurakumAra che ke asurakumAra jIva che ? gautama ! asukumAra niyamAM jIva che. jIva asukumAra hoya ke na paNa hoya. e pramANe vaimAnika sudhI daMDaka kahevo. bhagavAna ! jIve te jIva ke jIva hoya te jIve ? gautama jIve te viyamAM
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/10/321 3 jIva che. jIva jIve ke na paNa jIve. bhagavan ! jIve te nairaki ke nairaki hoya te jIve. gautama ! nairayika niyamA jIve. jIve te nairayika hoya ke na paNa hoya. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. bhagavan ! bhavya, nairayika hoya ke nairayika hoya te bhavya hoya ? gautama ! bhavya, nairayika hoya ke na paNa hoya. vairayika bhavya hoya ke na paNa hoya. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. * vivecana-321 : nIya - jIva, nIva - caitanya. jIva ane caitanya, paraspara abheda hovAthI kahyuM ke jIva e caitanya che, caitanya e jIva che. nairayikAdimAM to jIvatva kAyama rahenAruM che, paNa jIvomAM nairayikAditva hoya ke na hoya. jIvanA adhikAsthI ja kahe che - nItti - prANone dhAraNa kare che. tethI kahyuM ke je prANone dhAraNa kare che, te niyamA jIva che. kemake ajIvone AyukarmanA abhAve jIvanano abhAva che. jIva hoya te prANa dhAraNa kare ke na kare. kemake siddhone prANadhAraNano abhAva che. jIva adhikArathI anyatIrthikano mata- - * sUtra-322 : bhagavan ! anyatIrthiko ema kahe che yAvat parUpe che ke ema nizcita che ke sarva prANa-bhUta-jIva-sattva ekAMte duHkharUpa vedanAne vede che, he bhagavan ! te kevI rIte bane ? gautama ! te anyatIrthiko yAvat ema mithyA kahe che. he gautama ! huM ema kahuM chuM yAvat paDyuM che ke keTalAMka pANI-bhUto-jIvo-so ekAMta duHkharUpa vedanA vede che ane kadAca sukhane vede che. keTalAMka prANo-bhUtojIvo-satvo ekAMta zAtA vedanAne vede che ane kadAcit duHkhane vede che. keTalAMka prANo-bhUto-jIvo-satvo vividharUpe vedanA veThe che. kadAcit sukhane ke duHkhane vede che - ema kema ? gautama ! nairayiko ekAMta duHkharUpa vedanA vede che, kadAca sukhane vede che. bhavanapatyAdi devo ekAMta sukharUpa vedanA veThe che, kadAca asAtA vede che. pRthvIkAyika yAvat manuSyo vividha prakAre vedanA vede che. kadAca sukha ke duHkhane vede che, tethI pUrvavat kahyuM. * vivecana-322 : kadAca zAtA vedanA vede che. ema kema ? vairayika jIva upapAta vaDe tathA devaprayogathI kadAcit sukhane vede che. devo, paraspara Ahanana tathA priya vastunA viyogAdimAM kadAcit asAtAvedanA vede che. jIva adhikArathI A kahe che - * sUtra-323 thI 326 : [323] bhagavan ! nairayiko AtmA dvArA grahaNa karI je pudgalo AhAre, te zuM AtmazarIra kSetrAvagADha pudgalone AtmAdvArA grahaNa karI AhAre che ke anaMtara kSetrAvagADha pudgalone AtmAdvArA grahaNa karI AhAre che ke paraMpara 10/7 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 kSetrAvagADha pudgalone AtmAthI grahaNa karI AhAre che ? gautama ! AtmazarIra kSetrAvagADha pudgalone AtmAthI grahaNa karI AhAre che. anaMtara ke paraMpara kSetrAvagADhane nahIM. - Ama vaimAnika sudhI che. [3ra4] bhagavan ! kevalIo Indriyo dvArA jANe-jue ? gautama ! tema nathI. * ema kema ? he gautama ! kevalI pUrvamAM mitane paNa jANe, amitane paNa jANe yAvat kevalInuM darzana nivRtta che. tethI kahyuM. [325] jIvonuM sukha-duHkha, jIvanuM pANadhAraNa, bhavyo, ekAMta duHkha vedanA, AtmAthI pudgala grahaNa, kevalI [ATalA viSayo che.] [32] bhagavan ! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-323 thI 326 : 9. attamAyAe AtmAdvArA grahIne. svazarIra kSetramAM rahela. AtmazarIra kSetrApekSAe je anaMtara kSetra, temAM rahela pudgalone - x * 'Atma dvArA grahaNa karI' ema kahyuM. tenA sAdharmsathI bIjuM sUtra kahyuM. AvALa - Indriyo vaDe. 'gAyA' uddezArtha saMgrAhikA che. muni dIparatnasAgare karela zataka-6-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ l-/1/328 100 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/ra zataka-7 * - X - X -- * jIvAdi arthanuM pratipAdaka cha7 zataka kahyuM, have te ja arthanuM pratipAdaka zataka-7-kahe che. temAM pahelA uddezArtha saMgrahagAthA - sUtra-323 - 1-lhAra, ravirati, usthAvara, 4-jIva, 5-pakSI, 6-Ayu, aNagAra, 8-chaSAstha, asaMg4, 10-anyatIthika A daza uddeza che. * vivecana-3ra7 : 1-AhAraka-anAhArakanI vaktavyatA, 2-pratyAkhyAnArthe, 3-vanaspati vaktabatArthe, 4-saMsArIjIva prajJApanA, 5-khecarajIva yoni kathanArthe, 6-AyuSya kathanArthe, 9-nigAra kathanArthe, 8-chAsya manuSya kathanArthe, 9-asaMtRta aNagAra kathanArthe, 10-kAlodAyI Adi paratIrthika. che zataka-7, uddezo-1-'AhAra' che - X - X - X - X - * sUtra-328 - te kALe, te samaye cAvatu Ama kahyuM - bhagavana! jIva kayA samaye anAhAraka hoya ? gautama! pahelA samaye kadAca AhAraka kadAca enAhAraka hoya, bIje : x + ane bIje samaye kadAca AhAraka, kadAca AnAhAka paNa cothA samaye niyamA AhAraka hoya. A rIte [covIze daMDaka kahevA. sAmAnya jIva ane ekendriyo cothA samaye, bAkInA trIjA samaye hAska hoya. bhagavAna ! jIva kayA samaye badhAMthI alpAhArI hoya ? gautama ! utpattinA prathama samaye athavA bhavanA aMtima samaye jIva sAhArI hoya. A pramANe vaimAnika paryanta daMDaka kahevo. * vivecana-328 : parabhave jatAM kayA samaye anAhAka hoya? e prazna. jyAre jIva gatie utpAdasthAne jAya che, tyAre parabhavAyunA pahelA samaye ja AhAka hoya. jo vigrahagatie jAya, to vakamAM pahelA samaye nAhAka hoya, utpattisthAna prAptinA abhAve AhAraNIya pagalono abhAva hoya che - X* tathA eka vaLAMkathI be samaye utpanna thAya, to pahelA samaye anahApha, bIje to AhAraka. jo be vaLAMkathI traNa samaye utpanna thAya to pahelA be samaya anAhAraka - x - jo traNa vaLAMkathI cAra samaye utpanna thAya to pahelAMnA traNa samaya anAhAka, cocA samaye niyamA AhAraka - 4 - traNa vaLAMka A rIte- nADInI bahAranI dizAmAM rahela hoya, jeno adholokathI urvaloke utpAda nADInI bahAranI dizAmAM hoya, te avazya eka samaye vizreNImAMthI samazreNI pAme, bIjA samaye nADImAM praveze, trIje urvalokamAM jAya, cothe lokanADIthI nIkaLI utpatti sthAne upaje. pahelAM traNa samaya traNa vaLAMka jANavA. * * * bIjA kahe che - cAra vaLAMka paNa saMbhave, jo vidizAthI vidizAmAM upaje. temAM traNa samaya pUrvavatu. cothA samaye nADIthI nIkaLIne samazreNi pAme. pAMcame utpatti sthAnane pAme. temAM Adha cAra samayamAM cAra vaLAMka thAya. temAM anAhAraka che. A sInamAM dazavila nathI. prAyaH A rIte anutpatti nathI. ukta AlAvA mujaba 24 daMDako kahevA. temAM jIva, ekendriya baMnemAM cothA samaye niyamA AhAraka kahevA. bAkInA bIjA samaye kahevA. temAM je nArakAdi basomAM upaje, tene nADInI bahAra gamanAgamana nathI, tethI bIjA samaye nityAhArakatva che. jemake - je masyAdi bharatanA pUrva bhAgathI ravatanA pazcimanI nIce narakamAM upaje, te eka samayamAM parvathI pazcimamAM jAya, bIje svatanI pazcime. bIje narakamAM naya. ahIM pahelA be samaya anAhAraka, bIje AhAraka. A vAta sUtramAM kahI che * * * badhAMthI alA * x + AhAra jeno che, te - x * alpAhAraka. prathama samaye utpannano prathama samaya athatui utpattino prathama samaya. tenI AhAragrahaNanA hetuthI zarIranI alpatAthI savalapAhAratA hoya che. jIvananA chellA samaye je che. te pradezonA saMhatatvathI aA zarIra-avayavomAM rahevAthI savapAhAratA. * - anAhArakad e jIvone vizeSathI loka saMsthAnavazAt thAya che, mATe loka prarUpaNA sUra * sUtra-39 : bhagavana! lokanuM saMsthAna kevuM che? gautama! supatiSThaka. nIce vistIrNa yAvatu upara udad mRdaMgakAra saMsthita evA A zAzvata lokamAM * x utpanna kevala jJAna-darzanadhara arahaMta, jina, kevalI jIvone jANe che - jue che ane ajIvone paNa jANe che : jue che. tyArapachI teo siddha thAya che cAvatuM duHkhono aMta kare che. * vivecana-329 - muutaka - zara-yaMtra, tene ahIM upara sthApela kaLa zAdika grahaNa karyuM. tevA prakAre loka sAdRzya jANavuM. tenI A pramANe bhAvanA karavI. nIce vistIrma, madhya saMkSipta, upara vizALa, nIce pathaMkAkAre, madhye uttama vajAkAre ityAdi. * * lokasvarUpa kahyuM, tyAM je kevalI kare che, te darzAvaryuM. saMtarU - thI kriyA batAvI. tenA vaDe zrAvakane kahe che - * sUjha-330 thI 33ra : [33] bhagavan! zramaNanI samIpa Azraye rahela zrAvakane bhagavanuM ! aiyapathikI kriyA lAge ke sAMparAcikI ? gautama ! zramaNanA upa-Azraye rahela, sAmAyika karatAM zrAvakano AtmA adhikaraNI hoya che. AtmAdhikaraNa nimitte tene aiyafpathikI kriyA na lAge, sAMparAvikI kriyA lAge. te hetuthI kahyuM ke cAvatuM sAMpAyikI kriyA lAge che. [33] bhagavatu ! zrAvakane pahelAthI ja kasa-prANanI hiMsAnA paccakkhANa
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ -1/330 thI 332 101 hoya che, pRedIkAyahiMsAnA patyAkhyAna hoya che. te pRthvIne khodatAM je koI basa jIvanI hiMsA kare to bhagavAna ! tene vrata ullaMghana thAya ? nA, tema nathI. kemake te trasajIvanA vadha mATe pravRtta hoto nathI. bhagavAna ! zrAvakane pUrvethI vanaspati hiMsAnuM paccakakhANa hoya, pRthvI khodatAM, te koI vRkSanuM mULa chedI nAMkhe to tene vratanuM ullaMghana thAya ? tema na thAya. kemake te tenI hiMsA mATe pravRtta nathI. [33] bhagavat ! tathArUpa zramaNa ke brAhmaNane pAsuka ane eSaNIya azana-pAna-khAdima-svAdimathI pratilAlatA zrAvakane zuM lAbha thAya ? gautama ! tathArUpa zramaNa ke brAhmaNane cAvatu pratilAlato zrAvaka tathArUpa zramaNa ke brAhANane samAdhi pamADe che. samAdhine kAraNe te paNa samAdhi pAme che. * * bhagavana tathA zramaNane yAvatu patilAbhato zrAvaka zuM taje che gautama! jIvitano ane durasyAyano tyAga kare che. duSkara kare che, dubhi (vastu) pAme che, bodhi pAmI, siddha thaI, cAvatu aMta kare che. * vivecana-330 thI 332 - sAmAyika karela, sAdhunI vasatimAM rahIne tevA yathArtha zrAvakane * * * sAMparAyikI kriyA lAge. baMne vizeSaNa yoga ane niruddha kaSAyava yukatatAthI aiyapithikI lAge evI AzaMkAthI A prazna che. jene haLa-gADuM Adi kaSAyanA Azrayabhata che te adhikaraNI. tenAthI AtmAdhikaraNI, te kAraNa je kriyAkaraNamAM hoya, tenAthI sAMparAyikI kriyA lAge. zrAvakAdhikArathI ja kahe che. prasavadha, te basapAsanA vidhArthe pravartato nathI. vadhano saMkalpa nathI, te saMkalAvadhathI nivRtta che. mATe tenuM ullaMghana na thAya. vaMti * Ape che. jIvitane Ape che, kemake ajJAdi dravya ApatAM jIvitano ja tyAga kare che. anAdi dravya dutyajya hovAthI kahyuM - dutyajyane taje che. A tyAga duSkara hovAthI kahyuM - dukarane kare che. athavA zeno viraha thAya ? karmanI dIrdha sthitino. daSTa karmavya saMcayano. apUrvakaraNAdi dulakara kare che. tenAthI ativRttikaraNa pAme che, tenAthI samyagdarzana anubhave che. ahIM zramaNopAsaka zabda che. tethI sAdhu-upAsanA mAtra karanAra levA. kemake sUtra temAM ja ghaTe che. * x * dAnathI bodhi Adi bIje paNa kahyA che - karmata kahyuM, have akarmava kahe che - * sUtra-333 + bhagavana! kamarahita jIvanI gati thAya? hA, thAya. bhagavan! akarmanI gati kaI rIte thAya? gautamAM nizcaMgatA-nirAgatA-gati pariNAma-baMdhana chedanatAnidhinatA-pUrva prayogathI akarmanI gati kahI che. nisTaMgatA * x * AdithI kamarahitanI gati kaI rIte kahI? jema koI puruSa nichidra, nirAhata, sukA tuMbaDAne kamapUrvaka saMskAra karI, darbha ane kuza vaDe vI2. pachI mATInA ATha lepathI lIbe, pachI tApamAM sukave, sukAyA pachI athAga-atAra puraSa pramANa pANImAM nAMkhe, 102 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 to he gautamAM te tuMbaDu, te mATInA ATha lepanI guratAthI, bhArI, guptA ane bhArathI, pANInA taLane ullaMghIne nIce bhUmi para sthita thAya? hA, thAya. have te tuMbaDu mATInA ATha lepano kSaya thatAM bhUmitaLane choDIne jaLanA uparanA taTe AvIne sthira thAya? hA, thAya. e pramANe gautama ! nisaMgatAdithI kamarahitanI gati kahI che. bhagavAna ! baMdhana chedatvathI kamarahitanI gati kaI rIte thAya ? gautama ! jema vaTANA-maga-aDada-siMbalInI ziMga ke eraMDAnuM bIja taDake mUkyA hoya ane sukAIne phUTe ane eka bAju uDe. tema gautama ! thAya. bhagavana | niridhaNatvathI kamarahitanI gati kaI rIte thAya ? gautama ! jema uMghaNazI chuTela ghama svAbhAvika rIte, nibaMghitapaNe upara Aya, tema che. gautama (jIva jAya). - - bhagavana / pUrva prayogathI kamarahitanI gati kaI rIte thAya ? gautama ! dhanuSathI chUTela bANanI gati lakSyAbhimukha, nivyaghiAtapaNe thAya, tema gautama! jIvanI gati che. * vivecana-333 : gatino svIkAra. nirmAta - karma mala javAthI, nigaUTyA - monA javAthI niramatAthI. natti rAma - gatinA svabhAvathI, baMdhana cheT - eraMDa phaLavatu karmabaMdhana chedanathI. niraMdhAtA - dhuMvADA mAphaka karmabaMdhana choDavAthI. putrapona - bANanI jema sakamatAthI gati pariNAmavathI. * x nivAva - vAtAdithI anupahad. trama - samUla, susa - darbhanI jema chinnamULathI. - X - X * nasavatiya - kalAya dhAnyanI phaLI. niyA - eraMDa phaLa - x * x- svabhAvathI ud, nivvAIna - kaTa Adi AcchAdana abhAvathI. akarmaNanuM kathana karyuM, tethI ulaTuM karma vaktavyatA - * sUga-334 : bhagavAna ! duHkhI duHkhathI RSTa che ke duHkhI ? gautama ! duHkhI duHkhathI RSTa che, duHkhI nahIM. * - bhagavan! duHkhI nairayika duHkhathI pRSTa che ke du:khI nairayika duHkhathI RSTa che ? gautama ! du:khI nairayika duHkhathI pRSTa che, du:khI nahIM. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. A pramANe pAMca daMDaka jANavA. * duHkhI duHkhathI pRSTa, duHkhI duHkhanuM grahaNa kare, duHkhI duHkhane udIre, duHkhI du:khane vede, duHkhI duHkhane nijara. * vivecana-334 - (1) du:kha nimittathI du:Na - karma, karmI jIva duHkhI che. du:khanA heturUpa karmathI skRSTa baddha. adu:khI - akarmI duHkhathI pRSTa na hoya. jemake siddha (2) du:NI - karmavALo du:kha-kamane sAmAnyathI upArje, nidhatAdi kare. (3) udIre, (4) vede, (5) nijere. tenI vyAkhyA pUrve karI che. - - karmabaMdhanAdhikArathI kamabaMdha ciMtAnvita aNagAra saMbaMdhI sUjha -
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ -//335 thI 333 103 * sUtra-335 thI 337 : bhagavan ! anupayukata aNagAra cAlatA, ubhatA, besatA, sutA, anupayukata vastra-pA-kaMbala-rajoharaNa letA ke mUkatA, tene he bhagavana ! aiyapithikI kriyA lAge ke sAMparAyikI gautama ! yapithikI nahI paNa sAMparAyikI kriyA lAge. ema kema? gautama! jenAM krodha, mAna, mAyA, lobha cchinna thayA che, tene aiyapithikI kriyA lAge, sAMparAyikI nahIM. jenA krodhAdi succhinna thayA nathI, tene sAMparAyikI kriyA lAge, aiyapathikI nahIM. yathAsUtra cAlanArane aiyapathikI kriyA lAge, usUjhathI cAlanArane sAMparAyikI kriyA lAge. anupayukta che utsatrathI ja varte che, mATe pUrvavata kahuM. [33] bhagavat ! aMgAra, dhUma, saMyojanA doSathI dUSita pAna-bhojanano zo artha kahyo che gautama je sAdhu ke sAdadI pAsuka, eSaNIya anAdi grahIne mUrNita-gRddha-gaNita-Tyupanna AhAra AhAre che, to he gautama ! te gAradoSayukata pAna, bhojana che. je sAdhu-sAdhvI pAsuka, eSaNIya AzanAdi grahIne atyaMta apati vaDe, krodhathI, khinnatAthI AhArane AhAre, te he gautama dhUma doSayukta pAna-bhojana che. je sAdhu-sALI yAvatu grahIne guNotpAdana hetu anya dravya sAthe saMyojIne AhAra kare, te che gautama ! saMyojanA doSa duSTa pAna-bhojana che. he gautama ! A teno - x * sArtha kahyo. bhagavanuM aMgAra-dhUma-saMyojanA doSarahita pAna-bhojanano zo artha kaho che ? gautama ! je sAdhu-sAdanI cAvatuM grahaNa karIne amUrzita thaI cAvatuM AhAre che, te he gautama! aMgAra doSarahita pAna-bhojana je sAdhu-sAdanI cAvata grahIne atyaMta pIti na karato AhAre, te ghumadoSarahita pAna-bhojana. je sAdhu-sAdhvI yAvatu je prApta thAya tevuM ja AhAre, te saMyojanA doSathI mukata pAna-bhojana che. he gautama! A teno - x * artha kaho. [3] bhagavana hoga-kALa-mArga-pramANathI atikAMta pAna-bhojanano zo artha kahyo ? gautama! je sAdhu-sAdhvI pAsuka, eSaNIya azanAdine sUrya ugyA pahelA grahe, sUrya ugyA pachI te alhAra kare, te he gautama! rojhAtikAMta pAna bhojana che. je sAdhussAvI cAvatu pahelI parisie grahIne chellI porisi sudhI rAkhIne pachI te AhAra kare te kAlAtikAMta pAna-bhojana che. je sAdhusAdaMI yAvatuM grahaNa karIne AI yojana mayadA oLagIne te AhAra kare, te magatikAMta pAna-bhojana che. je sAdhu-sALI rAsuka, eSaNIya azanAdi grahIne kukaDInA uMDA pramANa mAtra evo 3ra koLIyAthI adhika AhAra kare te pramANAtikAMta pAna-bhojana. ATha koLIyA pramANa le to te alpAhArI che, 12 koLI pramANa le to apaddha avamodarikA, 16-koLI pramANa le to dvibhAga prApta ra4 koLIA to uNodarikA vALo che, 3ra koLIyA pramANa le to pramANa prApta. tenAthI eka paNa koLIyo ocho AhAra kare to te zramaNa 104 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 nilthi prakAmasa bhojI che, tema kahevAya che. he gautama! kSetikatAdi * x - no A artha che. * vivecana-35 thI 337 : afa - anudita, cArirUpI IMdhanamAM aMgAra samAna je bhojana viSayamAM garU5 agni kare, te aMgAra doSa tenA sahita je pAnakAdi te sa-aMgAra. cA>>irUpe IdhanamAM dhamanA hetarUpa te ghatama doSa, te sahita pAnakAdi te sadhUma. dravyanA guNa vizeSArthe bIjA dravyanuM yojavuM, te saMyojanA doSa. - X - mUchita - mohavALA, siddha * tenI vizeSa AkAMkSAvALA. fthata - temAM rAga vALA, mAdhavatra - temAM ja ekAgra thayela. AIITHTUry - bhojana kare. * x * mahA pIti, krodhathI kalAta. T[MAya - rasa vizeSa utpAdanArthe. vIrAta - jemAMthI traNa gayo che te. enA tAra * sUryasaMbaMdhI tApa kSetra, tene oLaMgI gayela . kALa eTale divasanA traNa praharane oLaMgI gayela. - x - babIza kavala lakSaNa pramANane oLaMgI gayela. Argurifthata * prApta kare, ardha yojananI maryAdAthI upara laIne jAya. muvIzufmaMDarApaHIT - kukaDInA iMDAnuM je mApa te athavA jIvanA AzrayavathI kuTira mAphaka thayuTI - zarIra, azuci prAyavathI kutsita, peTa purato AhAra. tenI 32 aMzarUpa te kukakuTI-aMDaka pramANa mAmA. ahIM ema kahe che - jeTalo je puruSano AhAra, te AhArano 32mo bhAga. te puruSanI apekSAthI koLIyo kahevAya. tene AzrIne * x * pramANa prApta * x * pahelI vyAkhyA prAyika pakSa apekSAe jANavI. 32no cotho bhAga AhAra kare te sAdhu apAhArI kahevAya athavA kukaDInA IMDAnA mApathI ATha kvala mAtra AhAra kare te apAhArI che. peTane ochuM paDe tema AhAra karavo te avamodarikA. kiMcita uNa-aDadhuM je che te apAI. 32-koLIyAnI apekSAe bAra e apArdharUpa che. * x * athavA dharma ane dharmanA abhedathI apAddha avamaudarika evo sAdhu thAya tema jANavuM. dvibhAga eTale aDadhuM, te prAptI dvibhAga prApta AhAra thAya che. athavA jenAthI dvibhAga prApta thAya te dvibhAga prApta AhAra thAya che. athavA jenAthI dvibhAga prApta thAya te dvibhAga prApta sAdhu thAya che. - x - VTV - atyartha. madhurAdi sano bhogI te prakAmarasabhogI. * suga-338 - bhagavan! zasmAtIta, zastrapariNAmita, eSita, beSita, sAmudAnika pAna-bhojanano zo artha kahyo che? gautama! je sAdhusAdanI zaru-musalAdino cANa karela che, mALA-vaNaka-vilepanarahita che, teo che evA AhArane kare je kRmi AdithI rahita, jIvasRta ane jIvamukta che, je sAdhu mATe karelakarAvela nathI, je asaMkAzita-anAhUta-akItakRta-anuddiSTa che, navakoTi parizuddha che, daza doSathI mukta che. ugamu-utpAdana-eSA doSothI rahita che, aMgArajU+saMyojanA doSarahita che, surasuracavacava zabdarahita che, adruta-vilaMbita che, aparizApti, gADInI bUrInA jana ke anulapanarUpa che, saMyama yama mAtrA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/1/338 105 nimita che saMyamabhAra vahanArthe, bilamAM pravezatA sarSa mAphaka AtmArthe AhAra kare che, te he gautama ! zAtIta zastra pariNAmita cAvatu pAnabhojana che. tevo artha kahela che. bhagavan! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-338 : agni Adi zAsI uttIrNa te zAtIta. evo AhAra tathAvidha pRthukAdivatu pariNata paNa kahevAya. vaNadine anyathA karaNathI acita karAyela te zastra pariNAmita. e rIte prAsukava kahyuM. gaveSaNA vizuddhithI gaveSita, vizeSathI ke vividha prakAre eSita te vyaSita. grahaauSaNA ke grAmaiSaNAthI vizodhita athavA - maninA vao, te AkAra mAtra darzanathI prApta paNa AvarjanacI nahIM. AnAthI utpAdanA doSa kahyo. sAmudAnika - tethI tevI bhikSArU5. - nirgastha kevo? khAdi zaba tajela, puSpamALA-caMdanAdi lepanathI hita * x - AvA svarUpavALA nirmanya, bhojya vastu saMbhavathI pote pRtharUpa, kRmyAdi rahita, dAyake jAte tajela. bhakSya dravya pRcakRta abheda vivakSAthI je zarIrI tathA te AhAra. vRddha vyAkhyAthI apati - sAmAnyathI cetanA paryAyathI hita. vyuta - kiyA bhraSTa, artvata - svataH AyAyathI bhaMzita. jIvasaMsargajanitANAthI thayela upacaya. nIvaviUMDha - prAka. sAdhu mATe na karela, dAyake na karAvela, A be vizeSaNathI anAdhAkarmika levuM. potAne mATe karatA sAdhu arthe na saMkalita. 'mArA ghera roja levA Avajo' evA AmaMtraNarahita athavA sAdhu mATe bIjA sthAnethI lAvela. anityapiMDa ke anabhyAhata arthAt dAyake spardhArahita Apela. e rIte eSaNA doSa niSedha karyo. kharIdIne sAdhune na Apela. uddeza vinA karela. navo kIribuddha - koTi eTale vibhAga, te A * bIja Adi jIvone na haNe, na haNAve, haNanArane na anumode. e rIte na pakAve, na kharIdanA traNa traNa bhaMga maLIne navabhaMga. hasavosavapramuk - zaMkita, mukSita Adi. udgama-AdhAkadi-16, utpAdanadhAtri Adi-16, udgama-utpAdana viSaya je eSaNA-piMDavizuddhatAthI sArI rIte parizuddha te udgama-utpAdana-eSaNA parizuddha. A dvArA ukta-anukta saMgraha karyo. 'vItAMgAsadi' kriyA vizeSaNa paNa thAya. prAyaH e dvArA grAgaisaNA vizuddhi kahI. surasura ke avayava zabda na thAya te rIte. ati maMthara ke ati zIgha nahIM, chAMDyA vagara khAya. gADAnI dharInuM kIla, ghA upara auSadhanuM vilepana te kSopAMjanA vaNAnulekhana. tenI jema vivakSita artha siddhi - azanAdimAM anAsakti karavI, te akSopAMjanavaNAnuM lepana rUpane thAya. te kriyA vizeSaNa paNa che. saMyamanuM pAlana, te ja mAtrA te saMyama yAtrA mAbA. tenA mATenI vRtti-pravRtti je AhAramAM che, te saMyama yAtrA mAtrA vRttika. tethI te saMyama yAtrA mAmA vRttika ke saMyama yAtrA mAmA pratyaya thAya che. A ja vAta bIjI rIte kahe che - saMyama e ja bhAra, tenuM pAlana te saMyamabhAravahanatA. bila eTale chidra, temAM je rIte sarpa praveze tema pote AhAra kare - zarIranA 106 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 koThAmAM nAMkhe. arthAt jema sarpa bilamAM praveze tyAre paDakhAM na sparze, tema sAdhu mukharUpI guphAmAM paDakhAmAM na sparze tema AhAranuM saMcaraNa karato jaThararUpI bilamAM AhArano praveza karAve. te artha che. $ zataka-7, uddezo-2-"virati" @. - X - X - X - X - * pratyAkhyAnIne kahyA. have ahIM pratyAkhyAnane nirUpe che. * sUtra-336 - bhagavan! meM sarve prANa-bhUta-jIva-savanA pratyAkhyAna karela che, ema kahenArAne supratyAkhyAna thAya che ke duutyAkhyAna ? gautama! sarve viNa yAvatuM savanI hiMsAnuM meM paccakakhANa karyuM che, tema kahenArane kadAcita supatyAkhyAna thAya ane kadAcita duutyAkhyAna. bhagavAna! ema kema kahyuM? x * gautamAM jeNe sarve prANa cAvatuM savonI hiMsAnA parAkraANa karyA che, ema kahenarane e pramANe jJAna hotuM nathI ke A jIva che - A ajIva che, trasa che - A sthAvara che, tethI - x * tene supatyAkhyAna na thAya, paNa duutyAkhyAna thAya che. e rIte te dupatyAkhyAthI sarve prANa yAvatuM savonI hiMsAnA paccakhANa meM karyA che, tema kahenAra satya nahIM, jahuM vacana bole che. e rIte te mRSAvAdI sarve prANa yAvat so pati traNa karaNa, traNa yogathI asaMyata avirata, pApakarmazI apatihad, pApakarmanI apatyAkhyAnI kriyA vaDe yukata, asaMvRtta, ekAMta daMDa, ekAMtabAla thAya che. meM sarve paNa yAvatuM satvonI hiMsAnA pratyAkhyAna karyA che, ema kahenArane je e jJAta hoya ke AjIva che - ajIva che, A trasa che - A sthAvara che. tene xsupatyAkhyAna che, duhAtyAkhyAna nathI. e rIte te supratyAkhyAnI, be sarve prANo cAvata satnonI hiMsAnA pratyAkhyAna kya che' evI satyabhASa bole che, mRSAbhASA bolato nathI. e rIte te satyavAdI sarve prANo cAvatuM satvo pati viSe kavidha saMyata-virata-pratihata pratyAkhyAta pApakamI, akriya, saMvRtta ane ekAMtapaMDita thAya che. tethI he gautamAM ema kahyuM ke cAvava duutyAkhyAna thAya. * vivecana-339 : pahelA dupratyAkhyAnanuM varNana karyuM che. te yathAsaMkhya nyAyanA tyAgathI ane yathA AsannatA nyAya svIkArIne jANavuM. have kahevAnAra prakAre te jJAta nathI. jJAnanA abhAve yathAvatu pAlana na karavAthI, tene supratyAkhyAnano abhAva che - X - trivadhuM - karavuM, karAvavuM, anumodavuM bhedathI. yogane AzrIne trivina - mana, vacana, kAya lakSaNathI. saMvata - vadha Adine choDavA prayatnazIla, virata * vadhAdithI nivRta. tAta - bhUtakALa saMbaMdhI niMdANI, bhAvi pApakarmanA pratyAkhyAnathI pratyAdhyAta * saMyatAdinA niSedhathI saMvatavaratapratiti pratyAdhyAtapApavA virA - kAyikI Adi kiyA yukata athavA karmabaMdhana sahita. 3HvuDa - asaMvRtAzravahAra. tethI ja
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/2/339 sarvathA bIjAne daMDe te ekAMtadaMDa. tethI sarvathA ajJa te ekAMtabAla. pratyAkhyAnanA adhikArI tenA bhedone kahe che - * sUtra-340 thI 34ra : [3] bhagavanI pa Na keTalA bheTe che? gautama be bhede. te A - mUlaguNa pratyAkhyAna, uttaraguNa pratyAkhyAta. - - bhagavanA mUla guNa pratyAkhyAna keTalA bhede che gautama be bheda. sarva mUlaguNa paracakkhANa, deza mUlaguNa paccakhANa. : - bhagavana! sarva mUlaguNa paccakhANanA keTalA bheda che? gautama! pAMca. te A * sarvathA prANAtipAtaLI viramaNa - rAvata sarvathA parigrahathI viramaNa. * * bhagavanA dezamUlaguNa paccakakhANanA keTalA bheda che? gautamAM pAMca. te A * bhUla prANAtipAta viramaNa cAvatu bhUla parigraha viramaNa. bhagavAna ! uttaguNa paccakkhANanA keTalA bheda che ? gautama be. te A * sarva uttaraguNa paccakhANa, deza uttaguNa paccakkhaNa. * * bhagavana / sarva uttaraguNa cakakhANanA keTalA bheda che ? gautama daza. [41] anAmata, atikAMta, koTisahita, niyamita, sAkAra, anAkAra, parimANakRta, niravola, saMketa ane aedI-pratyAkhyAna. [3] bhagavan! deza uttaraguNa paccakkhANanA keTalA bheda che ? sAta. * digavata, upabhoga paribhoga parimANa, anarthadaMDa viramaNa, sAmAyika, dezAvakAsika, pauSadhopavAsa, atithisaMvibhAga * tathA - pazcima mAraNAMtika saMlekhanA zeSA-ArAdhanA. * vivecana-340 thI 342 - cAtri vRkSanA mULa guNa samAna - prANAtipAtAdi viramaNa, mUla guNarUpa pratyAkhyAna ke mULaguNa viSayaka nivRtti, tene mULaguNa pratyAkhyAna jANavuM. mULaguNanI sApekSAe uttararUpa guNa - vRkSanI zAkhA mAphaka, te utaguNa, temAM pratyAkhyAna, te uttaraguNa pratyAkhyAna. te jo sarvathA hoya to sarvamUlaguNa ane dezacI hoya to dezamUlaguNa pratyAkhyAna. temAM sarvamUlaguNa pratyAkhyAna sarva viratane hoya, bIjuM dezaviratane hoya. maUTTTT TthA - (1) bhAvimAM karavAnuM te anAgata, paryuSaNAdimAM AcAryAdinI vaiyAvaccamAM aMtarAyanA saMbhavathI pahelAM ja te tapa karavuM. kahyuM che - gura, tapasvI ke glAnanI vaiyAvaccanA kAraNe, mane paryuSaNA tapamAM aMtarAya thaze, tema jANI te tapa atyAre karavuM te "anAmata' che. (2) pachI karavAthI atikAMta, bhAvanA pUrvavatuM. kahyuM che - pUrvavat kAraNothI paryuSaNA tapa na thaI zake to tene pachI karavo te "atikAMta' che. (3) koTisahita - ekanI samApti ane bIjAno AraMbha sAthe thAya che. caturthabhaktAdi karIne anaMtara ja caturthabhaktAdi karavuM te. * x - (4) niyaMtrita - niyamA caMbita, te niyaMtrita. pratijJA divase svAnavAdi 108 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 kAraNe aMtarAya thavA chatAM niyamathI te pratyAkhyAna karyuM. kahyuM che - mahIne-mahIne amuka-amuka divase nizcaya karela tapa taMdurasta hoya ke glAna, paNa zvAsa cAle tyAM sudhI karavo, tene dhIra puruSoe niyaMmita tapa kahyo che tene anizritAbhA aNagAra svIkAre che. (5) sAkAra-pratyAkhyAnanA apavAda hetuo je mahatara AgAra Adi sAthe hoya che. * * (6) anAkAra - kAMtAra, durbhikSAdi viziSTa hetunA saMbhava abhAve mahattarAdi AcAra-chuTa na le che. jo ke mAtra anAkAra paccakakhANa hoya to paNa anAbhoga', 'mahAsAkAra' temAM kahevA. jethI kATha, AMgaLI Adi moDhAmAM nAMkhatA bhaMga na thAya. * | (2) parimANakRta dati Adi vaDe parimANa karela. kahyuM che - dakti, kavala, ghara, bhikSA ke dravya vaDe je bhojana tyAga te parimANakRta. (8) nisvazeSa - samagra azanAdi viSayaka kahyuM che - sarve azana, pAna, khAdha-peyavidhine sarvabhAvathI choDavI te niravazeSa. (9) saMketa - cihna sahita varte che. athavA aMguTha sahitAdi saMketa yukata. kahyuM che - aMguTho, muThI, gAMTha, ghara, prasveda, ucchavAsa, tibuka, jayotika Adi saMketo anaMtajJAnI dhIrapuruSoe kahyA che. (10) addhA-eTale kALa. pauruSi Adi kALanuM niyamana karIne paccakhANA karavuM. kahyuM che - kALapamANanA chedathI purimaa, porisi, muhUrta, mAsa, ardhamAsa AdinuM pratyAkhyAna, te addhA pratyAkhyAna. upabhoga eTale azana, pAna, anulepanAdino ekavAra bhoga, paribhogaazana, zayana, vacana, zrI Adino vAraMvAra bhoga karavo . 'pazcima' amaMgala hovAthI, tene rokavA apazcima kahyuM. marA - prANa tyAga. jo ke AvIyI maraNa pratikSaNa thAya che, to paNa te na levuM. paNa vivakSita savayi kSaya lakSaNa maraNa levuM. te parathI banyu mAraNAMtika. jenAthI zarIra, kaSAyAdi pAtaLA karAya saMlekhanA-tapa vizeSa. te apazcima mAraNAMtika saMlekhanA. tenuM sevana, akhaMDakALa karavuM te ArAdhanA. ahIM digavatAdi sAta to dezotaraguNa ja che. saMlekhanA mATe niyama nathI. kemake A dezotaravALA mATe dezoguNarUpa ane sarva uttavALA mATe sarvottaraguNarUpa che tema AvazyakamAM kahyuM che. tethI saMlekhanAne na gaNIne sAta dezotara guNa kahyA. paNa saMlekhanA dezotara-gaNavALAne paNa avazya karaNIya hovAthI ahIM sAthe mukela che. pratyAkhyAna kahyuM have jIvAdine AzrIne pratyAkhyAnAdi kahe che- * sUga-343 : bhagavAn ! jIvo mUlaguNapaccakhANI, uttarguNapaccakkhANI ke aparaNyakhANI che ? gautama! jIvo A traNe paracaANI che. bhagavanA nairayiko, mUlaguNa paccakakhANI che Adi pRcchA. gautamAM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ e-2/343 109 nairayiko mUlaguNa ke utta-guNa paccakkhANI nathI, paNa apaccakakhANI che. e pramANe caturindriya jIvo paryanta kahevuM. * * paMcendriya tiryaMcayonika ane manuSyone jIvonI jema jANavA. - - saMtara, jyotiSa ane vaimAnikane nairayiko jevA jANavA. bhagavad ! A mUlaguNa paccakkhANI, uttaguNa paracakkhANI ane apaccakakhANImAM koNa konAthI cAvatuM vizeSAdhika che ? gautama! savathI ochA mUlaguNa paccakakhANI che, uttaNuNa paccakkhANI asaMkhyAtA, apaccakkhANI anaMtaguNa che. * * bhagavan! paMcendriya tiryaMca yonikano prazna, gautama ! mUlaguNa paccakakhANI paMcendriya tiryaMca jIvo sauthI thoDA, uttaraguNa paracakraNI asaMkhyaguNA, apratyAkhyAnI asaMkhyaguNA. bhagavat ! A manuSyomAM mUlaguNa paccakkhANI Adi pRcchA. gautama ! mUlaguNa paccakakhANI manuSyo sauthI thoDA, uttaraguNa paccakkhANI saMkhyAta guNA, apatyAkhyAnI asaMkhyAtaguNA che. bhagavAna ! jIvo, samUlaguNa paccakkhANI, dezamUlaguNa parAkrANI ke apaccakakhANI ? gautama ! jIvo A traNe paccakkhANI che. nairayika vize pRcchA * gautama ! nairayiko sarva bhUla guNa ke dezamUlaguNa paccakakhANI nathI, apaccakkhANI che. e pramANe caurindriya sudhI jANavuM. - * paMcendriya ticinI pRcchA - gautama paMcendriya tiryaMco sarvamUlaguNa paccakakhANI nathI, dezamUlaguNa paccakakhANI ane paccakkhAmI che. manuSyo jIvo samAna che, vyaMtara, jyotiSa, vaimAniko nairayika samAna che. bhagavAna ! A jIvomAM samUlaguNa - dezamUlaguNa paccakakhANI, aparaNya khANImAM koNa konAthI yAvata vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDA mUlaguNa paccakkhANI, dezamUlaguNa paccakhANI asaMkhya guNA, apaccakkhANI anaMtaguNA che. e pramANe traNenuM lAbaDutva pahelA daMDaka mujaba kahevuM. vizeSa A - sauthI thoDAM dezamUlaguNa pratyAkhyAnI paMcendriya tico che, patyAkhyAnI tenAthI asaMkhyaguNA che. bhagavAna ! jIvo sarvottara guNa pacANI, dezauttara guNa paccakakhANI ke apaccakrANI gautamatraNe. paMcendriya tiryaMca ane manuSyo paNa ema ja che. bAkInA vaimAnika sudhI apaccakakhANI. bhagavad ! A sarvottara guNa pratyAkhyAnI Adi jIvomAM lAbhahuva pahelAM daMDakamAM kahyA mujaba, manuSyo sudhI jANavuM. bhagavAna ! jIvo saMmata che, asaMyata che ke saMyatAsaMyata ? gautama traNe che. * x * e pramANe jema pawvaNA che, tema vaimAnika sudhI kahevuM. alAbhahuta paNa gaNenuM pUrvavat gaNavuM. bhagavAna ! jIvo paccakakhANI, apaccakkhANI ke paccakakhANApaccakakhANI 110 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 che? gautama ! traNe che. manuSyo paNa gaNe che. paMcendriya tiyo pahelA vikalpathI rahita che. bAkInA badhAM vaimAnika sudhI aparaNI che. -- bhagavana! A pratyAkhyAnI Adi jIvomAM yAvatuM koNa vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDA jIvo paccakakhANI, paracaANaparacakkhANI asaMkhyAtagaNA, apaccakkhANI anaMtakuNA che . * paMcendriya tiryomAM sauthI thoDA paccakakhANApaccakhANI, apaccakakhANI asaMkhyAtagaNA. manuSyomAM sauthI thoDAM paracakakhANI, paccakakhANApaccakkhANI saMkhyAtaguNA, apaccakkhANI asaMkhyAtagaNA. * vivecana-343 - - x * paMcendriya tiryaco dezathI ja mUlaguNa pratyAkhyAnI che, kemake teomAM sarvaviratino abhAva che. kahyuM che - tiryacomAM cAstrino niSedha che, paNa te samaye ghaNAMne mahAvatAropaNa saMbhaLAya che. tenI parihAra gAthA paNa che - teone mahAvatonA sadbhAva chatAM bahuguNavAnuM kevala saMbhUti pariNAma * sAmi pariNAma nathI. have mUlaguNa pratyAkhyAnAdivALAnuM alAbahavane vicArIe - dezathI ke sarvathI je mUlaguNavALA che, te thoDA che, dezathI ane sarvathI uttaraguNavALA asaMkhyaguNA che. ahIM ane sarvaviratamAM jeo uttaraguNavALA che, teo avazya mUlaguNavALA hoya, mUlaguNavALA uttaraguNavALA hoya ke na paNa hoya. ahIM uttaguNa rahita evA mUlaguNavALA ja levA. tenA sivAyanA thoDAM che. kemake ghaNAM sAdhu dazavidha pratyAkhyAna yukta hoya che. teo paNa mUlaguNavALAthI saMkhyAtaguNA che, asaMkhyAtaguNA nahIM. kemake badhAM sAdhu saMkhyAta ja hoya. dezaviratamAM mUlaguNavALAthI bhinna uttara guNavALA maLe che, teo madha, mAMsAdi vicitra abhigrahathI ghaNAM hoya che, ema karIne dezavirata-uttaguNavALAne AzrIne uttaraguNavALA mUlaguNavALAthI asaMkhyAtaguNA thAya che. manuSya ane paMcendriya tiryaMco ja pratyAkhyAnI che, bAkInA apratyAkhyAnI ja che. vanaspati vagerene lIdhe teo anaMtaguNa che. manuSya sUtramAM apatyAkhyAnI asaMkhyaguNa kahyA, te saMmUrNimA manuSyonA grahaNathI jANavA. * * * - alAbakutvamAM prathama daMDakavamAM jIvo, paMcendriya tiryayo, manuSyo levA. te nirvizeSa guNAdi pratibaddha daMDakamAM kahyA te traNe ahIM paNa kahevA. jema jIvo sarvottara guNa pratyAkhyAnAdi kahyA, tema paMcendriya tiryaMca ane manuSyo kahevA. ahIM paMcendriya tiryaMco paNa sarvottara guNa pratyAkhyAnI jANavA. kemake dezaviratane dezanI sarvottara guNa pratyAkhyAnano svIkAra che. -- saMyatAdi mUlaguNa pratyAkhyAnI Adi hoya che. saMyatAdi jIvo traNe paNa hoya. ahIM prajJApanA sUjha ahIM kahevuM. te A * nairayiko saMyata, asaMyata ke saMyatAsaMyata ? ityAdi. alAbahad saMyatAdimAM jema prajJApanAmAM kahyuM, tema jIva, paMcendriya tiryaca, manuSyomAM sauthI thoDAM saMyato. saMyatAsaMyata asaMkhyaguNA, asaMyato anaMtaguNA che ityAdi - X * kahevuM. saMyatAdi pratyAkhyAnAdivathI hoya, tethI pratyAkhyAnI Adi sUtra-zataka-6,
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/2/343 111 uddezA-4-mAM kahyuM che chatAM ahIM - x * saMbaMdhAMtara dvArathI kahyuM che -- jIvAdhikArathI tenA zAzvatatvanuM sUtra - * sUtra-344 - bhagavan! jIvo zAzvata ke azAzvata ? gautama ! kathaMcita zAzvata, kathaMcita azAzvata * * * ema kema kahyuM - x * gautama dravyApaNe zaald. bhAvArthapaNe. azAzvata che, mATe ema kahyuM. - - bhagavanA nairayiko zAzvata ke azAta? jIvanI jema nairayika paNa che. vAva vaimAnika kathaMcita zAzvata, kathaMcit azaruta. bhagavan! te oma ja che. * vivecana-344 - brakyA - jIvadravyatvathI. bAvakuvA - paryAyathI. zataka-7, uddezo-3-"sthAvara" che - X - X - X - X - o jIvAdhikAra pratibaddha ja trIjo uddezo che - * sUra-345 thI 347 : [34] bhagavana | vanaspatikAyika kayA samaye savalihArI ane kayA kALe savamahAhArI hoya che ? gautama! pAva8, varSARtumAM vanaspatikAyiko savamahAhArI hoya. pachI zaradamAM, pachI hemaMtamAM, pachI vasaMtamAM, pachI grISmamAM vanaspatikAyika savaspiAhArI hoya che. bhagavana! jyAre grISmamAM vanaspatikAyika savalAhAra hoya che, to grISmamAM ghaNAM vanaspatikAyo jha, puSpa, phaLo, hariyALIthI dedIpyamAna ane zobhAthI ati zobhatA kema hoya che? gautamAM grISmamAM ghaNAM uNayonika jIvo ane yugalo vanaspatikAyarUpe utpanna thAya che, virodhe utpanna thAya che, caya-upacaya pAme che, e rIte he gautamAM grISmamAM ghaNAM vanarapatikAya yAvatu zobhe che. [346] bhagavat ! zuM mUla mUla jIva sRSTa, kaMda, kaMda jIvathI pRSTa yAvatuM bIje, bIja jIvathI bhraSTa che? hA, gautama temaja che bhagavAna ! je mUla, mUla jIva sRSTa yAvat bIja bIja jIva sRSTa che to vanaspatikAsika kaI rIte AhAra kare , kaI rIte parisamAve che ? gautama! mUla, mUla jIva sRSTa che, pRdI jIva pratibaddha che, e rIte te AhAre che ane pariNamAve che. kaMda, kaMda jIvothI sRSTa, mulajIva pratibaddha hoya che, e rIte AhAre ane pariNamAve che. e rIte yAvatuM bIja, bIja jIva sRSTa, phala jIva pratibaddha che. tenAthI AhAre ane pariNamAve che. [34] bhagavat / Alu, mULA, Adu, hiriNI, siritI, sisTirilI, kihikA, chiriyA, hIravidArikA, kRSaNakaMda, vajakaMda, sUraNakaMda, khiluDA, Addha bhadra mothA, piMDaharidrA, lohI, nIhU thIhUthirgA, mugakaNa, zakartI, sihaMDI, musuMDI A ane AvA prakAranA sarve anaMtajIvavALI, vividha jIvavAnI 112 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 che ? hA, che. * vivecana-345 thI 347 : fTna - kayA kALe. pAma - Adi - DAvaTa AdimAM ghaNuM jaLa ane snigdhatA hovAthI mahAhAratA kahI. prAvRt - zrAvaNAdi varAtri. sara - mAgasara Adi, temAM alapAhAra hoya che. grISmamAM sarva alA AhAratA kahI. - x * haritaka, te lIlI ane dedIpyamAna hoya che. uttara - vanalakSmI. - x * mULa, mULa jIvamAM vyApta, cAvatu zabdathI skaMdha, skaMdha jIva sRSTa, e rIte zAla, pravAla, patra, puSpa, phaLa jANavA. bhagavad ! jo mUlAdi, mUlAdi jIvo vaDe RSTa che, to kaI rIte vanaspati AhAra kare che ? bhUmigata AhArane, mUlAdi jIvo mUlAdi vyAtithI ja rahIne ane keTalAMka paraspara vyavadhAnathI, bhUmicI dUravartitvathI ? teno uttara e ke - mUla, mUlajIva sRSTa ane kevala pRthvI jIva pratibaddha che, tenA vaDe pRthvIrasane mUla jIvo AhAre che. kaMdo, kaMdajIva sRSTa ane kevala mUlajIva pratibaddha che, tenA vaDe mUlajIvoe prApta pRthvIrasane AhAre che. skaMdAdimAM e rIte ja jANavuM. Alu Adi anaMtakAyanA bheda lokaDhithI jANavA. te rIte je anaMtajIvo jemAM che, te tathA ghaNAM prakAranA varNAdi bhedathI jeo anaMtakAyika vanaspati bheTavALA jIvo che te. * x * athavA jenA vicitra bhedo che, te tathA temAM je jIva che te. -- jIvAdhikArathI kahe che - * sUtra-348 : bhagavanA zuM phUleyAvALA nairayika kadAyita karmavALA ane nIlalacAvALA nairayika mahAkarmavALA hoya? kadAca hoya - ema kema kahyuM? x* gautama sthitinI apekSAe hoya. tethI gautamAM pUrvavata kahyuM. * * bhagavana! zuM nIlaleksI nairayika kadAcita aAkarmI ane kApotalecI nairayika mahAkarmI hoya. hA, kadAca hoya. ema kema kahyuM? - x * gautamAM sthiti apekSA rAvata tema hoya. e pramANe asukumAramAM paNa jANatuM. vizeSa A - dolecA adhika hoya che. e pramANe yAvatuM vaimAnika. jene jeTalI legyA hoya tene teTalI kahetI. jyotiko na kahevA. sAva4 pAlezmI vaimAnika kadAcit alpakama ane zukala9I vaimAnika mahAkama hoya? hA, kadAca hoya - ema kema kahyuM ? bAkI badhuM nairayikavatuM kahevuM cAvata mahAkarmI hoya. * vivecana-348 : sthiti AzrIne - ahIM Ama vicAravuM. sAtamI pRthvIno nAraka, kRSNavezyI, tyAM rahIne ghaNAM karma khapAve, zeSa vartamAna hoya. pAMcamImAM nAkanI sthiti 17sAgaropama hoya, te nIlavecI hoya, tenI apekSAe kaNaleyI alAkarmI kahevAya. A rIte AgaLa paNa kahevuM. - jyotikane mAtra tejolezyA hovAthI saMyoga nathI, mATe jyotiko na kahevA. -- vezyAvALA jIvo vedanAvaMta hoya, tethI vedanA-sUma.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ l-/3/349 113 114 * sUtra-349 - bhagavAna ! je vedanA, te nirjarA ane nirjarA te vedanA che ? gautama ! nA, tema nathI. bhagavana! ema kema kahyuM? - X * gautamI vedanA karma che, nirA nokamAM che. tethI ema kahyuM - x - bhagavAna ! nairayikonI vedanA te nirjA ane nirA te vedanA kahevAya? gautama! nA, tema nathI. - - ema kema kaho cho - x - gautama aurasikonI vedanA te karma che, nirjarA nokarma che. tethI gautama ! ema kahyuM. e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM.. bhagavAna ! je vedAyA te nirjaya, je nirjaya te vedAyA kahevAya ? nA, tema nathI. bhagavAna ! ema kema kahyuM - x *? gaumA vedAya te karma che, nija te nokarma che. tethI ema kahyuM. -- bhagavA nairasikone je vedAyu niyu ema kahevAya ? nairayikomI vaimAnika sudhI pUrvavatu jANavuM. bhagavan! zuM je kamane vede che, tene nira che, jene nire che, tene vede che ? gautama! tema nathI. * * ema kema kahyuM - x - ? gautama ! kamane veda che, nokamane nijere che. mATe ema kahyuM. e rIte nairayikothI vaimAnika. - bhagavana! zuM vedaze te niraze, je nirjaraze te vedaze ema kahevAya ? gautama tema nathI. -- ema kema kahyuM : x * ? gautama! kamane vedaze, nokamane nirjaraze, mATe ema kahyuM. e rIte nairayikathI vaimAnika sudhI.. bhagavAna! je vedanAno samaya, nirjarAno samaya, je nirjarA samaya, te vedanA samaya, ema kahevAya? nA, tema nathI. * * ema kema * x - gautamAM je samaye veda, te samaye nirjarA nathI karatA, je samaye nirjarA kare che. te samaye vedatA nathI. anya samaye vede che. anya samaye nirjI che. vedanA samaya anya che, nirjI samaya anya che. tethI ema * X * kahyuM che. bhagavA nairayikone je vedanA samaya, te nirjarA samaya ane je nirjarA samaya, te vedanA samaya che? gautamAM tema nathI. -- bhagavana ema kema kaho * x * gautamI nairayiko, je samaye veda che, te samaye nirbharatA nathI, je samaye nirjI che, te samaye vedatA nathI. anya samaye vede che, anya samaye nira che. vedanA samaya alaga che, nirjarA samaya alaga che. tethI ema kahyuM che - x .... e pramANe vaimAnika sudhI jANatuM. * vivecana-349 - dharma ane dharmanI abheda vivakSAthI udaya prApta karma bhogavavuM te vedanA. karmano abhAva te nirjasa *x", jeno sa vedAyo te karma, te nirjarAvALA thAya tyAre nokama. karmabhUtano karmonI nirjasa saMbhave che. pUrvakRta karmanI vedanA kayita zAzvatatvathI yojAya, tethI have zAzvata sUtra kahe che- * sUtra-350 - bhagavana / nairayiko zAzvata ke azazcata ? gautama! thoDAM zAzvata, thoDAM AzAzvata. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama ! asucchitinayanI apekSAo 10/8] bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 zaad, bucchiniyApekSAe azazcata. tethI ema kahyuM che * x * e rIte vaimAnika sudhI jANavuM. - bhagavAna ! te ema ja che (2). * vivecana-35o : avyavasthiti pradhAna naya - dravyArthika naya - - te zAzvata. vyavacchita pradhAnanaya - te payayArthika naya - X - te azAzvata. # zataka-3, uddezo-4, "jIva" & - X - X - X - X - * uddezA-3mAM saMsArIne zAzvatarUpe kahyA. ahIM tenA bhedo - * sUtra-351,352 : [51] rAjagRhanagare yAvata ema kahyuM - saMsArI jIvanA keTalA bheda che ? . gautama cha. - x * te A - pRetIkArika Adi, je pramANe anAbhigama sUtramAM samyakatva kriyA ane mithyAtva kriyA sudhI che, te kahevuM. he bhagavana ! te ema ja che, te ema ja che. [35] jIvonA cha bheda, pRetI Adi jIvonI sthiti, bhavasthiti, kAyasthiti, nirlepana, aNagArakriyA, samyakad-mithyAtva kriyA. vivecana-351,35ra : jIvAbhigamamAM A pramANe che- pRthvIkAyika yAvat trasakAyika. te pRthvIkAyika keTalA che ? be bhede che - sUkSma ane bAdara. ityAdi. chelle Ama che - eka jIva, eka samaye, eka ja kriyA kare che - samyakatva kriyA ke mithyAtva kriyA. : 4 - vAMcanAMtamAM evuM dekhAya che - nIva Izva Adi. temAM jIvo cha prakAre batAvyA. pRthvI che bhede - kSaNa, zuddha, vAlukA, manaH zilA, zarkarA, khapRthvI. A pRthvI bheda jIvonI sthiti aMtarmuhUAdi che - uddezA-5-nI vRti- yoni -- jIvano utpatti heta, teno saMgraha - aneka che, teno eka zabdathI abhilApa te yoni saMgraha. aMDathI thAya te aMDaja - haMsa Adi. vastranI jema jarAya varjitatAthI zuddha deha, yoni vizeSAtthI janmela ke potanI jema janmela. vA samArjita hoya tema janme te potaja - vazulI Adi. yoni vizeSa dharmathI nivRta-saMmUna janma-hikAdi. jIvAbhigamamAM A sUtra che - aMDaja traNa prakAre kahyA. strI, puruSa, napuMsaka. e pramANe potaja paNa jANavA. temAM je saMmUrNima che, te badhAM napuMsaka che ityAdi. aMta sUtra A pramANe che. bhagavA vijaya, jayaMta, vaijayaMta aparAjita vimAna che? hA, che. te vimAno keTalA moTA che? gautamAM jayAM sUrya uge ane jyAM sUrya Athame, teTalA aMtaravALA che. AvA svarUpe nava avakAzAMtara, keTalAMka devane eka vikamamAM thAya, te deva utkRSTa, vati cAvat divya devagatithI jatAM-jatAM yAvat eka, be ke utkRSTa cha mAsa jAya. bAkInuM lakhela che. tyAM sudhI 'yAva' zabdathI dazavyuiM. vAyanAMtare Ama dekhAya che - yonisaMgraha, lezyA, daiSTi, jJAna, yoga, upayoga,
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7/-/4/351,352 upapAta, sthiti, samudghAta, cyavana, jAti, kulavidhi. temAM yonisaMgraha darzAvyo ja che. lezyAdi arthathI darzAva che A lezyA-6-che, dRSTi-3, jJAna-pahelAM traNamAM bhajanA, ajJAnanA traNamAM bhajanA, yoga-3, upayoga-2, upapAta cAre gatimAM, sthiti-aMtarmuhUrvAdithI palyopamanA saMkhyeya bhAga sudhI, samudghAta-pAMca ityAdi. * noMdha :- yoni zabdathI je vRtti-anuvAda che, te pAMcamAM uddezAno che, paNa mudraNa bhUlathI ahIM chapAyo che, mATe ahIM anuvAda Apela che. te sU-353 sAthe joDavo. [. sUtra-352nI vRtti sAthe ahIMthI joDavuM- 22,000 varSa kahevuM. tathA nAkAdimAM bhavasthiti kahevI. te aMtamuhUrvathI 33 sAgaropama che. kAyasthiti jIvanI jIvapaNAmAM sarvakALa. nirlepanA kahevI - 4 - x -- aNagAra vaktavyatA kahevI. - 4 - 4 - kriyAsamyakatva, mithyAtvAdi. A jIvAbhigamathI jANavuM. 1 che zataka-7, uddezo-5-'pakSI' che -- * - * -- x -- * - uddezA-4-mAM saMsArIonA bheda kahyA. ahIM yonisaMgraha bheda kahe che- sUtra-353,354 : [353] rAjagRhamAM yAvat ema kahe che - eyara paMcendriya tiryaMca jIvono yonisaMgraha, bhagavan ! keTalA bhede che ? gautama ! traNa prakAre. te A - aMDaja, potaja, saMmUrtima. e pramANe jIvAbhigamAnusAra kahevuM. Avat te vimAnonuM ullaMghana na karavuM. he gautama ! vimAno eTalA moTA kahyA che. [354] yonisaMgraha, vaizyA, dRSTi, jJAna, yoga, upayoga, upapAta, sthiti, samudlAta, cyavana, jAti-kulakoTi. bhagavan ! te ema ja che. sUtra3paranA vivecanamAM juo. * vivecana-353,354 - zataka-3, uddezo-6, "Ayu" che -- * - * -- * - * -- 115 0 yoni saMgraha kahyo. te AyuvALAne hoya. tethI Ayu kathana - * sUtra-355 thI 358 : [353] rAjagRhe yAvat Ama kahyuM - je jIva nAskomAM utpanna thavAne yogya hoya, bhagavan ! te ahIM rahIne nairayikAyu bAMdhe ke utpanna thato ke tyAM utpanna thaIne pachI nairayikAyu bAMdhe? gautama ! te ahIM rahIne nairayikAyu bAMdhe, tyAM utpanna thato ke utpanna thaIne nairayikAyu na bAMdhe. A pramANe asura kumAromAM paNa kahevuM - yAvat - vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavan ! je jIva nArakomAM utpanna thavA yogya che, te ahIM rahIne nairayikANu vede ke tyAM utpanna thato ke tyAM utpanna thayA pachI nArakanuM Ayu vede che? gautama ! te ahIM rahIne nairayikAyu na vede. paNa tyAM utpanna thato ke utpanna thaIne pachI nairayikAyunuM vedana kare che. A vaimAnika sudhI kahevuM. bhagavan ! nakamAM utpanna thavA yogya jIvane ahIM rahIne mahAvedanA 116 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda/2 hoya ke narakamAM utpanna thatAM ke narakamAM utpanna thayA pachI mahAvedanA hoya? gautama ! tene ahIM rahIne kadAca mahAvedanA, kadAca alpavedanA hoya. narakamAM utpanna thavA jatAM paNa temaja hoya, paNa narakamAM utpanna thayA pachI ekAMta duHkharUpa vedanA hoya che, kyAreka sAtA hoya. bhagavan ! sukumAramAM utpanna thavA yogya vize 5-gautama ! ahIM rahelane kadAca mahAvedanA,kadAca alpavedanA hoya. utpanna thato hoya tyAre temaja hoya. paNa utpanna thayA pachI ekAMta sAtA vedanA hoya, kyAreka azAtA hoya. e pramANe svanitakumAra sudhI jANavuM. bhagavan ! je jIva pRthvIkAyamAM utpanna thavA yogya hoya teno prana, gautama ! ahIM rahelane tathA utpanna thatAMne kadAca mahAvedanA, kadAca alpavedanA. utpanna thayA pachI vividha prakAre vedanA thAya che. e rIte sAvat manuSyamAM jANavuM. . . AMtara, jyotiSTha, vaimAnikamAM asukumAvat. [356] bhagavan ! jIvo AbhoganivartitAyu che ke anAbhoga nirtitA ? gautama ! jIva Abhoga nirtitAyu nathI, paNa anAbhoga nirtita AyuvALA che. e pramANe nairayiko yAvat vaimAnika sudhI jANatuM. [357] bhagavan ! jIvo karkazavedanIya karmo kare che ? hA, gautama ! bhagavan ! jIvo karkaza vedanIya karma kaI rIte bAMdhe ? gautama ! prANAtipAta yAvat mithyAdarzana zalyathI. bAMdhe. - - bhagavan ! nairayiko karkaza vedanIya karma bAMdhe? hA, pUrvavat. e rIte vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavan! jIvo akarkaza vedanIya karma bAMdhe? hA, bAMdhe. - - bhagavan! jIvo akarkaza vedanIya karma kaI rIte bAMdhe? gautama! prANAtipAta viramaNa yAvat parigraha viramaNa, krodhaviveka yAvat mithyAdarzanazalya vivekathI - x - bAMdhe. * - bhagavana naiyiko, za vedanIya karma bAMdhe? gautama! te artha yogya nathI. e rIte vaimAnika sudhI jANavuM. vizeSa e ke - manuSyone jIvanI jema jANavA. [358] bhagavan ! jIvo sAtA vedanIya karma bAMdhe? hA, bAMdhe. bhagavan ! jIvo sAtA vedanIyakarma kaI rIte bAMdhe? gautama ! prANa-bhUta-jIva-savonI anukaMpAthI, tathA ghaNAM prANa yAvat satvone duHkha-zoka-jUraNa-tippaNa-piTTaNaparitApana ApIne, e rIte sAtA vedanIyakarma bAMdhe. - - e pramANe nairayikone yAvat vaimAnikone jANavA, bhagavan! jIvo sAtA vedanIya karma bAMdhe? hA, bAMdhe - - bhagavan! jIvo asAtA vedanIya karma kaI rIte bAMdhe? gautama! bIjA jIvone duHkha-zokajUraNa-tirpaNa-piTTaNa-paritApa ApIne, ghaNAM pANa yAvat satvone duHkha ApIne yAvat paritApa upajAvIne - x - bAMdhe - - e pramANe nairayiko yAvat vaimAnika sudhI jANavuM.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ za-I6/355 thI 358 11 * vivecana-355 thI 358 : sarvathA du:kharUpa vedanIyakarmAnubhUti. -- tatkAlAdinA asaMyoga kALe kadAcita sukha pAme. - bhava pratyayathI ekAMta zAtAvALA che. paNa prahArAdithI kadAca sAtA pAme. ** je bhayaMkara du:khathI vedAya te karkaza vedanIya, khaMdhAnAcAryanA sAdhu mAphaka. sukhethI vedAya, te akarkaza vedanIya che, bharata Adi mAphaka. prANAtipAta viramaNa eTale saMyama. nAkAdine saMyamanA abhAve teno abhAva kahyo. -- du:khane karavuM te avasthA , dinatA na utpanna karavI te aNIvAthI, zarIrane apacayakArI zoka anutpAdana, te manUra, AMsu vahe tevo vilApa ke rUdana na karAvavuM te - kAtiprathA, lAkaDI vaDe mAravAnuM tajIne, te paUTyA, paritApa na Apavo - apariyAvaNiyA. * sUtra-359 - bhagavana! jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNImAM dUSama dUdhamakALamAM, utkaTa avasthA prApta thaze tyAre bharatakSetranA kevA AkAra-bhAva pratyAvatAra thaze? gautama! te kALa (Avo) thaze - hAhAbhUta, bhaMbhabhUta kolAhalabhUta samayanA anubhAvathI ati kha+ kaThora dhULathI malina, asahya, vyAkuLa bhayaMkara vAyu, saMvartaka vAyu vAze. ahIM vAraMvAra dhULa uDavAthI cAre dizA rajavALI, retathI kaluSita, aMdhakAra paTelayukta nirAloka thaze. samayanI rAtAthI caMdra ati zItatA pheMkaze, sUrya adhika tapaze, pachI vAraMvAra ghaNo Arasa-virasa-khA-khaTTa-ani-vidha-viSa-azani megha, na pIvA yogya jaLa, vyAdhi-roga-vedanA utpAdaka pariNAmI jaLa, amanojJa jaLa, pracaMDa vAyunA AghAta thakI tINa dhArAthI paDatI para vaSa thaze * * jenAthI bharata kSetranA - - gAma, Akara, nagara, kheDa, karbaTa, marDaba, droNamukha, paTTaNa, Azrama AdimAM rahenAra janasamUha, catuSAda gavelana, khecara pakSI saMgha, gAma ane jaMgalamAM saMcAra rad gasa pANI, aneka prakAranA vRkSa, gulma, latA, vela, ghAsa, pafka, harid, auSadhi, pravAla, kurAdi tRNa vanaspati vinaSTa thaze. vaitADhayagirine choDIne badhAM parvata, nAnA pahADa, TIlA, DuMgara, sthaLa, registAnAdi badhAMno vinAza thaze. gaMgA ane siMdhu nadIne choDIne badhI nadI, jharaNAM Adi naSTa thaze. durgama ane viSamabhUmimAM rahela badhAM sthaLa samatala ma thaI jaze. bhagavana ! te samaye bharatakSetranI bhUmino kATa, bhAvono Avibhavi kevo thaze ? gautama? tenI bhUmi aMgAra-chAriya-mumutaptaka velaka-tapta sama jyotirUpa, ghaNI ja dhULa-retI-kAdava-zevALa-calaNi-dharaNigocara thaI jaze. jIvone cAlavuM dura thaI jaze. * vivecana-359 :makupA - parama kaSTa prApta, utamAvasthA vItI gayela. TbAvapathAra 118 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 * AkRti lakSaNa paryAyinuM avataraNa. dAdIbhUta - du:khAd loka vaDe hohA thaI javI. paMkhaTbUta - duHkhathI gAyanI jema bhAMbharavuM, athavA bhaMbhA eTale bherI, te aMtaHzUnya * x * janAyathI zUnya evo. sonAnnipUta - Ad zamaLInA samUha tvani jevo, samayAbhAva - kALa vizeSa sAmarthya. ati kaThora, dhULathI malina vAyuM. dhAna vyAkuLa, asamaMjasa, saMvakRya - tRNakASThAdithI saMvartaka. * x * dhULa uDatI hoya tevo cotapha joyukta, tenA vaDe thayela aMdhakArasamUhathI prakAzahita ke dRSTi prasAra rahita. - x - kALa rUkSatA vaDe maf - adhika ke apacya. - x * uparAMta - manojJa sa varjita jaLavALo megha, viruddha rasavALo megha, sAjI Adi kSAra samAna rasa jaLayukta megha, chANa jevA sajaLa vALo megha, (kavayitu) khATA rasavALo megha, agni jema bALe tevA jaLavALo megha, vidhutapradhAna ke vidhutu pADato * megha, loko mare tevA jaLavALo megha, parvatAdine vidAravA samartha evo kaMkAdi nipAtavALA jaLayukta ke vaja megha. na pIvA yogya jaLa ke ayApanIya jaLavALo megha, kuSThAdi vyAdhi- roga, sadhaghAti zUlAdi janita vedanA udIratA evA je jaLanA pariNAma che tevo megha (varase che.). pracaMDa pavana vaDe thapATo mAratI vegavatI dhArAno nipAta. *x - te megha vinAza vere che. navI - manuSyaloka, 3ppayADuM - bheMsa vagere, gAya, gheTA Adi. pakSI Adi khecara, * * * beIndriyAdi, cUtAdi vRkSo, vRttAkI Adi guccha, navamAlikAdi gulma, azokAdi latA, vAluMkI Adi vela, vIraNAdi tRNa, IkSa Adi parvaga, duvadi harita, zAlI Adi auSadhi, * * ityAdi bAda vanaspati (no nAza thAya che.) utsava vistAraNAthI parvata-kIDA parvata. ujjayaMta Adi jananivAsa bhUtatvathI zada kare te giri-citrakUTAdi, DuM - zilAchaMda, 3Ita - unnata sthaLa - dhULa AdithI uMcA thayela, " - pULa Adi varjita bhUmi. mA - zabdathI prAsAda, zikharadi. tene dravibhUta karI de che. pANInA bila, bhUminA jharaNA, khADAM, valaya prAkArAdi durga, uMcI-nIcI viSama bhUmi. -- tApa tulya-agni vaDe utpanna, ja, retI, kAdava, prabaLa kAdava, ityAdi duHkhethI nikrimita thAya che. * sUtra-360 : bhagavanA te samayamAM bharatakSetranA manuSyonA AkAra, bhAvapatyAvatAra kevA haze? gautamAM manuSyo kurapa, kuvarNa, dudhI, kumsa, kusparavALA, aniSTa, akAMta yAvatu amaNAma, hIna-dIna-aniSTa yAvatu amaNAma svaravALA, anAdeya-apItiyukta vayanavALA, nirlajaja, kUDakapaTa-kalaha-ddha-baMdha-vairamAM rata, mayadiA ullaMghavAmAM pradhAna, akAryamAM udhata, guraniyoga-vinayarahita, vikalaravALA, vadhelA nakha-keza-maznaromavALA, kALA, kaThora-khara-zyAmavaNI, phua sirA, pILA-sapheda vALa vALA, ghaNI nasothI saMpanna durdazanIya rUpavALA, saMkucita valI taraMgothI pariveSTita, jarA pariNata vRddha jevA, pravirala, parizaTita
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/6/360 119 data zreNI, ubhaTa ghaTa mukhavALA, viSamacakSu, vAMku nAka, vAMkA vaLelA vigata bhesaNa mukhavALA, bhayaMkara khujalIvALA, kaThora-tIrNa nakho vaDe khaNavAne kAraNe vikRta banela zarIrI, dAda-koDha-sima, phATela, kaThora cAmaDIvALA, vicitra aMgavALA, uMTa gati, viSama saMdhi baMdhana, uMcI-nIcI hakI, vibhaktadurbaLa-kusaMdhayaNa-kumANa-kusaMsthita-kurUpa-kusthAnAsana-kuzadhyA-ku bhojIazuci-aneka vyAdhithI pIDita aMga, alita-vejhala gati, nirutsAhI, savarahita, vikRta ceSTAvALA, naTatA, vAraMvAra zIta-uNa-khara-kaThoravAta vyApta, malina-rAdi yukta aMgavALA, ati krodha-mAna-mAyA-lobhavALA azukha duHkha bhogI, prAyaH dharmasaMjJA ane samyakatvathI paribhraSTa, utkRSTa eka hAtha max, 16 thI 20 varSanA adhikAsuvALA, ghaNAM putra pautrAdi parivAravALA, tenA para nehavALA haze. temanA kara kuTuMbo bIjabhUta, bIja mAtra haze. teo gaMgA, siMdhu nadInA bhilomAM ane vaitAdya parvatanI guphAomAM Azraya laIne nivAsa karaze. - bhagavana ! te manuSyo kevo AhAra karaze ? gautamate kALe, te samaye gaMgA, siMdhu mahAnadI ratha-patha vistAravALI haze. temAM rathanI dhurInA pravezavAnA chidra jeTalA bhAgamAM AvI zake teTaluM pANI vaheze. te pANImAM ghaNAM masTa,. kAcabAdi haze. pANI vadhu nahIM hoya. te manuSyo sUryodaya ane sUryAsta samaye eka muhUrta bilanI bahAra nIkaLaze. nIkaLIne mAchalI, kAcabAdi pakaDIne jamInamAM gADaze. evA maccha-kaccha. ThaMDI ane garmIthI sukAI jaze. e rIte teo 1,000 varSa sudhI AjIvikA calAvA vicaraze. bhagavana te manuSyo ni:zIla, nirguNa, niyadi, pratyAkhyAna pauSadhopavAsa rahita, prAyaH mAMsAhArI, mAhArI, zuddhAhArI, kuNimAhArI, kALa mAse kALa karIne kyAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? gautama ! prAyaH naka, tici yonimAM upajaze. * * bhagavana ! saha, vAgha, vRka, hIpika, rajha, tarakSa, zarabhAdi paNa ni:zIlA te pramANe ja cAvatuM kyAM utpanna thaze ? gautama! prAyaH naraka, tici yonimAM upajaze. * * bhagavana! te kALe DhaMka, kaMka, vilaka, makka, zikhI paNa niHzIlA, te ja pramANe prAyaH naraka, tiryaMca gatimAM upajaze. bhagavan! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-360 : hutha * du:svabhAvavALA. jemanuM vacana anAdeya, apAtika che te. zUTa - bhAMtijanaka dravya, pada - chetaravA mATe vezAMtara karaNa. guramAM-mAtrAdimAM avazya karaNI je vinaya, tenAthI rahita. vivAhanava - asaMpUrNa rUpavALA. surakurtAmavaUOT - sparzathI atIva kaThora, anujjavala varNavALA sira - vikharAyela vALavALA. vananiyama * pILA-dhoLAvALA vALa. * x - vRddhAvasthAthI sthavira manuSyanI jema saMkuTita valI lakSaNa taraMgathI pariveSTita aMgavALA. -x-varatnaparisAyavaMtasenTI 120 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 * dAMtanA viralavathI parizaTita dAMta ke paDelA, bhAMgelA dAMtanI zreNi, jenI che te. vikarALa ghoDAnA mukha jevuM mukha, tuccha mukhavALA, * x * vAMkA cukA, kAcalIthI vyApta bhISaNa moDhAvALA, kavane kAraNe khujalIthI AkAMta, kaThora tINa takho vaDe khaNavAthI karela ghAvavALA, kSudra-kuSTha vizeSathI pradhAna ane rUTita kaThora zarIranI vasAvALA, vinarjana - kAbarA avayavo. Tona - uMTa jevI cAla. athavA apazakhAkAra viSama TuMkI-lAMbI saMdhirUpa baMdhano te viSamabaMdhana. arva - cacAsthAne aniviSTa hADakAM. - X - X - mukuMdanana - sevArtasaMhanana, ISTHIT - pramANahIna suifthata - kharAba saMsthAna, tethI ja kurUpa. -. - vaF THLA nAmumoDo - kutsita AzrayavALuM du:zayana, durbhojana. amupha - snAna, brahmacaryAdi varjitatvathI azucio. athavA azrutaya-zAstrAvajita. jItavAnarg - khalanayukta vihaLa gativALA. aneka vyAdhi rogathI pIDAyelA hovAthI, vikRta ceSTA ane naSTa tejavALA. - zIta-uNa khara-paSa vAyuthI vyApta. 3 diva jenA aMga atUlita che te. amukuvAmAna - samyakatvabhraSTa. jayafjapamaUTT$ - 24 aMgula-eka hAya pramANa, jemanuM utkRSTAyu kadAca 16-varSa, kadAya ra0-varSa che, tevA. putra-pautra-dohitra Adi rUpa parivAra, temanA pratye ati nekvALA. te gAdinA paripAlananI bahulatAgI. teone apAyuM hovA chatAM ghaNAM saMtAno kahyA, kemake anya kALa chatAM cauvanano sadabhAva hoya che. niya - nigoda-kuTuMbo. vava - bIja samAna, bhaviSyanA janasamUhanA bIjanA heturUpa hovAthI. yatti * bIjanA jevuM ja parimANa jenuM che, te bIjamAnA. thapatha - gADAnA be cakrathI mapAya teTalo mArga, cakanI dhari pravezI zake teTalA chidranA pramANavALo mArga. voAiti - kaheze, mA dhuna - ghaNuM akAya, nidaiffsa - nirgamana karaze. joff - grahaNa karaze, prApta karaze, sthaLomAM sthApana karaze. * x - jIvikA karaze. nirata - mahAvrata-aNuvatarahita, nijAna - uttara guNa rahita, nira - avidhamAna kulAdi maryAdA, * x * paurUSI Adi niyamano abhAva, aSTamI Adi poMmAM upavAsa (pauSadha Adi na karavA te. satra - prAyaH mAMsAhAra, kemake masyAhAra kare che, chAdAra - madhubhojI - x - zuvTAThAra - mAMsa, lohI Adi. [teo naka ke tiryaMca gatimAM jaze.] zataka-7, uddezo-7 - 'aNagAra' che - X - X - X - X - | uddezA-6-mAM nakAdimAM utpatti kahI, te asaMtRtate hoya, tethI viparIta svarUpa te saMvRta hoya, te ahIM kahe che - * sUtra-361,362 : [36] bhagavAna ! upayogapUrvaka cAlatA yAvata sutA, upayogapUrvaka vastrapapx-kaMbala-joharaNane latA-mUkatA evA saMvRtta aNagAne aiyapithikI kiyA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ za-//361,362 121 1rara bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 lAge ke sAMparAcikI ? gautama saMvRtta ANagArane yAvat aiyapithikI kriyA lAge, sAMparAyikI nahIM - bhagavana! ema kema kahyuM- x - ? gautama! jenA krodha, mAna, mAyA, lobha vyavacchinna thayA che. tene aiyapathikI kriyA lage, temaja jema uge vartanArane sAMparAyikI kriyA lAge, tema sUbAnusAra vartanArane he gautama yAvata sAMparAyikI kriyA na lAge. [36] bhagavat ! kAmarUpI che ke arUpI ? gautama kAmarUpI che, te zramaNAsuNa kAma arUpI nathI. - - bhagavan! kAma sacitta che ke acitta? gautama! kAma sacitta paNa che, acitta paNa che. * * bhagavan! kAma jIva che ke ajIva ? gautama! kAma jIva paNa che, ajIva paNa che. bhagavana! kAma jIvone hoya ke ajIvone ? gautama ! kAma jIvone hoya jIvone nahIM. * * bhagavat ! kAma keTalA prakAre che ? gautama! kAma be prakAre che . zabda ane rU. * * bhagavatra ! bhogo rUpI che ke arUpI ? gautama / bhogo rUpI che, ApI nathI. * * bhagavan! bhogo sacitta che ke acitta ? gautama ! bhogo sacita che, acitta paNa che. * * bhagavatu ! bhogo jIva che ke jIva ? gautama bhogo jIva paNa che ane jIva paNa che. bhogo jIvana hoya ke ajIvane ? gautama ! bhoga jIvane hoya, jIvane nahIM bhogo keTalA che ? gautama! praNa - gaMdha, rasa, sparza. bhagavAna ! kAma bhogo keTalA bhede che ? gautama ! pAMca bheda che - zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza. -- bhagavAna ! jIvo kAmI che ke bhogI ? gautama! jIvo kAmI paNa che, bhogI paNa che. bhagavana ema kema kahyuM : x - ? gautama! zrojhendriya ane cakSurindriyane AthIne kAmI che, prANendriya, jIendriya, sAzanendriyane AzrIne bhogI che. tethI he gautama! ema kahyuM che. bhagavatu ! bairasiko, kAmI che ke bhogI ? e pramANe ja kahevuM. yAvata nitakumAra. pRvIkAyikanI pRcchA - gautama! pRvIkAyiko kAmI nathI, bhogI che. ema kema kahyuM? gautama! sparzanendriyane AzrIne bhogI che. e pramANe vanaspatikAya sudhI javuM. * * beIndriyo paNa emaja che. vizeSa e ke - te jilaeNndriya ane nendriyane AzrIne bhogI che. * * teIndriya paNa emaja che. vizeSa e ke - ghANa-jIbhasparza Indriyo AzrIne bhogI che. caturindriya vize pRcchA - gautama ! caturindriyo kAmI paNa che ane bhogI paNa che. ema kema kahyuM? gautama ! teo cakSurindriya agrIne kAmI che, ghANa-jillA-spana Indriyone AzrIne bhogI che, tethI kahyuM. bIjI jIvone sAmAnya jIva mAphaka yAvatu vaimAnika sudhI jANavA. bhagavana! A kAmamAM, nokAmI-no bhogI, bhogI jIvomAM koNa konAthI cAvatuM vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDA jIvo kAmIbhogI che. nokAmInobhogI jIva tenAthI anaMtaguNa che, bhogI tenAthI anaMtaguNa che. - vivecana-361,362 - kAmabhogane AzrIne saMvRta thAya, tethI kAmabhogaprarUpaNArthe kahe che - mUvItyAre - jenAmAM martatA che, te rUpI, tethI viparIta te rUpI. abhilASA kare, paNa viziSTa zarIra saMsparza dvArA upayogI na thAya te kAma-manojJa zabda, saMsthAna, varNo. kAmo rUpI che, arUpI nahIM, pudgaladharmathI tenuM mUrtatva che. samanaka prANInA rUpanI apekSAe te sacita che, zabda dravyApekSA ane saMjJI jIva zarIra rUpApekSAthI kAmo acita paNa che. jIva zarIra rUpa apekSAe jIvo paNa kAma che ane zabda apekSAo, citraputrikAdi rUpa apekSAe ajIvo paNa kAma che. kAmanA hetuthI jIvone ja kAma hoya che, ajIvone te asaMbhava hovAthI ajIvone kAma na hoya. zarIra vaDe upabhoga thAya te bhoga - viziSTa gaMdha, rasa, sparza dravyo. bhogorUpI che, arUpI nahIM, pudgala dharmatvathI tenuM mUrtatva che. bhogo sayita paNa che, gaMdhAdi pradhAna jIva zarIra ke samanakavaNI. -- jIvanA zarIronA viziSTa gaMdhAdi guNayukatavathI jIvo paNa bhoga che. viziSTa gaMdhAdi guNapaNAthI ajIvo paNa bhoga che. - - kAmIbhogI sauthI thoDAM kahA, kemake caturindriya, paMcendriya jIvo ja kAmabhogI hovAthI ahA che, siddho tethI anaMtakuNA che. vanaspatinA anaMtaguNavathI eka-be-traNa IndriyovALA jIvo tenAthI anaMtaguNA che. -- bhoganA adhikArathI A kahe che - sUtra-363 : bhagavana ! chagastha manuSya je koIpaNa devalokamAM devapaNe utpanna thavA yogya hoya, he bhagavana ! te kSINa bhogI, utthAna-karma-baLa-vIrya-parAkAra parAkramathI vipula bhogopabhoga bhogavato vicAravA samartha nathI ? bhagavAna ! Apa A athane Ama ja kaho cho ? gautama! e artha yogya nathI, kemake te utthAna-kama-bala-vI-puruSakAra parAkrama dvArA koIpaNa vipula bhogopabhoga bhogavato vicAravAne samartha che. tethI te bhogI bhogano tyAga karato mahAnirjarA, mahAparyavasAnavALo thAya che. bhagavAna ! dhovadhika manuSya je koI devalokamAMe * ja badhuM jema cha%AthamAM kazuM yAvata mahAparyavasAnavALo thAya che. bhagavAna ! pamAholadhika manuSya je te ja bhavagrahaNathI siddha thavo yogya hoya yAvat aMta kare, zuM te kSINabhogIe (samartha che ?). bAkI badhuM cha%Astha pramANe gaNavuM. bhagavAna ! kevalI manuSya, je te ja bhavagrahaNathI yAvatu e badhuM paramAholadhika mujaba cAvatuM mahAparyavasAna thAya che. * vivecana-363 - chAsthAdi cAra sUtro che. temAM re - A manuSya, nUna - nakkI che - A artha, atha - praznArthe, jene bhoga che, te bhogI, te bhogI, tapa-rogAdithI jenuM zarIra kSINa thayuM che, te kSINabhogI. mu - samartha. 3ThThApA - urvIbhavanathI, #ma - gamanAdi, vana * dehapramANa, varama - jIvabaLa, purivAra para ma - puruSAbhimAnathI tenA dvArA ja
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ -|363 123 124 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 sAdhita svaprayojana. nakkI he bhagavan! Apa A arthane A ja prakAre kaho cho ? e prazna. teno A abhiprAya che. je samartha nathI, te A bhoga bhogavavAne samartha nathI. tethI je bhoga tyAgI nathI, tene nirjarA kema thAya? devalokagamana kema thAya? uttara che - " artha yogya nathI.' te kSINabhogI manuSya ke kSINazarIracI sAdhucitta, e pramANe ucita bhogamukti samarthatvathI bhogItva, tenA pratyAkhyAnathI ane tene tyAgIne nirjarA karI devaloka gati pAme. moDarvAdha - niyata kSotra viSayaka avadhijJAnI. pAchaife - teo caramazarIrI ja hoya che. * * * ahIM chANyAdi jJAnavaktavyatA kahI have pRthvI Adi jJAnInI vaktavyatA kahe che - * sUtra-364 - bhagavanje A asaMjJI prANi che, jemake - pRvIkAcika cAvata vanaspatikAyika, chaThThA koI basa, je aMdha-mUDha-tamapaviSTa-tamaHpaTala ane mohajAlathI AcchAdita, teo kAmanikaraNa vedanA vede che, evuM kahI zakAya. hA, gautama ! - x - evuM kahI zakAya. bhagavAna ! zuM te samartha hovA chatAM kAmanikaraNa vedanA vede che ? hA, gautamavede che. * * bhagavana ! te samartha hovA chatAM kAma nikaraNa vedanA kaI rIte vede gautama! jema jIva samartha hovA chatAM aMdhakAramAM rUpone jovA samartha nathI, je avalokana karyA sivAya sanmukha rahelA rUpone jevA samartha nathI, AvezNa karyA vinA pAchaLanA bhAge joI na zake jema Alocana karyA sivAya Aju-bAjunA rUpone na joI zake, tema gautama! A jIvo samartha hovA chatAM akAmanikaraNa vedanA veda che. bhagavAna ! zuM samartha hovA chatAM, jIva prakAmanikaraNa vedanA vede che hA, vede che. * * bhagavat ! samartha hovA chatAM jIva prakAma nikaraNa vedanA kaI rIte vede che ? gautama ! je samudrane para javA samartha nathI, je samudranI pAranA rUpo evAne samartha nathI, je devalokamAM javA samartha nathI, je devalokagata rUpone jovA samartha nathI. e rIte he gautamAM samartha hovA chatAM prakAma nikaraNa vedanAne veda che. * - bhagavAna ! te ema ja che, oma ja che. * vivecana-364 : ane keTalAMka, badhAM saMmUrNima nahIM. kaMI - ajJAna, pUra - tava zraddhA pratye A upamAthI oLakhAvyA che. - X - tamapata - jJAnAvaraNa, mAI - mohanIya e ja jALa, tenAthI AcchAdita. avAma - vedanA anubhAvamAM amanaphAvathI anicchA. te ja kAraNa che jyAM, te akAmanikaraNa. arthAt ajJAna pratyaya. sukhadu:kharUpa vedanAne anubhave che. have asaMjJInA vipakSane AzrIne kahe che - papUvi saMjJIvathI yathAvat rUpAdi jJAne samartha hoya to paNa. * * * jAnavaran - anAbhogavI anicchA pratyaya. bIjA kahe che - anicchA vaDe ITAIprApti lakSaNa kriyAno abhAva je vedanAmAM te-te pramANe thAya e rIte vedanA vede? je prANI saMjJItvathI ane upAya sadabhAvathI heya AdinI hAni AdimAM samartha hovA chatAM jema aMdhakAramAM dIvA vinA rUpone jovA samartha na thAya, tema A akAma vedanAne vede che, ema saMbaMdha che. puro - AgaLa, maUT nAnA anidhyayi cakSa vyApAra. HTo - pAchaLa, maUAvavAnA - pAchaLanA bhAgane joI na zake.. "akAmanikaraNa vedanA vede che" tema kahyuM. have tenAthI viparIta kahe che - saMjJItvathI rUpadarzanamAM samartha hovA chatAM prIma - Icchita arthanI prAptithI vadhatI evI prakRSTa IcchA, te ja nivA2UT kAraNa, je vedanAmAM che, te. bIjA kahe che - praveH - tIvra abhilASa athavA atyartha najaramAM - ITArthasAdhaka kriyAno jemAM abhAva che, te prakAmatikaraNa, te je rIte thAya, te rIte vedanA vede ? je samudrane pAra jaIne tyAM dravya prApti mATe, tathAvidha zakti abhAve samartha nathI, tema che tevI IcchAnA atirekathI prakAmanikaraNa vedanAne vede che. $ zataka-7, uddezo-8- "chAstha" che - X - X - X - X - o uddezA-7-ne aMte chAghasthika vedanA kahI, tethI ahIM chadmastha kathana. * sUtra-365,366 : 6i5] bhagavanuM chANa manuSya atIta aned earld kALamAM kevala saMyamathI e rIte jema zataka-1, uddeza-4-mAM kahyuM, tema ahIM kahevuM cAvatuM navuM. * * Inst] * * bhagavad ! hAthI ane kuMthuno jIva samAna che ? hA, gautama ! e pramANe jema rAyasesIyamAM kahyuM tema puf d f grfja yA sudhI kahevuM. he gautama ! te kAraNathI cAvatu baMneno jIva samAna che. - vivecana-364,366 : chaThAsthaya pUrve vyAkhyA karyA mujaba jANavuM. - - jIvAdhikArathI kahe che - sayAmeNaIyamAM A sUtra Ama che - bhagavan! hAthIthI kuMthu aA karmavALo, apakriyAvALo, apAzravI ane kuMthuthI hAthI mahAkarmavALo Adi che? hA, gautamAM che. - bhagavana! hAthI ane kuMthuno jIva samAna kaI rIte che? gautamAM jema koI kUTAgAra zALA, baMne bAjuthI lid, gupta ane guptadvAra, nivRti ane nivRta gaMbhIra hoya. koI paNa pradIpa ane jyoti laIne, te kuTAgAra zALAmAM praveze, pravezIne te kUTAgAra zALAmAM - x " dvArone baMdha kare, tenA bahu madhya deza bhAge, te pradIpane pragaTAve, to te pradIpa kuTagArazALAne aMdarathI udhotIta cAvat prabhAsita kare che, paNa kuTAgAra zALAnI bahAra nahIM. tyAre te puruSa pradIpane koI vAsaNa vaDe DhAMke, tyAre te pradIpa vAsaNanI aMdara udhotAdi karaze paNa bahAra nahIM. e rIte - X - X - yAvat te puruSa, te dIvAne dIpakacaMpaNa vaDe DhAMke to te dIvo te dIpakacaMpaNane aMdarathI prakAzita karaze, bahAsthI nahIM cAvat te kUTAgAra zALAne paNa bahArathI prakAzita nahIM kare. e pramANe
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7/-/8/364,366 he gautama! jIva paNa jevA pUrvakarmathI nibaddha zarIrane pAme, tene asaMkhya jIvapradezathI sacitta kare che. bAkInuM lakheluM ja che. teno artha A pramANe - dAra - zikhara AkRti yuktazALA, je aMdara-bahAra chANa Adi vaDe lipta hoya, te prAkArAdithI AvRtta, kamALa Adi dvArathI yukta, vAyu pravezarahita, vaLI moTA gRho prAyaH nirvAta na hoya, tethI nirvAta gaMbhIra, taila-vATa-vALuvAsaNa ane agni laIne jAya. dvAranA mukhane nizcidra karI baMdha kare. kaI rIte? kamALa Adi gADha baMdha kare, dvAra zAkhAdine gADha niyojI, saMpUrNa nizcidra kare. dura - gaMtrIDhaMcaka, govinaMnA - gocaraNa mATenuM moTuM vAMsanu pAtra, paMDavALiya - vAMsayukta bhAjana, piipakA - ADhaka bhAga mAtra mAna vizeSa piTaka, sonamiyA - 16 bhAga pramANa - 4 - 4 - vAMcanAMtaramAM A sAkSAt lakheluM che. - - jIvAdhikArathI-- * sUtra-367,368 - 125 [36] bhagavan ! nairayiko e je pApakarma karyA - kare che - karaze, zuM te badhuM duHkharUpa che ane jenI nirjarA karAI che, te sukharUpa che ? hA, gautama ! ema ja che. e pramANe yAvat vaimAnika sudhI jANavuM. [368] bhagavan ! saMjJA keTalI kahI che? gautama ! daza, te A - AhAra, bhaya, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, loka, ogha. e pramANe A daze saMjJA vaimAnika sudhI jANatI. vairayiko, daza prakAre vedanIyane anubhava karatA rahe che. te A - zIta, uSNa, sudhA, pipAsA, kaMDU, parAdhInatA, jvara, dAha, bhaya, zoka. * vivecana-367,368 - saMsAra paribhramaNanA kAraNathI duHkharUpa che, pApakarmonI nirjarA mokSanA heturUpa hovAthI sukharUpa che. nAkAdi saMjJI che, mATe saMjJA- saMjJAna ke Abhoga te saMjJA, bIjA mate manovijJAna e saMjJA che. vedanIya mohanIyAdi AzrIne jJAna-darzanAvaraNa kSayopazama AzrIne vicitra AhArAdi prAptinI IcchA vizeSa te saMjJA. te daza che. (1) AhAra saMjJA-kSudhA vedanIyanA udayathI kavalAdi AhAra arthe pudgala grahaNa IcchA. x - - (2) - bhayasaMjJA-bhayamohanIyanA udayathI vyAkula cita puruSanuM bhayabhIta thavuM, kaMpavuM, romAMcita thavuM. (3) maithuna saMjJA-kuMvedAdi udayathI maithunArthe strI AdinA aMga Alokana, mukha jovuM Adi, tenAthI kaMpanAdi thavArUpa lakSaNa. (4) parigraha saMjJA-lobhodayathI pradhAnabhava kAraNa Asakti pUrvaka sacitta acita dravyopAdana kriyA-IcchA. - (5) krodha saMjJA-krodhodayanA AvezathI AMkho lAla thavI, daMtacchada, sphUraNAdi ceSTA. (6) mAnasaMjJA-mAnodayathI ahaMkArarUpa AtmotkarSa kriyA. (7) mAyAsaMjJA-mAyodayathI azubha saMkleza vaDe jUTha bolavuM Adi kriyA. - 126 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 (8) lobhasaMjJA - lobhodayathI lobhayukta sacitta-acitta dravya prArthanArUpa saMjJA. - (9) oghasaMjJA - matijJAnAvaraNa kSayopazamathI zabdAdi arthagocara sAmAnya avabodha kriyA ke upayogarahita kriyA. (10) lokasaMjJA-zabdAdi artha gocara vizeSa avabodha kriyA A rIte oghasaMjJA, te darzanopayoga ane lokasaMjJA, te jJAnopayoga. A darzane sukhe samajavA paMcendriyane AzrIne kahyuM. ekendriya Adine to prAyaH yazokta kriyA nibaMdhana karmodayAdi rUpa ja jANavI. jIvAdhikArathI nairayikAdi. pA - paravaza. ahIM vedanA kahI te kriyA vizeSathI te mahA ke alpa ane sama che, te darzAve che - * sUtra-369,370 : [369] bhagavan ! hAthI ane yune apatyAkhyAna kriyA samAna hoya ? hA, gautama ! hoya. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! aviratine AzrIne. te kAraNathI ema kahyuM. * cAvat samAna hoya. [37] bhagavan ! AdhAkamane bhogavato zuM bAMdhe? zuM kare? zeno caya ke upAya kare? e pramANe jema zataka-1, uddezA-mAM kahyuM tema kahevuM. yAvat paMDita zAzvata che, paMDitatva azAzvata che. bhagavan ! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-369,370 : sUtra-369mAM virati kahI, te saMyata hovA chatAM AdhAkarmabhojIne kaI rIte hoya te pUche che. jIva zAzvata paMDita che. cAstribhraMzathI azAzvata che. D zataka-7, uddezo--'asaMvRtta' che -- -- -- x -- x -- pUrve AdhAkarmI bhogavanArane asaMvRtta kahyA. tethI ahIM asaMvRtta - - sUtra-371 : bhagavan ! bhagavan ! saMvRtta aNagAra bAhya pudgalanA grahaNa karyA vinA eka varSa, ekarUpanI vikurvaNA karavAne samartha che ? nA, tema nathI. asaMvRtta aNagAra bAhya pudgalo grahaNa karIne eka varNa, ekarUpa vikrvavA samartha che ? hA, che bhagavan ! zuM te ahIM rahelA pudgala grahaNa karIne vikurve ke tyAM rahela pudgala grahIne vipurve ke anyatra rahela pudgalone grahaNa karIne vikurve ? gautama ! ahIM rahela pudgalo grahaNa karIne vipurve che. tyAM ke anyatra rahela pudgala grahaNa karIne yAvat vikrvaNA na kare. e pramANe ekavarNa - anekarUpa Adi caturbhUgI jema zataka-6-nA uddezA 9-mAM che, tema ahIM paNa kahevI. vizeSa A - aNagAra ahIM rahIne ahIM rahela pudgalo grahaNa karIne vipurve che. bAkI badhuM pUrvavat yAvat rUkSa pudgalone snigdha pudgalapaNe pariNamATe? hA, pariNamATe. bhagavan ! te ahIM rahela -
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/-/9/371 pudgalone svIkArIne vipurvaNA kare ? - yAvat - anyatra rahela pudgalane svIkArIne vipurvaNA karatA nathI. * vivecana-371 : saMvRtta - pramatta. pha - ahIM praznakartA gautamanI apekSAe 4' zabda kahevo - manuSya loka. tattvat - vikurtIne jyAM javAnuM che, te sthaLa. annatyapaNuM - ukta baMne sthAna choDIne anya sthAna. vizeSa A-ahIM rahela aNagAra eTale ahIM rahela pudgala kahevA. tyAM eTale devaloka. pudgala pariNAma kahyA. have te saMgrAmamAM vizeSa hoya, mATe saMgrAma kathana - 123 * sUtra-372 - ahI jANyuM che, ahI pratyakSa karyuM che, ahI vizeSe jANyuM che ke - mahAzilArkaTaka nAme saMgrAma che bhagavan ! mahAzilArkaTaka saMgrAma cAlato hato, temAM koNa jaya pAmyuM ? gautama! vajI, videha putra (koNika) jaya pAmyo, navamalakI, nava lecchakI, kAzI kozala 18-gaNa rAjAo parAjaya pAmyA. tyAre te koki rAjA mahAzilArkaTaka saMgrAma upasthita thayelo jANIne kauTuMbika puruSane bolAvIne ema kahyuM - he devAnupiyo ! tame jaldIthI udAsI hastirAjane taiyAra karo, ghoDA-hAthI-2thayoddhA sahitanI cartugiNi senA taiyAra karo, karIne mArI A AjJA jaldI pAchI Apo. - tyAre te kauTuMbika puruSo, koNika rAjAo ema kahetA harSita-tuSTa thaIne yAvat aMjali karIne he svAmI! jevI AjJA kahI, temanI AjJA vacanone vinayapUrvaka svIkArIne, nipuNa AcAryonA upadezathI prazikSita ane tIkSNa buddhinA sunipuNa vikalpothI yukta tathA jema 'utavAI' sUtramAM bhIma saMgrAmane yogya udAyI hastirAjane susajjita karyo, karIne jyAM phUNika rAjA hato, tyAM Ave che, AvIne be hAtha joDI sAvat pUNika rAjAnI te AjJA pAchI sope che. [AjJAnusAra kArya thayAnuM jaNAve che.] tyArapachI te kUNika rAjA jyAM snAnagRha che. tyAM Avyo, AvIne nAnagRhamAM pravezyo. pravezIne snAna karyu, likarma karyuM, kautuka-maMgala-prAyazcitta karyA, savaliMkArathI vibhUSita thaI, lohakavaca dhAraNa karyuM, vaLelA dhanudaMDane lIdhuM, DokamAM AbhuSaNa paherI, uttamottama cipaTTa bAMdhI, Ayudha-paharaNa dhAraNa karI, koreMTaka puSponI mALA sahitanuM chatra dhAraNa karIne, tenI cAra tarapha cAra cAmara DhoLavA lAgyA. lokoe maMgala-ya zabdo karyA, e pramANe jema 'uvavAI' sUtramAM kahyA mujaba yAvat udAsI hAthI para beTho. tyAre te koNika rAjA, hArathI AcchAdita vakSa:sthaLavALo, utavAI' sUtramAM kahyA mujaba zveta cAmara vaDe viMjhAto-viMjhato, ghoDA-hAthI-tha-pravarasyoddhA yukta cAturaMgiNI senA sAthe parivarelo, mahAna subhaTonA vistIrNa samUhathI vyApta. jyAM mahAzilA kaMTaka saMgrAma hato, tyAM Avyo, AvIne mahAzilA bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kaMTaka saMgrAmamAM utaryo. AgaLa devendra devarAja zakra eka mahA abheda kavacavajra pratirUpaka vikrvIne ubho rahyo. e pramAme be Indro saMgrAma karavA lAgyA - devendra ane manujendra pUNika rAjA kevala eka hAthI vaDe paNa [zatrusenAne] parAjita karavA samartha thayo. 128 tyArapachI te kUNika rAjA mahAzilArkaTaka saMgrAma karato evo navamallakI, nava lecchati, kAzI-kozalanA 18 gaNarAjA. temanA pavaravIrA yoddhAone hAtha marthita karyA, naSTa karyAM, temanA cinha, dhvajApatAkA pADI dIdhI, temanA pANa saMkaTamAM paDI gayA, daze dizAmAM bhAgI gayA. bhagavan ! te mahAzilArkaTaka saMgrAma kema kahevAya che? gautama ! mahAzilArkaTaka saMgrAma thato hato tyAre, temAM je hAthI, ghoDA, yoddhA, sArathIo tRNa, patra, kASTha, kaMkarathI Ahata thatA hatAM, te badhAM evuM anubhavatA hatA ke ame mahAzilAthI haNAI rahyA chIe. tethI te mahAzilA kahevAya che. bhagavan ! mahAzilArkaTaka saMgrAma thato hato tyAre temAM keTalAM lAkha manuSya mAryA gayA? gautama ! 84 lAkha manuSyo maryA. bhagavan ! te manuSyo zIlarahita yAvat pratyAkhyAna-pauSadhopavAsa rahita, roSita, parUipita, yuddhamAM ghAyala, anupazAMta, kALa mAse kALa karI kyAM gayA, kyAM utpanna thayA ? gautama ! prAyaH naraka ane tiryaMcagatimAM. * vivecana-372 : bhagavaMta mahAvIre sarvajJatvathI sAmAnyathI jANe che. zrRta - spaSTa pratibhAsa bhAvathI joyuM che. vizeSathI jANyuM che - mahAzilA mAphaka kaMTaka, jIvitano nAza karanAra te mahAzilA kaMTaka. jemAM tRNa, saLI Adi vaDe paNa haNela azva, hasti Adine mahAzilAkaMTaka vaDe haNyA evI vedanA thAya, tevo saMgrAma. A saMgrAma A rIte thayo - caMpAmAM kUNika rAjA thayo, tenA nAnA bhAI halla, vihalla nAme hatA. teo secanaka hAthI para besI, divyakuMDala-divyavastro-divya hAra dhAraNa karI, vilasatA joIne koNika rAjAnI padmAvatI nAme rANI IrSyAthI rAjAne te vastu harI levA prere che. tethI rAjAe tenI yAcanA karI baMne bhAIo tyAMthI nIkaLI vaizAlI nagarIe potAnA dAdA ceTaka rAjA pAse hasti ane aMtaHpura laIne cAlyA gayA. koNike dUta mokalI te vastuo mAMgI, temaNe na mokalI, tyAre koNike kahyuM - jo tame vastu na mokalo to yuddha mATe sajja thAo. teoe paNa kahyuM - ame sajja chIe. tyAre koNike 'kAla' Adi potAnI bIjI mAtAnA putro evA bhAIone ceTaka rAjA sAthe saMgrAma karavA bolAvyA. te pratyeka pAse traNa-traNa hajAra hAthI hatA. e pramANe ratho hatA. pratyeka pAse traNa-traNa karoDa manuSya [yoddhA] hatA, koNika pAse teTaluM ja hatuM. A vyatikara jANIne ceTaka rAjAe paNa 18-gaNarAjAne ekaThA karyA, teo ane ceTakarAjA pAse paNa pratyeka pAse e pramANe hAthI Adi parimANa hatuM.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra9 130 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 yuddha AraMbhAyu. ceTaka rAjAne vrata hatuM ke AkhA divasamAM eka ja bANa mAravuM, te amogha bANa hatuM. koNike garuDabRha ane ceTake sAgaravyuha racyo. pachI koNikanA kALa senApati yuddha karato ceTaka pAse gayo. ceTake eka bANa mArI kALane pADI dIdho. koNikanuM sainya bhAMgyu. - x * e rIte daza divasamAM ceTake 'kAla' Adi dazene mArI nAkhyA. agiyArame divase ceTakane jItavA mATe koNike devatAne ArAdhavA aTTama karyo tyAre zaka ane camara AvyA. pachI zake kahyuM - ceTaka, zrAvaka che, tethI huM tenA upara prahAra nahIM karuM, mAtra tAruM rakSaNa karIza. pachI zakae tenI rakSA mATe vaja samAna abheda kavaca banAvyuM. camare be saMgrAma vikulya mahAzilAkaMTaka ane rImuzala. - naltha - jitanAra, parI naW - hAranAra. vana - Indra, vidaputta - koNika. teo jItyA, bIjuM koI nahIM. naDDa- nai - mallaki, legjhaki nAmanA rAjA. zI - vANArasI, tenuM janapada paNa kAzI, te saMbaMdhI Adha nava te kozala-ayodhyA, tenuM janapada te kozala, te saMbaMdhI 18-gaNarAjA arthAtu kArya hoya tyAre jeo gaNa-samUha banAve che - sAmaMta rAjA. teoe ceTaka sajAnI sahAya mATe gaNa banAvyo. have camare mahAzilA kaMTaka saMgrAma vikuryA pachI koNike zuM karyu? koNike udAyI nAme hAthIne taiyAra karavA AjJA karI, "x- sevako harSita, tuSTa, AnaMdita cita, naMdita, prItiyukta manavALA thayA. be hAtha joDI, dazanakha bhegA karI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI, he svAmI ! "ApanI AjJA pramANa che' evo zabdarUpa vinaya ane te vacanane rAjA pratye svIkAra karyo. nipuNa hovA ziyo padezadAtA AcArya, temanA upadezathI je mati, tenI je kalpanA-vikalA temaja kalAnA vikalpA vizeSaNathI sunipuNa manuSyo - e pramANe jema uvavAI sUtramAM kahela che, temAM A sUtra che - nirmaLa veSathI zIdhra parigRhIta, parivRta je che te tathA, sasajja, carma batarathI saddha, kavaca vaDe baddha, chAtI sAthe gADha bAMdhela che hRdayarajU jeNe, DokamAM zaiveyaka bAMdhela evo tathA uttama bhUSaNothI virAjita che. che, kAnanuM uttama AbharaNa paherela, lAMbu evuM salalita avasUla che jene, tathA cAmaronA utkarathI aMdhakAra karela, vastra vizeSane dhAraNa karela, sonAnA ghaDela sUtradorA vaDe kakSAne bAMdhela che. jeNe te tathA ghaNA praharaNAdi pArela, yuddha mATe sajja tethI ja chatra-dadja-ghaTa, pAMca cUDA vaDe parimaMDita ane ramya ityAdi vAcanAMtaramAM A badhuM sAkSAt lakhela che. devatAnuM balikarma karela, du:svatAdinA nivAraNArthe avazya kartavya evA kautuka-maMgala-prAyazcittane karela che jeNe te. temAM maNIpaMDrAdi te kautuka, siddhAryakAdi te maMgala, saMhanati karela te sannaddha, kazA baMdhanathI baddha, varmatAthI varmita - x - guNasAraNathI pIDArahita karela dhanurdaDa jeNe te tathA jeNe bAhupaTTikAthI bAhubaddha karela che te, grIvAnA bharaNane dhAraNa karela, vimalavara cihnaparu jeNe bAMdhela che che, zaone ane bIjAne prahAra karavAne mATenA praharaNa dhAraNa karela athavA Ayudha 10/9] eTale khagAdi akSaya zo tathA yazo te bANa vagere tene grahaNa karela, koraMTaka nAma puSpaguccha vaDe puSpamALA vaDe yukta chatra, cAra cAmaro vaDe aMgane vIMjhatA tathA loko dvArA maMgalane mATe jayazabda karatA te ityAdi. jema 'uvavAI'mAM cAvatuM ema A zabda vaDe sUcita - aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka, rAjA, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, maMtrI, mahAmaMtrI, gaNaka, dauvArika, amAtya, ceDa, pIThamardaka, nagara-nigama zreSThI, senApati, sAryavAha, dUta, saMdhipAla sAthe saMparivRta, dhavala mahAmeghanI jema nIkaLela, graha-gaNa diyaMta aMtarikSa tArAmaNonI madhye caMdranI jema priyadarzanavALo narapati snAnagRhathI nIkaLyo, nIkaLIne jayAM bAhya upasthAnazALA che, jyAM udAyI hastirAja che, tyAM Ave che. tyAM aneka gaNanAyakaprakRtimahatara, daMDanAyaka-naMgapAla, mAMDalika rAjA, Izvara-nyuvarAja, talava+rAjae khuza thaIne Apela paTTabaMdhathI vibhUSita rAjya sthAnIya, chidasamaDebanA adhipati mArkebiko, kauTuMbiko, maMtrI, mahAmaMtrI, gaNaka-jayotiko athavA bhAMDAgAriko, dauvArika eTale pratIhArako, amAtya-rAjya adhiSThAyako, ceTa-pAdamUlika, pIThamardaka, vayasya, nagara, nigama-vaNika, zrIdevatA adhyAsita suvarNapasthI vibhUSita uttamAMgavALo te zreSThI senApati-rAjAe niyukta karela caturaMga sainyanA nAyaka, sArthavAha, dUta, saMdhipAlarAjyasaMdhirakSaka, sAthe, mAtra sAthe ja nahIM, paNa teo parivarelA hatA te rIte nIkaLyo. nar 3yavANa - A sUga che - laTakatA lAMbA jhUmatA evA paTa vaDe sArI rIte uttarAsaMga karela che jeNe te, moTA bhaTonA visAravALA saMghathI parivarela, bIjanA praharaNathI abhedha evA AvaraNane rAkhIne, eka ja hAthI upara bIjAne harAvavAne nIkaLyo. ta - prahArathI, mafthata - mAnanA mathana vaDe, pravaravara - pradhAna bhaTone haNyA che te, cakAdi yiha ane dhvajA-patAkA pADI nAMkhyA, prANone kaSTamAM pADela che. * X - X * yuddhathI nivRtta thayA. * sUjha-393 thI 396 - [39] arahaMtoe A jANyuM che, pratyakSa karyuM che, vizeSathI jJAna karyuM che ke A rathamuzala saMgrAma che. bhagavA rathamusala saMgrAma kyAre thato hato tyAre koNa jItyu, koNa hAryu? he gautamAM Indra, koNika ane surendra asamAra camara jItyA ane nava malakI ane nava vecchakI rAja hAya. tyAre rathamusala saMgrAma upasthita thayo jANIne, koNika rAjAe bAkI badhuM mahAzivaIkaMTaka mujaba jANavuM. vizeSa e - hastirAja "bhutAnaMda' hato. cAvatuM komika rAja rathamurAla saMgrAmamAM utaryo. tenI AMgaLa devendra devarAja zaka e. pramANe pUrvavat yAvat rahe che. pAchaLa asurendra asurarAja camara loDhAnA banelA eka mahAna kiThina pratirUpa kavaca vikuvana rahyo. e pramANe traNa Indro saMgrAmamAM pravRtta thayelA - devendra, manujendra, asurendra. e pramANe eka hAthI vaDe paNa koNika rAjA jItavA mATe samartha hatuM. cAvata bAkI badhuM pUrvavat kahevuM. yAvat
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ I-I9/373 thI 36 136 132 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 zatruo daze dizAmAM bhAgI gayA. bhagavanA rathamusala saMgrAmane rathamusala saMgrAma kema kahe che? gautamAM rathamusala saMgrAma vartato hato tyAre eka ratha akSarahita, sArathI rahita, yoddhAo rahita, mAtra musala sahita moTo janAya, janavadha, janaramardana, janaralaya samAna, lohIrUpI kIcaDa karato cAre tarapha doDato hato. tethI tene yAvat rathamusala saMgrAma kahe che. bhagavAna ! jyAre rathamusala saMgrAma thayo, tyAre keTalA lAkha loko mAryA gayA ? gautama 96 lAkha loko mAryA gayA * * bhagavan! te zIla rahita manuSyo yAvatuM kyAM utpanna thayA ? gautama ! temAMnA 10,000 manuSyo eka mAchalInI kuNImAM utpanna thayA, eka manuSyo devaloke utpanna thayo, eka manuSya sukulamAM janmyo, bAkInA naraka-tiryaMcagatimAM upayA. 3i4] bhagavana devendra devarAja zake ane asurendra asukumAra camare koNika rAjAne kema sahAya karI ? gautama ! devendra devarAja zaka teno pUrva saMgatika hato, asurendra asukumArAja amara payaya saMgatika hato. e pramANe he gautama! zakra ane camare koNika rAjAne sahAya ApI. [39] bhagavat ! ghaNAM loko paraspara ema kahe che yAvatu parUpe che, e pramANe ghaNAM manuSyo koIpaNa moTA-nAnA saMgrAmamAM abhimukha rahIne laDatA evA kALa mAse kALa karIne koI devalokamAM devapaNe upaje che, he bhagavana! te kaI rIte ? - gautama! je ghaNAM manuSyo paraspara A pramANe kahe che yAvat upaje che, te e pramANe asatya kahe che. he gautama! huM e pramANe kahuM chuM yAvat paraNu - he gautama ! te kALe, te samaye vaizAlI nAme nagarI hatI-varNano vaizAlI nagarImAM varUNa nAme nAganatRka raheto hato. te Aya yAva4 aparibhUta hato. avAjIvane jANato zrAvaka hato cAvatu patilAbhato evo niraMtara cha4chanI tapasyA dvArA potAnA AtmAne bhAvita karato evo vicarato hato. tyAre te nAganaCkane anyadA kyAreka rAjAbhiyoga, gaNAbhiyoga, bahAbhiyogathI rathamAla saMgrAmamAM javAnI AjJA thatAM teNe chaThThane vadhArIne amano tapa karyo. aThThama tapa karIne kauTuMbika puruSane bolAvyA. bholAvIne Ama kahyuM - he devAnupiyo ! jaldIthI cAturghaTa azvasthane taiyAra karI, zalu upasthita karo sAthe zva, hAthI, ratha, avara yoddhAne cAvatuM saja karo. cAvatuM mArI A AjJAne mane pAchI soMpo. tyAre te kauTuMbika puraSo vAva AjJA sAMbhaLIne jaldIthI chatra ane davaja sahita cAvatu ratha lAvyA, azvAdi senAne sAja karIne jyAM varaNa nAgapatra hato yAvatu tenI AjJA pAchI soMpI. tyAre te nAgapautra jyAM nAnagRha hatuM tyAM AvIne koNikanI rAjAnI mAphaka cAvatuM prAyazcitta karIne, savaliMkAra vibhUSita thaI, kavaca paherI, koraMTapuSpanI mALAthI cAvat dhAraNa karIne, anekagaNa nAyaka cAvatuM dUta-saMdhipAla sAthe saMparivarIne nAnagRhathI nIkaLyo. nIkaLIne jyAM bAhya upasthAnazALA hatI. jyAM cora ghaTAvALo ratha hato, tyAM Avyo. AvIne cAturghaTa azvarathe ArUDha thayo. azva, hAthI, rathathI yAvatu saMparivRtta, moTA bhaTTa, caDagara thI pAvatu gherAIne jyAM rathamasala saMgrAma hato, tyAM AvIne amusala saMgrAmamAM utaryo. tyAre te varuNa nAganatRka sthamusala saMgrAmamAM utaryo tyAre Avo abhigraha grahaNa karyo - mAre rathamusala saMgrAmamAM yuddha karatAM, je mArA upara pahelo prahAra kare tene ja mAravo ko. bIjAne nahIM Avo abhigraha grahaNa karIne te rathamusala saMgrAme pravRtta thayo. tyAre te varaNa nAgapojhane rathamusala saMgrAmamAM laDatA, eka parapha, tenA ratha sAme ratha laIne zalgha Avyo. te tenA jevo ja, samAna vacAvALo, samAna vayavALo, samAna zaA yukta hato. tyAre te paraNe varaNa nAgapautrane Ama kahyuM ke - he varuNa nAgapama/ prahAra kara-prahAra kara. tyAre varuNa nAgapautrae te puruSane Ama kahyuM - he devAnupiyA je pahelAM mArA upara praha na kare, tenA upara prahAra karavAnuM mane kAtuM nathI, pahelA tuM ja prahAra kara tyAre te paraNe varuNa nAgapautrane Ama kaheto sAMbhaLI, te kodhita thayo cAvata lAla-pILo thaIne potAnuM dhanuSa lIdhuM dhanuSa laIne, yathA sthAne bANa caDAvyuM. amuka Asane sthira thayo. dhanuNane kAna sudhI kheMcyuM, e rIte besIne te paraNe gADha prahAra karyo. tyAre te varuNa nAgapatra te puruSa dvArA gADha prahAra thavAthI krodhita thaI cAvata dAMta pIsato, dhanuSyane le che, laine bhANa caDAve che, bANa caDAvIne dhanuSane kAna sudhI kheMce che, kheMcIne te parathane eka ghAe pattharanA TukaDA thAya tema jIvanathI hita karI dIdho. tyArapachI te varaNa nAgapautra, te puruSathI gADha prahAra karAyelo Azakad, abala, avIrya, puruSArtha-parAkramathI rahita thaI gayo. have mAru zarIra TakI nahIM zake, ema samajIne ghoDAne rokyA, rokIne rathane pAcho vALyo, pAcho vALIne rathamAla saMgrAmathI bahAra nIkaLyo, nIkaLIne ekAMtamAM gayo, jaIne ghoDAne rokacA, rokIne rathane ubho rAkhyo, rAkhIne rathathI nIce utaryo. utarIne ghoDAne mukata kayAM, karIne visarjita karyA. pachI ghAsano saMthAro pAtharyo pAtharIne pUrva dizA tarapha mukha karyuM. pachI paryakAsane besI, hAtha joDI yAvatu A pramANe kahyuM - arihaMtone namaskAra thAo yAvatuM siddhigatine saMpAtane namaskAra thAo. mArA dhamaciArya, dharmopadezaka, Adikara zramaNa bhagavata mahAvIra, je siddhigati prApta karanArA che, temane namaskAra thAo. ahIM rahelo huM tyAM rahela bhagavaMtane namaskAra karuM chuM, tyAM rahela bhagavaMta mane jue. ema kahIne vaMdananamaskAra karyo. karIne A pramANe kahyuM - pUrve paNa meM zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse jAvajIvane mATe sthULa prANAtipAtanA paccakakhANa karyA hatA. e rIte yAvat jAvajIvane mATe sthULa
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ I-I9/373 thI 36 133 134 bhagavatI-aMgasutra saTIkaanuvAda-2 parigrahanA paccakkhANa karyA hatA. atyAre paNa huM te arihaMta, bhagavaMta mahAvIranInI sAkSIe sarve prANAtipAtanA jAvajIvanA paracakhANa karuM chuM, e pramANe chaMdakanI mAphaka cAvatu A zarIrane tenA chellA zvAsocchavAse vosirAvuM chuM, ema kahIne samrAhaNTTane choDe che, choDIne zalyane uddhare che, uddharIne AlocanA pratikramaNa karI, samAdhi pAmI kAlagata thayA. tyAre te varaNa nAgapautrano eka piya bAlamitra rathamusala saMgrAmamAM saMgrAma karato, eka puruSa vaDe gADha prahAra karAyela azakta, abala cAvatuM zarIrane TakAvI nahIM zaku ema karIne varuNa nAgapautrane rathamusala saMgrAmathI bahAra nIkaLatA jue che, joIne potAnA ghoDAne aTakAve che, pachI varaNanI mAphaka cAvatuM ghoDAne visarjita kare che. saMthAro pAthare che, pAtharIne tyAM ArUDha thaI pUrvAbhimukha thaI yAvata aMjali karI Ama kahe che - je pramANe mArA priya bAla mitra varuNa nAgapautrane je zIla, vrata, guNa, veramaNa, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa che, te mane paNa thAo. ema karIne sahapaTTa choDIne, zalyodvAra kare che. karIne anukrame mRtyu pAmyo. tyAre varaNa nAgapautrane kAlagata jANIne, nIkaTa rahelA vyaMtara devoe divya surabhi-dhodaka dhArAnI vRSTi karI, paMcavaNa puSpone varasAvyA, divya gIta-gaMdharva-ninAda karyo. tyAre te varaNa nAgapautranA, te divya devaRhi, divya devahuti, divya devAnubhAva sAMbhaLIne Ane joIne, ghaNAM loko paraspara A pramANe kahe che yAvata parUpe che - ghaNAM manuSyo cAvat deva thAya che. [39] bhagavana / varaNa nAgapautra kALa mAse kALa karI kyAM gayo, kyAM upaco ? gautama! saudharmakAmAM aruNAbha vimAne deva thayo. tyAM keTalAMka devonI cAra palyopama sthiti kahI che, tyAM varuNa devanI paNa cAra palyopama sthiti kahI. te varuNadeva, te devalokathI Ayubhava-sthitino kSaya thatAM mahAvideha e siddha thaze yAvatu aMta karaze. bhagavat ! varasa nAgapaumano piyabAla mitra kALa mATe kALa karIne jyAM gayo ? kyAM upajyo ? gautama! sukulamAM janmyo. bhagavana ! te tyAMthI pachI kyAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? gautama mahAvideha kSetramAM siddha thaze yAvatuM duHkhano aMta karaze. bhagavAna ! te ema ja che (2). vivecana-382 thI 336 - sAravuM - roSayukta manathI, parazuviya - zarIre cotarapha dekhAto kopA vikAra, mavavi - saMgrAme haNAyela, ramukata - jyAM stha muzala vaDe yukta hoya ane ghaNo jana kSaya kare, mAyaNa : loDhAno, uifar - vaMzamaya, tApasa saMbaMdhI bhAjana vizeSa maUTTU - azvarahita, maHI TU - sArathI rahita, aUTYroNa - yoddhArahita, navA - janavadha ke jana vyathA, nana pama - loka cUrNana, tAsaMvaTTa - loka saMhAra, * * * puSyagu - kArtika zreSThInA bhAvamAM zaka hato, tyAre koNikano jIva mi hato. parivAthang -pUraNa tApasanI avasthAmAM camarano A tApasa paryAyavartI mitra hato. * x * x * x * finAkhepALa - zramaNa, nirgasthane prAsuka, eSaNIya azana-pAna-khAdimasvAdima-vastra-pAka-kaMbala-rajoharaNa-pIThaphalaka-saMsmArakathI pratilAbhita karato vicare che. - 38 - cAra ghaMTa yukta evo, azvo vaDe vahanIya ratha, ratha sAmagrIthI yukta. mA yAvat zabdathI ghaMTa, patAkA, uttama toraNa, naMdighoSa, kiMkiNIhemAla-paryantathI parikSipta. tathA himavat girimAM thayela, vicitra evA tinizA nAmaka vRkSa saMbaMdhI, - x* je maMDalamAM sArI rIte saMviddha cakra-dhuri che te. lohavizeSathI sArI rIte karAyela cakamaMDala mAlAmI yaMgakarma jemAM che te. jAti pradhAna azvo vaDe sArI rIte saMpayukta. jeno sArathI kuzaLa nararUpa - dakSa che tenA vaDe sArI rIte cukta. jemAM pratyeka bANamAM so-so che, tevI batrIza zaradhi vaDe je parimaMDita che te. tathA kavaca vaDe zirastrANa rU5 che - - cApa ane zara vaDe je praharaNo - khajJAdi - x * x * vaDe tenAthI yukta yoddho, yuddha mATe sajja che te. vAcanAMtara A badhuM sAkSAt lakhela che. * * samAna, sadeza vayA, sadeza vaya, sadeza bhAMDamabA-zA, kozAdi rUpa upakaraNa jene che te. r[- - zIgha, gupta - kopodayathI vimUDha, kopano cinho jhUryA che tevo. cAvatuM zabdathI i krodhanA udayavALo, supita - vaghatA evA kopodayavALo, affjata - prakaTita raudrarUpa, f ifsamAne - krodhAgni vaDe dIpato. athavA A zabdo ekArjika che. te kopano prakarSa darzAvavAne kahevAyelA che. TAir - pAda nyAsa vizeSa lakSaNa, sAtti - kare che. A paUTTye - kAna sudhI kheMcela, gTTLe - eka ja hanana prahArI jemAM jIvitathI rahita thAya che. STU% * tevA prakAranA pASANa-saMpuTa AdimAM kALanA vilaMba vagara bhAMgavuM te. utthAma - zaktirahita, vana - zArIrika zakti varjita, mavagi - mAnasa zanivarjita, -x - madhArafnana - zarIrane dhAraNa kasvA asamartha. - X - X * panota - ekAMtamAM, jaMgalamAM, maMta - bhUmi bhAMga. na - phaLanI apekSArahita pravRtti, vava - ahiMsAdi vrato, TUT * guNavato, ceramana * samAdinI virati. pavaeNvavAT - pauSi Adi, polovavAmAM * parva dine upavAsa. fdhava * murajAdi dhvani lakSaNa. ninAra - zabda. zAna mA - kALa divase - samaye. - X - X - mArkavera - AyunA karma daliko nirjaravANI. tharvavara - devabhava nibaMdhana, devagati Adi karmanI nirjarAcI, vijaya - AyukAdi karmanI sthiti nirjaravAthI. & zataka-7, uddezo-10-"anyatIthika" che - X - X - X - X - X - | 0 uddezA-9mAM paramatanuM khaMDana karyuM, ahIM paNa te ja kahe che -
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ -/10/377 1pa * sUtra-395 - te kALe, te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. [varNana) guNazIla caitya hatuM vina] cAvatu pRetIzilA paTTaka hato [varNana). te guNazIla daityanI thoDe dUra ghaNAM anyatIrthiko rahetA hatA. te A - kAlodAyI, lodAyI, rIvAlodAyI, udaya, nAmodaya, namoMdaya, pAlaka, rIlapAlaka, zaMkhapAlaka, suhadI gAthApati. tyAre te anyatIthiMko he bhagavaMta! anya koI divase eka sthAne AvyA, ekaThA thayA ane sukhapUrvaka beTho. teomAM paraspara Avo vAtalipa AraMbha thayo. e pramANe zramaNa jJAtaputra pAMca astikAya prape che. te A - dhamastikAya yAvatuM AkAzAstikAya, temAM zamaNa jJatto cAra astikAyone ajIvakAya kahyA che. te A - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzastikAya, pagalAstikAya. zramaNa jJAtapuge. eka jIvAstikAyane arUpIkAya, jIvakAya kahe che. temAM zramaNa jJAtaputra cAra astikAyane arIkAya kahe che - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzastikAya, jIvAstikAya. kevaLa eka pagalAstikAyane zramaNa jJAtaputra pIkAya jIvakAya kahe che. te vAta kaI rIte mAnavI ? te kALe, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra sAvat guNazIla cetye pradhAI yAvatu paradA pAchI gaI. te kALe, te samaye zramaNa bhagavata mahAvIranA moTA ziSya IndrabhUti nAme aNagAra je gautama gotranA hatA, e rIte jema bIja zatakamAM ninja udezakamAM kahyA mujaba bhikSAcarImAM pharatA yathApati bhojanapAna grahaNa karIne rAjagRhathI cAlatuM Avarita, acapaLa, asaMbhava cAvatu Iyapatha zodhatA zodhatA, te anyatIthiMka pAsethI nIkaLyA. tyAre te anyatIrthikoe bhagavana gautamane najIkathI jatAM joyA, joIne teoe paraspara ekabIjAne bolAvyA, bolAvIne Ama kahyuM - e pramANe che devAnupiyo ! ApaNe ukata vAta apragaTa che. A gautama ApaNI thoDe dUrathI jaI rahyA che. tethI he devAnapiyo ! ApaNe mATe gautama pAse A artha pUchavo zreyakara che. ema vicArI, teoe paraspara A saMbaMdhe parAmarza karyo pachI jyAM gautamasvAmI hatA, tyAM AvyA. AvIne teoe gautama svAmIne Ama kahyuM - he gautama! tamArA dhamaciya, dharmopadezaka zramaNa jJAtapue pAMca AstikAya kahyA che, mastikAya yAvatu AkAzAstikAya. te pramANe rAvatu rUpI jIvakAya kahyuM che. gautama! te kevI rIte che? tyAre gautamasvAmIe te anyatIthikone Ama kahyuM - devAnupiyo ! ame astibhAvane nAsti ke nAstibhAvane addhi ema kahetA nathI. he devAnupiyo ! ame sarve atibhAvane addhi ane nAstibhAvane nAsti ema kahIe chIe. tethI he devAnupiyo ! Ama svayaM A arthanuM ciMtana karo. ema kahIne te anyatIrthikane Ama kahyuM - te tema pUrvokta ja che. 136 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 ema kahIne gautama, jyAM guNazIla caitya, jyAM zramaNa bhagavata mahAvIra hatA ityAdi jema "nigrantha' uddezakamAM che tema yAvatuM bhojana-pAna dekhADe che, dekhADIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane tAMdI, namIne dUra nahIM tema nIkaTa nahIM evA sthAne besIne cAvatuM parsa pAse che. te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra dharmopadeze pravRtta hatA. kAlodAyI te sthAne jaldIthI Avyo. he kAlodAyI ! ema saMbodhana karIne bhagavaMta mahAvIre kAlodAyIne Ama kahyuM - he kAlodAyI ! koI divase eka sthAne, badhAM sAthe AvyA, sukhapUrvaka beThA, tame badhAM yAvatuM A kaI rIte mAnavuM? he kAlodAyI ! zuM A vAta yogya che ? hA, che. he kAlodAyI ! e vAta satya che ke huM paMcAstikAyane kahuM chuM te A - dhamastikAya cAvatu 5galAstikAya. temAM huM cAra astikAyanAM ajavAstikAyone AjIvarUpe kahuM chuM. te pramANe cAvatuM eka pudgalAstikAyane pIkAya kahuM chuM. tyAre te kAlodAyIe bhagavaMtane Ama kahyuM - bhagavAna ! A dhamastikAya, adhamastikAya, kAzAstikAya e arUpI ajIvakAyo upara koI besavA, suvA, ubhA, niSadhA karavA ke vakRvatanA karavA samartha che ? nA, tema nathI. he kAlodAyI ! eka yugalAstikAya ja rUpI jIvakAya che, tenA para koI besavA, suvA Adi kriyA karavA samartha che. bhagavanA A pagalAstikAya rUpI ajItakAyane, jIvone pApa karma pApakarma phalavipAka saMyukata pApakarma lAge ? nA, na lAge. * * A arUpI jIvAstikAyamAM jIvone papaphaLAvipAkayukta pApakarma lAge ? hA, lAge. e rIte te kAlodAyI bodha pAmyo. bhagavaMtane vaMdana-namaskAra karIne Ama kahyuM - he. bhagavAna ! huM tamArI pAse dharma zravaNa karavA IcchuM chuM. e rIte chaMdakanI jema dIkSA lIdhI, temaja 11-aMga bhaNI cAvatuM vicare che. * vivecana-399 - anya sthAnethI eka sthAne AvIne maLyA, beThA. besavuM te utkaTakavAdine paNa kahe che, tethI kahyuM- sukhethI beThA yAvatu maLihya - pradezarANI, nIvo - acetana kAyA, ajIvonI rAzi. aviva - amUrta. nIvaya - jIve te jIva - jJAnAdi upayoga pradhAna kAya te jIvakAya. keTalAMka jIvAstikAyane jaDarUpe svIkAre che, tenA matanA niSedha mATe kahe che - A astikAya vastune kema mAnavI ? A cetanAdi vibhAgathI thAya che. A astikAya vaktavyatA paNa anukULapaNAthI prakAMta che, athavA vizeSaNathI pragaTa nathI. athavA avijJapakRta che. athavA prAbalyathI pragaTa nathI. e rIte ame sarve astibhAvone 'asti' kahIe chIe. tayAvidha saMvAda tamArA darzanamAM paNa prasiddha che. manathI pramANa abAdhitava lakSaNathI A astikAya svarUpane ApameLe vicAro. * x* x * maNi je ! jIva saMbaMdhI pApakarmo azubha svarUpa phaLalakSaNa
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 -/10/377 133 vipAkane denArA pudgalAstikAyamAM na hoya, kemake te acetana hovAthI anubhava hita che. mAtra jIvAstikAya ja tema che ane tevuM anubhave che. pahelAM kAlodAyInA prazna dvArathI karma vaktavyatA kahI, have te praznadvArathI ja te pApaphaLa vipAkAdi thAya te dazavi che * x * saMvidhAnaka zeSa bhaNavApUrvaka A kahe che - * sUjha-390 - tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIra anya koI divase rAjagRhanA guNazIla tyathI nIkaLyA. bAhya janapadamAM vicaravA lAgyA. te kALe, te samaye rAjagRhanagare, guNazIla caitya hatuM. tyAre koI divase bhagavata mahAvIra yAvatu samosa, parSadA pAchI gaI. tyAre te kAlodAyI aNagara anya koI divase zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse AvyA. AvIne bhagavaMtane baMdI namIne Ama kahyuM - bhagavana! jIvone pApakarma phaLa vipAkathI yukata karma lAge che ? hA, lAge che. bhagavad ! jIvone pApakarmaphaLa vipAka yukata pApakarma kaI rIte lAge ? he kAlodAyI ! - - jema koI puruSa manojJa thALI pAkazuddha 18-vyaMjanothI yukta viSamizrita bhojana khAya, te bhojana tene AraMbhe sAruM lAge che tyArapachI pariNamane thatAM-thatAM durUpapaNe, dugadhapaNe yAvat "mahAzava' uddeza mujaba cAvatuM vAraMvAra pariName che. e pramANe he kAlodAyI jIvone prANAtipAta cAvat mithyAdarzana zalya AraMbhe sArA lAge che, tyArapachI vipariNamatA durUpapaNe yAvatu vAraMvAra pariName che. e pramANe che kAlodAyI jIvone pApakarma pApaphaLa vipAka sukata thAya che. bhagavat / jIvone zubha karma zubha phaLa vipAka yukta hoya che ? hA, hoya che. bhagavad ! jIvone zubha karmo kaI rIte yAvat thAya che ? he kAlodAyI ! jema koI puruSa manojJa thAlIpAkazuddha 18-vyaMjanathI yukta auSadhi miti bhojana kare, to te bhojana Ame sAruM na lAge. to paNa pachI pariNamatA-pariNamatA surapANe, suvarNapaNe yAvatu sukhapaNe paNa duHkhapaNe nahIM tema vAraMvAra pariName che. tema che kAlodAyI ! jIvo prANAtipAta viramaNa yAvat parigraha viramaNa, krodhaviveka cAvatuM mithyAdarzanazalya vivekathI AraMbhe te sArA na lAge to paNa pachI pariNata thatA-thatA surapANe vAvata du:kharUpe nahIM tema vAraMvAra pariName che. e pramANe he kAlodAyI ! jIva zubha kamoMne sAva4 kare che. * vivecana-338 : jIvone pApakarmo, jeno phaLarUpa vipAka pApa che, saMyukta hoya che. thALImAM pakAvela pAka te sthAlIpAka. bIje pakAvelanuM pakAvelamAM tevo svAda na hoya, mATe A vizeSaNa mUkyuM. zuddha - bhojana doSavarjita. sthAlIpAka vaDe zuddha. loka prasiddha 18-vyaMjana, zAlanaka ke takAdi vaDe saMkIrNa. athavA 18 bheda vaDe Akula, te vyaMjana. 18 bheda A rIte - sUpa, odana, cavanna, traNe maMsAdi, gomsa, jUSa, bhacA, gulalAvaNikA, mULaphaLa, haritaka, DAMga, sAla, pAna, pAnIya, pAnaga, bhAga. - X - ahIM maMsAdi - te jala ja vanaspati, nRpa - maga, cokhA Adino rasa, astra - khAMDanA khAjAdi, juna nAvAyA - goLapApaLI ke goLa dhANA, ritevaka - jIrAdi, CTI - vatthalAnI bhAjI, " x * pAna - surAdi, pAnIya - jaLa, pAnava - drAkSa pAnAdi.. mavAta pahelo saMsarga, maU - madhuravathI manohara. mAM paNaTHvA - chaThThA zatakano trIjo uddezo, tenuM sUtra, te ahIM paNa kahevuM. - x * x * tyArapachI bhinna pariNAmane pAme che. prANAtipAtAdimAM kAryamAM kAraNanA upacArathI prANAtipAtAdi hetuka karma, durUpatAnA hetupaNe pariName che. madha - mahAtita ghI Adi - 4 - prANAtipAta viramaNAdi Indriyone pratikULa hovAthI AraMbhe sArA na lAge. paNa tenAthI thatuM punya karma te bhinna pariNAmane Ape che. *** ahIM kamane phaLathI kahyA. have kriyAvizeSane AzrIne, tenA kartA puruSa dvArathI kamadinuM bahud * sUtra-339 : bhagavanA be parama samAna rAvata samAna bhAMDa, patra ane upakaraNAvALA hoya, te paraspara sAthe anikAyano samAraMbha kare, temAM eka paNa anikAyane saLagAve ane bIjo anikAyane bujhAve, to he bhagavA A be puraSomAM kayo puruSa mahAkarmavALo, mahAkriyAvALo, mahAAjhavavALo ane mahAvedanAvALo thAya? ane kayo puruSa Acakama, yAvat alAvedanAvALo thAya? - je puruSa anikAyane saLagAve che, te ke je puruSa anikAyane bujhAve che te? - he kAlodAyI. temAM je puraNa anikAsa saLagAve che, te mahAkamavALo vAva4 mahAvedanAvALo thAya che ane je puraSa anikAyane bujhAve che te lAkamavALo yAvat alAvedanAvALo thAya che. - - bhagavana! ema kema kahyuM? - 4 - he kAlodAyI ! temAM je puruSa agnikAya saLagAve che, te puruSa pRthavIkAya, akAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAyano ghaNo ja samAraMbha kare che ane kasakAyano anya samAraMbha kare che. temAM je paNa anikAyane bujhAve che, te paNa pRthvIkAya, AkAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane masakAyano abha. samAraMbha kare che, kevaLa teukAyano bahu samAraMbha kare che. tethI he kAlodAyI ! ema kahyuM ke cAvatu aAvedanAvALo thAya che. * vivecana-399 : arfIya teukAyane upadrava karIne hiMsA kare che. temAM eka saLagAvIne ane bIja bajhAvIne kare che. temAM saLagAvavAthI ghaNo ja teukAya utpAda thavA chatAM aAtara vinAza paNa thAya, tema darzAvyuM che. mahAkarmata-eTale atizayathI-jJAnAvaraNAdi mahAkarma jene che te tathA mahAThiyAvALo, ahIM kiyA-dAharUpA che. mahAkAvatara-ghaNAM karmabaMdhano hetu hovAthI, mahAveyaNata-jemAMthI jIvane mahAvedanA thAya che. - agni vatavyatA kahI, agni sacetana che, e rIte acita pudgalo paNa kevA prakAze ? tevo prazna karatAM kahe che -
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/10/339 139 14o bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 * sUtra-380 - bhagavana / acita pugalo paNa prakAze che, udhota kare che, tape che, prabhAse che ? hA, tema che. -- bhagavana! kayA acita pugalo prakAro che yAvata prabhAse che ? he kAlodAyI ! kuddha ANagAranI tejaleyA nIkaLyA pachI dUra jaIne dUra dezamAM paDe che, javA yogya deze jaIne te dezamAM paDe che jyAM jyAM te paDe che, tyAM tyAM te acita pudagalo paNa prakAzayukta hoya che cAvatu prabhAse che. tyAre te kAlodAyI aNagAre zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdI, namIne, ghaNAM upavAsa, chaThTha, ama yAvatu AtmAne bhAvita karatA, jema pahelA zatakamAM kAlAsyavedhA pumane kahA, yAvata tema sarvaduHkhathI mukta thayA. bhagavad ! temaja che. * vivecana-380 : acita-sacetana teukAyAdi tAvatuM prakAze che ja. bhAti - prakAzavALA hoya che. 3 noti - vastune udhota kare che, tavaMti - tApa kare che, jAti - tathAvidha vastunA dAhakavathI prabhAva pAme che. kuddha zaNagAranI tejolezyA dUra jaIne dUra paDe che, abhipreta sthaLe jatAM kramazaH tenA aDadhA AdimAM gamana svabhAva hovA chatAM dezanA te addha AdimAM paDe che. * X - ityAdi - X - zataka-8 " - X - X - o pUrve pudgalAdi bhAvo prarUpyA. ahIM paNa bIjA prakAre tenI ja prarUpaNA kare che, e saMbaMdhe A AThamuM zataka kahIe chIe. uddezaka gAthA - * sUtra-381 - yugala, AzIviSa, vRkSa, kriyA, AjIva, pAsuka, adatta, pratyenIka, baMdha, ArAdhAnA, AThamAM zatakamAM A daza uddeza che. * vivecana-381 - (1) pudgala pariNAmArthe pahelo uddezo pudgala ja kahevAya, tema bIje paNa jANavuM, (2) AzIviSAdi viSayaka, (3) saMkhyAta jIvAdi vRkSa viSayaka, (4) kAyikI Adi, kriyAne jaNAve che, (5) AjIvika vaktavyatAthai, (6) prAsuka dAnAdi viSayaka, (3) adattAdAna vicAraNArthe, (8) gupatyanIka Adi artha prarUpaNArthe, (9) prayogabaMdhAdi arthe, (10) dezArAdhanAdi arthe. * sUtra-382 - rAjagRhe cAvavuM e pramANe kahyuM - bhagavanA yugalo keTalA prakAre kahA che? gautamAM traNa prakAre kahyA che - prayogapariNata, mizrapariNata ane viyasA pariNata. * vivecana-382 : prayoga pariNata- jIvanA vyApArathI zarIrAdi rUpe pariNata pudgala. mizrapariNata - prayoga ane visA, baMne dvArA pariNata pudgala, viyasA pariNata-svabhAvathI pariNata pudgala.. mizrapariNata mATe vRttikAra jaNAve che - dArikAdi varmaNArUpa svAbhAvika tipAdita thayela je jIva prayoga vaDe ekendriyAdi zarIravAgere bIjA pariNAmane pAme, te mizrapariNata. prayoga pariNAmamAM paNa AvuM che, chatAM temAM visasAnI vivakSA nathI, athavA prayoga pariNatane nava daMDakathI kahe che - * sUtra-383 - bhagavAna ! prayogapariNata yugalo keTalA prakAre kahyA ? gautama ! pAMca prakAre - ekendriya prayogapariNata yAvatu pAMcendriyapayoga pariNad. * * bhagavana ! ekendriya prayogapariNata yugalo keTalA prakAre che ? gautama! pAMca prakAre. pRthavIkAya ekendriya prayogapariNata yAvata vanaspatikAya ekendriya prayogaparipata. - - bhagavanuM pratIkAya ekendriya prayogapariNata yugalo keTalA prakAre che - gautama be prakAre - sUkSmapRedIkAyika ekendriya prayoga pariNata, bhAdara punIkAcika kendriya prayogapariNata. - - bhagavana akAyika ekendriya prayogapariNata e pramANe ja jANavA. e rIte vanaspatikAya sudhI. bhagavana! beIndriya prayogapariNata vize pUchA. gautama! aneka prakAre che. A pramANe teIndriya, caurindriya prayogapariNatone paNa jANavA. * - muni dIparatnasAgare karela zataka-7-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/1/383 141 paMcendriya prayogapariNatanI pRcchA. gautama! te cAra bhede che - nairayika, tiyaca, manuSya deva - paMcendriya prayoga pariNad. nairayika paMcendriya prayogapariNatanI pRcchA-gautama! sAta prakAre che - ratanapabhAM pUratI tairAcika prayogapariNata yAvatu dhasatama pRthvI narayika paMcendriya prayoga pariNad. * * tici yonika paMcendriya prayoga pariNatanI pRchA. gautama ! traNa bhede che . jalacara paMcendriya tici yonika pariNata yugala, sthalara khecara prayoga pariNad. jalacara tici yonika prayoga pRcchA - gautamAM be bheda che - saMpUmi jalarAra garbha bukAMtika jalacara * * sthalacara vicino prazna * gautamAM be bhede - catuSpada sthalacara, parisarpa sthalacara - - catuuda sthalacarano prazna - gautama be bheda * saMmUrNima catuuda rasthalacara, galickAMtika catuSada thalacara, e pramANe A abhilapathI parisarSa be bhede - ura parisarpa, bhujaga parisa". uraparisarSa be bhede - saMpUrNa ane garbha buddhAMtika. e pramANe bhujaparisarSa ane khecara paNa jANavA. - - manuSya paMcendriya prayogano prathA, be bhede che - saMmUrNima manuSyao, garbha vyutkrAMtika manuSyao. deva paMcendriya prayoga to prazna - gautama! cAra bhede che - asukumAra cAvata khanitakumAra e rIte A ja abhilApathI ATha bheda vyaMtara * pizAca yAva4 gaMdharva* * jyotiSa pAMca bhede che - caMddha vimAna jyotiSka cAvatuM tArA vimAna jyotika deva prayogapariNad. - vaimAnika be bhede - kalpapapaHka kaWAtIta vaimAnika kalpopaka bAra bhede che - saudharma yAvatu Tyuta kalyopanka vaimAnika deva - - kaWAtItae gautama be bhede che . ]]veyaka kaWAtIta vaimAnika, anuttaropAtika kalyAdIta vaimAnika deva prayoga pariNata yugalo. zaiveyaka0 nava bhede che - hamihezcama raiveyaka kAtItao cAvatu uparimaumi ]veyaka kAtItao * * anuttaropAtika kAtIta vaimAnika deva cendriya prayoga pariNata pudgala, bhagavatA keTalA prakAre che? gautamAM pAMca prakAre vijaya cAvatuM savathisiddha anuttaropAtika deva paMcendriya prayoga pariNata pagalo. bhagavAna ! sUkSma pRedIkAcika ekendriya prayoga pariNata yugalo keTalA bhede che ? gautama ! be bhede - pati, apayata sUkSma pRthvIkAyika prayoga pariNata -- bhAdara pReIkAyikanA paNa be bheda. cAvata vanaspatikAyika sudhI badhAMnA bheda : sUma, bAdara ane paryApitA, apayatA kahetA. beIndriya prayogapariNatano prazna. gautama be bhede che - payafptao, aparyAptae e pramANe teIndriya ane caurindriya paNa kahevA. ratanaprabhAkRedI nairAcikanI pRcchA - gautama! be bheda * payati apayaktiA ratanapabhA pRdI pariNade e pramANe adhaHsaptamI sudhI kahevuM. 142 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 saMmUrNima jalacara tiya pRcchA- gautama be bhede - pati, apacatio. e rIte garbhabhukAMtika paNa kahevA. * * saMmUrNima catuSpada sthalacara ane garbha vyakAMtika e pramANe ja kahea - - saMmUrNima khecara gabhaLyuckAMtika sudhI ema ja jANavuM. dareka vayatA, apayatA be bheda kahevA. saMmUrNima manuSya paMcendriya pRcchA. gautama ! eka ja bheda che - pAptika * * garbha sukAMtika manuSya pAMcendriya pRcchA. gautama be bheda che - patite, paryAptAgarbha sukAMtika paMcendriya manuSya prayoga asukumAra bhavanavAsI devonI pRcchA. gautama ! be bheda. - payatae, apayatA AsukumAra e rIte svanitakumAra sudhI jANavuM. A AlAvA vaDe babbe bheda pizAca yAvatu gaMdharva kahevA. caMdra yAvatuM tArA vimAna, saudharma kopaka cAvatu Asutao, hekiMma-heThThima veyaka yAva4 uparima-upasmi zaiveyaka vijaya yAvat aparAjita anuttara - savathisiddha kalAAtIta pRcchA. gautama ! be bhede * payatika ane saparyAptaka cAvat prayoga pariNata yugala, e be bheda. je apayatika sUkSma pRthvIkAya ekendriya prayogapariNata che. te audArika, taijasa, kAmaNa zarIra prayoga pariNata che. je paryApta sUma cAvatu pariNata che, te paNa temaja che. e pramANe caturindriya paryAptA sudhI kahevuM. vizeSa A - paryApta bhAdara vAyukAcika kendriya prayoga paNita che, te audAki-vaikriyavaija+kAmaNa zarIra prayoga pariNata che. bAkI pUrvavatuM. je apati ranapabhA pRthvI nairAyika paMcendriya prayoga pariNata che, te vaikriya-taijasa-kAzmaNazarIra prayoga pariNata che, e pramANe prayatA paNa jANavA. e rIte adhaHsaptamI sudhI jANavuM. je Apatika saMmUrchAima jalacara yAvatuM pariNata che, te audArika-taijasakAmaNazarIra yAvatu pariNata che. e pramANe prayatA paNa jANavA gabhacuckAMtika payaktiA, apayaktiA bane e pramANe ja che. vizeSa e ke - pati bhAdara vAyukAyikanI jema payafptAnA cAra zarIra che. e pramANe jema jalacaromAM cAra AlAvA kahA tema catuSpada upasirSa, bhujaparisarSa ane khecaromAM paNa cAra AlAvA kahevA. je saMmUrNima manuSya paMcendriya prayogapariNata che, te audAki, Tvasa, kAmaNa zarIra prayogapariNata che. e pramANe garbhavyuckrAMtika apayatika, payatika paNa jANavA. vizeSa e ke- zarIra pAMca kahetA. apayata asukumAra bhavanavAsI, nairasikanI jema jANavA. e rIte paryAptA paNa kahevA. e pramANe banne bhedathI svanitakumAra sudhI kahevuM. e pramANe pizAca yAvatu gaMdhad, caMdra yAvatuM tArAvimAna, saudharmakabha cAvatu Tyuta, mahema zaiveyaka cAvata uparima uparama caiveyaka, vijaya yAvatuM savathisiddha ekaikanA banne bhedo jANavA yAvat je prayatA saviisaddha anuttaropapAtika pariNA te vaikriya-taijasa-kArpaNa zarIra prayoga
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/1/383 pariNata pudgala kahevA joIe. je apAtA sUkSma pRthvIkAyika ekendriya prayogapariNata che, te sparzanendriya prayogapariNata che, je paryApta sUkSma pRthvI che, te ema ja che. je aparyAptA bAdarapRthvIkAyika che, te ane paryAptA paNa emaja che. e rIte cAra bhedathI vanaspatikAyika sudhI jANavuM. 143 - je paryAptatA beIndriya prayogANita che, te jihavendriya ane sparzanendriya prayogapariNata che, paryAptA beIndriya ema ja che. e rIte cAra Indriya sudhI jANavuM. vizeSa e ekeka IndriyanI vRddhi kahevI. yAvat apatA ratnaprabhA pRthvInairayika pAMce Indriya prayoga pariNata kahevA. emaja paryAptatA kahevA. e rIte badhAM kahevA tiya, manuSya, devo yAvat je paryAptA siisaddha anuttaropapAtika pariNata teo pAMce IndriyothI pariNata che. je apAtA sUkSma pRthvIkAyika ekendriya audArika-taijasa-kAza zarIrapayoga pariNata che. te sparzanandriya prayogapariNata che, je paryAptA sUkSma che te ane bAdara pati-patA che, te badhAM ema ja jANavA. e rIte e AlAvAthI jenI jeTalI Indriyo ane zarIro che, te tene kahevA. yAvat je paryAptatA sathisiddha yAvat deva paMcendriya vaikriya-taijasa-kArmANa zarIrapayoga pariNata che, te zrotra yAvat sparza Indriya prayogapariNata che. - je apAtA sUkSma pRthvIkAyika ekendriya prayoga pariNata che te varNathI kALo-nIla-rAto-pILo-sapheda varNa pariNata che. gaMdhathI surabhi-durabhigaMdha pariNata, rasathI tita-kaDuA-kasAya-bila-madhura rasa pariNata, sparzathI karkaza yAvat rakSa pariNata, saMsthAnathI parimaMDala-vRtta-sa-caturA-Ayata saMsthAna pariNata che. je paryApta sUkSma pRthvI e ja pramANe che. e pramANe anukrame jANavuM ke jenA jeTalA zarIro yAvat je pApti savathisiddha paMcendriya vaikriya - taijasa-kAmaNazarIrI yAvat pariNata che, te varNathI kALA yAvat Ayata saMsthAna pariNata che. -- je apayAi sUkSma pRthvIkAyika ekendriya sparzanendriya prayoga pariNata che, te varNathI kALA yAvat AyatasaMsthAna pariNata che. paryAptA sUkSma pRthvI ema ja che. e rIte anukrame jene jeTalI Indriyo che, tene teTalI kahevI, yAvat je paryAptA sarvArthasiddha anuttara yAvat zrotrathI sparza sudhI pariNata che, varNathI kALA yAvat Ayata saMsthAna pariNata che. je apAtA sUkSma pRthvIkAyika ekendriya audArika taijasa-kArpaNa sparzanandriya prayogapariNata che, te varNathI kALA varNa yAvat Ayata saMsthAna pariNata che, je sUkSma pRthvI temaja che. e rIte anukrame jene jeTalA zarIra ane Indriyo che, tene teTalA kahevA. yAvat je patiA sathisiddha anuttaroSapAtika deva paMcendriya vaikriya-taijasa-kAmaNa te zrotra yAvat sparzanendriya prayoga pariNata varNathI kALa varNa pariNata yAvat Ayata saMsthAna pariNata che. e rIte nava 144 daMDako thayA. bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 * vivecana-383 : ekendriyathI sarvArthasiddha devAMta jIva bheda vizeSita prayoga pariNatonA pudgalono pahelo daMDaka che. temAM pRthvIkAyanI jema akAya ekendriya prayogapariNata kahevA. pRthvI-ak prayoga pariNatomAM be bheda-sUkSma ane bAdara vizeSathI jANavA. teukAya prayogamAM paNa ema vAMcavuM. anevidha - pulAka, kRmi Adi bhedathI beIndriyo, teIndriya prayoga parimata paNa anekavidha che - kuMyu, kIDI Adi bhedathI. caturindriya prayoga pariNata paNa anekavidha-mAkhI, mazakAdi bhedathI. - - sUkSma pRthvIkAyikathI sarvArthasiddha deva sudhI paryAptaka-aparyAptaka vizeSa bIjo daMDaka. temAM sUkSma-bAdara bhedathI be prakAre pudgalo kahevA. te pratyekanA paryAptA-aparyAptA be bheda che. aparyApta sUkSma pRthvI Adi audArikAdi zarIra vizeSathI trIjo daMDaka. temAM audArika-vaijasa-kArmaNa zarIronA je prayogathI pariNata te. tathA pRthvI AdinA ja A traNa zarIrathI prayoga pariNata thAya che. bAdara paryAptA vAyunA AhAska sivAya cAre zarIra thAya che. vaikriya-AhAka-zarIra abhAve garbhavyutkrAMtika aparyAptaka manuSyo traNa zarIravALA ja che. Indriya vizeSathI cotho daMDaka che. audAkiAdi zarIra sparzAdi Indriya vizeSathI pAMcamo daMDaka che. varNa-gaMdha-rasa-sparza-saMsthAna vizeSathI chaThTho daMDaka che. audAkiAdi zarI-varNAdi bhAva vizeSathI sAtamo daMDaka che. Indriya-varNAdi vizeSathI AThamo, zarIra-Indriya-varNAdithI navamo daMDaka che. * sUtra-384,385 - [384] bhagavan ! mizra pariNata pudgalo keTalA bhede che ? gautama ! pAMca bhede. - ekendriya mizra pariNata yAvat paMcendriya mizra pariNata. ekendriya mizra pariNata pudgala, bhagavan ! keTalA bhede che ? gautama ! jema prayoga pariNatanA nava daMDako kahyA, tema mizrapariNatanA paNa nava daMDako badhAM saMpUrNa kehatA. vizeSa e - AlAto mizra pariNatano kahevo. bAkI badhuM temaja che. yAvat je patiA savathisiddha AyatasaMsthAna pariNata. [385] vIsasA pariNata, bhagavan ! pudgalo keTalA bhede che ? gautama ! pAMca bhede - varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMsthAna pariNata. je varNa pariNata che, te pAMca bheTe che - kALavaNa yAvat zukala varNa pariNata, je gaMdha paNita che, te be bhede - surabhigaMdha, durabhigaMdha pariNata. e rIte jema pavaNApadamAM che, tema saMpUrNa yAvat saMsthAnathI Ayata saMsthAna pariNata, te varSathI kALavarNa pariNata paNa che yAvat rUkSa sparza paNita paNa che. * vivecana-384,385 : mizra pariNatamAM paNa nava daMDako ja che. have visasA pariNata pudgalone vicArIe - pannavaNA padamAM A rIte che - je rasapariNata che, te pAMca bhede kahyA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/15384,385 145 - tikta, kaDuya, kasAya, aMbila, madhura rasa pariNata. je sparza pariNata che, te ATha bhede - karkaza, mRda, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha, rukSa sparza pariNata. - have eka pudgala dravyane AzrIne pariNAmane ciMtave che - * sUtra-386 : bhagavAna ! zuM eka dravya, prayoga-mizra-ke-visasA pariNata hoya ? gautama ! prayoga ke mizra ke viyA pariNata hoya. * * je prayoga pariNata hoya, to manapayoga parimata hoya, vacana ke kAya prayoga pariNata hoya ? gautama ! mana ke vacana ke kAyapayoga pariNata hoya. * * je mana prayoga pariNata hoya to satyamana prayoga parimata hoya, mRSA, satyAmRSale ke asatyamRSAmana prayoga, pariNata hoya? gautama ! te satya ke mRNA ke satyAmRSA ke asamAraMbha satyamanapayoga pariNata hoya. - - je satya mana prayoga pariNata hoya to zuM AraMbha mana prayoga pariNata hoya, anAraMbha, sAraMbha, asAraMbha, samAraMbha ke asamAraMbha satya mana prayoga pariNata hoya - - je mRSAmana prayoga pariNata hoya, te AraMbha mRA mana prayoga pariNava hoya ke.. e pramANe satyanI jema mRle paNa kahetuM. e rIte satyAmRSA ane asatyAmRSA manapayoga paNa kaheto. - - je vacana prayoga pariNata hoya to zuM satyavAna ke mRSAvacana prayoga pariNata hoya e rIte manapayoga pariNata mAphaka varAnapayoga pariNata paNa yAvatu asamAraMbha vacanapayoga pariNata sudhI kahevuM. - - jo kAya prayoga pariNata hoya to zuM audArika zarIra kAya prayoga pariNata hoya, audArika mIzao, vaikriyao, aikriya-mizra, AhAra, AhApha-mizra ke kArpaNa zarIra kAya prayoga paNita che? gautamAM audArika zarIra kAyapayoga ke vAvatuM kAmaNa zarIphAya prayoga pariNata hoya che. * * je daki zarIra kAma prayoga pariNata hoya to zuM ekendriya audAki zarIphAya prayoga pariNata hoya ke yAvata paMcendriya meyara gautama? ekendriya ke cAvatuM paMcendriya pariNata hoya. - je ekendriya dArika zarIrakAma prayoga pariNata hoya, to zuM pRvIkAya ekendriya hoya ke yAvata vanaspatikAya ekendriya hoya ? gautama! yetIkAya ekendriya audArika zarIrakAyapayoga pariNata hoya ke yAvat vanaspatikAyao pariNata hoya. - - je pRvIkAya ekendriya audArika zarIya kAya prayoga pariNata hoya, to zuM sUkSma pRvIkAyika hoya ke yAvatu bhAdara pRvIkAyika hoya ? gautama! sUkSma pRvIkAyika hoya ke yAvatu bAdarapRvIkAyika hoya. ** jo sUmapRvIkAcika hoya to zuM pati sUmapRthvI pariNata hoya ke apayata sUkSma pRedIpariNata hoya ? gautama! pati sUkSma yvI hoya ke apayata sUkSma pRedI hoya. e pramANe bhAdara paNa jANavuM. cAva4 vanaspatikAyanA cAra bhedo jANavA. be-traNa-cAra IndriyavALAnA be bhedo jANavA - paryApta, apayati. [10/10] 146 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 je paMcendriya audAki zarIra kAya prayogapariNata hoya, to zuM tiryaMca yonika paMcendriya audAki zarIphAyapayoga pariNata hoya ke manuSya paMcendriya yAvata pariNata hoya ? gautama tiricayonika cAvata pariNata hoya ke manuSya paMcendriya yAvatu pariNata hoya.. tiyaciyonika cAvatuM pariNata hoya to zuM jalacara tiryaMcayonika pariNata hoya ke sthalacara ke khecara hoya ? e pramANe ja cAra bheda rAvatuM khecaronA kahevA. * * je manuSya pAMcendriya yAvatu pariNata hoya, to zuM saMmUrNima manuSya paMcendriya yAvatu pariNata hoya ke garbhabhukAMtika manuSya yAvatu pariNata hoya ? gautama bane. jo garbhabhukAMtika manuSya yAvata pariNata che, to zuM paryApti gabhalukAMtika cAvatuM pariNata che ke patigarbha buckAMtika ? gautama ! payatigarbha bukAMtika ke apatigarbha vyutkrAMtika manuSya paMcendriya pariNata hoya. - jo audArika mizra zarIra kAya prayoga pariNata che, to zuM ekendriya audArika mizra zarIphAya prayoga pariNata che, beIndriya pariNata che yAvatuM paMcendriya pariNata che ? gautama! ekendriya audakimAM jema audArika zarIra kAya prayoga pariNatano AlAno kahyo, tema audArikamigra zarIra kAyapayoga pariNatano AlAvo kahevo. vizeSa - bhAdara vAyukAyika, gabhavyuckAMtika paMcendriya tica, garbha suddhAMtika manuSyo, A traNamAM payartiA-apayaktiA kahevA, bAkInAmAM ApatA kahevA. je vaikiya zarIrakAyapayoga pariNata che, to kendriya yAvatu paMcendriya vaicizarIrakArapayoga pariNata che ? gautama ekendriya athavA yAvatu paMcendriya cAva4 pariNata hoya. * * je ekendriya yAvata pariNata hoya to zuM vAyukAyika hoya, avAyukAcika ekendriya yAvatu pariNata hoya ? gautama ! vAyukAyika ke vAyakAlika hoya. e rIte abhilAya vaDe jema avagAhanA saMsthAnamAM vaicizarIra kahyuM tema ahIM paNa payatA savarthisiddha anuttaropapAtika kalAtIta vaimAnika deva paMcendriya saikriya zarIra kAya prayoga pariNata ke apayati savartha siddha kAya prayoga pariNata kahetuM. che vaikriyamIjhazarIra kAya prayoga pariNata hoya, to ekendriya mizrazarIra kAya prayoga pariNata hoya ke cAvatuM paMcendriya hoya ? e pramANe jema vaikiya, tema mizra. vizeSa A * deva, narayikamAM piyati, bAkInAmAM patiA , te pramANe ja cAvatuM paryAptA savathisiddha cAvatu pariNata na hoya, apayaktiA sarvArthasiddha pariNata hoya, tyAM sudhI kahevuM. che AhAka zarIra kAya prayoga pariNata hoya, to zuM manuSya AhAka zarIra kAyapayoga pariNata hoya, amanuSyAhAraka pariNata hoya ? e pramANe jema avagAhanI saMsthAnamAM cAvat Rddhi prApta pramausaMyata samyagraSTi rAyastika
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8l-/1/386 143 saMkhyAta vaSayuikata pariNata hoya, atRddhi prApta pramatta saMyata samyagRSTi cAvatu pariNata na hoya. je AhAraka mizrazarIra kAyapayoga pariNata hoya, to zuM manuSyAhAka mizra zarIra? jema 'AhAka' tema "mizrakamAM badhuM kahevuM. je kAmaNa zarIra kAyapayoga hoya, to zuM ekendriya kAmaNa zarIra kAyapayoga pariNata hoya cAhata paMcendriya kAmaNa zarIra? gautama! ekendriya kAmaNa zarIra kAyapayoga e rIte jema 'avagAhanA saMsthAnamAM' kAmaNanA bhedo kahA tema ahIM paNa yAvatu payata savartha siddha anuttaropapAtika yAvatuM deva paMcendriya kAmaNa zarIra kAyapayoga pariNata hoya athavA apati savathisiddhae cAvatuM parimata hoya. je mizra pariNata hoya, to zuM manavacana ke kAyamizra pariNata hoya? gautama! mana ke vacana ke kAyamizra pariNata hoya. * * je mana mizra pariNata hoya to zuM satyamana, ke mRSAmanamizra pariNata hoya ? jema prayoga pariNata, tema mizrapariNata paNa badhuM cAvatuM paryApta savasiddha anuttaropapAtika yAvatuM deva paMcendriya kAmaNa zarIra mizra pariNata ke apati savazisiddha yAvata kAmaNa zarIra mizra pariNata sudhI kahetuM. che vIsA pariNata hoya, to zuM vaNa-gaMdha-rasa-parza-saMsthAna pariNata hoya? gautamA varNa ke gaMdha ke rasa ke sparza ke saMsthAna pariNata oya. - - be varSa pariNata hoya, to zuM kAbha varSa pariNata hoya ke yAvatu zukala varNa ? gautama! kALA yAvatu zukla je gaMdha pariNata hoya, to zuM surabhigaMdha paNita ke durabhigaMdha? gautama! surabhigaMdhamAM ke durabhigaMdhamAM pariNata hoya. je rasa parimata hoya, to zuM tikatastra pariNata hoya ana. gautama ! tita cAva4 madhura sa pariNata hoya. * * je sparza pariNata hoya, to zuM karkaza sparza pariNata hoya yAvatu rakSa sparza pariNata? gautama! karkaza ke yAvat rakSao hoya. ** je saMsthAnA pariNata hoyao prazna. gautama! parimaMDala saMsthAna pariNata ke vAvata Ayata saMsthAna pariNata hoya * vivecana-386 : manapaNAthI pariNata bhASAdravya kAya yoga vaDe grahaNa karIne vacanayoga vaDe nIkaLe te vAdyoga pariNata. dArikAdi kAyayoga vaDe gRhita audArikAdi vargaNA dravya audAkiAdi kAyapaNe pariNata te kAya prayoga pariNata kahevAya. * * sabhUta arthanA ciMtanayukta manano prayoga te satyamana prayoga kahevAya. e rIte bIjA paNa kahevA. vizeSa e - mRSA eTale asabhUta artha, pratyakRpA - mizra. jemake - pAMca bALako jamyA hoya tyAre daza bALako jamyA, tema kahevuM. maHcakRpA * satyamRSAnuM svarUpa oLaMgI gayela, jemake - "Apo". mAmasatya - jIvanA upaghAtanA viSayamAM satya che, tadviSayaka je manaHprayoga, tenA vaDe pariNata. anAja - jIvano 148 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 anupaghAta. sAma - vadhano saMkalpa, samAja - paritApa. audArika zarIra ja pulaskaMdharUpavathI upacIyamAnavathI kAya audAki zarIkAya, teno je prayoga, A paryAptAno ja jANavo, tenA vaDe je pariNata che. - - dArikanI utpatti kALe asaMpUrNa hovAthI kAmaNa vaDe mizra, te dArika mizra * x * teno je prayoga te audAki mizra zarIra kAyapayoga, tenA vaDe pariNata. A dArika mizraka zarIra kAyapayoga apatikane ja jANavo. kahyuM che - utpatti pachI jIva kAmaNayogathI AhAra kare che, pachI zarIrapathati sudhI audArika mizra vaDe AhAra kare che. e rIte kAmaNa ane dArika zarIranI mizratA che. - jyAre dArika zarIrI vaikriyalabdhi saMpanna manuSya, paMcendriya tiryaMca yonikake paryApta bAdara vAyakAyika paikriya zarIra kare, tyAre dArika kAyayogamAM ja che pradezone kADhIne vaikiya zarIra yoga pudgalone grahaNa karIne jyAM sudhI vaikriya zarIra pati na pAme tyAM sudhI vaikiya vaDe audArika zarIranI mizratA che. A pramANe AhAka sAthe paNa dArika zarIranI mizratA kahevI. -- vaikriya patikane vaikriya zarIra kAyapayoga hoya che. vaikriya mizraka zarIra kAyaprayoga deva-nAkamAM utpanna thatAM apatikane hoya, ahIM mizratA-vaicizarIranI kAmaNa sAthe che, athavA labdhi vaikriyano tyAga karI, audAkimAM praveza kALe dArika grahaNa karavA pravRttane vaikriyanI prAdhAnyatAthI dArika hovA chatAM vaikriya mizratA. AhAka zarIra cyA pachI, te AhAraka zarIskAya prayoga che. AhArakanA dArika sAthe mizratAmAM AhAraka mizrazarIra kAyapayoga che, te AhAraka tyAga ane dArikanA grahaNAbhimukhane hoya che. - 4 - kAmaNazarIra kAyapayoga vigraha gatimAM ane samudyAta karatA kevalIne trIjA, cocA, pAMcamAM samayamAM hoya. - 4 A pramANe prajJApanA TIkAnusAra dArikAdi zarIra kAyapayoga vyAkhyA karI, zataka TIkAnusAra mizrakAya prayoga A rIte che - audArika mizra, dArika ja aparipUrNa mizra kehavAya. jemake goLamizra dahIM, te goLapaNe na kahevAya, dahIMpaNe paNa na kahevAya. e rIte dArika mizra kAmaNathI audAskipaNe ke kAzmaNapaNe kahI zakAtA nathI. kemake te paripUrNa nathI. e rIte vaikriya mizra ane AhAraka mizra paNa jANavuM. - jema dArika zarIra kAyapayoga pariNatamAM sUkSma pRvIkAyikAdi AzrIne AlApaka kahyo. tema audArika mizra zarIrakAya pariNatamAM paNa kahevo. temAM eTaluM vizeSa - badhAM ja sama pRvIkAyikAdi pati-patiA vizeSathI kahevA. ahIM bAdara vAyukAyika garbhaja paMcendriya tiryaMca ane manuSyo paryAddhiA-apayaktiA vizeSathI kahevA. bAkInA pitA vizeSaNA ja che. kemake bAdara vAyukAyAdine paryApta avasthAmAM ja vaikriyanA AraMbhathI dArika mizra zarIrakAyapayoga prApta thAya che. bAkInAne apayatika avasthAmAM thAya che. 'ogAhaNa saMThANa' e prajJApanAmAM ra1-muM pada che. tyAM AvuM sUtra che - "jo
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/1/186 149 vAyukAyika ekendriya vaikiya zarIrakAyaprayoga pariNata" ityAdi. e rIte jema ogAhaNajThANa'mAM kahyuM, te A sUtra - "amanuSya AhAka zarIra kAyapayoga pariNata nahIM." ityAdi. - have be dravya kahe che - * sUtra-383 - bhagavAna ! be dravyo che prayoga pariNata che, mizrapariNata che ke vIyA pariNata che ? gautamA be dravyo - (1) prayoga pariNata hoya ke (2) mizrapariNata ke (3) vIyA pariNata ke (4) eka prayoga parimata, eka mizra pariNata ke (5) eka prayoga pariNata eka vIcA parimata ke (6) eka mizra pariNata, eka vIyasApariNata hoya. je prayoga pariNata hoya, to manapayoga pariNata hoya, vacana) kAyapayoga pariNata hoya? gautamI mapayoga ke vacanapayoga ke eka mana ekavacana ke ekavacana eka kAyapayoga hoya. * * jo manapayoga parimata hoya to zuM satya manapayoga hoya, ityAdi ? gautama ! satya ke yAvat asatyAmRSA mana:prayoga athavA eka satya eka mRSAmana prayoga pariNata. athavA eka satya eka satyAmRSAmanapayoga pariNad. athavA eka satya eka asatyA mRSA manapayoga pariNata. athavA eka mRSao eka satyAmRSAmanapayoga parita athavA eka mRSA eka asatyAmRSAmana prayoga pariNata athavA eka satyAmRSAeka asatyAmRSA manapayoga pariNata hoya. je satyamanapayoga pariNata hoya to zuM AraMbha satya yAvat asamAraMbha satya mana:payoga pariNata hoya ? gautama! AraMbha satya ke yAvat asamAraMbha satya mana:prayoga pariNata hoya. athavA eka AraMbha satya eka anAraMbha satyamana:payoga pariNata hoya. e rIte A gama vaDe dvisaMyoga jANavA. sarve saMyogo jyAM jeTalA thAya te kahevA yAvatuM saviisiddha gati. je mizra manaHpariNata hoya to, zuM manomika pariNata hoya ityAdi kahevuM. ** je vIsamA paNita hoya to zuM varSa pariNad, gaMdha pariNata e rIte pUrvavata vIyasA pariNata paNa yAvat athavA eka dravya catustra saMsthAna ke eka dravya Ayata saMsthAna pariNata hoya. bhAvanA traNa dravyo, prayoga, mizra, vIsamA pariNata hoya ? gautama! traNa dravyo - (1) prayoga ke mizra, ke vIsamA pariNata hoya athavA (2) eka prayogao, be mizra pariNata hoya. athavA (3) eka prayogao, be vIsA pariNata hoya athavA (4) athavA je prayoga eka mizra athavA (5) be prayoga eka vIyasa (6) athavA eka mizra be lIyasA athavA (3) be mizra eka vIyasA (8) athavA eka prayoga eka mizra eka vIyA pariNata hoya. e prayoga parita hoya to zuM mana, vacana, kAyapayoga parita hoya? gautamAM manapayoga pariNata ke e pramANe eka saMyoga, dvisaMyoga, zikasaMyoga 15o bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kaheu - je mana:payoga pariNata hoya to zuM satyamana Adi prayoga pariNata hoya? gautama satya ke yAvata asatyAmRSA manapayoga pariNata athavA eka satya be mRSao e pramANe brikasaMyoga, makasaMyoga kaheu. e pramANe yAvatu eka kasa saMsthAna pariNata ke eka catura ke eka Ayata saMsthAna pariNata. bhagavajhA cAra dravyo hoya, to zuM prayoga pariNatAdi hoya? gautamAM prayoga ke mizna ke vIryasApariNata athavA eka prayoga traNa mizra pariNata athavA eka prayogao xNa vIyA pariNata athavA be prayoga be mizra pariNad athavA be prayoga be vIsA pariNata. athavA traNa prayoga eka mizra pariNata athavA traNa payoga eka vImA pariNad athavA eka mige traNa vImA raNata athavA be mizao be vIja pariNata athavA jhaNa mizao eka vIsA pariNata akSA eka prayogao be vIyasa eka mizra pariNata. - - athavA eka prayogao be mizra eka vIyasa athavA be prayoga eka mizra eka vIyasA - - - je prayoga pariNata hoya to zuM mana Adi prayoga pariNata che? e rIte e kramathI pAMca, cha, sAta cAvata daza, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMtA dravya eka saMyogathI kahevA. be-traNayAvata daza-bAra saMyogathI jyAM jenA jeTalA saMyoga thAya, te sarve kahevA. A badhAM pharIthI jema navamAM zatakamAM "pravezanaka" uddezAmAM kahIzuM tema kahevA. thAvat asaMkhyAta, anaMta viroSa - eka pada adhika kahevuM mAvaThuM athavA anaMtA parimaMDala saMsthAna pariNata yAvatu Ayata saMsthAna * vivecana-387 : ahIM prayoga pariNatAdi traNamAM eka saMyoge traNa vikalpa, liMkayoge che, e rIte manaHprayogAdi traNamAM paNa satyamanaH prayoga pariNatAdi cAra pada, temAM eka yoge cAra, dvitayoge che, kula daza. AraMbha satya mana:prayoga pariNatAdi cha pada, temAM eka yoge che, dviyoge 15, kula-21. * X - e pramANe A gama vaDe AraMbha satya mana:prayoga Adi pada pradarzanathI dvisaMyoga vaDe samasta dravya haya sUtra jANavuM. dvikasaMyoganA eka vikalpa abhidhAnapUrvaka ekava vikalA dekhAya che. - X * tyAM AraMbha satya manaHprayoga dekhADela che ja. AraMbha Adi cha pada vizeSitamAM - mRSAmana:prayogAdimAM traNa, satya vAk prayogAdimAM cAra, te pratyekamAM eka yoge che vikalpo - dvitayoge-15. ema kula-21, dArika zarIskAya prayogAdimAM sAta padamAM eka yoge sAta, dvitayoge-21, kula-28, bhaMga jANavA. e rIte ekendriyAdi pRthvI Adi pada vagerethI pUrvokata krama vaDe audAkiAdi kAya prayogapariNata be dravya vistAravA. kyAM sudhI ? te kahe che - yAvata savacisiddha anusaropapAtika kapAtIta vaimAnika deva paMcendriya kArpaNa zarIra kAya prayoga pariNata hoya to zuM paryApta apayata sarvArthasiddha cAvatu pariNata che ? gautama! pati sarvArtha siddha ke apayata savacisiddha cAvat pariNata che. prayogapariNata be drava pratyeka vikalAmAM dvikasaMyoga vaDe visasA pariNatamAM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/1/187 1pa1 paNa dravyamAM varNa-gaMdha-rasa-parza-saMsthAnomAM pAMca vagere bhedomAM kahevA. kyAM sudhI ? MAva malve A paMca bheda saMsthAnamAM daza dvika saMyogamAM dazamo bheda che. have traNa dravya - ahIM prayoga pariNAdi traNa padamAM eka yoge traNa vikalpa, dviyoge - che. kema? pahelA ekatvamAM, bAkInA kramathI dvivamAM be ityAdi. tathA bIjAnA ekavamAM ane bIjAnA dvivamAM anya tathA bIjAnA dvivamAM, bIjAnI ekavamAM anya. e rIte che. -- gaka saMyogamAM eka ja, e rIte kula daza bhaMga thayA. e pramANe manAprayoga Adi traNemAM paNa. - * - satya mana:prayogAdinI cAra pada, tethI eka saMyogo cAra, prikasaMyoge bAra.-x-x-x-gika saMyogamAM cAra, ema kula 20 bhaMga thayA. sUtramAM keTaluMka kahyuM. bAkInAno atideza karyo che. ahIM paNa traNa dravyAdhikAramAM temaja kahevuM jema dravya dvayAdhikAramAM kaheluM che. temAM mana-vacana-kAyAnA bhedathI je prayogapariNAma mizra pariNAma vANadi bhedathI visasA pariNAma kahyA. te ahIM paNa kahevA. * * - ahIM parimaMDalAdi pAMca padonA eka yoge pAMca vikalpo, hika yoge-20. * * baka yoge-10, he dravya cakane AzrIne kahe che - ahIM prayoga pariNata Adi praNamAM eka yoge traNa, dvisaMyoge nava - X - X - X * trika yogamAM traNa ja thAya. e rIte badhAM maLIne 15 vikalpo thayA. najI por fthA f& FUTUo - vI zeSa dravyacatuka prakaraNane upalakSIne kahyuM. temAM pUrve kahyA mujaba saMsthAna sUtraparyanta ucita bhaMga sahita badhuM kahevuM. - - have pAMca dravyAdi prakaraNano atideza dazavitA kahe che - abhilApa - bhagavanuM ! zaM pAMca dravyo prayoga pariNatAdi che ? gautama ! te prayoga pariNatAdi (3) che. athavA eka prayoga pariNata, cAra mizra pariNata ityAdi. ahIM kiMkasaMyoge 12 vikalpo che. * * * * * * * trika saMyoga cha vikalpo che - X - X - X cAvatu cAra, pAMca thI daza saMyoga. temAM dravyapaMcaka apekSAe satya mana Adi cAre padomAM dvika, maka, catuka saMyogo thAya che. temAM hika saMyogA-24-vikalpo che - x * x * BkasaMyogI paNa 24 bhaMgo thAya che. - x - x - catuka saMyoge paNa cAra, vikalpo che. * * * X - X - ekendriyAdi pAMce padomAM dvi-caka-paMcaka saMyogo thAya che. temAM brikasaMyogI-40-bheda thAya. mikasaMyoge 60 vikalpo. pAMca padonA daza mikasaMyoga, pratyeka trikasaMyogamAM pUrvokta kramathI cha vikalpo, dazane cha vaDe guNatA-60, catuka saMyoge-ra0 vikalA-pAMca padonA catuka saMyoga-pa, pratyekanA pUrvokta krame cAra bhaMga, pAMcane cAra vaDe guNatAM-20 vikalpo. paMcaka saMyoge eka ja vikalpa che. A pramANe paka saMyogAdi paNa kahevA. vizeSa e ke - Saka saMyoga AraMbha satya mana prayogAdi padone AzrIne che. saptaka saMyoga audArikAdi kAyaprayogane AzrIne che, aTaka saMyoga vyaMtaranA bhedothI che, navaka saMyoga zaiveyakanA bhedathI che, dazaka saMyoga bhavanapatinA bhedothI che, temAM vaikiya zarIrakAya 152 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 prayoga apekSAe jANavuM. ekAdaza saMyoga sUtramAM kahyA nathI kemake pUvakta padomAM teno saMbhava nathI. dvAdazasaMyoga kabhopanna devanA bhedane AzrIne vaikriya zarIrakAya prayoga apekSAe che. paHT - navamAM zatakanA trIjA uddezAmAM gAMgeya aNagAra kRta narakAdigata pravezana vicAramAM che. tadanusAra keTalA dravyo kahevA ? asaMkhyAta, anaMta nAkAdi vaktavyatA AzrIne te sUga che. - X - X * have A badhAnuM alAbahuta vicAratA kahe che - * sUtra-388 : bhagavAna ! A prayoga pariNata, mizrapariNata, vIsA pariNata yugalomAM kayA konAthI cAvatu vizeSAdhika che ? gautama! savathI thoDAM yugala prayoga pariNata che, mizrapariNata anaMtaNA che. vIsamA pariNata tethI anaMtakuNA che. - - bhagavana! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-388 - jIva ane pudgalano saMbaMdha avAkAlIna hovAthI, kAyAdi rUpathI prayoga pariNata pudgalo sauthI ochA che. kAyAdi prayoga pariNAthI mizraka pariNata anaMtaguNA che, kemake prayogakRta pariNAma AkArane na choDato evo vizrasA vaDe je bIjA pariNAmane pAme, te mukta kalevarAdi avayavarUpa te anaMtAnaMta che. visasA pariNata tenAthI anaMtaguNa che. kemake jIvadvArA grahaNane yogya nahIM tevA paramANu Adi anaMta che. zataka-8, uddezo-2-"AzIviSa' che. - X - X - X - X - uddezA-1-mAM pudgala pariNAma kahyA, ahIM AzIviSa dvAra kahe che* sUtra-389 : bhagavan! AzIviSa keTalA bheTe che ? gautama be bheTe che - jAti AzIviSa, karma AzIviSa. * - bhagavanajAti AzIviSa keTalA bheda che ? gautama ! cAra bhede - vRzcika, maMDuka, uraga, manuSya-jAti AzIviSa. bhagavAna ! vRzcika jAti AzIviSano keTalo viSaya kahyo che ? gautama ! vRzcika jAti AzIviSa abhirata pramANa kSetra zarIrane viSa vaDe vizvavyApta che vinAza karavA samartha che. A viSa teno viSaya mAtra che, saMpatti vaDe teNe Ama karyuM nathI - karatA nathI - karaze nahIM maMDukka jAti AzIvizvanI pRcchA-gautama! te bharata pramANa homa zarIrane viSa vaDe vizvavyApta karI zake, bAkI pUrvavata rAvata karaze nahIM. e pramANe - ucca jAti AzIvizvane jANavA. vizeSa e ke - jaMbUdvIpa kSetra pramANa zarIrane viSa vaDe viSa vyApta karI zake, bAkI pUrvavata yAvatuM te karaze nahIM. * * manuSya jAti AzIviSa ema ja che. vizeSa e - samaya kSetra pramANa zarIrane viSa vaDe viSa vyApta karI zake bAkI pUrvavata jANavuM.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa4 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 8l-l2/389 153 je karma AzIviSa che, to zuM te nairayika karma AzIviSa che ? tiryaMca, manuSya ke devakamazIviSa che ? gautama ! te nairayika kamazIviSa nathI, paNa tici-manuSya-devakamazIviSa che. - - je tiyacayonika karma AzIviSa che to zuM te ekendriya tici yonika kamazIviSa che ke cAvatu pAMcendriya tiryao? gautama! te ekendriya yAva4 caurindriya kamazIviSa nathI paNa paMcendriya tiyonika kamazIniSa che. che te paMcendriya tiryaMca yonika. kamazIviSa che to zuM saMmUrchAima paMcendriya tiyaca yonika kamazIviSa che ke garbhavyakAMtika e pramANe jema vaikriya zarIranA bhedo yAvatu payatA saMprakhyAta vaSayika garbha bukrAMtika paMcendriya tici yonika kamaNiIviSa hoya, paNa apAti saMkhyAta vaSayika cAvatuM kamazIviSa na hoya je manuSya kamaziIviSa che, to zuM saMmUrNima manuSya kamaziIviSa che ke gabhavyakAMtika manuSya kamazIviSa ? e pramANe jema vaidicazarIramAM kahyuM tema cAvatu patA saMkhyAta vaSaNuka karmabhUmija garbha bukAMtika manuSya kamazimviSa che, paNa ApatAkramazI viSa nathI. deva kamazIviSa che to bhavanapati kamazIviSa che ke yAvata vaimAnika deva kamazIviSa? gautama ! bhavanapati Adi cAre bhede che. bhavanapati deva kamaNiIviya che, to zuM asurakumAra deva kamazIviSa che ke yAvatu anitakumAra deva kamazIviSa ? gautama ! te asurakumAra yAvat nitakumAra sarve bhavanapati deva kamaNiIviSa che. asurakumAra kamazIviSa che, to pati sukumAra bhavanavAsI deva kamaNiIviSa che ke aparyAptae gautama ! te pati asurakumAra bhavanavAsI deva kamaelIviSa nathI paNa apati che. e rIte nitakumAra sudhI jANavuM. * * je vyaMtara deva kamaNiIviSa che to zuM pizAca vyaMtara? e pramANe badhe apatine jANavA. jyotiSkamAM paNa aparyAptAne.. (kamazIviSa) kahevA. je vaimAnika devakamazIviSa che, to zuM kahyopapaHka vaimAnika deva kamazIvizva che ke kathAtIta ? gautama! kalpopaka vaimAnika deva kamarizIviSa hoya che. kabhAtIta cAvatu kamazIviSa nathI. je kopapaka deva kamaNiIviSa che, to zuM saudharmakalpa yAvatu kamazIvizva che ke yAvatu TyutakA? gautama ! saudharma kopapaka vaimAnika deva paNa kamaNiIviSa che. yAvatu sahasAra kalAvALA vaimAnika deva paNa kamaNiIviSa che. AnatathI azrutanA nathI. che saudharma kahyopawka yAvatu kamazIviSa che, to zuM pacatA saudharma kalpopapaHka vaimAnika ke apayafptA saudharma? gautama! pati saudharma kopavyka vaimAnika nahIM paNa apayA saudharma kalyopapaka vaimAnika deva kamaNiIviSa che. * * e pramANe cAvatu paryAptA sahasara katapoupka vaimAnika yAva4 kamaNiIviSa nathI, paNa ApatA sahastrAra kalyopapka cAva( kamaNizIviSa che. * vivecana-389 : AzIviSa eTale dADhamAM viSavALA. janmathI AzIviSa hoya te jAtyAzIviSa. karmathI-kriyA vaDe sApa Adi upaghAtakaraNathI AzIviSa te kamazIviSa. temAM paMcendriya tiryaMca ane manuSyo je patA hoya, teo tapazcaraNa ke anya anuSThAna athavA guNathI AzIviSa thAya che. arthAt zApa devA vaDe bIjAno nAza karI zake che, A AzIviSa labdhi svabhAvathI sahadhyAra sudhInA devalokamAM ja devapaNe utpanna thAya che. devapaNe utpanna thayelA teone aparyAptAvasthAmAM kamazIviSapaNuM hoya. zabdArtha bheda saMbhavAdithI bhANakAre kahyuM che ke - jene dADhamAM jhera che te AzIviSA che. te karmajAti bhedathI be prakAre che. kamaziIviSo aneka prakAre che, jAti AzIviSanA cAra bhedo che. vizvano viSaya-gocara keTalo che? abhiratanuM je pramANa, te sAtireka 263 yojanathI adhika, te ja pramANa jenuM che te, te tenA zarIrane svakIya AzI prabhAvathI viSayukta karIne viSaparigatavipavyApta karavA samartha che, tenA vaDe vinAza karI zake che - X - X - paNa karatAM nathI. arthAta A prakAre zarIra saMprApti dvArathI karyuM nathI - karatA nathI - karaze nahIM. ahIM vRzcika AzIviSanuM bahutva jaNAvavA bahuvacana nirdeza che. samayakSetra - manuSya phona.. e rIte jema vaikriya'ne kahe tyAre jIva-bhedo kahevAze, tema ahIM paNa kahevA. te A rIte- gautama! saMmUrNima paMcendriya tiryaMcayonika karmazIvizvamAM nahIM paNa garbha yuddhAMtika paMcendriya tiryacayonika karma AzIviSa che, je garbha buddhAMtika paMcendriya tiryaMcayonika karma AzIviSa che. to zuM saMkhyAta vaSayaka garbha vyutkrAMtika paMcendriyatica yonika karma AzIviSa che ke asaMkhyAta vaSayaka cAvatu kamazIviSa ? gautama ! saMkhyAtavaSayuka yAvat karma AzIviSa che, asaMkhyAta vaSayaka cAvat karmAzIviSa nathI. jo saMkhyAta - X * che, to pati ke apayakti ityAdi. * * ahIM kahela vastu ajJAnI na jANe, jJAnI paNa A daza vastune kathaMcit na jANe, te kahe che - * sUga-30 - daza sthAna (vastu)ne chAstha sarva bhAvathI jANatA ke jotAM nathI. te A - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, zarIrathI sahita jIva, paramANu pagala, zabda, gaMdha, vAyu, A jina thaze ke nahIM thAya, A badhAM duHkhano aMta karaze ke nahIM kare. * * A dazane utpanna jJAnadarzanadhara arahaMta, jina, kevalI sarvabhAvathI jANe, juo - dharmAstikAya cAvat [sarve duHkhono aMta karaze ke nahIM. * vivecana-390 : sthAna - guNa-5ryAya AzritatvathI vastu, chAsya-ahIM avadhi jANavA chatAM paramANu Adine mUrta hovAthI jANe che. kemake viziSTa avadhi jJAnano viSaya samasta
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/- 2/390 155 mata dravya che. (zaMkA) chAstha sarvabhAva na jANe, paNa kathaMcituM jANe che, chatAM na jANe kema kahyuM? (samAdhAna) to A daza saMkhyA niyama vyartha thaze, kemake te ghaTAdinA anaMta paryAya jANI na zake. mAmAna - cakSune pratyakSa ema artha levo. kemake mRta jJAnathI to asAkSAne jANe. nava 3mIra pAvAda : siddha. paramANu evA pudgala kahyA, upalakSaNathI koI huyaNakAdine paNa na jANe. athaK - pratyakSa. koI prANI jina-vItarAga thaze ke nahIM. - tenAthI ulaTuM - kevalajJAnI sarvabhAvathI sAkSAt jANe che. tethI jJAna - * sUtra-391 - bhagavAna ! jJAna keTalA bhede che ? pAMca bhede - abhinIbhodhika jJAna, zutajJAna, avadhijJana, mana:paryavajJAna kevaLajJAna. te abhinIbodhika jJAna zuM che ? te cAra bhede che - avagraha, IhA, apAya, dhAraNA. e rIte jema rAyauoIyamAM jJAnanA bhedo kahyA che, tema ahIM paNa kahevA. cAvatuM te A kevalajJAna. * - bhagavAna ! jJAna keTalA bheda che ? gautama ! traNa bheda * mati ajJAna, suta aAna, vibaMgAna. matijJAna zuM che? cAra bhede che - avagraha yAva4 dhAraNA che avagraha zuM che? be bhede che agavigraha, janAvagraha. e pramANe jema bhinibaudhika jJAna, te pramANe ahIM jANavuM. vizeSa A - kArthika zabdone choDIne cAvavuM noIdriya dhAraNA sudhI, te A dhAraNA che, te A matijJAna che. te cUta ajJAna zuM che ? je rIte naMdIsugamAM kahyuM - je ajJAnI miyArdaSTi dvArA prarUpita che, yAvatuM sAMgopAMga cAra veda. te zrutajJAni. - te vibhaMgajJAna zuM che? te aneka bhede che - gAma saMsthita, nagara saMsthita yAvatuM saMniveza saMsthita, dvIpaksamudra-va-vadhi-pavata-vRkSa-sUpa-AahAthI-nara-kiMnara-kaMpuSi-mahoma gaMdharva-vRSabhasaMsthita tathA pazu-pazaya-pakSIvAnarasaMsthAna saMsthita jIvo jJAnI ke ajJAnI? gautamAM jIvo jJAnI paNa che ane ajJAnI paNa che. je jJAnI che temAM koI be jJAnavALA che, koI kaNa koI vAra koI eka jJAnavALA che. je be jJAnavALA - te abhinibodhika jJAnI, zrutajJAnI che. je traNa jJAnavALA-kta abhinibodhika, zrata, avadhI jJAnI che athavA abhinibodhika, kRta, mana:paryavajJAnI che. je catujJanI che te abhinibodhika, zuta, avadhi, mana:paryavajJAnI che. je eka jJAnI che te niyamAM kevalajJAnI che. * * je ajJAnI che. te koI be ajJAnavALA che, koI traNa ajJAnatAA che. be ajJAnavALA te mati-suta ajJAnI. traNavALA te mati-zruta ajJanI, vibhUMgAnI. bhagavA nairayiko, AnI ke ajJAnI ? gautama! baMne. je jJAnI che, te niyamAM traNa jJAnavALA che - abhinibodhika, kRta ane avadhi je ajJAnI che, te koI be ajJAnatA che, koI traNa ajJAnavALA che. e rIte traNa ajJAna 156 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 bhajanAe che. * * bhagavan! sukumAro jJAnI che ke ajJAnI ? nairayikanI mAphaka zaNavA. traNa jJAno niyama hoya, praNa ajJAna vikalo. e rIte svanitakumAra sudhI jaNavA bhagavana! pRvIkAyika jJAnI ke ajJAnI? gautamAM jJAnI nathI, ajJAnI che. niyamathI mati ane zruta be ajJAnavALA che. e pramANe vanaspatikAya sudhI jANavuM. -. breIndriya vize pRccha-gautamAM jJAnI, ajJAnI baMne jJAnI hoya te niyamA mati-zrutajJAnI. ajJAnI hoya te niyamAM mati-gRta ajJAnI. e rIte teIndriya, caurindriya paNa jANavA. * * pAMcendriya ticiyonika vize pRcchA - gautama ! te jJAnI, ajJAnI bane che. je jJAnI che temAM koI be, koI traNa jJAnavALa che. e rIte traNa jJAna, traNa ajJAna vize che. manuSyone jIvanI mAphaka pAMca jJAna ane traNa ajJAna vikalpa che. vyaMtaro, nairayika mAphaka jANavA. jyotika ane vaimAnikone traNa jJAna, traNa ajJAna niyamAM hoya. siddho vize prathana - te jJAnI che, ajJAnI nathI. teo niyamA kevaLajJAna-eka jJalnavALA che. * vivecana-391 : aviparyayarUpathI abhimukha, asaMzayarUpavathI niyata evo bodha-saMvedana, te Abhinibodhika. je athavA jenA vaDe jaNAya te jJAna. abhinibodhika evuM te jJAna - Indriya, anindriya nimitta bodha. saMbhaLAya te mRta - zabda. bhAvazrutanA kAraNa rUpa hovAthI te ja jJAna, te zrutajJAna. athavA zabda ke mRtathI thatuM jJAna, te zrutajJAna - Indriya, mananA nimite zruta graMthAnusArI bodha. jenA vaDe nIce-nIcethI vastu vistArathI jaNAya te avadhi. te ja jJAna, te avadhijJAna athavA maryAdAthI mUrta dravyone ja - amRtane nahIM jANe che. - - manathI manana karAtA dravyono parthava - pariccheda, te mana:paryavajJAna athavA mananA payayonI avasthA vizeSathI jJAna. mati Adi jJAnathI nirapekSa te eka kevaLa. zuddha athavA AvaraNa mala kalaMka hitapaNAthI ke saMpUrNa. pahelAthI ja sarvAvaraNanA abhAve saMpUrNa utpattithI asAdhAraNa ke ananya sadaizavathI anaMta. yathAvasthita, saMpUrNa, bhUta-vartamAna-bhAvi bhAvone jANe te - 4 - avAha-sAmAnya artha, vizeSarahita nirapekSa rUpAdino nirdeza. maya - pahelAthI, prA - bodha. (sAmAnyathI thato sarvaprathama bodha.) - - IhA - sat artha vizeSanI AlocanA. - avAya-jJAnata arcano nizcaya. -- dhAraNA - avagata artha vizeSane dhAraNa karavo te. ukta kramathI jema bIjA upAMga rAjapramnIyamAM jJAnanA bhedo che. tema ahIM paNa jANavA - - te A rIte - avagraha be bhede - arthAvagraha, vyaMjanAvagraha ityAdi.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-||391 153 vAcanAMtaramAM zruta jJAnAdhikAra jema "naMdI' AgamamAM kahyuM tema jANavuM * x * temAM zrutajJAna sUjhane aMte Ama kahyuM che - A dvAdazAMga, gaNipiTakamAM anaMtA bhAvo, anaMtA abhAvo cAvatu - x - anaMtA asiddhA ema kahyuM che. tenI saMgraha gAthA paNa che. A rIte evA prakAre tenA aMDarUpa A zrutajJAna sUjha kahevuM joIe. jJAnathI viparIta ajJAna sUra-kutijJAna te jJAna. mithyAtva yukta hovAthI kutsita kahyuM - kahyuM che - avizeSita mati ja che, te samyagRSTine matijJAna che, mithyArdaSTine matijJAna. jemAM viddha vikalpo uThe te vibhaMgajJAna athavA avadhithI virUpa bheda che vibhaMga jJAna. A kutsita vibhaMga zabdathI ja jaNAya che mATe jJAna sAthe na joDIne ajJAna kahyuM nathI. arthano avagraha, te arthAvagraha. sakala vizeSa nipekSa nirdezya arthanuM grahaNa - eka samayavALuM che. - , jenA vaDe artha spaSTa thAya te vyaMjana jemake pradIpa vaDe ghaTa athavA upakaraNa IndriyathI zabdAdi pariNata dravyasamUha. te baMnana - upakaraNa Indriya vaDe caeNnanAnA * zabdAdi pariNata dravyono avagraha te vyaMjanAvagraha. ahIM arthAvagrahane lakSIne sarva IndriyArcanA vyApakatvathI pahelA kaho. jema Abhinibodhika jJAna kahyuM, temaja matijJAna paNa kahevuM. te A rIte - te vyaMjanAvagraha zuM che ? cAra bhede che - zrotra, ghANa, jillA, sparzanaIndriya vyaMjanAvagraha. vizeSa A - Abhinibodhika jJAnamAM avagraha, avadhAraNA, zravaNa, avalaMbana, meghAe pAMca ekAIka nAmo kahyA che, te matijJAnamAM na kahevA. * * * mAni - jJAnarahita, te ajJAnabhAvathI dhana ane zIlarahita jevo che. samyagudRSTi paNa jJAnI hoya, tethI mithyAdeSTi vaDe - ema kahyuM. naMdI sUra mujaba kahyuM - te sUtra - svachaMda buddhi, mati vikati. jemake bhArata, rAmAyaNa Adi. temAM avagraha, IhA, apAya, dhAraNA te mati. varlDaka - potAnA abhipAyathI, tAvathI sarvajJa praNIta artha karatA judI buddhimati vaDe vikarSita. * * * temAM Adi cAra veda, zIkSAdi cha upAMganA vyAkhyAnarUpa. Twiaa Adi-grAma AkAre ityAdi. bharatAdi varSagAkAre, himavatuM Adi varSadhara parvatAkAre, azvAkAre, jaMgalI dviSada-catuSpada AkAre, e pramANe vividha saMsthAna saMsthita. jJAna ane ajJAna kahyA. have jJAnI, ajJAnIne kahe che - temAM nAkAdhikAramAM - "je jJAnI te niyamA traNa jJAnavALA" kahyA. kemake samyagdaSTi nAskone bhavapatyaya avadhijJAna che, mATe kahyuM. ajJAnImAM be jJAnavALA ke traNa jJAnavALA kema kahyA ? asaMjJI hoya ane nakke utpanna thAya, temane aparyAptAvasthAmAM vibhaMgano abhAva hovAthI be jJAnavALA kahyA. je mithyAdeSTi saMjJImAMthI utpanna thAya, temane bhavapatyaya vibhaMga hoya che mATe traNa ajJAnI ema kahyuM, beIndriyamAM koI jJAnI paNa sAsvAdane samyagdarzana bhAvathI aparyAptAvasthAmAM hoya tethI jJAnI, ajJAnI baMne kA. 158 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 jIvAdimAM 26-padomAM jJAnI, ajJAnI kahyA. have tene ja gati, Indriya, kAyA Adi dvAromAM ciMtavatA kahe che - * sUtra-32 : bhagavan! niyagatika jIvo jJAnI ke ajJAnI? gautamAM baMne. traNa jJAna niyamA, traNa ajJAna vikalpa. * - bhagavan! tiryaMca gatika jIvo jJAnI ke ajJAnI? gautamAM be jJAna ke be ajJAna niyamA. * * bhagavanA manuSyagatika jIvo jJAnI ke ajJAnI? gautamAM traNa jJAna bhajhanAo, be ajJAna niyamA. - * devagatika jIvo, nirayagatika mAphaka jANavA. * * siddhigatika, siddhanI jema geldi. bhagavAna IndriyavALA jIvo jJAnI ke ajJAnI ? gautama! cAra jJAna ke traNa ajJAna bhajanAo. * - bhagavan! ekendriya jIvo jJAnI ke ajJAnI ? pRvIkAyikanI jema kahevA. be thI cAra IndriyavALA be jJAna ke be ajJAna niyamA. paMcendriyone IndriyavALA mAphaka jANavA anindriyo jJAnI ke atinI ? siddhanI jema jANavA. bhagavAna ! sakAyika jIvo jJAnI ke ajJAnI ? gautamAM pAMca jJAna ke traNa aSAna bhajanAo. pRnI yAvat vanaspatikAyika niyama ajJAnI. mati, zrata ajJAnavALA che. trasakAyikane sakAyika mAphaka jANavA. kAyika jIvo jJAnI ke ajJAnI ? siddhavata jANavuM. bhagavad ! sUkSma jIvo jJAnI ke ajJAnI? pRdIkAcika vatu jANavuM - bhagavana / bhAdara jIvo jJAnI ke ajJAnI? sakAyika vatu jANavA. bhagavana ! nosUmano bAdara jIvo ? siddha mAphaka jANavA. bhagavanapati jIvo jJAnI ke ajJAnI ? sakAyika mAphaka jANavA. payaktiA nairayika jIvo ? traNa jJAna ke traNa ajJAna niyamA, jema nairayika che, tema svanitakumAra sudhI jANavA. pRthvIkAyika, ekendriya mAphaka jANavA. e rIte caurindriya sudhI jANavuM. payA pAMcendriya tiryaMca yonika? traNa jJAna, traNa ajJAna bhajanAo. manuSyo, sakAcika mAphaka. vyaMtara, jyotiSTha, vaimAniko. nairayikavatuM jANavA bhagavAna ! ApatA jIvo jJAnI ke ajJAnI ? traNa jJAna ke traNa ajJAna bhajanAo. piyapitA nairayiko? traNa jJAna niyamA, traNa ajJAni bhajanAe e pramANe nitakumAra sudhI jANatuM. pRthvI yAvata vanaspatikAyika, ekendriyavata beIndriyo ? niyamAM be phAna, be ajJAna. e rIte paMcendriya tiya yonika sudhI kahevuM. apayatA manuSyo ? traNa jJAna bhajanAo, be ajJAna niyamA. vyaMtaro, nairayika mAphaka apayatA jyotiSa, vaimAnikane traNa jJAna, traNa ajJAna niyamA. nopati-noApatA jIvo ? siddhanI mAphaka jaNAvo. bhagavanA nisyabhavastha jIvo jJAnI, ajJAnI 7 nisyagatika mAphaka
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-2/392 159 gaNavA. tiryaMca bhavastha jIvo jJAnI, ajJAnI ? maNa jJAna, traNa ajJAna bhajanAo. manuSyabhava, sakAyika va4 jANavA. devabhavastha, nirayabhavastha mAphaka jANavA. abhavasthone siddhanI mAphaka jANavA. bhagavana! bhavasiddhika jIvo jJAnI, ajJAnI ? sakAyikavatuM jaNAvA. abhivasiddhika gautama! jJAnI nathI, traNa ajJAna bhajanAe che. nobhavasiddhikanoabhavasiddhika? siddhanI mAphaka jANavA. saMjJI vize prasta. saIndriyavatu jANavA. asaMtIne beIndriyavatu jANavA. nosaMjJIno asaMjJIne siddhanI mAphaka jANavA. * vivecana-392 - gati Adi dvAra gAthA - gati, Indriya, kAya, sUkSma, paryAptA, bhavastha, bhavasiddhika, saMjJI, labdhi, upayoga, yoga, vezyA, kaSAya, veda, AhAra, jJAnaviSaya, kALa, aMtara, alAbahad, paryAya-A dvAro che. temAM jenuM narake gamana che, te niyagatika. te samyagu ke misyA daiSTi hoya, jJAnI ke ajJAnI hoya, paMcendriya tiryaca, manuSyamAMthI narakamAM utpanna thatA aMtargatimAM vartatAne nisyagatika kahyA che. -x- bhava prayayatva avadhi aMtasmRtimAM paNa hoya tevI traNa jJAna niyamA kahyuM che traNa ajJAnanI bhajanA - kemake asaMjJIne narake jatAM aparyAptakaqmAM be ajJAna che, vibhaMgano abhAva che. mithyArdaSTi saMjJIne traNe hoya che. jene tigamana che, te tiryagatika. samyagdaSTine paNa avadhijJAna patitatAthI be ja jJAna che. mithyArdaSTine temaja be ajJAna che. manAyagatimAM jatAM keTalAMka avadhijJAna sahita jAya che. jemake tIrthakara, keTalAMka tene choDIne jAya che, mATe traNa ke be jJAna kahyA. je ajJAnI che, manuSyagatimAM utpanna thaI rahyo che, tene virbhAgajJAna patita thayA pachI utpatti che, mATe be ajJAna niyamA che. devagatimAM je jJAnI jaI rahela che, tene bhavapratyaya avadhi che, te devAyunA prathama samaye ja upaje, tethI tene nAko jevA kahyA. je ajJAnI che, te asaMDrImAMthI upaje, mATe be ajJAna kahyA. apatikatvamAM vibhaMgano abhAva che, tethI saMjJImAMthI utpanna thatA ajJAnIne bhava pratyaya vibhaMga che, mATe temane nArako jevA kahyA. jema siddho kevaLajJAnI che, tema siddhigatiko paNa kahevA. jo ke siddhone ane siddhigatikane aMtaragati abhAvathI vizeSatA nathI. to paNa gatibaLathI Ama darzAvyuM. bIjA dvAromAM paNa temaja jANavuM - 4 - IndriyadvAra-Indriya upayogavALA jJAnI ke ajJAnI paNa che. temAM jJAnIne cAra jJAna vikalo che. traNa ke cAra hoya, kevalajJAna na hoya. * * jJAnanA be vagere bhAva labdhi apekSAe che, upayoga apekSAe to badhAMne coka samaye eka ja jJAna hoya. ajJAnIne traNa ajJAna viko - be ke traNa hoya. ekendriyo mithyArdaSTivathI ajJAnI-be ajJAna ja che. beIndriyane be jJAna che - sAsvAdanathI teo utpanna thAya tema mAnIne. 160 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 teone cha AvalikA sudhI be jJAna prApta thAya che * x * kAyadvA-dArikAdi zarIrathI pRthvI Adi cha mAMthI koI paNa eka kAyavALA te sakAyika. te kevalI paNa hoya. sakAyikane jo samyagdaSTi hoya to pAMca jJAno, mithyArdaSTine traNa ajJAna vikaze. sUmadvAra-sUkSmo mithyArdaSTi hovAthI pRthvIkAyika mAphaka be ajJAna che bAdara, kevalI paNa hoya, tethI sakAyikavatu bhajanAthI pAMca jJAna, traNa ajJAna kahevA. - * * payatakanA 24 daMDakamAM pati nAcchImAM traNa ajJAna niyamAM, apayaptiA asaMjJIne vimaMgAbhAva che. be-traNa-cAra IndriyavALA paryAptAne be ajJAna ja hoya. paryAptA paMcendriya tiryaMcane avadhi ke vilaMga vilo che. tethI bhajavA kahyuM. beIndriyone sAsvAdana samyakatva sadbhAve be jJAna, abhAve be ajJAna. mithyArdaSTine to be ajJAna ja hoya. aparyAptA manuSyone samyak daiSTi hoya to, gaNa jJAna ja hoya, tenA abhAve be jJAna. mithyArdaSTine be ajJAna ja hoya, kemake vibhaMgano apatikAmAM abhAva che. vyaMtarone apatika nArakonI jema traNa jJAna, be ke traNa ajJAna kahevA. teomAM paNa asaMjJImAMthI utpatti hovAthI paryAptAne vibhaMga jJAnano abhAva hoya che, bAkInAne avadhi ke vibhaMga abhAva che. jyotikamAM saMjJI ja utpanna thAya, teone apatiAmAM paNa bhavapAya avadhi ke vibhaMga avazya saMbhave che, tethI traNa jJAna, traNa ajJAna vikalo che - - * bhavasthadvAra - niravabhavamAM rahelA te niyabhavastha-utpatti sthAnane prApta thayela. teone nirayagatikanI jema traNa jJAna, be ke traNa ajJAna jANavA. - - - bhavasiddhika dvAre - temAM kevalI paNa hoya, tethI teo sakAyikavatu pAMca jJAna bhajanAe tathA jyAM sudhI samyakatvane pAme, tyAM sudhI traNa ajJAna bhajanAmAM kahevA. - - - abhavasiddhikane traNa ajJAna bhajanAo, kemake teo nitya mithyArdaSTi che. * * * saMjJIdvAra - cAra jJAna, traNa ajJAna bhajanAe. asaMjJIne. aparyAptAkAvasthAmAM beIndriyavatu be jJAna, paryAptAvasthAmAM be ajJAna hoya che. * * labdhidvAre labdhinA bhedone darzAve che - - * sUtra-363 : bhagavAna ! labdhi keTalA bheda che ? gautama! daza bhede - jJAnalabdhi, dazanalabdhi, cAlibdhi, cAritrasAailabdhi, dAnalabdhi, lAbhalabdhi, bhogalabdhi, upabhoga-blabdhi, vIryalabdhi, Indriyalabdhi. bhagavAna ! jJAnalabdhi keTalA bhede che ? gautama! pAMca * abhinibhodhika yAvatu kevaLajJAnalabdhi. - - bhagavatu ajJAnalabdhi keTalA bheda che ? traNa. * mati ane kRta ajJAnalabdhi tathA virbhAgajJAna labdhi. bhagavad ! dazanalabdhi keTalA bhede che ? gautama! traNa - sabhyazradarzana labdhi, millAdarzanalabdhi, samyagRmidhyAdarzana labdhi. bhagavan! cAlibdhi keTalA bhede che ? gautama! pAMca-sAmAyikao,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 162 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 8-2/393 chedopasthApanIya, parihAravizuddha, sUkSmasaMparAya, cAkhyAta. bhagavanA cAhmicAstri labdhi deTalA bhede che ? gautamAM eka prakAre. - - e pramANe yAvatu upabhogalabdhi eka prakAre kahI che. bhagavana vIlabdhi keTalA bhede che ? gautama! traNa-bAlavIlibdhi, paMDitavIyalabdhi, bAla-paMDitavIyalabdhi. bhagavAna ! Inidrayaladhi keTalA bhede che ? gautamapAMca bheTe che. te A - zoendriya yAvat sparzanendriyalabdhi. bhagavAna ! jJAnalazcika jIva jJAnI ke ajJAnI ? gautama ! jJAnI, ajJAnI nahIM. be thI pAMca jJAna bhajanAe che. * - bhagavatu ! alabdhika jIvo jJAnI, ajJAnI ? gautama jJAnI nathI, ajJAnI che. be ke traNa ajJAna bhajanAo. * - bhagavana abhinIbaudhika jIvo ? gautama ! jJAnI che, ajJAnI nathI. be thI cara jJAna vikalpa. * * bhagavana te labdhi vagaranA jIvo - gautama baMne. je jJAnI te niyamA eka kevalajJAnI, je ajJAnI be ke traNa ajJAnavALA vikalo jANavA. e pramANe kRta-jJAnalabdhika paNa che, tenA alazvika, abhinibodhika alabdhikatu che. avadhijJAna labdhika ? gautama ! jJAnI, ajJAnI nahIM. keTalAMka kaNajJAnavALA, keTalAMka cAra jJAnavALA. je traNa jJAnavALA che, te abhinibaudhikakRta-avadhijJAnI. je cAra jJAnI che, te mana:paryavajJAnI paNa che. avadhijJAnaladhirahita che, te jIvo ? gautama ! jJAnI, ajJAnI baMne temane avadhijJAna sivAyanA cAra jJAna ane traNa ajJAna vikase che. mana:paryavajJAnInI pRcchA - gautama ! jJAnI, ajJAnI nahIM. keTalAMka praNa jJAnI, keTalAMka cAra jJAnI, je trijJAnI che, te abhinibhodhika, cuta, mana:paryavajJAnI che, je caturzAnI che, tene mana:paryavajJAna paNa che. te jJAnanI ladhi rahitanI pRcchA. gautama ! jJAnI, ajJAnI baMne. mana:paryava jJAna sivAyanA cara jJAna che. traNa ajJAna bhajanAo che. bhagavan! kevalajJAnalabdhika jIvo jJAnI ke ajJAnI ? gautama ! jJAnI che, ajJAnI nathI. teo niyama eka kevalajJAnI che. tenA alabdhikanI pRchAgautama ! jJAnI, ajJAnI baMne, kevaLajJAna sivAyanA cAra jJAna athavA traNe ajJAna vikalo jANavA. - - - ajJAnalabdhikanI pRcchA. gautama ! jJAnI nathI. ajJAnI che. traNa ajJAna vikalpa che. tenA alabdhikanI pRcchA. gautama! jJAnI che, ajJAnI nathI. pAMca jJAna bhajanAo. * * * jema ajJAnalabdhika ane aladhika kahyA, tema mati ajJAna, kRta ajJAnalabrika paNa kahevA. vibhaMga jJAnalabdikane traNa ajJAna niyama. tenA alabdhikane pAMca jJAna bhajanAo, be ajJAna niyamAM jANavA. bhagavana! daraniladhika jIvo jJAnI ke ajJAnI ? gautama! baMne. pAMca jJAna ke traNa ajJAna bhajanAo. tenA alabdhika jIvo jJAnI ke ajJAnI ? [10/11] gautamatenA alabdhika koI nathI. * - samyagREzana labdhikane pAMca jJAna bhajanAe, tenA avazvikane praNa, ajJAna bhajanAo. miyA darzana labdhikanI pRcchA. traNa ajJAna bhajanAe. tenA alabdhikane pAMca jJAna ke traNa ajJAna bhajanAe. samyakrava miyAda nalabdhika, alazvika baMnene micchAdana lakSika, alabdhika mAphaka jANavA. bhagavatu ! alizvika jIvo jJAnI, ajJAnI ? gautama ! pAMca jJAna bhajanAo. tenA aladhikane mana:paryavajJAna vajIne cAra jJAna ke kaNa ajJAna bhajanAe -- sAmAyika cAsTiAlazvika jIvonI pRcchA. gautama ! jJAnI che, kevaLajJAni sivAyanA cAra jJAna bhajanAe chetenA adhikane pAMca jJAna ke traNa ajJAna bhajanAe che. sAmAyika cA>>inA labdhika ane alabrikanI jema yAvat yayAkhyAta yAlibdhika, alabdika kahevA. vizeSa A * yatharkhyAta cAstri labdikane pAMca jJAna bhajanAe che. asmicAstri labdhikanI pRcchA. gautama ! te jJAnI che, ajJAnI nathI. keTalAMka be jJAnavALA che, abhinibodhika jJanI, sutajJAnI. keTalAMka maNa jJAnavALA che - abhinibodhaka, zuta, avadhijJakSanI. tenA aladhikane pAMca jJAna ke traNa ajJAna bhajanAe jANavA. dAnalabdhikane pAMca jJAna, traNa ajJAna bhajanAo. tenA alablika te niyamAM eka-kevalajJAnI hoya. e pramANe cAvatuM vIlibdhi, alabdhi kahevA. - - bALavIrya labdhikane traNa jJAna, traNa ajJAna bhajanAo. tenA alabdhikane pAMca jJAna bhajanAo. * * paMDitavIrya ladhikane pAMca jJAna bhajanAo. tenA alabrikane mana:paryavijJAna sivAyanA cAra jJAna, traNa ajJAni bhajanAo. * * bAlapaMDitanIya labdhikane traNa jJAna bhajanAo. tenA aladhikane pAMca jJAna, traNa ajJAna bhajanAe. bhagavAna ! Indriyaladhika jIvo jJAnI ke ajJAnI ? gautama ! cAra jJAna, traNa ajJAna bhajanAo. tenA alabdhikanI pRcchA. gautama ! jJAnI che, ajJAnI nathI. niyamA eka-kevalajJAnI. zroendriyalabdhikane Indriya labdhika vastu jANavA. tenA alabrikanI pRcchA. gautama jJAnI, ajJAnI bane. je jJAnI che, temAM keTalAMka dvijJaniI, keTalAMka eka nArI che. je dvijJaniI che te abhinibodhika, sutajJAnI che. je eka jJAnI che, te kevalajJAnI che. je ajJAnI che, te niyamo dviajJAnI che - mati ajJAnI ane zruta ajJAnI. cakSurindriya, ghANendriyamAM labdhika, alabdhika, zroendriyavALA mAphaka jANavA. jilaeNndriyalabdhikane cAra jJAna, traNa ajJAna bhajanAo - tenA alabrikanI pRcchA. gautama jJAnI, ajJAnI baMne che. je jJAnI che te niyamAM eka-kevalajJAnI che. je ajJAnI che, te niyamo mati, cuta ajJAnI che. sthAnindriya labdhika, alabdhikane Indriyalalpikavatu jANavA. * vivecana-363 :nathi - AtmAnA jJAnAdi guNonA tenA pratibaMdhaka kamanA kSaya AdithI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-2/393 163 164 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 thato lAbha. te daza bhede che. temAM jJAna - vizeSa bodhanI pAMca prakAre tayAvidha jJAnAvaraNa kSayopazamathI prApti, te jJAnalabdhi. evuM bIjuM paNa jANavuM. vizeSa A varNana- racirUpa AbhAnA pariNAma. rAtri - cAtri mohanIyanA kSaya ke kSayopazamajanya jIva pariNAma, tathA ca>>i. vAtrAvaritra- saMyamasaMyama. pratyAkhyAna kaSAya kSayopazamajanya jIva pariNAma. dAnAdi labdhi, pAMca prakAre aMtarAya karmanA kSayopazama ke kSayathI saMbhave che. ahIM eka vakhata azanAdinuM bhojana, te bhoga ane vAraMvAra vApavuM te upabhoga, te vastrabhavanAdi che. dAnAdi prasiddha che. | diva - sparzana Adi, matijJAnAvaraNa kSayopazamathI pragaTa ekendriyAdi jAtinAma kamadaya niyamita karme paryAptaka nAma kamadinA sAmarthya siddha dravya-bhAvarUpa labdhi potAnI, te Indriya labdhi. jJAnalabdhithI viparIta ajJAnalabdhinA nirUpaNa mATe kahe che. Htharana - mithyAtva mohanIya kamaNa vedanano upazama, kSaya ke kSayopazama janya Abha pariNAma. - fmathyAna - azuddha mithyAva dalikanA udayathI udbhavela jIva pariNAma. mathafbhaththAvarzana - addha vizuddha mithyAtva dalikanA udayathI janya AtmA pariNAma ja. samaya - sAvadhayoga viratirUpa, te ja yAtri te sAmAyika cAritra, tenI labdhi. A cAritra be bhede - Ivakayika, cAvakathika. Ivara, te avAkAlIna che, je bharata, airAvatamAM pahelA-chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM anAropita vratavALA zaiAne hoya che. yAvakayika te jAvajIve, te madhyanA-2 ane videhanA tIrthaMkaranA tIrthanA sAdhune hoya che. kemake teone upasthApanAno abhAva che, * * * * * * * chevopasthApanIya - cheda eTale pUrvanA saMyamano vyavaccheda, karIne sAdhune mahAvatAropaNa karavuM che. te sAticAra ane niraticAra, te mAnatiyAra Ivara sAmAyikanI zaikSane AropAya che athavA bIjA tIrthamAM saMkrame tyAre. jema pAnAthanA tIrthamAMthI vardhamAnasvAmInA tIrthamAM saMkramatA paMcayAma dharma prApti mATe AropAya, mUlaguNadhAtI sAtiyArane je vratanuM AropaNa te rUpa cAstrinI labdhite chedoSasthApanIya cAjhilabdhi. hAravaddhivAvitranadhi - tapa vizeSa, tenA vaDe jemAM vizuddhi te parihAra vizuddhi, bAkI pUrvavatu. A be bhede che - nirvizamAnaka ane nirvikAyika. temAM nirvizamAnaka eTale AsevakathI vyatirikta, nirviSTakAyika eTale vivAita cATikAyanuM Asevana karanAra ityAdi * x * ahIM navano gaNa hoya, temAM cAra parihArika hoya, cAra teonI vaiyAvacca karanAra anuparihArika hoya, eka kalAsthita vAcanAcArya, gurarUpa hoya che. teomAM nirvizamAnaka nAme A parihAra che. - (gAcArya saMkSepa-) pArihArikane. jaghanya, madhyama, utkRSTa tapa, zIta, uNa, vaSa kALe dhIra puruSoe kahyo che. temAM grImamAM jaghanya upavAsa, madhyama chaa, utkRSTa aTTama ziziramAM chaThTha, aTTama, dazama. varSamAM aThThama, dazama, dvAdaza tapa karavo. pAraNe AyaMbila, bhikSAmAM abhigraha karavo. kAsthita roja AyaMbila kare be abhigrahamAM eka bhojanano ane eka pAnakano jANavo. e rIte cha mAsa parihAriko tamane Ayare pachI anuvako parihAki pade cha mAsa rahe. e rIte kapasthitane paNa che mAsa tapa karavo. - X - e rIte 18-mAsano kA kahyo. A saMkSepathI kahyo, vizeSathI sUtra dvArA jANavo. kalAsamApti pachI, te jinakA ke gacchane svIkAre pratipadhamAnako karI jinanI pAse svIkAre. te svIkAra tIrthaMkara pAse ke sevaka pAse kare. bIjA pAse nahIM temanuM je A AcaraNa te parihAra vizaddhi kahevAya. bIjA kahe che parihArathI mAsika catalaghu Adi tapa care che, tene parihArika cAritra labdhi hoya che. A parihAra tapa jema thAya te kahe che - navamA pUrvanI trIjI vastu cAvatu jaghanya, utkRSTathI nyUna daza pUrva sUtra ane arthathI hoya. dravyAdi abhigraha ane ratnAvalI Adi tapa tene parihAra tArUpe apAya che. tene Ape tyAre nirapagarvei kAyotsarga kare che. zubha nakSatra AdimAM te svIkArAya che. guru tene kahe che, huM tamAro vAsanAcArya chuM, A gItArtha sAdhu tamane sahAyaka che. bAkInA sAdhu paNa kahevA. jema * A tapane svIkAra kaMI bolato ke lapa lapa karato nahIM. AtmAne ciMtavatA tAre koI vyAghAta na karavo. huM kaI rIte AlApAdi sahita tapa karIza tema DanAsto bhaya dUra karavo kalasthita tene Ama kare che. kRtikarma svIkAre, pratyAkhyAnane pUche, to tene Ape. jo te kyAre glAna thaI utthAnAdi svayaM karavAne samartha na hoya to tyAre kahe - huM ubho thavAne IcchuM chuM tyAre anuparihAka maunapaNe, tene abhipreta hoya te badhuM kare. te uThe, bese, bhikSArthe jAya, kupitapriya baMdhunI jema kare. * * * teonuM tapa grIma-zizira-varSAmAM jaghanyAdi bhedathI 1 thI 12 upavAsa sudhI che. sUkSamajparAya yAtrilabdhi. - saMpatti - jenA vaDe saMsAramAM bhame te saMparAya - kaSAya, kUksa - lobhAMza avazeSarUpa, te sakSama saMparAya. A paNa be bhede che - vizuddhayamAnaka, saMkilazyamAnaka. temAM vizuddhayamAnaka paka, upazama be zreNIne ArohatA thAya. saMkSizyamAnaka upazama zreNIthI paDatAne hoya. * * * cayAkhyAta cAritralabdhi- je prakAre kaheluM che - akaSAyapaNe svIkRta che, temaja je, te yayAkhyAta. te paNa be bhede - upazamaka, kSapaka zreNinA bhedathI. bAkI badhuM pUrvavatu jANavuM. cAstriAyAsmika mUlaguNa - utaraguNAdi bhedonI vivakSA na karIne dvitIya kaSAyanA kSayopazamathI prApta pariNAma maganI ja vivakSAthI cAritrAyAsmi labdhine "ekAkAra" kahI che. e rIte dAnAdi labdhinuM paNa ekAkArad, bhedonI vivakSA na karIne jANavuM. bALavAryalabdhi thAta - asaMyata, tenuM vIrya - asaMyama yogomAM pravRtti, te karmabaMdhanarUpa che, tenI je labdhi je yAtrimohanA udayathI ke vIyaratanA kSayopazamathI che, te. e rIte bIjAmAM paNa yathAyoga kahevuM. vizeSa A - Dita * saMyata, thInIta - saMyatAsaMyata. - X - X - Abhinibodhika jJAnalabdhikone cAra jJAna bhajanAo, kevalIne Abhinibodhika jJAna nathI. matijJAnalabdhikamAM je jJAnI che, te kevaLI-eka jJAnI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-2/393 165 166 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 che, je ajJAnI che, te be athavA traNa ajJAnavALA che. e pramANe zrutamAM paNa jANavuM. avadhijJAnalabdhika, traNa jJAnavALA che kemake kevaLa ane mana:paryAyi hotuM nathI. athavA kevaLajJAna abhAve cAra jJAnavALA che. avadhijJAnanA alabdhikamAM je jJAnI che, te mati-zruta, be jJAnavALA che. traNa jJAnavALA te mati, zrata, mana:paryAyavALA che. eka jJAnavALA te kevaLajJAnI che. je ajJAnI che, te mati ane zrata, be ajJAnavALA che, athavA traNe ajJAnavALA che. manapavijJAna lampikane avadhi, kevaLa sivAyanA traNa jJAno che athavA kevaLa sivAyanA cAra jJAno che. mana:paryavajJAnanA alabdhikane, je jJAnI che, tene pahelAM be jJAno che ke pahelAM traNa jJAno che eka jJAna hoya to mAtra kevaLajJAna che. je ajJAnI che, tene be ke traNa ajJAna che. - - kevaLajJAna labdhikane eka ja jJAnakevaLajJAna hoya che. kevaLajJAna alabdhikane pahelAM be, athavA pahelA traNa ke paheluM, bIjuM, cothuM athavA kevaLajJAna sivAyanA pahelAM cAra jJAno hoya che, je ajJAnI che, tene pahelA be ke vikalpa gaNe ajJAno hoya che. ajJAnaladhika - ajJAnIne traNa ajJAna vikalo hoya che. ajJAna alabdhika, te jJAnI, temane pAMca jJAno vikyo che, pUrvavat kahevA. ajJAnalabdhikane traNe jJAna bhajanAe kahyA, mati ajJAna, zruta ajJAna labdhikane paNa temaja jANavuM. ajJAnalabdhikanI mAphaka mati ajJAna, zrutajJAnalabdhikone paNa pAMca jJAno bhajanAo kahevA. be ajJAna kahevA. darzanalabdhika - zraddhA mAtra labdhi, temAM samyak zraddhAvaMta te jJAnI, te sivAyanA te ajJAnI. temAM jJAnIne pAMca jJAna bhajanAe ajJAnIne traNa ajJAna bhajanAe darzanamAM alabdhi nathI kemake sarva jIvone ravi mAtranuM astitva hoya che. - - - * - samyak daSTinA alabdhikane mithyArdaSTi ane mizradaSTivALAne traNa ajJAna vikalo che. kemake mizra daSTivALAne paNa ajJAna ja che. tAtvika sambodha hetava abhAve mizra. miyAdazaninA alabdhika te samyagRSTi, mizrardaSTine kamathI. pAMca jJAna, traNa ajJAna bhajanAe jANavA.. cAritralabdhika jJAnI ja hoya. temane pAMca jJAna bhajanAe, kemake kevali paNa cAstriI hoya che. cAritra alabrikamAM je jJAnI ce, temane mana:paryAya vajita cAra jJAno bhajanAe che kema ? asaMtapaNAmAM pahelA be ke traNa jJAna, siddhatvamAM kevalajJAna. kemake siddhone paNa cAjhilabdhi zUnya che. kemake teo nocArika-no acAritri che. je ajJAnI che, temane traNa jJAna bhajanAo che - sAmAyika cAritra labdhika jJAnI ja che. temane kevaLajJAna sivAyanA cAra jJAna bhajanAmAM che. sAmAyika cAtrimAM alabdhikamAM je jJAnI che, tene pAMca jJAna bhajanAe che. chaMdopasthApanIya, ke siddha bhAvathI. je ajJAnI che, tene traNa ajJAna bhajanAo che. e pramANe chedopasthApanIyAdimAM paNa kahevuM. temAM chedopasthApanIya vAliblika jJAnI ja che, temane Adha cAra jJAna bhajanAe che, tenA alabdhika ane yayAkhyAta cAlibdhikomAM je jJAnI che, tene pAMca jJAna bhajanAe ajJAnIne traNa jJAna bhajanAo. vizeSa e ke - sAmAyikAdi cArui catuya labdhimAnane cAra ja jJAna bhajanAo che, cayAkhyAta yAtri labdhimAnane chapAyetara bhAvathI pAMce paNa jJAna bhajanAe che. tethI A pramANe kahyuM che. cAsTiAcAstrinA alabdhika, zrAvakathI anya che. temAM je jJAnI che, tene pAMca jJAna bhajanAo che, je ajJAnI che, tene traNa ajJAnanI bhajanA. dAnAMtarAyanA kSaya, kSayopazamathI dAna devAmAM je labdhi te dAna labdhi. te jJAnI, ajJAnIne hoya. temAM je jJAnI che, tene pAMya jJAna bhajanAe che. kemake. kevalajJAnI paNa dAnalabdhiyukta hoya. je ajJAnI che, temane traNa ajJAta bhajanAe che. dAnanA alablika to siddho hoya. temane dAnAMtarAyano kSaya hovA chatAM dAtavyatAno abhAva che. lAbha-bhoga-upabhoga-vIryalabdhi. ahIM alabdhiko, siddho ja che, te pUrvavata jANavuM. dAnAdinA aMtarAyanA kSaya chatAM kevaline prayojanano abhAva hovAthI dAnAdi pravRtti nathI. teo kRtakRtya che. bALavIyalabdhi - asaMyata, temAM jJAnIne traNa jJAna, ajJAnIne traNa ajJAna bhajanAo hoya che. tenA alabdhika te saMyata, saMyatAsaMmata. teo jJAnI che. temane pAMca jJAna bhajanAe che. paMDitavIrya, tenA alabdhika-asaMyata, saMyatAsaMyata ane siddho hoya che. temAM asaMyatone pahelA traNa jJAna, traNa ajJAna bhajanAmAM che. saMyatAsaMyatane traNa jJAna bhajanAo. siddhone mAtra kevaLajJAna hoya. mana:paryavajJAna mAtra paMDitavIryalablikane hoya - X - X - X * bAlapaMDitamAM alabdhika te azrAvako jANavA. Indriya labdhikamAM je jJAnI che, temane cAra jJAna bhajanAe, kevaLa nathI, kemake kevalIne Indriyopayogano abhAva che. ajJAnIne traNa jJAna bhajanAo che. Indriya alabdhika te kevaLI ja che, tethI tene eka ja jJAna hoya. zrobendriya labdhikane Indriya ladhivat kahevA. temAM je jJAnI che, temane kevalivathI pahelAM cAra jJAna bhajanAmAM che ajJAnIne traNa jJAna bhajanAe che. zrobendriya-alablikamAM je jJAnI che, temane pahelAM be jJAna che. apatikAvasthAmAM sAsvAdana samyaka darzanathI vilendriyone. athavA eka jJAnI-kevalajJAnI. kemake temane zrobendriya labdhinA upayogano abhAva che. - 4 - cakSurindriyalabdhika, dhrANendriyalabdhika ane alabdhikane zrobendriyalabdhikanI mAphaka cAra jJAna, traNa ajJAnAdi bhajanAe kahevA. cakSu ane dhrANendriya labdhikamAM je paMcendriya che temane kevaLa sivAyanA cAra jJAna, traNa ajJAna bhajanAro che. je vikalaeNndriyo, cakSa-ghANaIndriya lakvika che, temane sAsvAdana bhAve pahelA be jJAna, tenA abhAve pahelA be ajJAna che. cakSu-ghANaIndriya alabdhikone yathAyoga traNabe-ekendriya ane kevalI, temAM beIndriyane sAsvAdana bhAve be jJAna, abhAve be ajJAna. kevalIne kevaLajJAna. jillAlabdhirahita, kevalI ane ekendriyo hoya. temAM je jJAnI che, te niyamo
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-2/393 167 kevalajJAnI che, je ajJAnI che, te niyamA be ajJAnavALA che. kendriyone samyagdarzana ane vibhaMgano abhAva che. -sparzanendriya labdhikane kevaLa sivAyanA cAra jJAnanI bhajanA. ajJAna traNa temaja che. sparzanendriya alabdhika te kevalI ja che. Indriya labdhi-alabdhivALA paNa emaja che. - - upayoga dvAre - * sUl-394 : bhagavana ! sAkAropayukta jIvo jJAnI, ajJAnI ? pAMca jJAna, traNa ajJAna bhajanae . * bhagavana abhinibhodhika jJAna sAkAra upayukta jIvo jJAnI, ajJAnI : cAra jJAna bhajanAo. e pramANe zrutajJAna sAkAropayukad jIvo paNa kahevA. * avadhijJAnasAkAra upayukta jIvo avadhijJAnalabdhika mAphaka jANavA. - - mana:paryavajJAna sAkAropayukta jIvo, mana:paryavajJAnalabdhika mAphaka jANavA. -- kevalajJAna sAkAropayukta jIvo kevalajJAna lalpikavatu jANavA. - - matijJAna sAkAropayukata jIvone trAe ajJAna bhajanAe che. e ja pramANe zrutajJAAna sAkAropayukta, virbhAgajJAna sAkAra jANavA. bhagavan! anAkAropayukta jIvo jJAnI ke ajJAnI ? pAMca jJAna, traNa ajJAna bhajanAe. e rIte yakSadarzana-apakSudani nAkAropayukata paNa jANavA. vizeSa - cAra jJAna, traNa ajJAna bhajanAe. avadhidani anAkAropayutanI pRcchA - gautama! jJAnI, ajJAnI bane. je jJAnI che temAM koI trijJAnI, koI catujJanI che je vijJAnI che te pahelA traNa jJAnavALA che ane catujJaniI che te pahelA cAra jJAnavALA che. jJAnI che te niyamAM traNe ajJAnavAA che. kevalaEzani anAkAromayukta kevaLajJAna ladhikavatu jANavA. bhAvanA sayogI jIvI jJAnI ke ajJAni? sakAyikad feld. e pramANe mana-vacana-kAyayogI paNa jANavA. ayogI, siddhavata jANavI. * - bhagavAna lezyAvALA? sakAyikavata kRNAdi leyAvALA mAphaka jANavA. alerI, siddhavatuM. saMkaSAyI jIvo saIndriyavatu jANavA, cAvatu lobha kaSAyI. akaSAyI jIvo ? pAMca jJAna bhajanAo - - savedI jIvo ? Indriya va4. e rIte strIparaSa-nApuMsaka vedI paNa jANavA. - - avedaka jIvo ? akaSAyIva4 - * lhAka jIvo ? sakaSAyIvatuM vizeSa e ke temAM kevalajJAnI paNa hoya. * * bhAvanuM aNAhAka jIvo jJAnI ke ajJAnI ? mana:paryava sivAyanA cAra jJAno ane traNa ajJAna bhajanAe. * vivecana-394 : madhara - vizeSa te sahita je bodha, te sAkAra karyA vizeSa grAhaka bodha. temAM upayogavALA te sAkAropayukta. temAM jJAnI, pAMca jJAna bhajanAvALA che - kadAca be ke traNa ke cAra ke eka. ahIM je kadAca eka ke be Adi kahyuM, te labdhine AzrIne che. upayogApekSAe to eka vakhate eka ja jJAna ke ajJAna hoya. ajJAnIne traNe jJAna bhajanAo hoya. * * have sAkAropayoga bhedane kahe che - temAM avadhijJAna sAkAropayukta, te avadhijJAnalabdhika mAphaka che, je pUrve 168 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kahyA che. temAM traNa jJAnavALA pahelAM traNa jJAnayukta ane catujJanI, pahelA cAra jJAnayukata kahevA. * * mana:paryavajJAna sAkAropayukta, mana:paryavajJAnalabdhikad kahyA. temAM trijJAnI, mati, zruta, mana:paryavajJAnalabdhikavat kahyA. temAM trijJAnI, mati, zrata, mana:paryavajJAnayukta hoya, caturgAnI Adha cAra jJAnayukta. - jemAM AkAra vidhamAna nathI, te anAkAra - darzana, tenAthI yukta ja che te. temAM jJAnI che, te labdhi apekSAe pAMca jJA bhajanAe, ajJAnIne traNa jJAna bhajanAe. jema anAkAropayuta jJAnI, ajJAnI kahyA, te pramANe cakSudarzanAdi upayukta paNa kahevA. vizeSa e ke cakSurdarzanetara upayukta kevalI na hoya, temane cAra jJAna bhajanAe. yogadvAramAM-suyogIne sakAyikavata kahyA. tethI sayogI pAMca jJAna, traNa ajJAna bhajanAe kahevA. e rIte manoyogI Adi paNa kahevA. kevalIne paNa manoyoga Adi hoya che. tathA mithyArdaSTi manoyogAdi vALAne traNa ajJAna hoya che. ayogI-eka kevaLajJAnI che. lesyAdvAra - saphezyI, sakAyikavata, bhajanAe pAMca jJAna, traNa ajJAna kehavA. kevalIne paNa zukla legyA saMbhave che, tethI. kRSNa lezyAdine saIndriyavatuM kahyA. temane cAra jJAna ke traNa ajJAna bhajanAe. zuklalezyI, salezyIvatuM thatuM pAMca jJAna ane traNa ajJAna bhajanAe che, - - alezyI siddhavata jANavA. - teo eka jJAnI che. kaSAyadvAra - sakaSAyI, saIndriyavatu. pahelA cAra jJAna ane traNa ajJAna bhajanAe akaSAyIne pAMca jJAna bhajanAo. kema ? chavAstha vItarAga ane kevalI akaSAyI, temAM chAsthavItarAgane pahelAM cAra jJAna bhajanAe che ane kevaline pAMcamuM che - - have vezadvAra - savedIne saIndriyavatu kahyA. kevala sivAyanA cAra jJAna, traNa ajJAna bhajanAo. avedI akapAyIvatu, bhajanAe pAMca jJAna kahevA. kemake anivRtti bAda divALA avedaka hoya che. temane cAra jJAna bhajanAe. AhAdvAra - cAra jJAna, kaNa ajJAta bhajanAo. vizeSa A - kevalI paNa AhAka hoya. * x * kevali samuThThAta, zailezI avasthAmAM anAhAraka hoya che. * X - - - have jJAnagocaradvAra kahe che - * sUTa-395,396 : 3i95] bhagavana! Aminibodhika jJAnano viSaya keTalo che ? gautama ! saMkSepathI cAra prakAre che - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. dravyathI abhinibodhika jJAnI AdezathI sarva dravyone jANe, jue. kSetrathI te sakSetrane jANe, jue. e pramANe kALathI ane bhAvathI paNa jANavuM. bhagavana ! kRtajJAnano viSaya keTalo che ? gautama! saMkSepathI cAra prakAre che * dravyathI upayukata zrutajJAnI sarve dravyo jANe, jue. e pramANe phoma ane kALathI paNa jANatuM. bhAvathI upayukta sarva bhAva jANe, jue.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-2/395,396 169 bhagavana avadhijJAnIno viSaya keTalo che ? gautama ! saMkSepathI cAra prakAre - dravyathI avadhijJAnI pI dravyone jANe, jue e pramANe naMdI sUtramAM kahawn mujaba "bhAvathI' sudhI jANavuM. * * dravyathI Rjumati anaMta anaMta padezika Adi "naMdI' mujaba bhAva sudhI jANatuM. bhagavana kevaLajJAnano viSaya keTalo che ? gautama! te saMkSepathI cAra bheda che X * dravyathI kevaLajJAnI sarve dravyone jANe, jue. e pramANe kALa, kSetra, bhAvathI jaNavuM. * * * bhagavan! matiajJAnIno viSaya keTalo che ? gautama! saMkSepathI cAra bhede - dravyathI te matiajJAna pariMgata dravyone jANe che, e pramANe cAvatuM bhAvathI jANavuM. bhagavanA zata ajJAnano viSaya keTalo che ? gautama te saMkSepathI cAra bhede che. dravyathI zrutajJAnI zruta ajJAna parigata dravyone kahe, batAve, prarUpe. e pramANe kSetrathI, kALathI, bhAvathI kahevuM. bhagavana vibhaMgajJAnano viSaya keTalo kahyo che ? gautamI te sopathI cAra prakAre che - dravyathI virbhAgajJAnI virbhAgajJAna pariMgata dravyone jANe, jue che. e pramANe kALathI, kSetrathI, bhAvathI jANavuM.. [396] bhagavan! jJAnI, 'jJAnIrUpe keTalo kALa rahe che ? gautama ! jJAnI, be bhede kahyA. sAdi apayanasita sAdi sAyavasita. temAM je sAdi saparyavasita che, te jaghanyathI aMtarmahatta, utkRSTathI sAtireka 66-sAgaropama sudhI jJAnI rahe. * * bhagavana / Abhinibodhika jJAnI, Abhinibhodhika jJAnIrUpe keTalo kALa rahe ? (gautama !) jJAnI, abhinibodhika jJAnI yAvatu kevaLajJAnI, ajJAnI, matijJAnI yAvata virbhAgajJAnI, dazano kALa 'kAyasthiti' padamAM kahyA mujaba jANavo te badhAMnuM aMtara 'jIvAbhigama"mAM kahyA mujaba gaNavuM. badhAMnuM alabahuva "bahuvaktavyatA" pada mujaba jANavuM. bhagavad ! abhinibhodhika jJAnapayayio keTalA kahyA che ? gautama ! anaMta che, e ja pramANe zrata yAvata kevalajJAna paryAyio che. e pramANe matijJAna, zrutajJAna, virbhAgajJAnanA payayo jANavA. bhagavana! A abhinibhodhikar3Ani pAyayio cAvatuM kevala jJAnAyAyiomAM koNa konAthI yAvatu vizeSAdhika che ? gautamAM sauthI thoDAM manaHpayavijJAna payayio che, tethI avadhinA anaMtaguNA, tethI thataenA anaMtaguNa, tethI abhinibodhikanA anaMtagaNa, tenAthI kevaLajJAnanA paryAyo anaMtaguNA che. bhagavana! A matijJAna, zrutajJAna, vibhaMgaDAnA paryAyiomAM koNa konAthI yAvatu vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDA vibhaMga jJAnanA prayayio che, zrutajJAnanA pAyo tethI anaMtakuNA che, mati ajJAnanA payayo tethI anaMtaguNa che. bhagavAna ! A abhinibhodhika vibhaMga jJAnanA payayiomAM koNa, konAthI yAvata vizeSAdhika che ? gautamAM sauthI thoDAM mana:pavijJAnanA paryAyo che, tethI 10 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 virbhAgajJAna payacio anaMtaguNA, tethI avadhijJAna payayio anaMtaguNA, tethI zutajJAnanA pAyayio anaMtaguNA, tethI zrutajJAnapayio vizeSAdhika, tethI matiajJAnapayayio anaMtaguNa, tethI abhinibhodhika jJAnanA paryAyio vizeSAdhika. tethI kevalajJAnapayayio anaMtaguNa che. - bhagavat ! te emaja che. (2) * vivecana-35,396 : keTalo grAhya artha che ? te bheda parimANathI kahe che - Abhinibodhika jJAnano viSaya athavA Abhinibodhika jJAna saMkSepathI bheda dvArA cAra prakAre che - - dhamastikAyAdi AzrIne, kSetra - dravyanA AghArarUpa AkAza mAtra phomane AzrIne, mAna - dravyaparyAya avasthiti AzrIne, bhAva - audayikAdi bhAva ke dravyaparyAyone AzrIne. dravyathI Abhinibodhika jJAnaviSaya dravya, temAM mAveza * prakAra, sAmAnyavizeSarUpa, temAM sAmAnyathI mama dravyathI, paNa temAM rahela sarvagata vizeSApekSAthI nahIM, athavA zrutapakimatatAthI dhamastikAyAdi apAya, dhAraNA apekSAo jANe che. kemake jJAnanuM apAya, dhAraNA parva che ane avagraha, IhA apekSAthI jANe tene pati kahyuM che. bhASyakAre kahyuM che - apAya, dhAraNA te jJAna, avagraha, IhA te darzana, tavarUci te samyakuva, jenAthI ye te jJAna tathA je sAmAnya grahaNa te darzana, je vizeSa grahaNa te jJAna, avagraha-IhA sAmAnya arthagrahaNarUpa che, apAya-dhAraNA vizeSa grahaNarUpa che. (zaMkA) 28 bhede Abhinibodhika kahevAya che, tenuM zuM ? kemake Abhinibodhika jJAnanI 28 prakRti kahI che - A vyAkhyAnamAM zromAdi bhedathI cha bhede apAya-dhAraNAnuM 12 bhede matijJAna prApta che. tathA zrotrAdi bhedathI ja cha bheda vaDe athavagraha-IhA tathA vyaMjanAvagrahasthI cAra bhede ema 16 bhede cA Adi darzana prApta che. to temAM virodha kema nathI ? satya che. paNa vivAthI matijJAna ane caTTA Adi darzanamAM bheda che. pUjyo matijJAnane 28-bhede kahe che. kSetrane AzrIne Abhinibodhika jJAna viSaya, temAM oghathI zrutaparikamitatAthI lokAlokarUpa sarva kSetra jANe. ema kALa ane bhAvathI che bhANakAra kahe che - sAmAnya dezathI dhamastikAyAdi sarva dravyone jANe che, sarvabhAvathI nahIM, lokAloka tra, sarva athavA gividhakALa, audayikAdi pAMca bhAva ATaluM jANe. athavA Adeza eTale zruta, mRtopalabdhomAM te matijJAna prasare che. A sUtra "naMdI'mAM vAyanAMtare na pAsa$ evo pATha che, tenI TIkAmAM paNa kahe che - dravya jAti sAmAnyadezathI dhamastikAyAdi sarva dravyone jANe, vizeSathI paNa dharmAstikAya, teno deza Adine jANe paNa sarve dhamastikAyAdine na jue. ItyAdi * * * * * dhamastikAyAdi sarve dravyone jANe, zrutajJAnanA te svarUpa thakI vizeSathI jANe, zrutAnuvartI mAnasathI acakSudarzanathI jue. sarve dravyone abhizApathI ja jANe. (paraMtu) abhinna dazapUdhirAdi zrutakevalI tene jue. tenI najIkanAne bhajanA, te mativizeSathI jANavuM. vRddhoe vaLI jue che ema kahyuM - kaI rIte jue ? sakala
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|2/395,396 171 gocara darzanayoga kema nathI? kahe che 'prajJApanA'mAM zrutajJAnapazyatAmAM pratipAditapaNAthI anuttaravimAnAdinA Alekha karaNathI sarvathA adRSTanuM Alekhana na thavAthI e pramANe kSetrAdimAM paNa vicAravuM. vaLI koI na pAsar3a kahe che. (zaMkA) bhAvathI upayukta zrutajJAnI sarva bhAve jANe ? vaLI zruta, cAtrimAM sarve paryAyo nathI, tenI sAthe kema virodha na Ave ? (samAdhAna) A sUtramAM sarvanA grahaNathI pAMca audayikAdi bhAvo kahyA che. tene sarvane jANe che athavA je abhilApya bhAvono anaMta bhAga ja zrutanibaddha che, to paNa prasaMga-anuprasaMgathI sarve abhilASya zrutaviSayo kahevAya che. tethI te apekSAe sarve bhAvone jANe che, tema kahyuM. anabhilApya bhAvApekSAe na jANe. - avadhijJAnI rUpidravya-pudgala dravyo, te jaghanyathI anaMta che. taijasabhASA dravyonA apAMtarAlavartI hovAthI, tene jANe. utkRSTathI sarve bAdara, sUkSma bheda bhinnane vizeSAkArathI jJAnatvapaNAthI jANe che sAmAnyAkAthI avadhijJAnIne avadhidarzana avazya hoya che tethI jue che. (zaMkA) pahelA darzana ane pachI jJAnano krama hovA chatAM ahIM ulaTuM kema kahyuM ? ahIM avadhijJAnAdhikArathI prAdhAnya jaNAvavA mATe pahelAM 'jANe' ema kahyuM. avadhidarzananuM avadhi ane vibhaMganA sAdhAraNatvathI apradhAnapaNAne lIdhe pachI 'jue che' tema kahyuM. athavA badhI ja labdhi sAkAropayuktane upaje che, avadhilabdhi paNa sAkAropayoga upayuktane hoya, A arthane jaNAvavA sAkAropayoga evA jJAnati zabdane pahelA mUkyo pachI pati kahyuM. - jema 'naMdI'mAM, tyAM A sUtra che - kSetrathI avadhijJAnI jaghanyathI aMgulanA asaMkhyabhAge jANe che, jue che ityAdi. vyAkhyA A rIte - kSetrathI avadhijJAnI, jaghanyathI aMgulano asaMkhyabhAga ane utkRSTathI asaMkhyAta lokamAM zakti apekSAe loka pramANa khaMDone jANe jue. kALathI avadhijJAnI jaghanyathI AvalikAno asaMkhyAtabhAga ane utkRSTathI asaMkhya utsarpiNI, avasarpiNI atIta-anAgatane jANe-jue. temAM rahela rUpIdravyone AzrIne. kyAM sudhI kahevuM? bhAvanA adhikAra sudhI. te A che - bhAvathI avadhijJAnI jaghanyathI anaMtA bhAvonA AdhAra dravya anaMtapaNAthI jANe, jue, paNa pratyeka dravya nahIM. utkRSTathI paNa anaMtA bhAvone jANe ane jue. te paNa utkRSTapade sarve paryAyono anaMtabhAga, e pramANe che. - manana te mati. RI - sAmAnyagrAhiNI. te Rjumati. 'ANe ghaTa vize vicAryuM' tevA adhyavasAyane jANe che athavA je Rju mativALo che te. anaMta - aparimita, anaMtapamaga - anaMta paramANu rUpa. nA vit - sUtra A pramANe viziSTa eka pariNAma pariNata skaMdhane jANe, jue. te paryAptaka saMjJI prANI vaDe, je aDhIdvIpa-be samudravartI hoya tene manapaNe pariNAmita bhAvone, manaHparyAya jJAnAvaraNa kSayopazamathI, paTutvathI sAkSAtRpe vizeSa paricchedathI jANe, tema kahevAya. - 4 - 4 - bhASyakAre kahyuM che ke bAhya anumAnathI jANe. - 4 - mUrta dravya AlaMbanathI A jANe, mAMtare amUrta chatAM paNa dharmAstikAyAdine mAne che. jo ke tene sAkSAt karavAne samartha nathI. tathA cakSurdarzanAdi cAre darzanane bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 bhinna AlaMbanathI A jANe. tethI darzananA saMbhavathI jue tema kahe, temAM kaMI doSa nathI. - vistAranI jarUra nathI. tene ja vipulamati adhikapaNAe, vitimira5NAe, vizuddhapaNAe jANe ane jue. te ja skaMdhone vizeSathI grahaNa karanArI mati, te vipulamati. ANe ghaTa vize vicAryu, te sonAno, pATaliputrakamAM hamaNAM banelo ItyAdi jANe. athavA jenI mati vipula che te vipulamati. 172 adhivata - Rjumati dRSTa skaMdhanI apekSAo dravyArthatA ane varNAdi vaDe ghaNuM vadhAre. vittipiratara - atizaya rIte aMdhakArathI rahitanI jevuM, tethI ja citimirata - atizaya rIte aMdhakArathI rahitanI jevuM tethI ja vizuddhatAnta - ati spaSTapaNe jANe ane jue. kSetrathI - Rjumati nIce-nIce yAvat A ratnaprabhA pRthvInA uparanA nIcalA kSullaka pratara sudhInA manogata bhAvone jANe che, jue che. temAM sucaka nAme, tirthAlokanA madhyathI nIce 900 yojana sudhI A ratnaprabhAnA uparanuM kSullaka pratara che, tenuM kSullakatva adholokanA pratanI apekSAe che. tenAthI paNa je nIce te adholokagrAma che. te kSullaka pratasthI upara jyotiSu cakranA uparitala sudhI ane tiSThu manuSyakSetranA aMta sudhI ema jANavuM. tene vibhAgathI kahe che - aDhIdvIpa-samudramAM 15 karmabhUmimAM, 56 aMtarvIpamAM paryAptA saMjJI paMcendriyonA manogata bhAvone jANe ane jue. jyAre tene vipulamati aDhI aMgulathI vizeSa adhikapaNe, vipulapaNe, vizuddhapaNe, vitimirapaNe jANe ane jue. ahIM kSetrAdhikAra prAdhAnyathI manolabdhi samanvita jIvanA AdhArarUpa kSetra grahaNa karAya che. tenAthI ati adhika laMbAI, vikhaMbhane AzrIne vipulatara, bAhalyane AzrIne vizuddhatara, aMdhakAra samAna, tenA Avaka karmanA viziSTatara kSayopazama sadbhAvathI jue. tathA Ano - Rjumati jaghanyathI palyopamanA asaMkhyAta bhAga ane utkRSTathI palyopamano asaMkhyabhAga anIta ane anAgatane jANe ane jue tene ja vipulamati vizuddhatara, vitimitara jANe ane jue. - - 'naMdIsUtra'no pATha kyAM sudhI kahevo ? 'bhAvasUtra' sudhI. - bhAvathI Rjumati anaMtabhAve jANe, jue. sarvabhAvone anaMta bhAge jANe, jue. tene ja vipulamati vizuddhatara, vitimitara jANe ane jue. e pramANe ukta nyAya kevalajJAna viSaya kahevo - 'naMdIsUtra'mAM Ama kahyuM che - kSetrathI kevaLajJAnI sarva kSetra jANe, jue. ahIMtaM dharmAstikAyAdi badhAM dravyanA grahaNathI AkAzadravyanA grahaNa chatAM, je pharI lIdhuM, te tenA kSetratvanA rUDhapaNAthI che. kALathI kevaLajJAnI sarva kALane jANe, jue. bhAvathI sarva bhAvane jANe, jue. matiajJAnathI - mithyAdarzana cuktatAthI avagrahAdi ane autpAtikI Adi vaDe viSayIkRta je hoya te tathA apAyAdi vaDe jANe ane avagrahAdi vaDe jue. yAvat zabdathI-kSetrathI mati ajJAnI mati ajJAna pariMgata kSetrane jANe, jue. kALathI mati ajJAnI, mati ajJAna pariMgata kALane jANe, jue. - - zrutaajJAna-mithyArdaSTi parigRhIta
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/2/395,396 173 sabhyazruta, laukika zruta ke kupAvacanika zruta vaDe je viSayI kRta karAyela hoya tene tathA mAdhaver3a - kahe, artha kare, AgrAhe Adi, prajJApati - bhedapUrvaka kahe. prarUpati - upapatti pUrvaka kahe - prarUpe. vAcanAMtare ATaluM adhika che - meTTa - dekhADe, upamA mAtra vaDe, jemake gAya tevuM gavaya Adi. niyaMsepha - hetu, dRSTAMta, upanyAsa vaDe nirdeze. vasepha - upanaya, nigamana vaDe matAMtara darzanapUrvaka darzAva. dravyathI vibhaMgajJAna vaDe jANe, avadhidarzanathI jue. kAladvAra - ahIM pahelA kevaLI ane pachI mati AdivALA kahyA che. temAM 'kevalIne' sAdI aparyavasita zabdathI kALa jaNAvyo che. mati AdivALAne be bhedathI kahe che - jaghanyathI aMtarmuhUrta. te pahelA be jJAnane AzrIne kahyuM, kemake te be ja jaghanyathI aMtarmuhUrta mAtra hoya. utkRSTathI sAtireka 66 sAgaropama, je kahyuM, te pahelA traNa jJAnane AzrIne kahyuM che. temanI ja utkRSTathI teTalI sthiti che. te A rIte - vijayAdimAM be vakhata jAya ke acyute traNa vakhata jAya, temAM manuSyabhava atirekathI A kALa kahyo che - 4 - AbhinibodhikamAM A rIte jANavuM - bhagavan ! Abhinibodhika jJAnI, AbhinibodhikajJAnIpaNe kALathI keTalo kALa hoya? teno artha A che miLiyodhi Adi sUtrakramathI jJAnI, Abhinibodhika jJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI, kevaLajJAnI, ajJAnI, mati ajJAnI, zrutaajJAnI, vibhaMgajJAnIno avasthiti kALa jema kAyasthitimAM arthAt "prajJApanA''nA 18mAM padamAM kahyo, tema kahevo. temAM jJAnIno pUrve kahyo, te ja avasthitikALa. - x - Abhinibodhika Adi be jJAnano kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta utkRSTathI sAtireka 66 sAgaropama, avadhijJAnano paNa e ja kALa che. paNa jaghanyakALamAM bheda che. avadhijJAnI jaghanyathI eka samaya. kaI rIte? jo vibhaMgajJAnI samyakatva pAme, tyAre pahelA samaro vibhaMgaavadhijJAna hoya, tyArapachI te paDe che, tyAre eka samaya avadhi kahevAya. manaH paryavajJAnI vize pRcchA-jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI deza nyUna pUrvakoTi. kaI rIte? apramatta kALamAM vartatA saMyatane manaHparyavajJAna utpanna thAya, kyAre utpatti samaye sama aMtare ja vinAza pAme to eka samaya. tathA cAtrikALa utkRSTathI dezonapUrvakoTI che, dIkSAnA grahaNathI turaMta ja jo manaHparyavajJAna pAme ane A janma anuvarte, tyAre mana:paryavajJAna dezona pUrvakoTI thAya. kevaLajJAnI vize pRcchA. gautama ! sAdi aparyavasita. ajJAnI, matiajJAnI, zrutaajJAnI vize pRcchA. gautama! ajJAnI, matiajJAnI, zrutaajJAnI traNa bhede che - abhavyone anAdi aparyavasita, bhavyone anAdi saparyavasita, samyagdarzanathI paDelAne sAdi saparyavasita. temAM je sAdi saparyavasita che, te jaghanyI aMtarmuhUrta - 4 - utkRSTathI anaMtakALa, anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI kALathI, kSetrathI dezanyUna apAddha pudgala dharAvatuM. samyaktvathI bhraSTane vanaspati AdimAM anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI gayA pachI punaH samyagdarzananI prApti thAya che. bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 vibhaMgajJAnI vize pRcchA - gautama ! jaghanyathI eka samaya utpatti pachI eka ja samayamAM paDe. utkRSTathI dezona pUrvakoTI adhika 33-sAgaropama. kemake manuSyamAM teTaluM Ayu bhogavI sAtamI narake jAya. aMtaradvAra-pAMca jJAna, traNa ajJAnanuM aMtara badhuM ja jema jIvAbhigamamAM kahyuM, tema kahevuM. te A pramANe - bhagavan ! Abhinibodhika jJAnanuM aMtara, kALathI keTaluM che? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI anaMtakALa yAvat dezona apArla pudgala parAvarta zrutajJAnI, avadhijJAnI, manaHparyavajJAnInuM e ja pramANe che. kevaLajJAnInI pRcchA - gautama ! aMtara nathI. * mati jJAnI, zrutaajJAnInI pRcchA - gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI sAtireka 66-sAgaropama. vibhaMgajJAnInI pRcchA-gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI vanaspatikALa. alpabahuvadvAra - jJAnInuM, ajJAnInuM, jJAnI-ajJAnI traNenuM paraspara alpabahutva 'prajJApanA' sUtrathI kahevuM. te A che - bhagavan ! A Abhinibodhika jJAnI Adi jIvomAM koNa konAthI alpa, vadhu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama ! badhAMthI thoDA jIvo manaHparyavajJAnI, avadhijJAnI asaMkhyaguNA, Abhinibodhika ane zrutajJAnI baMne tulya ane vizeSAdhika, kevaLajJAnI anaMtaguNA che - (1) bhagavan ! A matiajJAnI AdimAM koNa konAthI yAvat vizeSAdhika che ? gautama! sauthI ochA vibhaMgajJAnI, mati ajJAnI-zrutaajJAnI baMne tulya ane anaMtagaNA che - (2) 174 bhagavan ! A AbhinibodhikAdi pAMca jJAnI ane mati Adi traNa ajJAnImAM koNa konAthI yAvat vizeSAdhika che ? gautama ! manaHparyavajJAnI sauthI thoDA, avadhijJAnI asaMkhyagaNA, Abhinibodhika jJAnI-zrutajJAnI baMne tulya ane vizeSAdhika, vibhaMgajJAnI asaMkhyAtagaNA, kevalajJAnI anaMtagaNA, mati ane zrutaajJAnI baMne tulya ane anaMtagaNA che. Rddhi prApta saMyatane ja manaHparyavajJAna thAya mATe sauthI thoDAM che. avadhijJAna cAre gatimAM hoya tethI asakhyAtagaNA. pahelA be jJAnavALA tulya ane vizeSAdhika kahyA. kemake te avadhi ane manaHparyavajJAnIne tathA tenAthI rahita paMcendriyane ane sAravAdana samyakatva sadbhAve vikalendriyane paNa thAya che ane kevalajJAnIne anaMtaguNA kahyA, kemake siddho anaMtA che. ajJAnI sUtramAM vibhaMgajJAnI thoDA che, kemake te paMcendriyone ja thAya che, tenAthI anaMtagaNA mati-zrutaajJAnI che, kemake baMne ajJAna ekendriyone paNa hoya, tethI anaMtaguNa kahyA. mizrasUtramAM manaHparyavajJAnI thoDAM kahyA. avadhijJAnI tenAthI asaMkhyAtagaNA kahyA. mati-zrutavALA tenAthI vizeSAdhika kahyA, te pUrvavat samajavuM. mati-zrutajJAnIthI vibhaMgajJAnI asaMkhyagaNA kahyA. kaI rIte ? samyagdaSTi deva-nArakathI mithyASTi devanAska asaMkhyAtagaNA kahyA che, tethI vibhaMgajJAnI asaMkhyAtagaNA kahyA. vibhaMgajJAnIthI kevaLajJAnI anaMtagaNA che. kemake ekendriya sivAyanA sarve jIvothI siddho anaMtagaNA che. mati-zruta ajJAnI paraspara tulya che. kevalajJAnIthI anaMtagaNA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-2|395,396 15 che, kemake vanaspatimAM paNa temano saMbhava che. ekendriyo siddhothI paNa anaMtagaNo che. paryAyavhAra-abhinibodhika jJAnanA paryavo-vizeSa dharmo te Abhinibodhika paryavo. te sva-para paryAya bhedathI be prakAre che. temAM je cAvagraha Adi mati vizeSa, kSayopazamanI vaicirAthI che te sva paryAyA, te anaMtagaNA che. kaI rIte ? ekAda avarU@I anya avagrahAdi anaMtabhAgavRddhithI vizeSa che, bIjA asaMkhyaya bhAga vRddhithI, apara saMkhyayabhAga vRddhithI, anyatara saMkhyayaguNa vRddhithI, (anya soyaguNa vRddhithI, apara anaMtaguNa vRddhithI. e pramANe saMkhyAtanA saMkhyAta bhedathI, asaMkhyAtanA asaMkhyAta bhedathI, anaMta bhedavathI anaMtA vizeSa che athavA tenA zeyanA anaMtapaNAthI ane pratiyanA tenAthI bhedAvApaNAthI athavA matijJAnane avibhAga pariccheda buddhithI chedatA anaMtakhaMDa thavAthI, tenA paryavo anaMta che. tathA je bIjA padArthanA paryAyo te tenA para paryAya che. te paranuM anaMtaguNapaNuM hovAthI, svaparyAyathI anaMtagaNA che. * * * * * * * * * - ityAdi, ityAdi. vaDavA te muthanA ityAdi-anaMtA zrutajJAna paryAyo kahyA che. te svaparyaya ane parasparyAya che. temAM zrutajJAnanA je svaparyAya che, te pote akSarakRta Adi bheTavALA, anaMtA che. kemake kSayopazamanA vaivikhya viSaya anaMtA che, kRtAnusAra bodhanuM anaMtatva che, avibhAga palicchedanuM anaMtapaNuM che. para5yayio paNa anaMtA che, sarvabhAvonA prasiddha che. athavA zrata - jyAnusArI jJAna, te zrutajJAna, dhRtagraMtha akSarAtmaka che, akSaro 'a'kArAdi che, temAMno eka-eka akSara yathAyoga udAd, anudAtta, svarita bhedathI che, sAnunAsika-niranunAsika bhedathI che, prayanamahApayana bhedAdithI che, saMyukta saMyoga-asaMyukata saMyoga bhedathI che, dvayAdi saMyoga-bhedathI anaMta che ane bhedAtA paNa anaMta bheda thAya che. te tenA svapayayi che. anya paraparyAya che, te anaMtA ja che. e pramANe te anaMtaparyAya che. kahyuM che ke- teno eka-eka akSara svaparyAya bhedathI bhinna che, te vaLI sarvadravya-paryAya sazi pramANa jANavo. je ekalo 'a'kAra paryAya prApta thAya che, te sa-varNasahita tenA svapayariyo che, bAkInA tenA parapayayio che. e pramANe akSarAtmakavathI akSara paryAya sahitapaNAthI zrutajJAnanA payarayo anaMta che. e pramANe 'cAvatathI Ama jANavuM - bhagavana! avadhijJAna paryAyo keTalA che ? gautama ! avadhijJAnanA paryAyo anaMta che. ** bhagavat ! mana:paryavajJAnanA paryAyo keTalA che ? gautama ! anaMta. - - bhagavat kevaLajJAnanA paryAyo keTalA che ? gautama! anaMtA kevaLajJAna paryAyo che. - temAM avadhijJAnanA svaparyAyio, je avadhijJAnanA bhedo - bhavapatyaya ane kSAyopathamika bhedathI, nAka, tiryaca, manuSya, devarUpa tenA svAmInA bhedathI, asaMkhyAta bheda tenA viSayabhUta kSetra-kALa bhedathI, anaMtabheda tenA viSaya dravyaparyAya bhedathI, avibhAga palicchedathI te anaMtA che. - - mana:paryAyajJAnanA ane kevaLajJAnanA je svapayayio svAmI Adi bhedathI vigata vizeSya te anaMtA, anaMtadravya paryAya pariccheda apekSAthI ke avibhAgapaliccheda apekSAe che -e pramANe mati jJAnAdi traNamAM 176 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 paNa anaMta paryAyitva kahevuM. have payayonuM alAbahatva nirUpavA kahe che - ahIM svapayAMya apekSAe ja A alAbahatva jANavuM, kemake svapara paryAya apekSAe badhAMnuM tulya paryAyava che. temAM sauthI thoDAM mana:paryAya jJAnanA paryAyo che, kemake temano viSaya mAga mana che. tenAthI avadhijJAnanA paryAyo anaMtaguNA che, kemake mana:paryAyanI apekSAe avadhijJAnano dravyaparyAyathI anaMtaguNa viSaya che. tenAthI zrutajJAna paryAyo anaMtaguNA che, kemake teno rUpI-arUpI dravya viSayavathI anaMtaguNa viSayava che. tenAthI AbhinibodhikAnanA paryAyo anaMtaguNa che, kemake tenA abhilAya- anabhilANa dravyAdi viSayatvathI anaMtaguNa viSaya che. tenAthI kevalajJAna paryAya anaMtakuNA che, kemake te sarva dravya-paryAya viSayava che. e pramANe jJAna sUtramAM aA bahurva kAraNa sUtronusAra jANavuM. mizra sUramAM sauthI thoDAM mana:paryAyajJAna paryAyo che. ahIM upapati pUrvavatu jANavI. tenAthI virbhAgajJAna paryAyo anaMtaguNa che. kemake mana:paryavajJAnanI apekSAe virbhAgajJAnano viSaya moTo che. kahyuM che - virbhAgajJAna udarva-adho upasima veyakathI AraMbhIne sAtamI pRthvInA aMta sudhI, tirNa asaMkhyAta dvIpasamudrarUpa mAM je rUpI dravyo che, tene keTalAMkane jANe ane keTalAMkanA paryAyo jANe. te manaHparyAyajJAna viSayanI apekSAe anaMtaguNa che - - tenAthI avadhijJAnaparyAyo anaMtaguNa che. kemake avadhi sakalarUpI dravya-pratidravya asaMkhyAta paryAya viSayavaTI vibhaMganI apekSAe anaMtaguNa che. tenAthI zrutajJAna paryAyo anaMtaguNa che. zrutaajJAna samasta mUrta-amUrta dravya, sarva paryAya viSayathI avadhijJAnanI apekSAe anaMtaguNaviSaya che. tenAthI zruta jJAna payayo vizeSAdhika che, keTalAMka zrutajJAna aviSayIkRta paryAyone viSayIkaraNathI che. tenAthI mati jJAna paryAyo anaMtaguNa che, kemake zrutajJAna abhilAya vastu viSayaka che, mati ajJAna tenAthI anaMtaguNa anabhilAya vastu viSayaka paNa che. tenAthI matijJAna paryAyo vizeSAdhika che, keTalAMka mati ajJAna aviSayIkRta bhAvone viSayIkaraNathI. - x * tenAthI kevalajJAna paryAyio anaMta guNa che. kemake sarvakALa bhAvi samasta dravyaparyAyonA ananya sAdhAraNane jANe che (mATe anaMtaguNa kahyA che.) $ zataka-8, uddezo-rU-"vRkSa" che - X - X - X - X - * uddezA-7-mAM Abhinibodhika jJAna paryAyo kahyA, tenA vaDe vRkSAdi arthonuM jJAna thAya che, tethI vRkSane kahe che - * sUtra-397 : vRkSo keTalA bhede kahyA che ? gautama ! traNa prakAre che - saMkhyAta jIvavALA, asaMkhyAta jIvavALA, anaMta jIvavAbha - te saMkhyAta jIvavALa vRkSa kyA che ? anekavidha che - tADa, tamAla, takkali, tetali Adi 'pawvaNA'mAM kahyA mujaba nAriyela sudhI jANavA. je AvA prakAranA che te badhAMja A saMkhyAta jIvA kahyat. te asaMkhyAta jIvA vRkSa kyA che? be prakAre - ekAsthika, bahubIjaka,
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/3/35,396 133 * * te ekAsthika vRkSa kyA che ? anekavidha che. jemake - nIbha, Ama, jAMbu Adi, e pramANe 'vayvaNA' mujaba bahubIja ke phaLo sudhI jaNavuM. te bahubIjaka kahyA. te asaMkhyAtajINa kahyA. najIvA vRkSo kayA che? aneka prakAre che. jemake Ag, mULA, Adu e pramANe jema sAtamA zatakamAM kahyuM tema siuMDI, mayuTI sudhI kahevuM. je AvA prakAranA bIja hoya te paNa jANavA. te A anaMtajIdvALA vRdhe kahait. * vivecana-397 - jemAM saMkhyAta jIvo hoya te saMkhyAtajIvikA, e rIte bIjA be pada kahevA. prajJApanA mujaba A sUtra kahevuM - tAla, tamAla, takkali, tetali, zAla, zAlakalyANa, sarala, jAyaI, ketakI, kaMdali, carmavRkSa, bhurjavRkSa, hiMguvRkSa, lavaMgavRkSa, sopArI, kharI, nAriyelI. je paNa bIjA AvA prakAranA vRkSavizeSa hoya te saMkhyAtajIvikA che. je phaLa madhya eka ja bIja hoya te ekAsthika, je phaLa maLe bahabIja hoya te bahubIjaka. jema prajJApanAnA pahelA padamAM kahyuM tema - A sUtra jANavuM - nIMba, aMba, jAMbu, kosaMba, sAla, kola, pIlu, saluka, sallakI, modakI, mAluka, bakula, palAza, karaMja ityAdi. te bahubIjaka vRkSo kayA che ? anekavidha che. jemake - asthika, teMduka, kavi, aMbAika, mAnuluMga, Amalaka, phaNasa, dADama, azvattha, ubara, vaTa ityAdi. aMtima A sUtra che. pUrvokta vRkSomAM mUla paNa asaMkhyAta jIvika che. kaMda, skaMdha, vacA, zAkhA, pravAla, ma pratyejIvI che. phUla aneka jIvI, phaLa bahubIjavALA che. - X - X * have jIvAdhikArathI A kahe che - 138 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 -- kUdi adhikArI tenA utpatti kSetra ratnaprabhA-vize - * sUtra-39 : bhagavAna ! pRvIo keTalI kahI che? gautama ATha kahI che. te A - ranapabhA yAvat adhasatamI, ISatapAmArA. bhagavan! temAM A ratanapabhA pRthavI zuM carima ke acarima ? saMpUrNa varipapa6 kahevuM - vAva4 - bhagavana ! vaimAnika sparza caramathI carama ke acarama? gautama carama paNa che, acarama paNa che. bhagavan! te ema ja che (2). * vivecana-399 - ahIM A carama-acarama paribhASA zuM che ? ahIM kahe che - carama eTale prAnta paryAvarti, caramava ApekSika che. kahyuM che ke - anya dravyanI apekSAe A carama dravya che. jema pUrvazarIranI apekSAe caramazarIra tathA carama eTale pAd, madhyavarti. acaramava paNa ApekSika che. kahyuM che ke - anya dravya apekSAe A acaramadravya che. jema aMtya zarIranI apekSAe madhyazarIra. ahIM prajJApanAnuM dazamuM pada kahevuM. ahIM be pada darzAvyA che, bAkInA dazavi che - carama, acaramAdi caramAMtapadeza - acaramAMta pradeza? gautama ! A ranaprabhA pRvI carama nathI - acarama nathI. caramo nathI - acaramo nathI, caramAM pradeza nathI - acaramAMta pradeza nathI. niyamA acarima, caramo, caramAMta pradeza ane acaramAMta pradeza che, ityAdi. temAM carama acarama zuM che ? evo eka vayanAM prazna che. caramoacaramo evo bahuvayanAM prazna che. caramAMta pradeza-acaramAMta pradeza eTale caramo ja aAvatipaNAthI aMtacaramAMtA pradezo. tathA acaramaja aMta-vibhAga caramAMta tenA pradezone acaramAMta pradeza. - gautama! no varaH nonava65 - camatva e apekSA mujaba che. apekSA abhAve carama kaI rIte thAya ? acaramava paNa temaja che, bIjAnI apekSAnA abhAve cAcaramava kevI rIte thAya ? jo ranaprabhA maNe bIjI pRthvI hoya, to tenuM acaramava yojAya, paNa te nathI mATe tenuM acaramavuM na hoya. ahIM vAkyartha A pramANe che - A raktaprabhA zuM pazcimA ke madhyamA che ? jo A baMne paNa na saMbhave tethI kahyuM che ke no varakha nIvarama, jo tenA 'acarama' vyapadeza ja na hoya to 'caramo' kaI rIte thAya ? ema 'Ayaramo' kema thAya? vaLI 'caramAMta-acaramAM pradezo nathI' ema kahIne caramava-ayaramavano ane tenI pradeza kalpanAno paNa abhAva che. to pachI niyamathI 'acarama ane caramo' kema kahyuM? avazyatayA A kevala bhaMga vAcya na thAya. avayava-avayavI rUpavathI asaMkhya pradeza avagADhavathI cokta nirvacanaviSaya ja che. tethI ranarabhA A prakAre vyavasthitA che, tema vinaya jananA anugrahAyeM lakhIe chIe. e rIte vyavasthitamAM koI eka viziSTa parimANa yuktatvathI acarama kahyuM. je vaLI madhyamAM mahad ratanapabhA AkAMta kSetrakhaMDa che, te paNa tathAvidha pariNAmayukatavathI carama che, A tadubhaya samudAyarUpa che, anyathA teno abhAva thAya. pradeza parikalpanAmAM caramAMta pradeza ane sUca-398 : bhagavanA kAcabA-kAcabAnI zreNI, godhA-godhAnI zreNi, gAya-gAyanI zreNi, manuSya-manuSyanI zreNI, bhesa-bheMsonI zreNi, A badhAMnA be ke traNa ke saMkhyAta khaMDa karavAmAM Ave to tenI vacceno bhAga zuM jIvapadezomAM pRSTa thAya che? hA, gautama! thAya che. bhagavanA koI parapa, te vaccenA bhAgane hAthathI, pagathI, AMgaLIthI, zalAkAthI, kASThathI, lAkaDInA TukaDAthI thoDo ke vadhu sparza kare, thoDuM ke vadhu kheMce athavA koI tINa zAthI thoDuM ke vadhu chede ke anikAya vaDe tene saLagAve to zuM te jIvapadezonI thoDI ke vadhu bAdhA utpanna karI zake athavA tenA zarIrano cheda karI zake? gautamAM te artha yogya nathI. temAM zastra saMkramI zake nahIM * vivecana-398 - vaE * kAcabo, vAmAvati - kAcabAnI zreNI, roNA - godho, sarIsarpa vizeSa, aMtara - je aMtarAla hoya te, unava - nAno lAkaDAno TukaDo, mAdhusamAna - coDo sparza kaspo, saMsamAna - samastapaNe sparza karavo, mAnAbhAir - eka vakhata ke thoDuM kheMcavuM. vihinAma - satata ke aneka vakhata kheMcavuM, mafchaHTTI - thoDuM ke eka vakhata chedavuM, fafchaHIT * satata ke vAraMvAra chedavuM, soDamALa - samupadahana, mathAI thoDI pIDA. [10/12]
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|3|399 139 180 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 caramAMta pradeza kaI rIte ? je bAhya khaDaMpradezo che, te caramAMta pradezo che, je madhyamaMDa pradezo che, te acaramAMta pradezo che. AnA dvArA rokAMta dunaya nirAsa pradhAnatAthI nirvacana sUjhathI avayava-avayavIrUpa vastu kahI. - x - e pramANe zarkarApabhAdimAM jANavuM. kyAM sudhI ? vaimAnika saMbhava sparza na pAme, pharI tyAM utpAta na thavAno hovAthI muktigamanane lIdhe te vaimAniko sparza caramathI carama che, je pharI utpanna thavAnA che, te acarama che - (tyAM sudhI kahevuM.) che zataka-8, uddezo-4-"kriyA che - X - X - X - X - o uddezA-1-te aMte vaimAniko kahyA. teo kriyAvALA hoya che, tethI uddezA4-mAM kriyAne kahe che - * sUtra-400 : rAjagRhamAM cAvatuM A pramANe kahyuM - bhagavat ! kriyAo keTalI kahI che ? gautama ! pAMca. te A - kAyikI, adhikaraNikI, e rIte AkhuM "kriyA" pada yAvatu "mAyApatyayika kriyA vizeSAdhika che.' sudhI kahevuM. bhagavAna che te ema ja che, ema ja che sAvat gautama vicare che. * vivecana-4oo - e kamathI prajJApanAnuM 22muM 'kriyA' pada kahevuM, te A rIte - kAyikI, adhikaraNikI, prAaSikI, pAritApanikI, prANAtipAtakriyA ityAdi. chelle suba A che - bhagavA A AraMbhikI, pArigrahikI, apratyAkhyAnA, mAyApatyayikI, mithyAdarzanapatyayikI kriyAmAM kaI konAthI cAvata vizeSAdhika che? gautamAM sauthI ochI mithyAdarzana pratyayikI kriyA che, miyArdaSTine lIdhe apratyAkhyAnakriyA vizeSAdhika che, mithyArdaSTi ane avirati samyagadaiSTine lIdhe. pArigrahika vizeSAdhika che, temAM dezavirata paNa Ave tevI. AraMbhikI kriyA tethI vizeSAdhika che, pUrvokta ane pramausaMyata paNa Ave tecI. mAyApatyayikI vizeSAdhika che pUrvokad ane apamata saMyata paNa temAM saMbhave che. tene aMte Ama kahevuM gAthA che - mithyA, apratyAkhyAna, parigraha, Abha, mAyAkriyA kramazaH mithyAtva, avirati, dezavirati, pramag, apamatane hoya che. mithyArdaSTi temAM thoDA che, bAkInA eka-ekanI rAzimAM vRddhi che. zataka-8, uddezo-pa-"AjIvika" che - X - X - X - X - o kiyA adhikArathI pAMcamAM uddezAmAM parigrahAdi kriyA viSaya - * sUtra-401 - rAjagRhamAM cAvatuM A pramANe kahyuM - bhagavat ! AjIvikoe sthavira bhagavaMtone Ama kahyuM - bhagavana ! sAmAyika karIne zramaNanA upAzrayamAM beThela zrAvakanA upakaraNa koI harI jAya, to he bhagavan! te upakaraNane zodhe to zuM potAnA upakaraNa zodhe ke bIjanA zodhe? gautamI te potAnA upakaraNa zodha, bIjAnA upakaraNa na zodhe. bhagavana! te zIla, prad, guNa, viramaNa, pratyAkhyAna, poSadhopavAsa grahaNa karela zrAvakanA te apahad bhAMDa tene abhAMDa thAya ? hA, gautama ! thAya. bhagavAna ! to Aya ema kema kaho cho ke, te tenA bhAMDa zodhe che, bIjAnA nahIM gautama ! te zrAvakanA manamAM evuM hoya che ke - A hiraNaya-suvarNa-kAMsa-vastravipula dhana kanaka rana maNi motI zaMkha pravAla zila tarana ityAdi vidhamAnA sArabhUta dravya mAruM nathI, paNa mamatvabhAvanuM teNe pratyAkhyAna karyuM nathI. tethI he gautama! ema kahyuM ke potAnA bhAMDa-upakaraNa zodhe che, bIjAnA nahIM bhagavana! sAmAyika karIne zramaNopAzrayamAM besela zrAvakanI patnI sAthe koI vyabhicAra kare to bhagavAna zrAvaka panIne te bhogave che ke bIjI ane ? gautama! te zrAvakapanIne bhogave che, bIjIne nahIM -- bhagavana! te zIla, vrata, guNa, viramaNa, pauSadhopavAsa karavAthI zuM zrAvakanI panI ApanI! thaI jAya ? hA, thaI jAya. to bhagavana! kA hetuthI kahyuM ke - te zrAvakapanI sAthe vyabhicare che, bIjI strI sAthe nahIM ? gautama! te zrAvakane ema thAya che ke- mAre mAtA-pitA-bhAI-bahena-strI-putra,-pustrI-putravadhU nathI, paNa tenuM premabaMdhana tuTayuM hotuM nathI, tethI he gautama ! ema kahyuM ke yAvatu bIjI strI bhogavato nathI. * vivecana-401 - rAjagRhamAM gautamasvAmIe Ama kahyuM - mAM nIvikA eTale gozALakanA ziSyo. sthavira - nirmantha sAdhu. temaNe je kahyuM te gautama svayaM ja pUche che : - Adha zikSAvatane svIkArela, zramaNanI vasatimAM ja zrAvaka, sAmAyikane prAyaH svIkAre. tethI kahyuM ke zramaNanI vasatimAM besIne, kaMi * vastra Adi, gharanI ke upAzrayanI vastu, laI jAya. jo te zrAvaka, te pahata bhAMDane sAmAyika parisamApti pachI zodhe to potAnA bhAMDa zodhe ke bIjAnA ? prasta A che - sAmAyika karanArane te bhAMDa potAnA kahevAya ke parigrahanA pratyAkhyAnathI potAnA na kahevAya ? uttara che - "svabhAMDa. teNe vivakSita yathAyopazama gRhIta e artha che. zIta - zIlavata, aNuvata. guga - guNavaMta, viramaUT - rAgAdi virati, pratyAraNyAna - namaskAra sahitAdi. paupopavAsa - parva divase upavasana. A zIlavatAdinA grahaNa chatAM, sAvadhayoga viratithI viramaNa zabdanA svIkArathI te ja parigrahanA aparigraha nimitathI bhAMDanI abhAMDatA thavAnA hetuthI, te apahata bhAMDa, abhAMDa thAya, tema vyavahAra karavo. thADu * vaLI, 1 - artha vaDe, hetuthI. evA manopariNAma thAya che. hiraNyAdi parigrahanA dvividha-trividhe pratyAkhyAna hovAthI. ukata-anukata arthanA saMgraha mATe kahe che - ghana - gaNimAdi ke gAya Adi, 7 - karkItanAdi, fr - caMdrakAMtAdi, pravAta - viThThama athavA zinI - muktAzilAdi, vattara ta - pArAgAdi, jene vipula dhana Adi che te tathA vidhamAna pradhAna dravya che te. - - have jo bhAMDa, abhAMDa thAya to svakIya mAMDa zodhe che, tema kema kahyuM? parigrahAdi viSayanA mamatvabhAvathI. kemake teNe mana-vacana-kAyAthI karavuM-karAvavuMnA ja paccakakhANa karyA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8l-/5/401 181 che, paNa anumatinA paccakhANa karyA na hovAthI hiraNyAdi viSayamAM mamatva rahe che ane mamatvabhAva, anumatirUpa che. nAthA * panI, vat - seve, bhogave, suda - putravadhu, paivedhana prIti e ja baMdhana, te zrAvakane tuTela nathI kemake anumatinA pratyAkhyAnathI premAnubaMdha anumatirUpa che. * sUtra-402 thI 404 : [42] bhagavana ! je zrAvake pUrve bhUla prANAtipAtanuM paccakhANa karela nathI, he bhagavan! te pachI tenuM paccakhANa karato zuM kare ? gautama ! te atItanuM pratikamaNa, vartamAnano saMvara, bhAvinuM paccakkhANa kare. bhagavAna ! atItanuM pratikramaNa karatAM zuM te (1) gividha-kividha pratikrame ? (2) gividha-dvividha pratikame? gividha-ekavidha pratikrame ? (4) dvividha gividhe pratikrame ? (5) dvividha dvividha pratikrame ? (6) dvividha ekavidha pratikrame ? (9) ekavidha vividha pratikame ? (8) ekavidha dvividha pratikrame ? (9) ekavidha ekavidha pratikrame ? gautama! kavidha gividha pratikrame athavA vidha-dvividha pratikrame e pramANe cAvata ekavidhaekavidha pratikrame ? je vividha-vividha pratikrame to (1) mana-vacana-kAyAthI na kare - na karAve - na anamode. () gividha-dvitidho-mana, vacanathI kare-karAve-anamoTe nahIM. athavA mana, kAyAthI na kare - karAve - anumode athavA vacana, kAyAthI na kare - karAve - anumode. A trividha-ekavidhe - manathI ke vacanathI ke kAyAthI kare - karAve - anumode nahIM. dvividhA-gividhe - mana, vacana, kAyAthI na kare, na karAve athavA na kare, na anumode athavA na karAve, na anumode. dvividha dvividha - na kare, na karAvemAM traNa bhede mana, vacana athavA mana, kAyA athavA vacana, kAyA. pachI na kare, na anumodemAM traNa bheda - mana, vacana athavA mana, kAyA athavA vacana, kAyA. pachI na karAve, na anumodemAM traNa bheda - mana, vacana athavA mana, kAyA athavA vacana, kAyA. - dvividha evidha parikrame to (nava bheda) na kare, na karAve sAthe traNa bheda manathI ke vacanathI ke kAyAthI. pachI na kare, na anumode sAthe traNa bhedamanathI ke vacanathI ke kAyAthI. pachI na karAve, na anumode sAthe traNa bhedamanathI ke vacanathI ke kAyAthI. ekavidha vividha pratikramaNa (traNa bheda) mana, vacana, kAyA thakI - (1). na kare, (na karAve, (3) na anumoda. (traNene kramazaH eDavA). ekavidha dvividha pratikamatA (nava bheda) "na re' sAthe traNa bheda - manathI, vacanathI athavA manathI, kAyAthI athavA vacanathI, kAyAthI. pachI 'na karAve' sAthe traNa bheda-manathI, vacanathI, athavA manathI, kAyAthI athavA vacanathI, kAyAthI. pachI 'na anumoda' sAthe traNa bheda - manathI, vacanathI athavA vacanathI 182 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kAyAthI athavA manathI, kAyAthI. ekavidha ekalidhe pratikamatA (nava bhedI 'na kare' sAthe traNa bheda - mana ke vayana ke kAyAthI, A ja gaNa bheda na karAve'mAM ane ja traNa bheda na anumode'mAM jaDatAM nava bheda thaze. [ukta rIte kula 49 bhede pratikamato thaI zake.]. pratyutpawne saMvaratA zuM gividha vividha saMvare ? e pramANe. jema pratikramatAmAM 49 bhAMgA kahyA. tema ahIM paNa kahevA. anAgatanuM paccakakhANa karatA zuM kavi-vividha paracakkhANa kare ? upara mujaba ja 49 bhAMgA kahevA yAvatu athavA kAyA vaDe karavAnI anumodanA na kare. [e rIte 49 x 3 = 147 bhaMga thayA.] bhagavAna ! je pAvake pUrve sthUla mRSAvAdanuM paccakhANa karela nathI, paNa pachI he bhagavan! paccakkhANa kare (ItyAdi) jema prANAtipAta 147 bhAMgA mRSAvAdanA paNa kahevA. e pramANe (chULa) adattAdAnanA, zULa maithunanA, zULa parigrahanA paNa cAvatuM kAyA vaDe karanArane na anumode sudhI kahevA. zramaNopAsaka AvA prakAre hoya che, paNa AjIvikopAsaka A pramANe hotA nathI. [43] AjIvika siddhAMtano A artha che ke - sarve jIva akSaNa paribhoja hoya che, tethI temane haNIne, chedIne, bhedIne, lupta karIne, viluptanaSTa karIne, mArIne AhAra kare che. temAM A bAra AjIvika-upAsako hoya che. te A - tAla, tAlapalaMba, udvidha, saMvidha avavidha, udaya, nAmodaya, nadaya, anupAlaka, zaMkhapAlaka, ayabula, kotaraka. A bAra AjIvikopAsako che, tenA deva arihaMta che, te mAtA-pitAnI sevA kare che, teo pAMca prakAranA phaLathI virata che. te A - urdubara, vaDa, bora, sattara, pIpalanA phaLa tathA DuMgaLI, lasaNa ane kaMdamULane paNa varje che. tathA anilaffchata ane nAka nahIM nAthela baLadothI trasa pANInI hiMsAthI rahita AjIvikA karatAM vicare che. jyAre A AjIvikopAsako paNa Ama Icche che, to pachI je A zrAvako che, tenA vize to kahevAnuM ja zuM hoya? zrAvakone A 15-kamadina svayaM karavA, karAvavA ke karanAne anumodanA kAtA nathI. te - aMgArakarma, vanakarma, zAkaTikakarma, bhATIkama, sphoTakakarma, daMta vANijya, lAkha vANijya, rasavANijaya, keza vANijya, viSANijya pIlaNa karma, nilachinakarma, dAvAnidAnatA, saha-taLAvazoSaNatA, asItapoSaNatA. A zrAvako zukala zukalAbhita thaIne kALa mAse kALa karIne koI devalokamAM devapaNe utpanna thAya che. 4i04) devaloka keTalA prakAre che? cAra prakAre che. te A - bhavanavAsI, vyaMtara, jotiSa, vaimAnika, bhagavana ! temaja che (2). * vivecana-402 thI 404 :puSyAneva - pahelA ja, samyakatva prApti pachI. pratyAkhyAna na karela hoya, tyAre
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|5/402 thI 404 dezavirati pariNAma utpanna thatA, te zrAvaka pachI prANAtipAta virati kALe, paccakkhANa karatAM zuM kare ? vAcanAMtaramAM apaUA nA sthAne ane pannAmALe ne badale pannavAlemALe jovA maLe che. temAM pratyAkhyAna kartA pote ja potAne guru vaDe grahaNa karIne prANAtipAtanA pratyAkhyAna kare. 183 tIta - bhUtakALamAM karela prANAtipAta, tenAthI niMdAdvAra vaDe nivarte. pazupanna - vartamAnakAlIna prANAtipAtane na kare ane anAmata - bhaviSyakALa viSaya prANAtipAta nahIM karuM tema svIkAre, tivid tivideTM Adi nava vikalpo, temAM gAthA che - traNa trika, traNa dvika, traNa ekanA yogamAM traNa-be-eka, traNa-be-eka, traNa-be-eka e pramANe karavuM. tenAthI A pramANe vikalpo maLe - eka, traNa trika, be navaka, traNa, nava, nava, e rIte 49 bhAMgA thAya. e rIte 49 4 3-kALa x 5-vrata = 735 bhAMgA thAya. temAM trivirya - karaNa, karAvaNa, anumodana bhede prANAtipAtano yoga jANavo. triviSena - mana, vacana, kAyArUpa karaNa vaDe pratikrame che, tenI niMdAthI virame che. tivi suvikhkhuM - vadha karavo Adi traNa bheda ane mana vageremAMthI koI ekane choDIne, bAkInA be vaDe. tivid vijJeLa - karavuM Adi traNa bheda sAthe mana vageremAMthI koI eka karaNa vaDe. - - yuvistR tivikhkhuM - karavuM Adi traNamAMthI koIpaNa be, tene mana vagere traNa karaNathI. A pramANe bIjA paNa bhedo jANavA. - rAti - bhUtakALamAM prANAtipAtane svayaM na kare. manamA - are ! huM haNAyo, ke je meM tyAre Ane na haNyo ema ciMtave. naiva jAti - manathI ciMtave ke are ! A yogya na karyu, je Ane bIjA vaDe na haNAvyo tathA vaMnta - karanAranI upalakSaNathI karAvanAranI arthAt bIjA jIvanI hatyA karanAra ke karAvanArane manathI ja smaraNa dvArA anumodanA na kare. e ja pramANe vacanathI na kare, na karAve, na anumode. e ja pramANe tathAvidha aMgaceSTA karIne kAyA dvArA na kare, na karAve, na anumode. e rIte ahIM caNAsaMkhya-anukramano niyama na anusaravo. jemake manathI kare nahIM, vacanathI karAve nahIM, kAyAthI anumode nahIM. - 4 - e pramANe trividha trividhe e eka ja bhaMga che. te sivAya bIjA, trIjA, coyAmAM traNa-traNa vikalpa che. pAMcamA, chaTThAmAM nava-nava vikalpa che. sAtamAmAM traNa, AThamA-navamAmAM nava-nava bhaMga che, ema badhAM maLIne 49-bhaMgo thAya. e rIte A atItakALane AzrIne karaNa-karAvaNAdi yojavuM athavA e pramANe atIta kALe mana vagerethI kRta-kAti-anujJAtathI vadha na kare, na karAve, na anumode tenI niMdA dvArA, tenA anumodananA niSedhathI pachI nivarte. - x - vartamAnakALane AzrIne sugama che. bhaviSyakALa apekSAe - manathI huM haNIza evI vicAraNA na kare, manathI huM haNAvIza evI vicAraNA na kare. manathI bhAvimAM thanAra vadhane sAMbhaLIne harSa pAmavA dvArA anumodana na kare. e pramANe vacanakAyAthI te pramANe na kare. athavA mana Adi vaDe karIza, karAvIza, anumodIza e rIte vadha kramathI na kare, na karAve, na anumode. tenAthI nivRtti le. e rIte A traNe bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kALathI kula-147-bhaMga thAya. ahIM trividha, trividhe vikalpane AzrIne vRddha dvArA kahevAyela AkSepa-parihAra A pramANe che - jo gRhastha A triko na kare, to dezavirata kaI rIte thAya ? viSayathI bahAra anumatino paNa pratiSedha kahe che. koI kahe che - "gRhasthane trividha trividhe saMvaraNa hotuM nathI.'' tema nathI te A ja sUtramAM vizeSa nirdeza che. to niyuktimAM anumatino niSedha kema karyo ? - te svaviSayamAM ke sAmAnyathI kahyuM che. bIje vizeSathI trividha trividhena kahyuM to temAM kayo doSa che ? ahIM svaviSayamAM je anumati che, te sAmAnya ke avizeSa pratyAkhyAnamAM che, chatAM annatya 3 - vizeSe svayaMbhUramaNa samudramAM matsyAdimAM - putrAdi saMtati nimita mAtrathI agiyAramI pratimA svIkArela dIkSAbhimukha gRhasthane trividha trividhana paccakkhANa keTalAMka kahe che. jema ahIM trividha-trividhenamAM AkSepa-parihAra karyo, tema bIje paNa karavo - x - 184 manathI karaNa Adi kaI rIte? kahe che. jema vacana, kAyA vaDe thAya tema. kahyuM che ke - manathI karaNa, karAvaNa, anumati kaI rIte? jema vANI, kAyAnA yoge karaNAdi che, tema mana vaDe paNa thAya. tene AdhIna vANI ane kAyAthI karaNa Adi athavA manathI karaNa te sAvadha yoganuM manana ema vItarAge kahela che. "Ane sAvadha karAvuM" ema ciMtavavuM te manathI kArAvaNa, 'sAru karyuM' evI vicAraNA. te anumati. A pramANe pAMce aNuvratamAM pratyekamAM 147 bhaMgathI kula 735 bhaMgo thAya che. jyAre AjIvika vaDe sthavirone zrAvaka saMbaMdhI vastu pachI tyAre gautamasvAmIe A pramANe kahyuM. AvA kahelA AcAvALA zramaNopAsako ja hoya, AjIvikopAsaka na hoya. AjIvikone paNa guNavALA rUpe svIkAryA che, te kahe che - A kahevAyelA nirNanya, AvA prANAtipAtAdine vize atItakALanA pratikramaNa AdivALA, te arthane gozAlakanA ziSya-zrAvako jANatA nathI. have te ja arthane vizeSathI samarthana mATe AjIvikanA siddhAMta-arthane, tenA upAsakanA vizeSa svarUpanA abhidhAnapUrvaka AjIvika upAsakanI apekSAe zramaNopAsakonA utkarSa mATe kahe che- AjIvika samaya eTale gozAlakano siddhAMta, teno A artha - AyuSya kSaya na thAya, tyAM sudhI aprAsukane bhogave evA AcAravALA te akSINaparibhojI athavA anapagata AhAramAM bhogAsakta. sarve sattA - sarve asaMyata prANI. jo ema che to zuM ? te kahe che - temane haNIne, tliA - asiputrikA vaDe be bhAga karIne, mittvA - zULAdithI bhedana karIne, bhuvA - pAMkha Adi kApIne vinuSya - tvacA kADhIne, apadrAvya - nAza karIne AhAra kare che. e rIte rahela asaMyata prANIsamUhanA hanana Adi doSamAM kta che. athavA AjIvika siddhAMtamAM adhikaraNarUpa evA bAra vizeSa anuSThAnatvathI gaNelA che athavA AnaMdAdi upAsavat bIjA ghaNAM che. eka 'tAla' nAma che. e rIte tAlapralaMba Adi paNa che. daMta revayALa - gozAlake teNe kalpelA arhatatvathI. pAMca
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|5/402 thI 404 185 phaLathI nivRtta - udumbara Adi pAMcathI nivRtta je baLadanI khasI karAyela nathI ane nAka nAyela nathI. evA - viziSTa yogyatA rahita, A prakAre dharmanI vAMchA kare che, tema jANavuM. to pachI A zramaNopAsako hoya te kema dharmane na Icche ? Icche ja ema jANavuM. kemake teo viziSTatara deva, guru, pravacanane AzrIne (rahelA che) teone A karmAdAno-jenAthI jJAnAvaraNAdi karmo baMdhAya te karmAdAna athavA karmonuM je AdAna kare - karmanA hetuo te karmAdAna (teno tyAga kare, te-15 che.) (1) aMgAra viSayaka karma, vecavA mATe kolasA banAve, e rIte agni vyApAra rUpa je bIjA paNa IMTa pakAvavAdi karma, te aMgAra karma kahevAya. kemake te aMgAra zabdanA upalakSaNa rUpa che. (2) vana karma - vanaviSayaka, vana chedIne vecavArUpa - x - (3) zATika karma - gADAM, vAhana, ghaTana Adino vepAra, - - (4) bhATaka karma - bhADA vaDe vyApAra, bIjAo Apela dravyathI gADA Adi vaDe bIjA dezamAM laI javA, athavA gAya, ghara Adi vecavA ke ApavA. (5) sphoTaka karma - haLa, kodALI AdithI bhUminuM sphoTana karavuM. - - (6) daMtavANijya - hAthI dAMta Adino, upalakSaNathI evA cAmaDA, cAmara, vALa AdinuM kharIda-vecANa. - - (7) lAkha vANijyalAkhanuM kharIda, vecANa. A trasa saMsakti nimittathI bIjA paNa tala Adi dravyanuM kharI-vecANa, te upalakSaNathI jANavuM. (8) kezavANijya - gAya, bheMsa, strI Adi jIvonA vALano vepAra. - - (9) rasavANijya - madha Adi rasano vepAra, (10) viSa vANijya - viSanA upalakSaNathI zastravANijya paNa niSedha che. (11) yaMtrapIlaNa karma-yaMtra vaDe tala, zeraDI Adine pIlavA, te karma. - - (12) nichina karma - khasI karavI te nirbhrAchana - - (13) davadAna - agni lagADavo te. - - (14) saradaha taLAva zoSaNatA - 16 - svayaMbhU jaLAzaya vizeSa, 66 - nadhAdino nimnatara pradeza, tatkALa - kRtrima jaLAzaya vizeSa. tene zoSavavA, te. - - (15) asatI poSaNa - dAsInuM poSaNa, tene bhADe rAkhavI. AnA dvArA kukaDA, bIlADA Adi kSudra jIva poSaNa paNa jANavuM. .. kRti - AvA prakAranA nirgunthasatka. zukla - abhinivRtta, Irihita, kRtajJa, sat AraMbhI, hitAnubaMdhI. zukla pradhAna. pachI devamAM upapAta thAya che, tethI devone bhedathI kahyA che - jemake tivijJA - ityAdi, che zataka-8, uddezo-6-"prAsuka" che x -- -- * -- -- pAMcamAmAM zramaNopAsaka adhikAra kahyo, ahIM paNa te ja che. * sUtra-405 : bhagavan ! tathArUpa zramaNa ke mAhaNane pAmuka, eSaNIya azana-pAna bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 khAdima-svAdimathI pratilAbhatA zrAvakane zuM maLe ? gautama ! ekAMte nirjarA thAya ane pApa karmano koI baMdha na thAya. bhagavan ! tathArUpa zramaNa ke mAhaNane apAyuka ane aneSaNIya azanapAna cAvat pratilAbhatA zrAvakane zuM maLe ? gautama ! te ghaNI nirjarA kare ane alpakarmabaMdha kare. 186 bhagavanA tathArUpa asaMyata, avita, apratihata pratyAkhyAta pApakarmIne prAsuka ke apasuka, eSaNIya ke aneSaNIya azana-pAna vaDe yAvat te zrAvakane zuM maLe? gautama! ekAMte tene pApakarma baMdha thAya, jarA paNa nirjarA tene na thAya. * vivecana-405 H nathI. vi narphe - zuM phaLa maLe. vaMto - ekAMte te zrAvakane, pApakarmano baMdha thato . - 4 - tariya - pApakarma apekSA ghaNuM, appatarAm - nirjarAapekSAe ghaNuM ochuM. artha A che ke - guNavaMta pAtrane aprAsukAdi dravya dAnathI cAstrine upakArI ane jIvaghAtanA vyavahArathI tene cAstrinI bAdhA thAya che. temAM cAritrane upakArIvathI nirjarA ane jIvaghAtAdithI pApakarma thAya. temAM svahetu sAmarthyathI pApanI apekSAe nirjarA ghaNI vadhAre thAya che. nirjarAnI apekSAe pApa ghaNuM ochuM thAya che. ahIM vivecako mAne che ke anirvAhAdi kAraNe ja aprAsukAdi dAnathI ghaNI nirjarA thAya, akAraNe nahIM, kemake kahyuM che ke - nirvAha thato hoya tyAre azuddha lenA-denAra baMnenuM ahita che, bImArI AdimAM ke nirvAha na thato hoya to hitakara che. bIjA kahe che * akAraNe paNa guNavAna pAtrane aprAsuka Adi dAnamAM pariNAma vazathI ghaNI nirjarA ane alpa pApakarma thAya che. sUtranA nirvizeSaNapaNAthI ane pariNAmanA pramANatvathI Ama kahyuM. kahe che ke - samasta gaNipiTaka smAti - sAra evA RSionA parama rahasya nizcayane AzrIne (AvA dAnamAM) pariNAma e ja pramANa che. vaLI pUrve je kahyuM ke - nirvAhamAM azuddha dAna e denAra-lenAra baMnenA ahita mATe che te grAhakane vyavahArathI saMyama virAdhanA ane denArane lobhInA dRSTAMta - 4 - denArane alpa zubhAyuSkatAnA nimittatvathI che. alpa evuM zubhAyu paNa ahitakara che. aprAsukAdi dAnathI alpAyupaNAnA phaLane kahetuM sUtra pUrve arjela ja che - tethI ahIM tatva zuM? te kevalI jANe. trIjA sUtramAM asaMyata, avitAdi guNarahita patra kahyA. temane dAnathI pApakarma phaLa, nirjarAno abhAva kahyo. kemake asaMyama upakArItAthI tulya phaLa che. prAsukamAM ahiMsA, aprAsukamAM hiMsA thAya tenI vivakSA ahIM karI nathI. * X - traNe paNa sUtromAM mokSArthe je dAna, tenI vicAraNA kare che. temAM anukaMpA ke aucitya dAnanI vicAraNA nathI - 4 - 4 - mokSArthe je dAna che, te mATe vidhi kahI ja che, paNa anukaMpAdAnano niSedha nathI. * sUtra-406 H gRhasthanA ghera AhAra grahaNa karavAne pravezela nigranthane koI gRhastha
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-I6/05 183 188 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 be piMDa (AhAra) vaDe nimaMtraNa kare ke - he AyuSyamAn ! eka piMDa tame vAparo ane eka sthavirane Apaje, te e baMne piMDene grahaNa kare. sthaviranI gaveSaNA kare, gaSA karatA, sthavirane jyAM dekhe tyAM temane te piMDa ApI de, kadAca goSaNA karatA paNa sthavirane na jue, to te piMDa na pote khAya, na bIjAne Ape, paraMtu ekAMta, anApAta, acitta, bahupAsuka IDila bhUminuM patilekhana karI, pramAjI paraThad. gRhasthanA ghera AhAra grahaNa karavAne pravezela nithine koI gRhastha traNa piMDa vaDe nimaMtraNa kare ke - he AyuSyamAna ! eka piMDa tame vAparaze ane be sthavirane Apo, te paNa te piMka grahaNa kare, te sthavirane zodhe. bAkI badhuM pUvavava yAvata te paraThavI de. e pramANe cAva4 dasa piMDa vaDe nimaMtraNA kare. vizeSa - he AyuSyamAna ! eka tame vAparaze ane nava sthavirone Apaze. bAkI pUrvavatu jANavuM - 4 - gRhasthanA ghera nigranthane koI cAvatu be pAtra mATe nimaMtraNA kare ke - he AyuSyamAnA eka patra tame vAparaje, eka virane Apo. te paNa tene grahaNa kare. pUrvavat yAvatu te pote na vApare ke na bIjAne Ape, bAkI pUrvavatuM yAvatu paraThavI de. e pramANe cAvata daza pAmo mATe samajavuM. e pramANe jema paAnA saMbaMdhamAM kahyuM, tema gucchA, rajoharaNa, colapaTTo, kaMbala, daMDa, saMraka vizenI vakatavyatA kahetI. yAvata daza saMthArA vaDe nimaMtraNA kare yAvatuM paraThavI de. * vivecana-406 : saMyatAdi vizeSaNavALA nirgasthane prAsukAdi dAnamAM gRhasthane ekAMte nirjara thAya che. nirthIine gRhasthane ghera, bhojananA pagamAM gRhastha vaDe Apela AhAramAM je jJAnabuddhi, te piMDapAta pratijJA. - x * 3namattejana - "he bhikSu ! A be piMDane grahaNa karo" ema kahe. temAM ja ityAdi seve te nirgunya. - sthavirapiMDa, therA - viTa, viU - Ape ke apAve - X * gRhastha ja kahyuM hoya ke A piDa vivakSita sthavirane ja Apad, bIjAne nahIM, tethI (tema na kare to adattAdAna prasaMga Ave.) witta - janAloka varjita, aUTUvA - janasaMpAta varjita, pravita - jIva hita, mAtra tema ja nahIM, paNa vizeSe prAsuka. A vAkya dvArA TUMkAgALAmAM vikRta, vistIrNa, dUrAvamADha, basa prANIbIja rahita - X - ema jANavuM. nirjhanya prastAvathI A kahe che - * sUtra-407 : gRhasthane ghera AhAra grahaNArthe pravezela nintha vaDe koI akRtya sthAnanuM sevana thayuM hoya, tene ema thAya ke - huM ahIM ja pahelAM A sthAnane AloyuM, pratikam niMda, gahu cheTuM, vizodhu, akRtya na karavA abhyadhata thAuM, yathAyogya prAyazcitta, tapokarma svIkAryuM tyArapachI sthaviro pAse AlocIza cAvata tapakarma svIkArIza. (ema vicArI) te javAne ravAno thAya, sthavira pAse pahoMcatA pahelA te sthavira "mUka' thaI jAya, to te nirgastha ArAdhaka ke virAdhaka ? gautama! te ArAdhaka che. te nigrantha nIkaLe, pahoMcyA pahelA, te pote ja "mUka' thaI jAya, to bhagavAna ! te ArAdhaka ke virAdhaka? gautama ! te ArAdhaka che. ukta nigrantha, nIkaLe, te pote pahoMce te pahelAM sthavira kALa karI jAya, to bhagavatu ! te nisthi ArAdhaka ke virAdhaka gautama ! te ArAdhaka che, virAdhaka nathI. ukata nigrantha, AlocanArthe nIkaLe, tyAM pahoMcatA pahelAM te pote kALa karI jAya to ArAdhaka ke virAdhaka? gautama! te ArAdhaka che. ukata nirthIi nIkaLe, pahoMcI jAya, pachI sthavira muMgA thaI jAya to, te ninja ArAdhaka ke virAdhaka? gautama! te ArAdhaka che. ukta nistha nIkaLe, pahoMcyA pachI pote ja muMgo thaI jAya, ityAdi cAra AlA 'mauta nI jema ahIM paNa kahevA. bahAra vicArabhUmi ke vihArabhUmi mATe nIkaLela nirgastha vaDe koI kRtyasthAnanuM sevana thaI jAya, tene ema thAya ke pahelAnuM jAte ja A sthAna AlocuM ItyAdi ATha lAvA pUvavi4 kahetA. grAmAnugrAma viyaratA ninda dvArA koI akRtya sthAnanuM sevana thaI jaya, tene ema thAya ke huM ahIM ja te sthAnane AlocuM ityAdi pUrvavatu, tenA ATha AlAvA yAvata virAdhaka nathI, sudhI kahevA. gRhasthanA kuLamAM AhAra grahaNane mATe pravezela koI sAnI koI akRtya sthAna seve, teNIne ema thAya ke huM ahIM ja A sthAnane AlocuM pAva4 taparma aMgIkAra karuM pachI pravartinI pAse AlocIza rAvata svIkArIza, te nIkaLe, pahoMce te pahelA pravartinI muMgA thaI jAya, to he bhagavana! teNI ArAdhaka ke virAdhaka ? gautama ArAdhaka che. teNI nIkaLe, ItyAdi nigrasthamAM kahyuM tema bIja traNa alAvA sALI saMbaMdhe paNa kahevA. yAvatu teNI ArAdhaka che, virAdhaka nathI. bhagavanA ema kema kaho cho ke - ArAdhaka che, virAdhaka nahIMn gautamAM jema koI paNa eka moTA gheTA-hAthI-saNa ke kArAnA roma ke ghAsanA agrabhAganA be, traNa ke saMkhyAta TukaDA karIne anikAsamAM nAMkhe, to he gautama! to TukaDA chedAtA chedhA, pheMkAtA pheMkyA, baLatA bhaLyA ema kahevAya? hA, bhagavana! tema kahevAya. * * je koI puruSa nA ke dhoyelA ke taMtugata ane majIThanA pAtramAM nAMkhe to he gautamI te vAne uThAvato hoya tyAre uThAvyuM, nAMkhatA nAMkhyuM, gAtA raMgyu ema kahevAya? hA bhagavA kahevAya. te pramANe he gautamAM ema kahyuM ke - ArAdhaka che. * vivecana-403 - nirjhanya koI AhAra grahaNArthe praveze, bhojanArce nimaMtreNa hoya, te nigraMnca vaDe ekRtya sthAna-mUlaguNAdi sevArUpa akArya vizeSa thaI gayuM, pazcAttApathI manamAM nI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/6/407 evuM thAya ke anaMtara Aovita kRtyane sthApanAcArya nivedana vaDe AloyuM, mithyAduSkRta dAnathI pratikramuM, svasamakSa potAnA akRtya sthAnane hiMdu, guru samakSa gardu, tenA anubaMdhane cheduM, prAyazcitta svIkAra dvArA te paMkanI vizodhi karuM, na karavAne udhata thAuM, yathocita - A gItArthatA vaDe ja thAya, anyathA nahIM, samIpe jaIne 189 sthavira, vAtAdi doSathI nirvAca thaI jAya, to sAdhune AlocanAdi pariNAma hovA chatAM AlocanAdi prApta na thAya. to te zuddha-mokSamArgano ArAdhaka thAya? bhAvanI zuddhithI thAya, AlocanA pariNata hovAthI ArAdhakatva che. maraNane AzrIne kahyuM che - AlocanA pariNata, guru pAse samyak rIte jato, vacce mare, to paNa bhAvazuddha che. sthavira ane pote, be bhedathI 'mUka sUtra che, kAla karavAnA be sUtra che, e cAra asaMprApta sUtro che. e pramANe cAra saMprApta sUmo che. e pramANe gRhasthanA ghera gaucarI arthe gayelanA ATha ane vicArabhUmi AdimAM gayelanA ATha, grAmagamananA ATha maLIne kula 24-sUtro che. e pramANe sAdhvI saMbaMdhI 24-sUtro che. anAlocita chatAM ArAdhaka kema ? teno uttara dRSTAMtathI Ape che. kriyA kALa ane niSThAkALanA abheda vaDe pratikSaNe kAryanI niSpattithI chedAtuM chaidhu kahevAya. e rIte AlocanA pravRtta hovAthI ArAdhaka ja che. vrata - navuM, dhota - dhoyeluM, taMtuyaM - taMtrathI utareluM, - - ArAdhaka dIpavat dIpe che, mATe dIpasvarUpa kahe che - - sUtra-408,409 : [48] bhagavan ! baLatA dIvAmAM zuM baLe che? dIvo baLe che, dIvI baLe che, vATa baLe che, tela baLe che, dIpa-DhAMkaNa baLe che, ke jyoti baLe che ? gautama ! dIvo yAvat dIpa-DhAMkaNa nahIM, paNa jyoti baLe che. bhagavan! baLatA gharamAM zuM baLe che? ghara, bhIMta, DAbhanuM chAdana, dhAraNa, balaharaNa, vAMsa, malla, varga, chappara, chAdana ke jyoti baLe che? gautama! ghara nathI baLatuM, bhIMto nathI baLatI yAvat chAdana paNa nathI baLatuM, kevaLa jyoti baLe che. [49] bhagavan ! jIva audArika zarIrane AzrIne keTalI kriyAvALA che? gautama ! kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca pAMca kriyAvALA ane koI akriya che. bhagavan ! nairayika (bIjAnA) audArika zarIrane AzrIne keTalI kriyAvALA che ? gautama ! kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca pAMca. bhagavan ! asukumAra (bIjAnA) audArika zarIrathI keTalI kriyAvALA che? pUrvavat thAvat vaimAnika sudhI. manuSya, jIvavat jANavA. bhagavan ! jIva, audArika zarIrothI keTalI kriyAvALA che ? gautama ! kadAca traNa kriyAvALA yAvat kadAca akriya. bhagavan ! nairayika, audAki zarIrothI keTalI kriyA che ? e pramANe jema prathama daMDakamAM kahyuM, tema ahIM paNa badhuM ja vaimAnika paryanta kahevuM. vizeSamAM manuSya, jIvavat che. bhagavan ! ghaNAM jIvo, audAki zarIrathI keTalI kriyAvALA che ? gautama ! bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kadAca traNa kriyAvALA yAvat akriya. - - bhagavan ! ghaNAM nairayiko, audArika zarIrathI keTalI kriyAvALA che ? e pramANe ahIM paNa pahelA daMDakanI jema 190 vaimAnika sudhI kahevuM. manuSyo, jIvovat che. bhagavanA ghaNAM jIvo, (bIjAnA) audAki zarIronI apekSAe keTalI kriyAvALA che? gautama ! traNa, cAra ke pAMca kriyAvALA athavA akriya paNa hoya. * * bhagavan ! ghaNAM nairayiko (bIjAnA) audArika zarIronI apekSAe keTalI kriyAvALA che? gautama ! traNa ke cAra ke pAMca kriyAvALA, e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. vizeSa A - manuSyo, jIvovat jANavA. bhagavan ! eka jIva vaikriya zarIra AzrIne keTalI kriyAvALo hoya ? gautama ! kadAca traNa, kadAca cAra kriyAvALo ke akriya hoya. - bhagavan ! eka nairayika, vaikriya zarIra AzrIne keTalI kriyAvALo hoya ? gautama ! kadAca traNa, kadAca cAra kriyAvALo. e pramANe yAvat vaimAnika. vizeSa A manuSya, jIvavat jANavA. e rIte audArika zarIra mAphaka ahIM paNa cAra daMDako kahevA. vizeSa A - pAMcamI kriyA na kahevI, bAkI pUrvavat. - e rIte vaikriya mAphaka AhAraka, vaijasa, kArpaNa paNa kahevA. eka-ekanA cAra daMDako kahevA. yAvat bhagavan ! vaimAnika kAryaNazarIra vaDe keTalI kriyAvALo hoya? gautama ! traNa ke cAra. bhagavan ! temaja che (ra). * vivecana-408,409 : phiyAyamALa - baLato, saLagato. parIva - pradIpa, dIpayaSTI Adi samudAya, dghi - dIpayaSTi, vRtti - vATa, TIva=paN - dIvADhAMkaNa, khopha - agni. -- jvalana prastAvathI Ama kahe che mAra - kuTIghara, hu - bhIMta, DaLa - traTTikA, dhAraLa - balaharaNanA AdhArabhUta cUNA-thaMbha, vari dhAraNanI uparanuM tIchuM kASThapATako, vaMsa - vAMsanI paTTI, mA~ - bhIMtanA TekaNa thANuo ke balaharaNane dhAraNanA TekAo ke chitvanA AdhArabhUta urdhva rahelA kASTha, vALa - vAMsanA baMdhanabhUta vaTAdinI chAla, chittara - vaMzAdimaya chAdanAdhArabhUta kiliMja. - X - emAM bIjA zarIrane AzrIne jvalanakriyA che. jIvanuM ane nAkonuM para zarIra audAkiAdi AzrIne hoya, tethI kriyA kahe che - bIjAnA audArika zarIrane AzrIne jIvane keTalI kriyA? kadAca traNa ItyAdi. jo eka jIva anya pRthvI AdinA saMbaMdhe audArika zarIrane AzrIne kAyano vyApAra kare tyAre traNa kriyA - kAyikI, adhikaraNikI, prAdvairSikI. A paraspara avinAbhUtattava hovAthI traNa kriyA, A avinAbhAva, adhikRtakriyA avItarAgane ja che, bIjAne nahIM. kemake tathAvidha karmabaMdhano hetu che. avItarAga - kAyanA adhikaraNatva ane pradveSAnvitatvathI kAyakriyA sadbhAve bIjA beno avazya saMbhava che - 4 - prajJApanAmAM A mATe kahyuM che - je jIva kAyikI kriyA kare che, te niyamA adhikaraNikI kriyA kare che, je adhikaraNikI kriyA kare che, te niyamA kAyikI kriyA kare che. ityAdi tathA Adha traNa kriyAnA sadbhAve uttara be kriyAnI bhajanA. kahyuM che - je jIva kAyikI kriyA kare
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/6/408,409 191 che, tene pAritApanikI kriyA hoya ke na hoya ityAdi. tethI jo kAya vyApAra dvArathI Adha traNa kriyA ja hoya to te paritApato nathI, atipAta karato nathI, tyAre traNa kriyAvALo ja hoya, tethI traNa kiyA kahI. jo paritApe to cAra kiyA saMbhave, atipAta kare to pAMca kriyA saMbhave kemake temAM pUrva kriyAno avazya bhAva hoya che. * x * tethI ja kahyuM ke kadAca traNa kriyA, kadAca cAra kiyA. vItarAga avasthAne AzrIne akriya hoya. kemake vItarAgavAthI tene adhikRta kiyA na hoya. nAraka, jenAthI dArika zarIravALA pRthvI Adine sparzI, paritApe ke vinAza kare, tyAre dArikathI kadAca traNa kriyA Adi hoya, paNa akriya na hoya. kemake avItarAgane avazya kriyA hoya. badhAM asurAdimAM traNa kiyAdi kahevuM. jIvanI jema manuSyamAM akicava kahevuM. kemake jIvapadamAM manuSya ane siddhanI apekSAe adiyatva kahyuM che. | audArika zarIro vaDe, ema bahutva apekSAe A bIjo daMDaka che. e rIte jIvanA ekapaNAthI be daMDaka che, e pramANe jIvanA bahatva cakI bIjA be daMDaka che. e rIte audArika zarIrApekSAe cAra daMDako che. jIvane bIjAnA vaikriya zarIra AzrIne keTalI kriyA ? kahe che - kadAca traNa ke cAra, ahIM pAMca kriyA na kahevI. vaikriyazarIrIno prANAtipAta karavo azakya che. kemake ahIM avirati mAganI vivakSA karI che, e rIte jema paikriya, tema AhAraka, taijasa, kAmaNa paNa kahevA. AnA vaDe AhAkAdi traNa zarIrane AzrItane cAra daMDaka vaDe nairayikAdi jIvonuM trikriyava, catukriyatna kahyuM, paMcakriyatna na kahyuM kemake mAravAnuM azakya che. have nArakanA adholoka vartitvathI, AhAraka zarIranA manuSyaloka vartitvathI te kriyAnuM viSayatva nathI. . . AhAka zarIrane AzrIne nAka kaI rIte bikiya ke catuSkriya kahyA? jyAM sudhI pUrva zarIra choDela nathI, jIva nirvartita pariNAmane choDato nathI. tyAM sudhI prajJApanA naya matathI nirvataka jIva ja kahevAya che. nAskanA pUrva bhavano deha nAkanI jemaja, taddezathI manuSyalokavartI, asthi Adi rUpathI jo AhAraka zarIrane sparze ke paritApe, to AhAraka dehathI nAraka prakriya ke catuSkriya thAya. kAyikI bhAve bIjA beno avazya saMbhava che, pAritApanikI bhAve Adha traNano avazya saMbhava che e rIte ahIM bIjA paNa viSaya jANavA. je taijasa, kAmaNa zarIra apekSAe jIvone paritA5kava te dArikAdine AzrIne jANavA. svarUpathI te baMnene paritApavA azakya che. zataka-8, uddezo-7-"adattAdAna' che. - X - X - X - X - uddezA-6-mAM kriyA vize kahyuM. kriyAne prastAvathI uddezA-3mAM praaSakriyA nimittaka anyatIrthika vivAda kahe che - 4 * sUtra-410,411 - te kALe, te samaye rAjagRhanagara hatuM - varNana. guNazIla caitya hatuM - 192 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 varNana yAvatu pRvIzilApaka hato. te guNazIla tya samIpe ghaNAM anyatIrthiko rahetA hatA. * * te kALo, te samaye dikara zramaNa bhagavaMta mahAvIra yAvatu padhAryA, yAvatuM parSadA pAchI gaI. te kALe, te samaye bhagavata mahAvIranA ghaNAM ziSya sthaviro jAtisaMpanna, kuLasaMpanna Adi jema bIja zatakamAM cAvatu jIvitAzA-maraNa bhayathI mukad, bhagavaMta mahAvIra samIpe urdhAtu, aozira, dhyAnarUpI koThAmAM rahIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvatA yAvatu vicaratA hatAM. tyAre te anyatIrthiko, jyAM sthavira bhagavaMto hatA tyAM AvyA, AvIne sthavira bhagavaMtone Ama kahyuM - he Aya! tame gividha gividhe asaMyata, avirata, ApatietAdi jema sAtamAM zatakamAM bIja uddezAmAM kahuM yAvatu ekAMtabAla hatA. tyAre te sthavira bhagavaMtoe te jyatIthikane Ama kahyuM - he ! kayA kAraNathI ame vividha gividhe asaMyata, avirata yAvatuM ekAMta bAla hatA ? tyAre te anyatIrthikoe temane Ama kahyuM - he AyoM ! tame adattAdAna lo cho, adattAdAna vAparo cho, adattAdAnane svAdo cho. e rIte pravidha, kavidhe asaMgata, avirata yAvata ekAMta bhAla cho. tyAre te sthaviroe temane Ama pUchyuM - - he Aya! kayA kAraNathI ame adad laIe chIe, khAIe chIe, svAdIe chIe ? ke jethI ame adatta lenAra yAvatuM svAdatA gividha vidhe asaMyata yAvatu ekAMtabAla chIe ? tyAre te anyatIrthikoe sthavira bhagavaMtone Ama kahyuM - he AyoM ! tamArA manamAM devAtuM - na devAyuM, grahaNa karAtuM - na grahaNa karAyuM, pagamAM naMkhAtu - na nakhAyu, evuM kathana che. he Aryotamane apAto padArtha, pavmAM na paDe te pahelAM vacce ja koI tene harI to tame kaho cho ke, te gRhapatinA padArthanuM apaharaNa thayuM, tamArA nahIM. tethI tame adad grahaNa karo cho yAvata dattanI anumati Apo cho. tethI tame adad grahatA ekAMtabAla cho. tyAre te sthaviroe te anyatIrzikane Ama kahyuM - he Aryo ame adatta letA nathI, khAtA nathI, anumodatA nathI. huM A ! ame dIdheluM ja laIe-khAIe-anumodIe chIe. tethI ame dIdheluM lenAra dIdheluM khAnAra, dIdheluM svAdanAra kavidha zividha saMyata, virad, pratihad ema je zataka-9-mAM cAvatuM ekAMta paDita chIe. tyAre te anyatIrthikoe te sthavira bhagavaMtone Ama kahyuM - kayA kAraNathI che Arya! tame dIdheluM grahaNa karo cho yAvat anumodo cho, tethI tame yAvata ekAMta paMDita cho ? - tyAre te sthavira bhagavaMtoe, teone Ama kahyuM ke - he AyoM ! devA-dIdhuM, grahaNa karAtuM-galuM pAtramAM mukAtuM-mukAyuM e amAro mata che. tethI he Aryoame dIdheluM grahaNa karatA, pagamAM paDela nathI, tenI vacce koI tene harI che, to te padArtha amAro karAyo kahevAya che, gRhasthano nahIM, tethI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|/410,411 193 ame dIdheluM grahaNa karatA-khAtAanumodatA evA - yAvatu - trividha trividhe saMyata yAvata ekAMta paMDita chIe. kharekhara to che Aryo! tame pote ja vividha trividha asaMyata gAvata ekAMtabAla cho.. tyAre te anyatIrthikoe, te sthavirone Ama pUchayuM - he Aryo! kayA kAraNe ame vividha yAvata ekAMtabAla chIe. tyAre sthavira bhagavaMte temane kahyuM - he A tame adatta grahaNa karo cho Adi. mATe he A tame ekAMtabAla cho tyAre te abhyatIrthikoe, te sthavirone Ama pUchyuM - kayA kAraNe ame datta grahaNa karatA yAvata ekAMtabAla chIe ? tyAre te sthaviroe temane kahyuM - he AyA tamArA mate devAtuM - na devAyu, cAvatuM te gAthApatinuM che, tamAruM nahIM tethI tamArA mate adatta lo cho. temaja pUrvavatu tame ekAMta mAla cho. tyAre anyatIrthike temane kahyuM - he Aryo! tameja gividha-gividha asaMyata cAvata ekAMta bAla cho. tyAre sthaviroe, te anyatIrthikane pUchayuM - kayA kAraNe ame trividhe asaMyata cAvatu ekAMtabAla chIe ? tyAre teoe sthavirone kahyuM - he Aryogamana karatA evA tame, pRdIkAyikone dabAvo cho, haNo cho, pagathI lAta mAro cho, saMghAta karo cho, saMghaThTho cho, paritApanA-skIlAmaNA-upadrAvita karo cho, A kAraNathI tame trividha asaMyata, avirata yAvat ekAMtabAla cho. tyAre te viroe temane Ama kahyuM - he Aryo, ame cAlatI vakhate pRthvIkAcikone dabAvatA nathI yAvat upadravita karatA nathI. he AyoM ! ame gamana karatI veLA kAyane, zagane ke saMyama(Rtu)ne AzrIne dezathI deza, pradezathI pradeza jaIe chIe. ame te dezathI deza, pradezathI pradeza jadi pRvIkAyikane dabAvatA yAvatuM uddhavita karatA nathI. tethI ame pRvIkAyikane na dabAvatA, na haNatA yAvatu upadravita na karatA gividha vividha saMyata yAvatu ekAMta paMDita chIe, he Aryo! tame pote ja trividha gividhena asaMyata yAvatu bAla cho. tyAre te anyatIrthikoe vira bhagavaMtane ema kahyuM - he A kayA kAraNathI, ame gividha gividhe yAvata ekAMta bAla chIe ? tyAre te sthaviroe temane kahyuM - he AyoM ! tameja gamana karatI veLAe pRthvIkAyikone dabAvo yAvat upadravita karatA gividha trividha yAvatu ekAMtabAla cho. tyAre te anyatIrthikoe sthavirone ema kahyuM - tamArA mate to eno - na gayo, ullaMghatAne na ullaMghato, rAjagRhanagara pahoMcavAnI IcchAvALAne asaMpApta kaho cho. (tyAre sthaviroe kahyuM) he Aryo! amArA mate jatA evAne - gayo, ullaMghatAne ullaMdhyo, rAjagRhanagara pahoMcavAnI IcchAvALAne saMpAta thayo ja kahevAya che. paraMtu tamArA mate ja jato evo - na gayo, ullaMghato evo na ullaMdhyo cAvatuM rAjagRhanagara asaMpata kaho cho. tyAra pachI te sthavira bhagavaMtoe, te anyatIrthikone e rIte niruttara [10/13 194 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kayAM, karIne gatipavAda nAme adhyayana karyuM.. 4i11] bhAvanA gatipavAda keTalA prakAre che? gautamAM pAMca prakAre che. te A - prayogati, tatagati, baMdhana chedanagati, upapAta gati, vihAyagati. ahIMthI AraMbhI AkhuM prayogapada kahevuM. -- bhagavanA te ema ja che, ema ja che, - vivecana-410,411 : banI - he A ti traNa karaNa ane traNa yogane AzrIne. mane sAi - adad svAdo - anumati Apo cho. nimAI maitte - devAtuMna dIdhuM. * x * devAtuM e dIdhuM na kahevAya, dIdheluM ja dIdhuM kahevAya, ema kahe che. e rIte 'grahaNa karAtuM' AdimAM paNa jANavuM. temAM 'dayamAna' te denAnI apekSAe, 'pratigRharAmANa' te grAhakanI apekSAe ane 'nisRjyamANa' eTale 'naMkhAtu' e pAtranI apekSA che. saMto - avasare. A abhiprAya che - jo devAto padArtha pagamAM paDe to "dIdhuM" kahevAya, tyAre te devAtA pAtramAM paDe te rU5 grahaNa karyuM kahevAya. jo devAtuM te 'na dIdhu' kahe tyAre pAtramAM paDe tene levuM te paNa adatta ema kahevAya. | uttara vAkyamAM nirmantha kahe che - amArA mate 'devAtuM te dIdhuM' ityAdi kahyuM, te kriyAkALa-niSThAkALanA abhedathI dIyamAnavAdine dastatva Adi jANavuM. vaLI dIyamAna te adatta' te tamArA matatvathI che mATe tameja saMmatavAdi guNavALA cho. tema kahetA (anyatIrthiko je kahe che. tenA anusaMdhAne) sthaviro temane jaNAve che. ke - tu ja manano ! sava - gamana, yaEAna - jato, gamana karato. puofdha uMi. pRthvIne AkAmedabAve che. paNa vaDe haNe che, pAdAbhighAtathI ghase che - bhegA kare che, bhUmi upara glisTa kare che * saMhata kare che, saMgharpha che, paritApe che - samanAta saMtApa kare che, kilAme che . mAramAMtika samuddhAta pamADe che, upadravita kare che - mAre che. kAya * zarIrane AzrIne uccArAdikAma karavuM. nori - glAna, vaiyAvRtyAdi vyApArane AzrIne, vive - gAtu-satyane AzrIne - "akAyAdi jIva saMrakSaNa saMyamane AzrIne" artha karavo. ame vivakSita dezamAM te pRthvI parathI jatAM Iyasamiti parAyaNavathI saciva bhUmine choDatA ane acetana bhUmithI jaIe chIe- e artha che. e rIte pradezathI pradeza jaIe chIe. ahIM deza eTale bhUmino moTo khaMDa ane pradeza eTale nAno khaMDa, - ukta guNa vaDe ame gamana karatA hovAthI (ame asaMyatAdi nathI), paNa tame anyatIciMko ja pRthvIne dabAvatA AdithI asaMyatatvAdi guNovALA che, tema jaNAve che. jemAM gatinI prarUpaNA thAya, te gatipravAda, athavA gatinI kriyAno je prapAtaprapatana saMbhava-prayogAdi arthomAM vartana te gatiprapAta, tene kahenAruM adhyayana, te gatiprapAta, tenI prajJApanA karI. have gatiprapAtane bhedathI kahevAne mATe jaNAve che - ahIM gatiprapAta bhedanA prakamamAM je gatibheda kahevA, te tadgati dharmapaNAthI prapAtanA pratibheda kahevAthI
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-//410,411 15 196 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 gatiSapAta bheda ja kahevAya che. temAM prayoga satya mana vagere paMdara prakAro gatipravRtti, te 'prayogagati' kahevAya. - tatagati - grAma, nagarAdimAM javAne pravRtapaNAthI, tyAM pahoMcyA na hoya, tenA aMtarAla mArgamAM vartatA prasArita kramathI ane vistAre janAranI gati. athavA tenA avadhibhUta gAma-nagarAdimAM gati. A sthAne A sUmathI AraMbhIne prajJApanAnA 16mAM 'prayoga pada'mAM je jaM vAva'T' e sUtra sudhI A kahevuM. te A pramANe che - baMdhana chedana gati, upapAta gati, vidAyagati ItyAdi. temAM - - baMdhana chedana gati - baMdhana ke karmanA chedana - abhAvamAM jIvanI zarIrathI zarIranI gati che. -- upapAta gati traNa bhede, kSetra-bhava-no bhavanA bhedathI che. temAM nAraka, tiryaca, manuSya, deva, siddhonI je phogamAM utpAdana mATe gamana te kSetropapAta gati nArakAdinI svabhave upapAtarUpa gati, te bhavopapAtagati siddha-pudgalanuM gamanA mAtra te nobhavopAta gati. vihAyogati te spRzaSNatyAdi anekavidha che. zataka-8, uddezo-8-"pratyanIka' chuM - X - X - X - X - * uddezA-3mAM sthaviro pratye anyatIciMko pratyenIka rUpe kahyA. ahIM guru AdinA pratyenIko kahe che - * sUtra-412 - rAjagRhanagare yAvata Ama kahyuM- bhAvanA ane AzrIne keTalAM pratyenIo kahyA chegautamAM traNa. te A - AcArya pratyenIka, upAdhyAya pratyunIka, vira pratyanIka. * - bhagavanA gatine AzrIne keTalA pratyenIka kahyA che? gautamAM traNa. te A - Aloka pratyenIka, paraloka pratyenIka, ubhayaloka pratyenIka. * * bhagavana! samUhane AzrIne keTalAM pratyenIka kahyuM che? gautamAM traNa. te A - kula pratyenIka, gaNa pratyenIka, saMdhapatyanIka. - - anupa (sAdhu)ne AzIne keTalA pratyenIka kaham che? gautamAM traNa. tapasvI pratyenIka, 3na pratyenIka, rITsa pratyenIka. * - zratane AzrIne keTalAM pratyenIka che? gautamAM traNa. sUtra, artha tadubhA. : - bhAvane AzrIne? traNa. jJAna-darzanacAstri pratyenIka. * vivecana-412 : guru - tatvopadezakane pratya - AzrIne, pratyA - zatru jevA, pratikULapaNe vartatA. temAM samAvAI - arthanA vyAkhyAtA. upAdhyAya - sUtradAtA, dhara - jAti, zrata, paryAya vaDe temAM jAtithI, 60 varSanA. zrutasthavira te samavAyadhAraka. paryAya sthavira te 20 varSanA paryAyavALA. AmanI pratyanIkatA A pramANe - temanI jAti Adine AzrIne avarNavAda karavo, temanI samIpe na rahevuM temanuM ahita ane chidro jovA. viparIta vAto karavI, temanA upadezano upahAsa karavo, dazavidha vaiyAvasyAdi kRtya na karavuM ItyAdi. jati * manuSyatva Adine AzrIne, temAM AlokanA eTale pratyakSa mAnuSatva lakSaNa pacayinA pratyenIka, IndriyAne pratikUlakArIpaNAthI paMcAgnitapasvI mAphaka Aloka pratyenIka... pazloka-janmAMtara, tenA pratyenIka : IndriyAImAM tatpara ubhayaloka pratyenIka - corI Adi vaDe IndriyonA arthane sAdhavAmAM rata. HpUi * sAdhu samudAyane AzrIne, temAM 47 - cAMdra Adi, teno samUha te TM * koTi Adi, teno samUha te saMya, tenI pratyunIkatA, eTale teno avarNavAda Adi. - kula AdinA lakSaNa A pramANe che - eka AcAryanI je ziyaparaMparA, te kuLa. traNa kuLano eka gaNa thAya che. sarve paNa jJAna-darzana-caraNa guNathI vibhUSita evA zramaNono samudAya te saMgha, guNa samudAye karIne jANavo. aripa - anukaMpA, bhojana-pAna Adi vaDe upakAra, tene AzrIne, temAM tapasvI te kSapaka, plAna te rogAdi vaDe asamartha, zaikSanavadIkSita. A badhAM anukaMpanIya kahevAya che, te na kasvArUpa pratyanIkatA. | muvai zrata eTale sUtrAdi, temAM mUtra - vyAkhyA karavA yogya. artha - tenuM vyAkhyAna. niyukti Adi-taMdubhaya, tenI pratyenIkatA. * * * * * (zruta viruddha kathana, teno avarNavAda, zAstrajJAnane niprayojana batAvavuM, zAone doSayukta batAvavA ityAdi) Hva - eTale paryAya. te jIvagata ane ajIvagata che. temAM jIvanA prazastA ane apazasta che temAM prazasta te kSAyikAdi che ane prazasta te vivakSAthI dayika, kSAyikAdi che. vaLI jJAnAdi rUpa paNa bhAvo che, te jJAnAdi prati pratyenIka, tenAthI viruddha prarUpaNA ke dakSaNathI che. jemake - prAkRtamAM cela satrane koNa jANe che ? koNe prarUyA che ? dAna vinA cAritrathI zuM thavAnuM che ? * * A pratyenIko pharI na karavAne udhata thatAM zuddhine yogya thAya che. zuddhi vyavahArathI che, tethI vyavahArU * sUtra-413,414 - [13] bhagavAnA vyavahAra keTalA bhede che? gautamAM pAMca bhede. te A - Agama, kRta, AjJA, dhAraNA, jIta. tenI pAse che ema hoya, teNe gamathI vyavahAra karavo joIe. jenI pAsa Agama na hoya, teNe jenI pAse je zrata hoya, tenAthI vyavahAra karavo. je kRta na hoya che, jenI pAse je AjJA hoya, teNe AjJANI vyavahAra karavo. jenI pAse AjJA na hoya, tenI pAse je dhArA hoya, te dhAraNAthI vyavahAra karavo, jenI pAse dharA na hoya, tenI pAse je jIta hoya, te jItathI vyavahAra karavo. A pAMcathI vyavahAra karavo joIe. te A - AgamathI, kRtathI, AjJAthI, dhAraNAthI, jItathI. jenI pAse je Aga-sutaAjJA-dhAraNA-jIta hoya, tene te pramANe vyavahAra calAvavo joIe. bhagavAna Agamabhalika zramaNa nigrantha (A pAMcanuM phaLa) zuM kahe che? A pAMca prakAranA vyavahAromAM jyAre jyAre ane jyAM jyAM je saMbhava hoya tyAre tyAre, tyAM tyAM rAga-dveSathI rahita, samyapha vyavahAra karatA zramaNa nigam, AjJAnA ArAdhaka thAya che.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 8/-I8/412 197 [41] bhagavana! baMdha keTalA bhede che ? gautama ! be bhede. aiyapathikabaMdha, sAMparANika baMgha * * bhagavana! aiyapathika karma, zuM nairayika bAMdhe, tici bAMdhe, tiryaMcaNI bAMdhe, manuSya-mAnuSI chI bAMdhe, devo-devI bAMdhe? gautama! nairayika, tiryaca, tiryaMcaNI, deva ke devImAM koI na bAMdhe, paNa pUrva pratipakanI apekSAe manuSya ane manuSya strI bAMdhe. patipadhamAnanI apekSAe eka manuSya * eka mAnIne bAMdhe athavA ghaNAM manuSyo - ghaNI mAnuSI chI bAMdhe, athavA eka manuSya ane eka mAnuSI strI bAMdhe athavA ghaNAM manuSya ane eka mAnuSI bAMdhe athavA ghaNAM manuSyo ane ghaNI mAnuSI bAMdhe ( ATha bhAgA jANavA) bhagavan! aiyapithika karma zuM strI bAMdhe, puruSa bAMdhe, napuMsaka bAMdhe, AIo bAMdhe, puruSo bAMdhe, napuMsako bAMdhe ke nostrIno-puruSano napuMsaka bAMdhe gautamAM strI cAvatuM napuMsako na bAMdhe, paNa pUrva patipaNanI apekSAe vedarahita ghaNAM cho bAMdhe. patipadhamAnanI apekSAe vedarahita eka jIva bAMdhe ke vedarahita ghaNAM jIvo bAMdhe. bhagavanA vedarahita eka jIva athavA vedarahita ghaNAM jIvo bAMdhe, to he bhagavad ! pazcAt kRta jIva bAMdhe, puraSa pazcAt kRta jIva bAMdhe, napuMsaka pazaatvakRta jIva bAMdhe, strI padmAvakRt jIvo bAMdhe, paraSa pazcAt kRt jIvo bAMdhe, napuMsaka pazcatiMta jIvo bAMdhe (e cha bhAMgA), athavA "ii pauld18 ane puruSa pazcAt kR4 jIva bAMdhenI caturbhAgI athavA ApaghAtakUva ane napuMsaka pazcAt kRta jIvanI caturbhagI, athavA puraSa pazcAtakRddha ane napuMsaka pazcAtakRddha jIvanI caturbhAgI athavA strI pazcAtakRt * puruSa padmAva4 - napuMsaka pauldvanI aSTabhaMgI - ema 26 bhaMga kahevA - 4 - gautama ! zrI pazcAvakRta jIva paNa bAMdhe, puruSa pazcAtakRta jIva paNa bAMdhe, napuMsaka pazcAtakRta jIva paNa bAMdhe - yAvat - athavA strI padmAvakRtva jIvo ane paraSa panld kR4 jIvo ane napuMsaka pakSaad kRva jIvo paNa aiyapithika karma bAMdhe. ahIM A ra6 bhAMgA kahevA. bhagavana (jIve aiyapithika karma) - (1) bAMdhyuM che, bAMdhe che ke bAMdhaze? (ra) bAMdhyuM che, bAMdhe che, nahIM bAMdhe? (3) bAMdhyuM che, nathI bAMdhato, bAMdhaze ? () bAMdhyuM che, bAMdhato nathI, bAMdhaze nahIM? (5) bAMdhyuM nathI, bAMdhe che, bAMdhaze ? (6) bAMdhyuM nathI, bAMdhe che, bAMdhaze nahIM? (7) bAMdhyuM nathI, bAMdhato nathI, bAMdhaze ? (8) bAMdhya nathI, bAMdhato nathI, bAMdhaze nahIM? - gautama ! bhavAkarSanI apekSAe keTalAMke bAMdhya che, bAMdhe che, bAMdhaze, keTalAMke bAMdhyuM che, bAMdhe che, bAMdhaze nahIM. e pramANe yAvata keTalAMka jIve bAMya nathI, bAMdhatA nahIM, bAMdhaze nahIM e AThe bhaMga kahevA. grahaNAkarSanI apekSAo keTalAMke bAMdhyuM, bAMdhe che, bAMdhaze e pramANe vAva keTalAMke bAMdhyuM nathI, bAMdhe che, bAMdhaze. e pAMca bhaMga kahevA. bAMdhyuM nathI, bAMdhe che, bAMdhaze nahIM bhaMga na kahevo. keTalAMke bAMdhyuM nathI, bAMdhato nathI, bAMdhaze, keTalAMke bAMdhyuM nathI, bAMdhato nathI, bAMdhaze nahIM. bhagavanA te sAdi sAvasita bAMdhe, sAdi aparavisita bAMdhe, anAdi saparyAsita bAMdhe ke anAdi aparyavasita bAMdhe? gautama sAdi saparyasita bAMdhe, sAdi aparNavasita, anAdi sAyavasita anAdi anisita (traNa) na bhAve. bhAvanA te dezathI derAne bAMdhe, dezathI sana bAMdhe, sarvathI dezane bAMdhe, sarvathI sarvane bAMdhe che ? gautama! dezathI dezane, dezathI sarvane ke sarvathI dezane na bAMdhe, sarvathI sarvane bAMdhe che. * vivecana-413,414 - vyavaharavuM te vyavahAra - mumukSu pravRtti nimitarUpa. ahIM te tene nibaMdhanatvathI jJAna vizeSa chatAM vyavahAra che. temAM - (1) mATyane - vastu tavanuM jJAna jenAthI thAya te mATTE - kevaLa, mana:paryAya, avadhi, cauda pUrva, daza pUrva, nava pUrva rUpa. (2) zrata - zeSa AcAra prakapAdi. nava pUrvAdi paNa zratapaNe che, chatAM viziSTa jJAna hetutvathI sAtizayatvathI 'Agama' kahyA. (3) mA - gItAryanI pAse je gUDhArya pada vaDe dezAMtaramAM rahela bIjA gItArtha pAse aticAra AlocananuM nivedana karebIjA gItArtha paNa tene te rIte ja zuddhidAna kare. (4) dhAraVT - gItArtha saMvigna vaDe dravyAdi apekSAe je aparAdhamAM je vizuddhi karAya, tene avadhArIne je aguptapaNe AlocanA dAnathI tyAM ja te pramANe tene prayoje, e rIte vaiyAvaccakAdi ke gaccha upagrahakArI azeSa prAyazcita padone kahyA tene dhAravA. (5) nIta - dravya, phoga, kALa, bhAva, puruSa, pratisevanA anuvRtithI tathA saMhatana, dhRtyAdi parihAninI apekSAe je prAyazcita dAna athavA je gayachamAM sUtrAtirikta kAraNathI prAyazcitta vyavahAra pravarte ane te bIjA ghaNAMthI anusaraNa karAyo hoya. AgamAdi vyavahAramAM upasarga-apavAda kahe che - je prakAre kevalI Adi koImAM ukta lakSaNano vyavahAra thato hoya, te pAMca vyavahAro maLe ke tenA prAyazcitadAnAdi vyavahArakAle ke vastunA viSayamAM vyavahAra thAya te mA'TE - kevala Adi che tyAre AgamathI prAyazcittadAnAdimAM prava, bIjA vyavahArathI nahIM. AgamamAM paNa cha bhede che. * x - kevala abhAve mana:paryAyathI, e pramANe pradhAnatara bIjAbIjA bhAvothI paNa vyavahAra kahevo karavo. jo Agamano vyavahAra na vartI zake to, zratathI vyavahAra sthApavo. nilAbena - sAmAnya ane vizeSa tigamanathI. * X - X * mAmAna ukta jJAna vizeSa balavALA zramaNa nirgastha kevali Adi, te A kahevAnAra athavA A pramANe - pratyakSa pAMca bhede vyavahAra prAyazcitadAnAdi rUpa samyak vyavahAra karavo. samya, kaI rIte? jyAre-jyAre, je-je avasaramAM, je-je prayojanamAM ke kSetramAM athavA je je ucita che, temAM temAM, tyAre-tyAre, te-te prayojanAdimAM, kaI rIte? savazisArarU5 hito vaDe upAzrita-svIkArela athavA ziSyavAdi svIkArela upAzrita, te ja vaiyAvRtyakarad AdithI nIkaTa athavA nizrita - rAga, 3patta - dveSa, te athavA niti - AhArAdinI lAlaca, kAzrita * ziSya pratIcchaka kulAdi apekSA,
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-I8/413,414 19 te baMne jyAM na hoya te nizcitapazrita - sarvacA pakSapAta hitavathI yathAvatuM. ahIM pUjyanI vyAkhyA - rAgathI nizrA thAya che, upAzrita doSathI thAya athavA AhArAdi mane Ape che, te nizrA. ziSyanA ke pratiSThakanA kulAdinI upAzritA thAya che. AjJAthI jinopadezano ArAdhaka thAya che. bIjA viSANu mata ! ityAdinI vyAkhyA A rIte kare che - bhagavatu ! Agamabalika zramaNa ninyi ! paMcavidha vyavahAranuM phaLa zuM kahe che ? tenA uttaramAM sUtrakAra veve Adi kahe che. AjJA ArAdhaka karmane khapAve che ke zubhakarma bAMdhe che, tethI baMdhanuM nirUpaNa karatA kahe che - vaidha - dravyathI nigarAdi baMdha, bhAvathI karmabaMdha. ahIM prakamathI karmabaMdha levo. - gamana, tenI mukhyatAvALo jaLa * mArga, tenAthI piyika banyuM. kevala yoga pratyaya karma, teno baMdha, te tathA, te eka ja vedanIyano che. saMpAdyavedha - jenAthI saMsAramAM bhame che te saMparAyakaSAya, temAM thAya te sAMparAyika karma, teno je baMdha. te kaSAya nimitaka sAMparAyika baMdha. te badhAM avItaraNa guNasthAnakomAM hoya. aiyapiyika baMdha manuSyane ja hoya, kemake upazAMta moha, kSINamoha, sayoga qlIne ja te baMdha thAya che. * - puSya yajJa-pUrva - pUrvakALa, pratipanna - payika baMdhakatva, jenA vaDe te pUrvapatipannaka, tenuM baMdhakavA dvitIyAdi samayavartI che. te haMmezA ja ghaNAM puSo ane strIo hoya che. kemake kevalIno nitya sadbhAva che - gf vanamAna - pratipadhamAnaka eTale pathika karma baMdhana prathama samayavartI. temAM viraha saMbhave che, tethI eka vakhate manuSyano strInA eka yogamAM ekadbahuvathI cAra vikalpo che. dvisaMyogamAM te rIte ja cAra vikalpa, e rIte ATha bhAMgA thayA che - X - X - A ja kahe che - manusa vI - ahIM purU Adi tete liMganI apekSA che. vedanI apekSAe nahIM, kemake kSaNa upazAMta vedatva che. vedanI apekSAe strItva Adine AzrIne kahe che - teM baMnne kiM - Adi - strI Adi traNe padanA niSedhathI avedakano prazna. uttaramAM cha e padono niSedha, sAtamuM pada kahyuM te vedarahita che, temAM pUrva pratipanna ane pratipadyamAnaka che - temAM bahuvanA bhAvathI pUrvapatipatrako sadA vedahita che. pratipadhamAnako sAmAyikatvathI virahabhAvathI ekAdi vikalpa saMbhave. vedarahitane aipiyika baMdhane AzrIne strItva Adi bhUtabhAva apekSAthI vikalpo kahyA che na$Aya, *x* je avedaka hovA pUrve AI hoya, te strIpazAkRtu, e pramANe bIjA paNa samajI levA. ahIM eka yoge ekatva-mbadutvathI cha vikalpo che, dvitayoge te ja pramANe bAra bhaMga che, kiyoge te rIte ja ATha bhaMgo che. e rIte badhAM maLIne 26 bhAMgA che - * * * * sugamAM caturbhagI, aSTabhaMgI pahelA vikAmAM dekhADI, sauthI chellA vikalAmAM dhe yapiyika karmabaMdhana ja gaNa kALa vaDe vikalpa karatA kahe che - te aipizika karma bAMdhyuM che, bAMdhe che, bAMdhaze, e eka vikalpa. e rIte bIjA sAta kahevA. javAI -(1) bhavamAM anekatra upazamAdi zreNithI prApta - aiyapiyika 2oo bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kamanigrahaNa, bhavAkarSane AzrIne koI eka jIvane pahelo vikalpa thAya che. tethI kahe che - pUrvabhavamAM upazAMta mohatva hotA aipiyika karma bAMya, vartamAnabhave upazAMta mohaqthI bAMdhe che, bhAvimAM upazAMta mohavasthAmAM bAMdhaze. (2) pUrvabhavamAM upazAMta mohavA pAmyo, vartamAnamAM kSINa mohatva pAme, te pUrve bAMdhela ane vartamAnamAM bAMdhe che, zailezI avasthAmAM pharI bAMdhaze nahIM. (3) pUrvajanmamAM upazAMta mohatva thakI bAMdhela, tyAMthI paDavAthI bAMdhe nahIM, bhAvimAM upazAMta mohava pAmaze tyAre bAMdhaze. (4) zailasInA pUrvakALe bAMdhela, zailezI avasthAmAM na bAMdhe, pachI paNa bAMdhaze nahIM. (5) pUrvabhave upazAMta mohatva na pAmavAthI bAMdhela nathI, have prApta thavAthI bAMdhe che, karI paNa bhAvi kAle upazAMta mohAdi avasthAmAM bAMdhaze. (6) kSaNa mohavAdi prApta na thavAthI bAMdhela nathI, have kSINa mohatva prApta thatAM bAMdhe che, zailezI avasthAmAM karI bAMghaze nahIM. (3) bhavyane anAdi kALamAM bAMdhela nathI, have paNa kaMI bAMdhato nathI, kAlAMtare bAMdhaze nahIM, (8) abhavyano (9) pratIta ja che. grahaNAkarSa Adi - eka bhavamAM aiyapathika karma pudgalonA grahaNarUpa je AkarSa te grahaNAkarSa, tene AzrIne koI eka jIva te pahelo vikalpa. tethI kahe che - (1) upazAMta mohAdi jo aiyapiyika karma bAMdhe che, tyAre atIta samaya apekSAe bAMghela, vartamAna samaya apekSAe bAMdhe che, anAgata samaya apekSAe bAMdhaze. (2) kevalI, teNe atIta kALe bAMdhela che, vartamAnamAM bAMdhe che, zailIzIkaraNamAM bAMdhaze. (3) upazAMta mohavamAM bAMdhela, tenI prAptimAM na bAMdhe, te ja bhavamAM upazama zreNI pAmIne bAMdhaze. eka bhavamAM be vakhata upazamazreNi pAme. (4) sayogIpaNAmAM bAMdhela, zailIzI. avasthAmAM na bAMdhe, nahIM bAMdhaze. (5) AyuSyanA pUrvabhAge upazAMtamohavAdi prApta na thatAM na bAMdhela, have prApta thatAM bAMdhe che, te kALamAM bhAvikAle paNa bAMdhaze. (6) cho bheda nathI. temAM bAMdhela, bAMdhe che te upapadhamAnava chatAM nahIM bAMdhaze. * x - tethI kahe che - AyanA pUrva bhAge upazAMta mohavAdi prApta na thatAM bAMdhela nathI, tenA lAbha samaye bAMdhe, bAMdhaze nahIM. ahIM samaya mananA baMdhano abhAva che. je kAraNe mohopazama nirmansane samayAMtare maraNathI pazcika karmabaMdha samaya mAga che, tethI chaThTho bhaMga nathI. * * * * * (3) bhavya viroSa, (8) abhavya. ahIM bhavAkaSaSikSA thakI AThe bhaMgamAM bAMdhya bAMdhe che, bAMdhaze e prathama bhaMgamAM upazAMta moha, bIjA bhaMgamAM kSINa moha, bIjA bhaMgamAM upazAMta moha, cothA bhaMgamAM zailezIgata, pAMcamAM bhaMgamAM upazAMta moha, chaThThAmAM kSINamoha. sAtamAmAM bhavya, AThamAmAM abhavya. grahaNAkarSa apekSAe pahelAmAM upazAMta ke kSINa moha, bIjAmAM kevalI, bIjAmAM upazAMta moha, cothAmAM zailezIgata, pAMcamAmAM upazAMta ke kSINa moha, chaThThAmAM zUnca, sAtamAmAM bhavya-bhAvi mohano upazama ke kSaya, AThame abhavya. have yapiyika baMdhane ja nirUpe che - te piyika karmamAM sAdi saparyavasita Adi caturbhagI. temAM aipiyika karmano pahelAM ja bhaMgamAM baMdha, bIjAmAM asaMbhava. te payika karma deza vaDe - jIva dezathI, deza-kadiza bAMdhe Adi caturbhagI. * x * x * have sAMparAyika baMdhanuM nirUpaNa kare che -
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-I8/415 201 202 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 * sUtra-415 - bhagavana! sAMparAyika karma zuM nairayika bAMdhe, ticiyonika bAMdhe cAvatuM devI bAMdhe gautama nairayika paNa bAMdhe, tiryaca, tiryaMca zrI paNa bAMdhe, manuSya-manuSya strI paNa bAMdhe. deva-devI paNa bAMdhe. * - bhagavan! zuM te bAMdhe, puraNa bAMdhe yAvat nomI-nonapuMsaka bAMdhe ? gautama ! strI paNa bAMdhe puraNa paNa bAMdhe, yAvata napuMsaka paNa bAMdhe athavA A badhAM ane eka Avedaka jIva paNa bAMdhe, athavA A badhAM ane ghaNAM avedI jIva paNa bAMdhe. bhagavAna ! te (1) bAMsu, bAMdhe che, bAMdhaze ?, (2) bAMdhyuM, bAMdhe che, bAMdhaze nahIM? (3) bAMdhya, bAMdhato nathI, bAMdhaze ? (4) bAMdhyuM, bAMdhato nathI, bAMdhaze nahIM? gautama ! keTalAMke bAMdhyuM, bAMdhe che, bAMdhaze. ityAdi cAre bhaMga gaNavA. * * bhAvanA te zuM adi sAhasita bAMdhe che ? ityAdi prathama pUrvavatu. gautama sAdi sAvasita bAMdhe, anAdi sapavisita bAMdhe ke anAdi apavisita bAMdhe paNa sAdi aparyAsita na bAMdhe. * * bhagavan! to dezathI dezane bAMdhe, e pramANe jema aiyapithika baMdhaka mujaba cAvatuM savathI sarva bAMdhe. * vivecana-415 - fdha nejA - Adi sAta prazno che, sAta uttara che. AmAM manuSa, mAnuSIne vajIne pAMca sAMparAyika baMdha sakaSAyatvathI che. manuSya, mAnuSImAM sakaSAyitvamAM sAMparAyika baMdha che, anyamAM na bAMdhe. sAMparAyika baMdhana strI Adi apekSAe nirUpe che - ahIM strI Adi vivakSita ekava-bahavathI cha sarvadA sAMparAyika bAMdhe, vedarahita kadAcit ja bAMdhe, vedarahita strI Adi kevalI bAMdhe. je veda rahita hoya to sahita paNa kahevA athavA strI Adi ane vedarahita bAMdhe. kemake temAM ekano ja saMbhava che athavA A zrI Adi vedahita ghaNAM jIvo bAMdhe. vedarahitane sAMparAyika baMdha traNa vedamAM, upazAMta ke kSINa cAvata calAvAtane na pAme, tyAM sudhI hoya che. ahIM pUrvapatipanna ane pratipadhamAna vivakSA karI nathI. baMne ekava-baheva bhAvathI nivizeSa hovAthI, tethI kahe che - vedarahitane sAMparAyikabaMdha avAkAlIna ja hoya. * x - x * have sAMparAyika karmabaMdha traNa kALathI - ahIM pUrvokta ATha vikalpomAMthI Adha cAra ja saMbhave che, bIjA nahIM kemake jIvonuM sAMpAyika karma baMdhana anAdinuM che. na vaMdhI - AdimAM pahelo bhaMga sarva saMsArIne yathAkhyAta asaMprApti, upazama, kSapaka paryA che. te pUrve bAMdhela, vartamAnamAM bAMdhe che ane bhAvimAM bAMdhaze. (2) mohanA kSayathI pUrve atItakAla apekSAe bAMdhela, vartamAnakALe bAMdhe che, bhAvi moha kSaya apekSAe bAMdhaze nahIM. (3) pharI upazAMta mohavaTI pUrve bAMdhela, upazAMta mohavazI na bAMdhato, tenAthI cyavIne pharI bAMdhaze. (4) mohakSaya pUrve sAMparAyika karma bAMdhela, moha kSayathI na bAMdhe, bAMdhaze nahIM. - - sAMparAyika karmabaMdha AzrIne ja - upazAMta mohathI cyavI, pharI upazAMta ke kSINa mohatAne pAme te sAdi saparyavasita. kSapaka apekSAe anAdi saparyavasita, abhavya apekSAe anAdi paryavasita. sAdi sAMparAyika baMdha ja moha-upazamathI cyavIne ja thAya, tene avazya mokSe jatAM sAMpasayika baMdhano viccheda saMbhave che. tethI sAdi paryavasita baMdha nathI. karmavatavyatA kahI. have karmamAM ja yathAyoga parISaha avataraNane nirUpavAnI IcchAthI karmaprakRti, parISahone kahe che - * sUtra-416 thI 4ra0 : [16] bhagavAna ! karmIpakRti keTalI kahI che? gautama ! ATha karmaprakRti che. te A - jJAnAvaraNIya yAvatu aMtarAya. bhagavan! parISaho keTalA kaha che ? gautama bAvIza parISahe che. te A - sudhA, tRSA yAvata darzana parISaha. bhagavanA A ra-parISaho keTalI kamapakRtimAM avatare ? gautama ! cAra kamapakRtimAM samAvatare te A - jJAnAvaraNIya, vedanIya, mohanIya ane aMtarAya. bhagavanA jJAnAvaraNIya karmamAM keTalA parISaho samavatare ? gautama ! be parISaho. te A - prajJA ane jJAna. parISaha. * - bhagavAna ! vedanIya karmamAM keTalA parISaho samavatare ? gautama / 11-parISaho. te A - ... [41] . anakamathI pahelA pAMca ane carcA, zayyA vadha, roga, vraNasparza, mela. [18] darzana mohanIyakarmamAM bhagavan! keTalA parISaho samavatare ? gautama! eka dazana parISaha. * * bhagavan! cAstrimohanIya karmamAM keTalA parISaho. samavatare? gautama! sAta parISaho. te - [19] aradI, yela, zrI, naizvikI, yAcanA, Akroza, sahakAra-puraskAra, - - kira0] - - bhagavanuM aMtarAya karmamAM keTalA parISaho samavatare ? gautama! eka, alAbha parISaha. bhagavana sAta prakAranA karmanA baMdhakane keTalA parISaho che ? gautama ! rara-parISaho che. temAM ra0-vede che. je samaye zItaparISaha veda, te samaye uNaparISaha na veda, je samaye uSNa pariSaha veda. te samaye zIta pariSaha na veda. .. je samaye caya parISaha vede te samaye nidhA parISaha na veda. je samaye niSA parISaha vede te samaye caya parISaha na veda. bhagavA ATha prakAranA karmanA baMdhakane keTalA parISaho che ? gautama ! raraparISaha che. te - sudhA, tRSNA, zIta, daMza, masA, yAvat lAbha. saptavidha baMdhakamAM kahyuM. tema rASTavidhamAM kahevuM. bhagavAna vavidha baMdhaka sarAga chaSAsthane keTalA parISaho che ? gautama ! 14-parISaho che. temAM 1ra-vede che. je samaye zIta parISaha vede tyAre uNa na veda, je samaye uNa parISaha vede tyAre zIta na de. je samaye cayapirISaha veda tyAre zA na vade, je samaye zayyA parISaha vede te samaye cayapirISaha na de.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-I8/416 thI 420 203 204 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 bhagavana! ekavidha baMdhaka vItarAga chaSAne keTalA parISaha che ? gautama ! jema kavidha baMdhakane kahyA tema jANavA. bhAvanA ekavidhabaMdhaka sayogI bhavastha kevalIne keTalA parISaha che ? gautama 11-parISaho che. temAM nava parISaha vede che. bAkInuM pavidha baMdhakanI mAphaka jaNavuM. bhagavAna ! AbaMdhaka ayogI bhavastha kevalIne keTalA parISaho che ? gautama ! 11-parISaho che. temAM navane vede che, bAkI kavidha baMdhaka mAphaka jANavuM. mAvata * carsa parISahane na de. * vivecana-416 thI 420 : pat - cotaraphathI, svahetu vaDe udIti, mArgathI cyavyA vinA, nirjAyeM sAdhu Adi vaDe sahana karAya te parISaha. te 22 che. (1) kSaghA, e ja parISaha - tapa athavA aneSaNIya bhojananA parihAra mATe mumukSu dvArA sahana karAto hovAthI sudhA parISaha. e rIte (2) tRSApariSaha. cAvatuM zabdathI have vyAkhyAna sahita A pramANe - (3) zIta, (4) uSNa parISaha. - AtApanArthe zItoSNanI pIDAmAM paNa agni sevana, nAnAdi kRtya choDIne mumA vaDe tene sahana karavAnI. e pramANe AgaLa paNa jANavuM - (5) deza-mazaka parISaha - caturindriya jIva, upalakSaNathI jU mAMkaDa, mAkhI Adi parISaha levA. tene sahetA deha-vyathA utpanna thavA chatAM, tene bhaya ke dveSathI nivAraNa na karavuM. (6) acala-vastrano abhAva, jINa-cApUrNa-malinAdi vastro hovA. lajajA, dinatAthI AkAMkSAdi na karIne sahana karavuM. (7) arati-mohanIya ja manovikAra, teno niSedha karIne sahevo. (8) zrI parISaha - strIno parISaha, tenAthI nirapekSapaNuM te brahmacarya. (9) cayapirISaha - gAma, nagarAdimAM saMcaraNa, apratibaddhapaNe te karavuM. (10) nipadhAparISaha-auSadhikaDI eTale svAdhyAya bhUmi, zUnyAgArAdi rU5, tene sahevI. tyAM upasamAM trAsavuM nahIM. (11) zayyA parISaha - zayyA eTale vasati, tajanya du:kha AdinI upekSA karavI. (12) Akroza parISaha Akoza eTale durvacana. (13) vAparISaha - vadha ke vadha, lAkaDI vaDe mAre te sahevA ane kSamAnuM avalaMbana karavuM. (14) yAyanA parISaha - yAMyA eTale bhikSA mAMgavI, te sahevA mAnane varjavuM. (15) alAbha parISaha-dinatA na karavI. (16) rogaparISaha * rogane sahevo, tenI pIDA sahevI, cikitsA na karavI. (17) DraNasparza parISaha - kuza AdinA ane sahevo. saMsparza janya du:khane sahevo. (18) jala parISaha - jala eTale mela, te sahevo. dezathI ke sarvathI snAna, udvatanAdi varjavA. (19) sakAra puraskAra parISaha - satkAra eTale vastrAdi pUjA, puraskAra eTale rAjAdi dvArA karAyela abhyatyAnAdi ke tenA sabhAvamAM garvanuM varjana, tenA abhAve dInatA varjana ane tenI AkAMkSAno abhAva. (20) prajJAparISaha * prajJA eTale matijJAna vizeSa tene sahevuM, prajJA abhAve udvega na kaQo. tenA sadabhAve mada na karavo. (21) jJAnaparISaha - mati Adi jJAna, te viziSTa sadabhAvamAM madavarjana, tenA abhAve dInatAvarjana. (22) darzanaparISaha - darzana eTale tavArtha zraddhA, jina, jinokta sUkSmabhAvonI azradhdhAnuM varjana. keTalI karma prakRtimAM parISaho Ave che. jJAnAvaraNa karmamAM mati jJAnAvaraNarUpe avatare che. jJAnAvaraNanA udaye teno abhAva saMbhave, tethI tenA abhAvamAM dinatAne choDavI. tenA sadabhAvamAM mAnane varjavuM. tethI cAritra mohanIya kSayopazamAdi thAya. e rIte jJAna parISaha paNa che. vizeSa e ke jJAnAvaraNamAM matyAdi jJAna samavatare che. tyA - kSadhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamazaka A pAMca, temAM vedanIyathI jamela pIDAne sahana karasvI, tethI yAtrimohanIya kSayopazamAdi saMbhave, kemake sahevuM te cAtrirUpa che. darzana-dva zraddhArUpa che, darzana mohanIyano kSayopazamAdimAM thAya, tenA udayamAM na thAya, tethI temAM darzanaparISaha samavatare che. arati Adi gAyA, arati mohanIyarI arati parISaha thAya. ayela parISaha jugupsA mohanIyacI, lA apekSAe che. puruSaveda mohamAM strI parISaha ane strInI apekSAe puraNa parISaha, strI veda mohamAM thAya. dvathI strI Adi abhilASarUpatnathI. naipedhikI parISaha upasarga bhayanI apekSAe bhaya mohanIyamAM thAya. cAyanA parIkSaNa mAnamohanIyamAM tenI dukaratAnI apekSAe thAya. Akoza parISaha krodhamohanIyamAM krodhotpati apekSAe, satkAra puraskAra parISaha-mAnamohanIyamAM madotpatti apekSAthI samavatare che, sAmAnyathI A badhAM cAritramohanIyamAM avatare. alAbha parISaha aMtarAyamAM samavatare che. aMtarAyamAM ahIM lAbhAMtarAya levuM, tenA udayathI lAbhano abhAva thAya. tene sahevAthI cAstri mohanIyano kSayopazama thAya. have baMdha sthAnane AzrIne kahe che - saptavighAMghaka - Ayu sivAyanA zeSa karma baMdhaka, jyAre zIta parISaha vede tyAre uNa parISaha na vede. paraspara atyaMta virodhI hovAthI, teno ekajha saMbhava azakya che. jo ke zIta-uNano eka sAthe ekama saMbhava nathI. to paNa AtyaMtika zItamAM tathAvidha agninI pAse eka sAthe eka parapane eka dizAmAM zIta, bIjI dizAmAM uNa ema baMne parISahono saMbhava che. ema nathI. kAlakRta zIta-uNane AzrIne A sUtra kahyuM che. caryA eTale prAmAdimAM saMcaraNa, naidhikI-eTale gAma AdimAM mAsapAdino svIkAra, svAdhyAya nimitte vivikta upAzraye jaIne besavuM che. e pramANe AmAM vihAra-avasthAnarUpavathI paraspara virodhI hovAthI eka sAthe saMbhava nathI. have niSadhAnI jema zayyA paNa carcA sAthe viruddha che, teno paNa eka sAthe saMbhava nathI, tethI utkRSTathI 19-parISahonuM vedanA thAya. nA, ema nathI. kemake prAmAdi gamata pravRtta jyAre koIka usukatAthI, tenA pariNAmathI anivRta, vizrAma-bhojanAdi arthe bIjI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/8/416 thI 420 zayyAmAM varte, tyAre baMne aviruddha che. tatvathI carcAnI asamAptine AzrIne A Azraya karAyo che. to SaDvidha baMdhaka kaI rIte kahe che - je samaye carcA parISaha vede, tyAre zayyA parISaha na vede Adi. ahIM kahe che - pavidha baMdhaka, mohanIyanA avidhamAna kalpapaNAthI che, sarvatra utsukatA abhAve zayyA kALe zayyAmAM ja varSe paNa bAdararAgavat utsukatAthI vihAra pariNAma viccheda karyA vinA carcAmAM vartato nathI. tethI tenI apekSAe tethI te paraspara viruddha che. - 4 - Savidha baMdhakane Ayu ane mohanIya varSanAra baMdhakane arthAt sUkSma saMparAyavALAne, Ama kahe che * sUkSma lobhANuvALAne vedanAthI sarAga, anutpanna kevaLapaNAthI chadmasyane ATha mohanIyano asaMbhava hovAthI bAvIzamAMnA bIjA 14 parISaho che. (zaMkA) sUkSmasaM5rAya guNaThANe 14 ja kahevAthI mohanIyathI saMbhavatA AThano asaMbhava kahyo che. tenA sAmarthyathI anivRtti bAdara saMparAyane mohanIyanA saMbhavatA AThano saMbhava prApta che. A kaI rIte yojavuM? - darzana saptakanA upazamamAM bAdara kaSAyanA darzanamohanIya udayanA abhAvathI darzana parISahanA abhAve sAtano saMbhava che, AThano nahIM. tethI darzanamohanIya sattA apekSAe A paNa IcchatA AThano ja, tethI upazamakatvamAM sUkSma saMparAyanA paNa mohanIya sattA sadbhAvathI te badhAM ja parISaho kema na saMbhave ? - x - 205 ahIM kahe che - jethI darzana saptaka upazamanI upara napuMsaka vedAdi upazama kALe anivRttibAda saMparAya hoya che, te AvazyakAdi sivAyanA graMthAMtara matathI darzanatrayanA bRhati bhAge upazAMtamAM che, bAkInA anupazAMte ja che. napuMsakaveda tenI sAthe upazamavAne upakrame che tethI napuMsaka vedopazama avasare anivRtti bAdara saMparAyathI darzanamohano pradezathI udaya che, sattAthI nahIM. tethI te nimitte darzanaparISaha tene che. tethI ATha ja thAya. sUkSma saMparAyane moha sattAmAM paNa parISaha hetubhUta nathI. mohanIyanA sUkSma udaya hovAthI mohajanya parISahano saMbhava nathI. kahyuM che ke - mohanimitta ATha parISaha bAdara saMparAyamAM kaI rIte che ? sUkSma saMparAya ane aupazamikamAM kema badhAM nathI ? darzana saptaka parata ja bAdara che - x tethI temAM zuM - 4 - ATha parISaho kahyA. paNa sUkSmamAM sUkSmodaya na hovAthI tyAM na kahyA. jo ke sUkSma saMparAye sUkSma lobha kiTTikAno udaya che, paNa te parISaha hetu thato nathI. - X - jo kadAca koIne te thAya, to paNa atyaMta alpatvathI vivakSA karI nathI. ekavidha baMdhaka - eTale vedanIya baMdhaka. te kone che ? upazAMta moha ane kSINa mohavALAne. 14 kahyA che, temAM 12-vede che kema ke zIta-uSNa ane zayyAcaryA paryAyathI vedana che - pariSaho kahyA, temAM uSNa parISahano hetu sUrya hovAthI have sUryanI vaktavyatA - * sUtra-421 - bhagavan ! jaMbudvIpamAM be sUryo ugavAnA samaye dUra hovA chatAM nIkaTa 206 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 dekhAya che ? madhyAhna muhUrte najIka chatAM dUra dekhAya che ? ane asta thavAnA muhUrto dUra chatAM najIka dekhAya che ? hA, gautama ! jaMbudvIpamAM sUryo ugavAnA samaye dUra chatAM yAvat asta samaye - 4 - najIka dekhAya. bhagavan ! jaMbudvIpamAM be sUryo ugavAnA, madhyAhanA ane asta thavAnA samaye sarvatra uMcAImAM sama che ? hA, gautama ! temaja che. bhagavan ! jo jaMbudvIpamAM baMne sUryo ugavAnA, madhyAhanA, astanA samaye sarvatra uMcAImAM samAna hoya to, ema kema kahyuM ke - jaMbudvIpamAM be sUryo ugavAnA ane AthamavAnA samaye dUra hovA chatAM najIka dekhAya ? gautama ! lezyAnA pratighAtathI ugavAnA samaye dUra hovA chatAM najIka dekhAya che, madhyAhna muhUrte najIka hovA chatAM vezyAnA abhitApathI dekhAya che ane lepratighAtathI AthamavAnA samaye dUra hovA chatAM najIka dekhAya che, tethI Ama kahyuM. bhagavan ! dvIpamAM be sUryo kayA atIta kSetramAM jAya che, vartamAna kSetramAM jAya che ke anAgata kSetramAM jAya che ? gautama ! te atIta ke anAgata kSetramAM jatA nathI, paNa pratyutAnna kSetramAM jAya che - - jaMbudvIpamAM be sUryo chuM atIta kSetrane prakAze che, vartamAna kSetrane prakAze che ke anAgata kSetrane prakAze che ? gautama ! te atIta ke anAgata kSetrane prakAzita nathI karatA, paNa vartamAna kSetrane prakAzita kare che. bhagavan ! te spaSTa kSetrane prakAze che ke aspRSTa kSetrane? gautama ! pRSTane prakAze che, aSTane nahIM yAvat niyamA cha dizAne. bhagavan ! jaMbUdvIpamAM be sUrve zuM atIta kSetrane udhotIta kare che ? pUrvavat yAvat niyamA cha dizAne, jANavuM. * * bhagavan ! jaMbudvIpamAM be sUryo chuM atIta kSetramAM kriyA kare che, vartamAna kSetramAM kriyA kare che, anAgata kSetramAM kriyA kare che ? gautama ! te atIta ke anAgata kSetramAM kriyA karato nathI, vartamAna kSetramAM kriyA kare che. te zuM dRSTamAM kriyA kare ke pRSTamAM? gautama ! sRSTamAM kriyA kare, aspRSTamAM nahIM yAvat niyamA cha dizAmAM. bhagavan ! jaMbudvIpamAM be sUryo keTalAM uMcA kSetrane tapAve che, keTalA adho kSetrane tapAve che, keTalA tIMchAM kSetrane tapAve che ? gautama ! 100 yojana urdhva kSetrane tapAve che, 1800 yojana adho kSetrane tapAve che, 47263-21/60 yojana tIMchAM kSetrane tapAve che. bhagavan ! mAnuSottara parvatanI aMdara je caMdra, sUrya, grahagaNa, nakSatra, tArArUpa deva che, he bhagavan ! te devo, zuM urvopapaka che ? jema jIvAbhigamamAM kahyuM, tema badhuM saMpUrNa kahevuM yAvat utkRSTa cha mAsa. bhagavanA mAnuSottara parvatanI bahAra badhuM jIvAbhigama anusAra kahevuM. yAvat he bhagavanA IndrasthAna keTalo kALa upAtathI virahita kahyuM che? gautama! jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI cha mAsa. bhagavan! te ema ja che, ema ja che.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-I8/425 ra09 * vivecana-421 jaMbUdvIpamAM, tU - jovAnA sthAnanI apekSAe vyavahita deze, mUrta - nIkaTa, jonAranI pratItinI apekSAe be saryo dekhAya che, draSTA paNa svarUpathI ghaNAM hajAra yojana dUra rahelA sUryane ugamato ke asta pAmato jue che. nIkaTa che, tema mAne che. tenA sthAne hovA chatAM, tema mAnatA nathI. madhya eTale madhyAhna, madhyama eTale gaNatano aMtarvibhAga. gagana ke divasano madhya aMta, te je muhUrtamAM hoya te maNAMtika, tevuM je muhUrta te madhyAktika muhUrta. te nIkaTa dezamAM hovA chatAM jonAranA sthAnanI apekSAe dUravyavahita deze draSTAnI pratItinI apekSAe be sUryo dekhAya che. jonAra madhyAhe udaya-astanA darzananI apekSAe sUryane nIkaTa jue che. sUrya bhUmithI 800 yojane rahelo hovA chatAM tema che. vaLI udaya-asta samaye (tene dUra che) tema mAne che. samabhUtala apekSA saba 8oo yojana ja che. lezyA-tejanA pratighAtathI te dezathI dUratara mAne che, kemake vezyA pratighAtathI ja sukhadezyapaNAthI dUra rahela hovA chatAM sUrya svarUpa vaDe najIka hoya tema pratIta thAya che. tejanA abhitApasI madhyAhe sUrya nIkaTa hovA chatAM tejavALo jaNAya che, tejanA pratApathI durdazyatvathI nIkaTa hovA chatAM dUra che, tevI pratIti janme che. atItakSetranA atikAMtatvathI atIta kSetramAM jato nathI. vartamAna kSetramAM jAya che, anAmata kSetramAM jato nathI. ahIM je AkAzakhaMDane sUrya svatejathI vyApta kare, tene kSetra kahevAya che. mobAti - thoDo udhota kare che. puTTa - tejathI pRSTa kare. nava niyama chafSa * ahIM yAvat zabdathI Ama jANavuM. bhagavatu ! zuM te avagADhane prakAze che ke anavagADhane ? gautama avagADhane prakAze che, anavagADhane nahIM. bhagavatu ! te keTalI dizAne prakAze che ? ityAdi. phakanoti - ati udhotIta kare che. tatti - uSNa kiraNo vaDe tapAve che. jAti - zobhe che. ziSyanA hitane mATe ukatArtha bIjI rIte kahe che - 'saMdhU tyAra - avabhAsana Adi kriyA thAya che. puTTa - teja vaDe sparze che. * x - potapotAnA vimAnanI upara so yojana pramANa tApakSetrane uMce capAve che. nIce 1800 yojanane tapAve che. temAM sUryathI 800 yojana bhUtala ane bhUtalathI 1000 yojanA nIce adhogrAma hoya che, tene cAvatu udhotana karavAthI (1800 kahyA.) mIyAnIsa Adi, sarvotkRSTa divase cAnA sparzanI apekSAe pIchAM phogamAM A udhota jANavo. sUrya vaktavyatA kahI, havata sAmAyathI jyotika kathana - saMto i te ! ahIM jIvAbhigamanI sAkSI ApI che, te sUtra A pramANe che - kalpopapaHka, vimAnopapaka, cAropaka, cArasthitika, gatitika, gatisamApaka ? gautama ! te devo unupannaka ke kalpopapaka nathI, vimAnopapaka, cAropapaka che. athatu jyotiSu cakra caraNopalakSita kSetromapakSa che. vAra - jyotiSa avasthAna kSetra, no - nathI cAramAM sthiti jenI che, tethI ja gatiratika che, e ja kAraNe gatisamApaka 208 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 che. ityAdi. A sUtra kayAM sudhI kahevuM - "utkRSTa cha mAsa sudhI." kahyuM, tyAM sudhI kahevuM. - - A paNa jANavuM - bhagava ! upapAtathI IndrasthAnamAM keTalA kALano viraha hoya ? gautama! jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI cha mAsa. jema jIvAbhigamamAM kahyuM. ahIM paNa e pramANe che, temAM - caMdra, sUrya, grahagaNa, nakSatra, tArArUpa e devo, he bhagavan! ucoMpaka ? ityAdi praznasUtra che. uttara A che - te devo urvopapaka ke kapopaka nathI ItyAdi pUrvavatuM. zataka-8, uddeza-9-"prayogabaMdha" che. - X - X - X - X - X - o uddezA-8-mAM jyotiSa vaktavyatA kahI, te vaiRsikI che, tethI vaizramika prAyogika baMdha pratipAdita karavAne kahe che - * sUga-42,423 : [ra bhagavana! baMdha keTalA bhede kahyo che ? gautamAM baMdha be bheda kahyo che. te A - prayogabaMdha, vIsasAbaMdha | [3] vIsA baMdha keTalA bhede kahyo che ? gautama ! be bhede che. te A - sAdika virAsAbhaMdha, anAdika visasAbaMdha. -- bhagavat ! anAdika visasAbaMdha keTalA bhede kahyo che ? gautama! traNa prakAre che, te A - dhamastikAyano anyonya anAdika viyasa baMdha, adhamastikAyano anyonya visasA baMdha, AkAzAstikAyano anyonya visasAbaMdha. bhagavAn ! dhamastikAyano anyonya anAdika visasA baMdha zuM deza baMdha che ke sarvabaMdha? gautama derAbaMdha che, sabaMdha nathI. e pramANe adhamastikAno anyonya anAdika visasAbaMdha paNa jANato. e pramANe AkAzAstikAyano anyonya anAdika visasAbaMdha paNa jANavo. bhagavAna ! dhamastikAyano anyonya anAdi visasAbaMdha kALathI keTalo hoya ? gautama! sarvakALa. e pramANe bAkI baMne jANavA. bhagavana! sAdika visasAbaMdha keTalA bhede kaho che ? gautama ! traNa bheda kahyo che. te A * baMdhanapatyayika, bhAjanapatya pariNAmapatya te baMdhanapatyAyika zuM che ? paramANu yugala dvipadezika, miudezika cAvatuM dazAdezika, saMkhyAta pradezika, asaMkhyAta pradezika, anaMtapadezika pagala skaMdhonI, bhagavana ! vimAmAe nidhatANI, vimAmAe kakSatAthI, vimAmAe nitA : rakSatAthI baMdhanatyayika baMdha samutpanna thAya che. jaghanyathI eka samaya, uckRSTathI asaMkhyakALa. te bhAjana pratyAyika zuM che ? bhAjana pratyayika - jUno dAru jUno goLa, jUnA cokhAno bhAjanApatyacika sAdi visasA baMdha samukta thAya che. te jaghanyathI aMtamuhUta, utkRSTathI saMkhyAtakALa rahe.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-I9/422,423 209 te pariNAma pratyayiko zuM che ? je vAdaLa, AmavRkSonuM zataka-3-mAM yAvatuM amoghano pariNAma pratyAyika baMdha samutpanna thAya. te jAnyathI eka samaya, utkRSTathI cha mAsa hoya che. - A pariNAma patyAyika che, A sAdika visasAbaMdha che, A visasALaMdha che. vivecana-422,423 - - pudgalAdi viSaya saMbaMdha. vaidha - jIva vaDe prayoga kRta. vizvanA baMdha - svabhAva saMpanna. yathAsatinyAyane AzrIne kahe che - visasA Adi. dhamastikAyA * pradezono paraspara je anAdika visasAbaMdha, te tathA bAkInA bhedamAM paNa jANavuM. sarvadha , dezagI, deza apekSAe baMdha te dezabaMdha. saMkalita kaDInI jema jANavo. saLavaMdha - sarvathI, savatminA baMdha, nIra kSIrasvata dhamastikAnA pradezonA paraspara saMparzathI rahela hovAthI dezabaMdha ja che, sarvabaMdha nathI. temAM eka pradezano bIjA pradeza sAthe sarvathA baMdhamAM anyonya antabhavathI eka pradezava ja thAya, asaMkhyapadezava nahIM. sabaddhi - sarvakALa, sAdika visasA baMdha. jenA vaDe baMdhAya te baMdhana - vivakSita nigdhatAdika guNa, te ja hetu jemAM che, te. e rIte bhAjana pratyaya ane pariNAma pratyaya jANavo. vizeSa A ke - bhAjana eTale AdhAra, pariNAma eTale rUpAMtara gamana. paramANu pudgala eTale paramANu ja. jenI mAtrA viSama che, te vimAtrA, evI je nigdhatA, te vimAnanidhatA, tenA vaDe. e pramANe bIjA be pada jANavI. A pramANe kahela che ke - sama snigdhatAthI paNa baMdha na thAya, sama nakSatAthI paNa baMdha na thAya. vimAbAe snigdha ane kSatAthI skaMdhono baMdha thAya. teno artha vRttikAra A rIte lakha che - samaguNa snigdhano samaguNa niSpa sAthe be Adi paramANu vaDe baMdha thato nathI, samaguNa sUkSano samaguNa sUkSa sAthe paNa nahIM. je viSama mAnA hoya to baMdha thAya che. viSama mAtrA nirapaNArthe kahe che - snigdhano stiSpa sAthe be thI vadhu paramANu vaDe, sUkSano sUkSa sAthe be thI vadhu paramANu vaDe, nimpano rakSa sAthe baMdha jaghanya varjIta viSama ke samamAM thAya. baMdhanano - baMdhana pratyaya - hetu ukata vimAnA snigdhatAdi lakSaNa baMdhana ja, vivakSita snehAdi pratyaya baMdhana. ahIM baMdhana-pratyayathI sAmAnya vimAmA snigdhatayA ityAdi tenA bheda che. a#vani - asaMkhya utsarpiNI, avasarpiNIrUpa. sutrasura - jUnA dArUmAM ratyAnI bhavana lakSaNa baMdha che, jUnA goLa ane jUnA cokhAmAM piMDIbhavana lakSaNa baMdha che. * sUga-424 : te prayogabaMdha che? prayogabaMdha traNa bhede kahyo che, te A - anAdi aparyavasita, sAdi avasita, sAdi sapadsita. temAM je anAdi apatisita che, te jIvanA ATha madhyapadezono hoya che. te ATha pradezomAM paNa praNa traNa 10/14 210 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 anAdi aparyavasita baMdha che, bAkInA sAdi che. temAM je sAdi aparyavasita che te siddhone hoya che temAM je sAdi saparyAsita che, te cAra bheda che, te A - AlApana baMdha, allikApana baMdha, zarIrabaMdha, zarIra prayoga baMdha.. te AlApana baMdha zuM che? je tRNano, kASThano, pAMdaDAno, palAlano, velano bhAra che tene velalatA, chAla, vasA, raju vela, kuza ane lAbha AdithI bAMdhavAthI AlApanabaMdha samutpanna thAya che. A baMdha jaghanyathI aMtamuhUrta ane ukRSTa saMkhyayakALa sudhI rahe che. te AvInabaMdha zuM che ? lIna baMdha cAra bhede che. te A - plesaNA baMdha, uccaya bAMdha, samuccaya baMdha ane saMhanana baMdha. telaiyA baMdha zuM che? je bhItono, kuddhiono, staMbhono, prAsAdano, kASThono, camano, ghaDono, vono, caTAIno cUDA, kAdava tela, lAkha, mINa Adi zaleSaNa dravyothI baMdha saMpanna thAya che te zleSaNA baMdha. jAnyathI aMtarmahatta, utkRSTathI saMkhyAta kALa. te ucca baMdha zuM che ? je tRNa, kASTha, jha, tusa, bhusA, chANa ke kacarAno Dhagalo, teno uMcA DhagalArUpathI je baMdha saMpanna thAya che. jaghanyathI aMtarmuhUd, utkRSTathI saMkhyAtakALa hoya che. te samuccaya baMdha zuM che ? je kuvA, taLAva, nadI, draha, vAva puSkariNI, dIdhiMkA, guMjalikA, sara, sarapaMkti, sarasara paMkti, bilapaMkti, devakula, sabhA, paraba, sUpa, khAI, pariNA, prakAra, aTTAlaka, carikA dvAra, gopura toraNa, prAsAda, ghara, zaraNasthAna, layana, ApaNa, zRMgATaka, mika, catuka, catvara, caturmukha, mahApaNa AdinA cUnA, kAdava gleza samuccayathI je baMdha, samuccayabaMdha che. je jaghanyathI aMtamahad ane utkRSTathI saMkhyAtakALano che. te samuccayabaMdha che. te saMhanana kAMdha zuM che? saMhanana baMdha be bhede kahyo che . deza saMhanana baMdha, sarva saMhanana baMdha. te deza saMhanana baMdha zuM che? je zakaTa, ratha, vAna, yuo, zili, zilli, sIya, aMdamAnIya, loDhI, loDhInI kaDad, kaDacho, Asana, zayana, dbha, bhAMDa-maka upakaraNAdi vaDe deza saMhanata badha utpanna thAya che. te jAnya aMtamuharta ane utkRSTa saMkhyAtakALa hoya che. te A deza saMhanana baMdha che. te sarva saMhanana baMdha zuM che? te dUdha-pANInI jema ekameka thaI javuM che. te sarva saMhanana baMdha kaho, te AlIna baMdha kahyo. te zarIranadha zuM che ? zarIra baMdha be bhede che. te A - pUrva prayoga pratyayika, pratyutAmra prayoga pratyAyika. te pUrva prayoga pratyadhika zuM che ? je kAraNe samughAta karatA nairayika jIva ane saMsArastha sarve jIvone tyAM tyAM jIva pradezono je baMdha saMpanna thAya che, te pUvapayoga pratyayika baMdha kahevAya che. A che pUrva prayoga pratyayika baMdha te pratyutaon prayoga pratyaya zuM che? je kevalI samuThThAta dvArA samudaghAta
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-I9/424 211 karatA ane tenAthI pratinivRtta thatA vaccenA mArge rahela kevalajJAnI aNagAranA taijasa ane kArpaNa zarIrano je baMdha saMpanna thAya che, tene pratyutpanna prayoga pracayika baMdha kahe che. te samaye pradeza ekatrIkRddha thAya che, jenAthI baMdha thAya. che. A che zarIrabaMdha. te zarIra prayogabaMdha zuM che? zarIrapayogabaMdha pAMca bheda kahyo che. te A - audArika, aikiya, AhAka, taijasa, kAmaNa-zarIra prayoga baMdha. * * bhagavA dArika zarIranyoga baMdha keTalA bhede kahyo che? gautamAM pAMca bhede che. A - ekendriya audAki zarIrapayoga baMdha yAvatu paMcendriya audArika zarIra prayoga baMdha. bhagavatu ekendriya audArika zarIra prayogabaMdha keTalA bhede kahyo che ? gautamAM pAMca bhede kaho che. te A - pRvIkAyika ekendriya e pramANe A abhilASa vaDe jema "avagAhanA saMsthAna"mAM audArika zarIranA bhedo kahyA, tema ahIM paNa kahevA - yAvat : pati garbha buddhAMtika manuSya paMcendriya dArika zarIra prayoga baMdha ane aparyApta garbha bhutakAMtika manuSya mAvata baMdha. (sudhI kahevuM.) - bhagavana ! audAki zarIra prayogabaMdha, kayA karmanA udayathI thAya che ? gautama, vIrya, saMyoga, sadravyatA pramAdane kAraNe karma, yoga, bhava, Ayune AzIne audArika zarIra prayoga nAmakarmanA udayathI audArika zarIrapayoga baMdha thAya che. bhagavatu ! ekendriya audArika zarIrapayogabaMdha, kayA karmanA udayathI thAya che? pUrvavata jANavuM. pRedIkAyika ekendriya audArika zarIrapayogabaMdha paNa e pramANe. e rIte yAvatu vanaspatikAyika. e pramANe beIndriya, teIndriya, caurindriya, paMcendriya tici yonikane jANavA. -- bhagavana paMcendriya audArika zarIrapayoga baMdha kyA karmanA udayathI thAya che ? e ja pramANe javuM. * * bhagavAna ! manuSya paMcendriya audArika zarIra prayoga baMdha kayA kamanA udayathI thAya ? gautama! vIya, saMyoga, sadgadravyatA tathA pramAdanA kAraNe yAvatu AyunI apekSAe manuSya paMcendriya audArika zarIrapayoga nAmakarmanA udayathI dArika zarIrapayoga baMdha thAya che. - - bhagavana! dArika zarIra prayoga baMdha zuM dezabaMdha che ke sabaMdha? gautama ! dezabaMdha paNa che, sabaMdha paNa che. - - bhagavAna ! ekendriya audArika zarIra prayoga baMdha e dezabaMdha che ke sabaMdha ? pUrvavatu. e pramANe pRadIkAyika, ema ja yAvata manuSya paMcendriya zarIra prayoga baMdha? gautama! dezabaMdha paNa che, sarvabaMdha paNa che. - bhagavana! dArika zarIra prayoga baMdha kAlathI keTalo hoya ? gautama! sarva baMdha eka samaya. derAbaMdha, jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI eka samaya jUna palyopamakALa. - - bhagavana ! ekendriya audArika zarIra prayoga baMdha bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kALathI keTalo hoya ? gautama sabaMdha, eka samaya. dezAbaMdha, janyathI eka samaya, utkRSTathI eka samayajUna 22,000 varSa. * * pRthvIkAya ekendriya pRcchA. gautama / sarvabaMdha, eka samaya. dezabaMdha jaghanyathI kSullaka bhavagrahaNamAM traNa samaya jUna, utkRSTathI eka samaya jUna 2,000 varSa. e pramANe badalAMno sabaMdha eka samaya, dezabaMdha, jene aikriya zarIra nathI tene traNa samaya jUna mullaka bhavagrahaNa ane utkRSTathI jenI je sthiti hoya, temAM eka samaya nyUna rahe che, jene vaikriyazarIra che, tene dezabaMdha jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI jenI je sthiti hoya, temAM eka samaya nyUna kahevo. yAvatuM manuSyano dezabaMdha jaghanyathI eka samaya, utkRSTI samayanjana traNa palyopama.. bhagavatA audArika zarIranA bAMdhano aMtakALa keTalo che? gautamAM sarva baMdha aMtara jaghanyathI kSullaka bhavagrahaNamAM traNa samaya jaina, utkRSTa 33 sAgaropama ane samayAdhika pUrva koDi, dezabaMdha aMtara. jaghanyathI eka samaya, utakRSTathI traNa samaya adhika 33-sAgaroma che. kendriya dArika pRcchA. gautamAM sarva baMdha aMtara janyathI traNa samaya jUna zullaka bhavagrahaNa ane utkRSTathI samayAdhika 22,000 varSa, dezAbaMdha AMtara joyathI eka samaya, utkRSTathI amuhUd pRSIkAya ekendriya pRcchA. gautamAM sarva baMdha aMtara, ekendriyavata kahetuM. dezabaMdha aMtara jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI traNa samaya. jema pRthvIkAyanuM tema yAvat caurindriyanuM, vAyukAyane vajIne kahevuM vizeSa A - sava baMdha aMtara utakRSTathI jenI jevI sthiti, te samAdhika kahevI. vAyukAyanuM sarva baMdha aMtara jaghanyathI bisamaya jUna zullaka bhavagrahaNa, utkRSTathI samayAdhika Booo varSa, dezabaMdha aMtara, jAnyuthI eka samaya utkRSTI aMtamuhUrta. paMcendriya ticiyonika audAki pRcchA, sarva baMdha aMtara jAjathI traNa samaya nyUna sukka bhava grahaNa, utkRSTathI samayAdhika pUvakoDI, dezabaMdha aMtara jema ekendriyanuM che, tema paMcendriya ticiyonikanuM kahyuM, e pramANe manuSyanuM paNa saMpUrNa kahevuM cAvatuM utkRSTa aMtarmuhUrta che. tyAM sudhI badhuM kahevuM bhagavAna ! ekendriyava jIva noekendriyavamAM rahIne pharI ekendriyatnamAM Ave, to ekendriya audArika zarIra prayoga bAMdha aMtara kALathI keTaluM thAya ? gautama sarva baMdha aMtara jaghanyathI zisamaya nyuna be phullaka bhavagrahaNa, utkaTathI be hajAra sAgaropama ane saMkhyAta vaSadhika. dezabaMdha aMtara jaghanyathI samayAdhika sallaka bhavagrahaNa, utkRSTathI sAMprakhyAta vaSadhika be hajAra sAgaropama. bhagavana pRthvIkAyikatva sthita jIva nopRvIkAyikatvamAM rahIne pharI pRvIkAyikacvamAM Ave to pRedIkAyika kendriya audArika zarIrapayoga baMdha aMtara kALathI keTaluM thAya? gautama! sarva baMdha aMtara jaghanyathI zisamayajUna fka bhavagrahaNa, utkRSTathI anaMtakALa, anaMtI uksarpiNa-avasarpiNI kALathI, thI anaMtaloka, asaMkhyAta pudgala parAvarta che. te pudgala parAvata AvalikAnA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/9/424 263 asaMkhyAta bhAga che. dezabaMdha aMtara jaghanyathI samaya adhika kSullaka bhavAhaNa, utkRSTathI anaMtakALa yAvatu AvalikAno asaMkhyAta bhAga. pRvIkAyikanI mAphaka vanaspatikAyikane vajIne yAvatu nuSya sudhI kahevuM. vanaspatikAyanuM traNa samaya nyUna be kSullaka bhad grahaNakALa ane utkRSTathI asaMkhyAtakALa, asaMkhyAta utsarpiNI, avasarpiNI kALathI, kSetrathI asaMkhyAta loka, e rIte dezabaMdha aMtara paNa utkRSTathI pRdhIkALa che. bhagavAna ! dArika zarIranA A dezabaMdhaka, sarvabaMdhaka ane baMdhaka jIvomAM koNa konAthI sAvat vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDA jIvo audArika zarIranA sabaMdhaka che, AbaMdhaka jIva tethI vizeSAdhika che, dezabaMdhaka jIva tenAthI asaMkhyAtaguNA che. * vivecana-424 - poridha - jIva vyApAra baMdha, te jIvapradezo ke dArika pudgalono manAI Adi bIjo vajIne traNe bhAMgA che. temAM pahelA bhaMgane udAharaNarUpe kahe che - A jIvanA asaMkhya pradezikanA je ATha madhyapradezo che, temAM anAdi paryavasita baMdha che. jo ke jIva to lokavyApI che, to paNa ahIM Ama jANavuM. bIjA jIvapradezomAM parivartamAnava hovAthI anAdi aparyavasita baMdha nathI. temAM nIce cAra ane upara cAra e rIte ATha pradeza che. tethI samudAyanI ATheno baMdha kahyo. tenA eka eka Atmapradeza sAthe jeTalo paraspara saMbaMdha thAya te kahe che. te ATha jIvapradezomAM madhyamAM traNa-traNanA eka-eka sAthe anAdi aparyavasita baMdha che. tethI kahe che - pUrvota prakAre avasthita AThanA uparanA prataranA je koI vivakSita che, tenA be pAvartino eka adhovarti e traNano saMbaMdha thAya che. bAkIno eka uparitana traNa ane adhastanano saMbaMdha thato nathI. e pramANe adhatana pratara apekSAe A cUrNikAranI vyAkhyA che. TIkAkAranI vyAkhyA to samajavI agharI hovAthI choDI dIdhela che. bAkInA AThamAMnA madhyama bIjA sAdi viparivartamAnavathI kahyA. A pahelA bhaMganuM udAharaNa che. anAdi saparyavasita e bIjo bhaMga ahIM saMbhavato nathI. anAdi saMbaddha AThenA jIvapradezonA parivartamAtvathI baMdhanuM saparyavasitava prApta nathI. have trIjo bhaMga kahe che - siddhone sAdi aparyavasita jIvapadeza baMdha che, zailezI avasthAmAM saMsthApita pradezono siddhapaNAmAM paNa calana abhAva che. ** have cotho bhaMga bhedathI kahe che - ta ne sAphatyAra - temAM je sAdika che ityAdi. unAvA vaidha - enA vaDe AlIna karAya che, te AlApanarajU Adi, tenA vaDe vRNAdino AlApa baMdha. vIvapArvadhe - dravyanI bIjA dravya sAthe zleSAdi vaDe AlInanuM je kaNa, tarUpa je baMgha che. sarIravaMdhe - samughAta veLAe je vistArita, saMkocita jIvapadeza saMbaMdha-vizeSavazacI taijasAdi zarIra pradezono saMbaMdha vizeSa che zarIra baMgha, bIjAnA mate zarIrabaMdha eTale zarIrIno samuThThAtamAM vikSipta jIva 214 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 pradezonA saMkocanamAM je baMdha te zarIrabaMdha. sIpAvaMdhe - audArikAdi zarIsto, proja - vItarAya kSayopazamAdi janita vyApAra vaDe vaidha - tenA pudgalonuM upAdana ke zarIrarUpa prayogano je baMdha, te zarIprayoga baMdha. tRNabhAra, temAM vekalatA - jalavaMzakambA, vALa * vaka, tharatra * carmamaya ju - sanAdimayI vallI - TapuSyAdi, muLa - nirmala darbha, Adi zabdathI cIvara Adi levA. teNaUTdha * gleSaNA, glaca dravya vaDe dravyono saMbaMdha, tadrupa je baMdha. Jvavadha * udyayana - uMco Dhagalo karavo, tarUpa je baMdha. mamu vyayavadha * saMgata, uccayanI apekSAthI viziSTatara te samuccaya, teja baMdha, te samuccaya baMdha. sAdaUTUvaMdhe - saMnana - avayavonA saMghAtanarUpa je baMdha che. phiTT - maNibhUmikA, kAdava Adi sAthe zleSa eTale vajalepa. navA - jatu, lAkha. magfstha - madana. Adi zabdathI guggala, rAla, khalI Adi levA. pravAsa - kacaro, teno Dhagalo. * x - rela mahaUTUTUvaMdhe - deza vaDe dezano saMhanA lakSaNa baMdha te saMbaMdha, gADAnA aMgAdinI jema, te deza saMhanana baMdha. satra sAiUTUAyaMdha - sarva vaDe sarvano saMhananA lakSaNa baMdha - saMbaMdha, kSI-snara AdinI jema thAya te sa sarva saMhanana baMdha. zakaTa Adi pado pUrve vyAkhyAyita karyA che, chatAM ziSyanA hitane mATe karI vyAkhyA karIe chIe. temAM saTS * gADuM, 6 - 7, nA - cAna, nAnuM gADuM, 'Tyutha * gola deza prasiddha be hAtha pramANa vedikAthI upazobhita japAnafifts - hAthI uparanI kolara-aMbADI, fthaka - achAlANa, sIva - zibikA, kuTAkAra vaDe AchAdita japAna, saMmarforga - purUSa pramANa jamAta vizeSa, nofi - loDhI, roTalo Adi pakAvavAnuM vAsaNa, noiDAda - kaDAyu, kuchuya - kaDacho, pIrasavA mATenuM bhAjana, khaMDamATInuM vAsaNa, jana * mitra, bhAjanavizeSa, 14TRUT * vividha prakAranA anya upakaraNo. puSyagopaNa - pUrva kALe sevela prayoga - jIva vyApAra, vedanA-kaSAyAdi samuThThAtarU5. pratyaya - kAraNa, je zarIrabaMdhamAM che, te tathA te ja pUrvaprayogapatyayika, VqutrapA padhvajJa - prApta pUrva arthAtu vartamAna. prayojana - kevali samudghAta lakSaNa vyApAra, pratyaya jemAM che, te pratyutpannaprayoga pratyayika, naidyAna ahIM 'tavya ta' zabdo vaDe samudghAta karaNa kSetranuM bAhulya kahyuM. 'su teNu" zabda vaDe samudyAta kAraNarUpa vedanAdinuM bAhulya kahyuM. 'samohaNamANANa' eTale samuThThAtathI zarIranI bahAra jIva pradezanuM prakSepaNa. jIvapadeza ema kahevA chatAM paNa zarIra baMdha adhikArI teno vyapadeza karIne jIvapadeza Azrita taijasa, kAmaNa zarInA pradezo jANavA. zarIrabaMdha e pakSamAM samuThThAta vaDe vikSiNa-saMkocitanA upasarjanIkRta taijasAdi zarIrapradezonA jIvapradezonI ja vaidha - syanAdi vizeSa. kevali samuThThAta vaDe daMDa, kapATa, mathikaraNa, aMtapUraNa lakSaNa vaDe viratArita jIvapradezano, samudgata vaDe je pradezonuM saMhaNa, samuddAta vaDe pratinivartamAnapaNe
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-I9/424 rA5 pAMca Adi aneka samayomAM thAya, te vizeSathI kahe che - nivaIna kriyAnA aMtaremaNe avasthita "pAMcamo samaya" artha kaQo. jo ke chaThThA Adi samayamAM taijasAdi zarIra saMghAta samutpanna thAya che, to paNa abhUtapUrvatAthI pAMcamo samaya ja ahIM thAya, bAkInAno "bhUtapUrva paNAthI ja" ema karIne 'aMtarAmaMye vaTTamANasa' ema kahyuM. taijasa ane kArpaNa zarIrano baMdhasaMghAta samutpanna thAya che. kayA hetuthI ? te kahe che - tyAre samudghAta nivRtti kALe, te kevaLInA jIvapadezo ekad saMghAtane prApta thayelA thAya che. tenI anuvRttithI taijasAdi zarIra pradezono baMdha samutpanna thAya che. zarIrabaMdha e pakSamAM taijasa-kArpaNa Azraya bhUtatvathI taijasakAmaNa zarIrIpradezo che, teno baMdha samutpanna thAya che. vIyAMtarAya phAyAdi kRta zakti, yoga-mana vagere, yoga sAthe varte te sayoga, vidhamAna dravyo-taLAvidha pagalo je jIvanA hoya, te sadravya. vIryapradhAna sayoga e vIryasayoga, te ane A sadbhavya e vigraha, teno bhAva, tethI vIryasayogasaddavyatA. savIryatAthI, sayogatAthI, sadbhavyatAthI jIvano pramAda lakSaNa kAraNathI tathA me - ekendriya jAtyAdi udayavarti. thoDA - kAya yogAdi, arva - tiryagabhavAdine anubhavatA evA, mAM - ticAya Adi udayavaHi. parva : zrIne, dArika prayoga saMpAdaka, te karmanA udayathI dArika zarIra prayoga baMdha thAya che. A vIrya saMyoga sadbhavyatAdi pado audAki zarIra prayoga nAma karmodayanA vizeSaNatAthI vyAkhyAyita karavA. vIrya sayoga sadbhavyatAthI hetubhUtatAthI je vivakSita karmodaya, tenA vaDe, ItyAdi prakAre athavA A audArika zarIra prayoga baMdhanA kAraNo svataMtra che. temAM dArika zarIra prayoga baMdha kayA karmanA udayathI che ? ema pUchatAM je bIjA kAraNo kahevAya che, te vivakSita karmodayamAM abhihita sahakAri kAraNonI apekSAe A kAraNapaNe jANavA, e arthanI jANakArI mATe kahyuM. - X - X - ekendriya audArika zarIra prayoga baMdha. - x - dezabaMdha ane sabaMdha baMne che. temAM jema puDalo ghIthI bharela, tapelI tApikAmAM nAMkho, pahelA samaye vRtAdi grahaNa karaze ja. bAkInA samayomAM grahaNa kare ane visarje, ema A jIvo jyAre pahelA zarIrane choDIne bIjAne grahaNa kare, tyAre prathama samaye utpatti sthAne jaIne zarIra prAyogya pudgalone grahaNa kare ja, te A sarvabaMdha. pachI bIjA vagere samayomAM tene grahaNa kare ane visarje, te dezabaMdha. A ja pramANe audArika zarIrano dezabaMdha ane sarvabaMdha paNa kahevo. pUDalAnA daTAMtathI teno sarvabaMdha eka samayano che. temAM jo vAya, manuSyAdi vaikriya karIne choDe to pharI audArikano eka samaya sarvabaMdha karIne pharI teno dezabaMdha karato eka samaya pachI mare, tyAre jaghanyathI eka samayano dezabaMdha thAya che - 4 - dArika zarIrInI traNa palyopama ukarSathI sthiti che, temAM pahelA samaye sarvabaMdhaka, eka samaya nyUna traNa palyopama ukarSathI audArika zarIrIno deza baMdha kALa hoya che. vAyu dArika zarIrI, vaidiramAM jaIne pharI dArikane prApta kare to 216 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 sarvabaMdhaka thaIne dezabaMdhaka eka samaya mATe thaIne mare. ekendriyane utkRSTathI 22,000 varSa sthiti che, temAM e prathama samaye sarvabaMdhaka, bAkInA kALamAM dezabaMghaka e rIte eka samaya nyUna 22,000 varSa ekendriyono utkRSTa dezabaMdhakALa che. pRthvIkAya, audAki zarIrInuM jaghanyathI kSullaka bhava grahaNa jIvita che. te gAyA vaDe kahe che - 56 pramANa AvalikAthI eka kSalaka bhava grahaNa thAya. aMtarmahattamAM 65,536 phulaka bhava thAya. AnaprANamAM 13 kSullaka bhava grahaNa thAya. ucchavAsanA 135 muhUrta che. ahId ukta lakSaNa 65,536 muhUrtagata kSullaka bhava grahaNa sazithI 3993 muhartagata ugravAsa zazi vaDe bhAga karatAM je prApta thAya, te cokta ucchavAsamAM phAllaka bhavagrahaNa parimANa thAya che. te 13 che, avaziSTa te ukta lakSaNa sazi thAya che. evuM kahevA mAMge che ke - jenA aMzonuM 333 phAlaka bhava prApta thAya, te aMzone 135mAM 18 phulalaka bhava grahaNa thAya. temAM je pRvIkAyika traNa samayathI viraha vaDe Ave, te trIjA samaye sarvabaMdhaka, bAkInAmAM dezabaMdhaka thaIne A kSullaka bhavagrahaNe mare. marIne vigrahathI Ave tyAre sarvabaMdhaka ja thAya che. e pramANe je te traNa vigraha samayo, tenAthI nyuna evA kSalaka bhava grahaNa kahyo. *x - dezabaMdha jemAM nathI Adi - A artha che a5, teuM, vAyu, vanaspati, be-traNacAra IndriyonA kSullaka bhava grahaNa, traNa samaya nyUna jaghanyathI dezabaMdha che, kAraNa ke tenuM vaikriyazarIra nathI. vaikriyazarIra hoya to ja eka samaya jaghanyathI dArika dezabaMdha pUrvokta yuktI vaDe thAya. utkRSTathI akAyanI 9ooo varSa sthiti, teukAyane traNa ahora, vanaspatinI 10,000 varSa, beIndriyanI 12 varSa, neIndriyanI 49 ahorama, caurindriyanI cha mAsa, A sarvabaMdhasamaya nyUna utkRSTathI dezabaMdha sthiti che. vAya, paMcendriya tiryaca, manuSyono jaghanyathI dezabaMdha eka samaya, bhAvanA pUrvavata utkRSTathI vAyukAyanI 3000 varSa, paMcendriya tiryaMca ane manuSyonI traNa palyopama sthiti che. A sthitimAM sarvabaMdha samaya nyUna evI utkRSTathI dezabaMdha sthiti thAya che. manuSyonI dezabaMdha sthiti prApta che, to paNa sUtramAM sAkSAt kahI che. - - have audArika zarIra prayogabaMdhanuM aMtara - sarva baMdha aMtara jaghanyathI traNa samaya nyUna kSullaka bhavagrahaNa. kaI rIte? dArika zarIramAM traNa samayanA vigrahathI Ave che, temAM be samaya anAhAraka, bIjA samaye sarvabaMdhaka, kSullaka bhavamAM rahIne marIne audArika zarIrImAM ja utpanna thAya tyAre pahelA samaye sarvabaMdhaka. e rIte sarvabaMdhanuM sarvabaMdhathI aMtara kSullakabhave vigraha gata traNa samaya nyUna. utkRSTathI 33 sAgaropama ane pUrvakoTI samaya adhika sarva baMghAMtara thAya che. kaI rIte? manuSyAdimAM avigrahasthI Ave, temAM pahelA samaye sarvabaMdhaka thaIne pUrvakoTi rahIne 33-sAgaropama sthitinAraka ke sarvArthasiddha thaIne traNa samayanA vigrahathI audAki zarIrI thaI, temAM vigrahanA be samaya anAhAka ane bIje samaye sarvabaMdhaka. * * * * * A rIte sarvabaMdhanuM sarvabaMdhathI utkRSTa aMtara thAya. dezabaMdha aMtara, jaghanya eka samaya. kaI rIte ? dezabaMdhaka marIne vigrahathI
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-/424 ja utpanna hoya, temAM pahelA samaye ja sarvabaMdhaka che, bIjA vagere samayamAM dezabaMdhaka che te ja dezabaMdhanuM dezabaMdhathI aMtara jaghanyathI eka samaya, saIbaMdha saMbaMdhI che, utkRSTathI 33 sAgaropama ane adhika traNa samaya dezabaMdhanuM dezabaMdhathI aMtara thAya che. kaI rIte ? dezabaMdhaka marIne utpanna thaI 33-sAgaropama Ayu savarthisiddhAdimAM pAme, tyAMthI cyavIne traNa samaya vaDe vigrahagatithI audArika zarIrI thAya, temAM vigrahanA be samaye anAhAraka ane bIjA samaye saIbaMdhaka, tyAspachI dezabaMdhaka thAya. A pramANe dezabaMdhano dezabaMdhathI utkRSTa aMtarAla kahyA mujabano thAya. dArika baMdhanuM sAmAnyathI kahyuM, have vizeSathI-ekendriyanuM dAki sabaMdha aMtara jaghanyathI traNasamaya nyUta kSullaka bhavagrahaNa che. kaI rIte ? traNa samayanA vigrahathI pRthvI AdimAM AvIne vigrastA be samaya anAhAka, bIjA samaye sarva baMdha, tethI kSullakabhava grahaNa traNa samaya nyUna rahIne marIne avigrahathI jo utpanna thAya to sabaMdhaka thAya che. utkRSTathI sarvabaMdha aMtara 22,000 varSa ane samaya adhika che. kaI rIte ? pRthvIkAyikamAM AvIne pahelA samaye sarvabaMdhaka, pachI 22,000 varSa rahIne samaya nyUna vigraha gatithI traNa samaya vaDe bIjA pRthvI AdimAM utpanna thAya tyAM be samaya anAhAraka thaIne trIjA samaye sarvabaMdhaka thAya. be nAhAraka samayamAMthI eka samaya 22,000 varSamAM nAMkhatA te samaya Ave. - 4 - ekendriya audAkinuM dezabaMdha aMtara jaghanyathI eka samaya che. kemake dezabaMdhaka marIne vigrahathI sarva baMdhaka thaIne eka samayamAM pharI dezabaMdhaka ja janme. utkRSTathI tamuharta thAya. kemake vAyunuM dArikazarIra dezabaMdhaka thaI vaikriyamAM jaIne tyAM attamuharta rahIne pharI audAki zarIrano sarvabaMdhaka thaIne dezabaMdhakarUpe ja jame. e rIte A aMtara prApta thAya. pRthvIkAyikanuM dezabaMdha aMtara jaghanyathI ekasamaya utkRSTathI traNa samaya. kemake pRvIkAyika dezabaMdhaka-marIne vigraha gatithI pRthvIkAyikamAM ja utpanna thaI eka samaya sarvabaMdhaka thaIne pharI dezabaMdhaka janma, te ekasamaya dezabaMdhanuM jaghanya aMtara, tathA pRthvIkAyika dezabaMdhaka marIne traNa samaya vigrahathI temAM ja utpanna thAya tyAre be samaya anAhAka, bIjA samaye sarvabaMdhaka thaIne pharI dezabaMdhaka janme, e pramANe traNa samaya utkarSathI dezabaMdhanuM aMtara thAya. have akAyikAdinuM baMdhaMtara atidezathI kahe che - jema pRthvIkAyikanuM che tema. ahIM badhe samapaNAnA parihArArthe kahe che. vizeSathI Adi. e rIte atidezathI je prApta che te kahe che - aykAyikanuM jaghanya sarvabaMdhAMtara kSallaka bhavagrahaNa traNa samaya jUna, utkRSTathI 9000 varSa amayAdhika. deza baMdhaMtara jaghanya eka samaya, utkRSTa traNa samaya, e rIte vAyukAyane varjIne teu kAya AdinuM che. vizeSa A - utkaTa sarvabaMdhaMtara potapotAnI sthitithI eka samaya adhika kahevuM. ahIM vAyu baMghataranI vilakSaNatA sUcavI che. vAyu baMdhaMtara bhedathI kahe che temAM vAyukAyika utkarSathI dezabaMdhaMtara aMtar muhUrta che kaI rIte ? vAyu audArika 218 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 zarIrano dezabaMdhaka thaI, vaikriya baMdha aMtarmuhUrta karIne pharI dArika sarva baMgha samaya pachI jo dArika deza baMdha kare, tyAre yayota aMtara thAya che. paMcendriyamAM sarvabaMdhaMtara jaghanya kahyuM che. utkRSTa kahe che - paMcendriya tici avisthI utpanna thaI pahelA samaye ja sarvabaMdhaka, pachI samayanUna pUrvakoTi jIvIne vigraha gatithI traNa samaya vaDe temAM ja utpanna thaI, tyAM be anAhAraka samaya bIjA samaye sarvabaMdhaka saMpanna thAya. anAhArakanA bemAMthI roka samaya pUrvakoTImAM umeratA cathokata aMtara thAya che. dezabaMdha aMtara. ekendriya mujaba, te jaghanya eka samaya. kaI rIte ? dezabaMdhaka marIne sarvabaMdha samaya pachI dezabaMdhaka thAya. ukarSathI aMtarmuhad. kaI rIte? audAki zarIrI dezabaMdhaka thaIne vaikriyane pAmIne tyAM aMtarmuhUrta rahIne pharI audArika zarIrI thAya. temAM pahelA samaye sarvabaMdhaka, bIjA AdimAM dezabaMdhaka e rIte dezabaMdaMtara aMtarmuharta thAya.e rIte manuSyonuM paNa jANavuM. audAki baMdaMtara bIjA prakAre kahe che - be IndriyAdimAM pharI ekendriyatna hoya tyAre je sarvabaMdhAMtara, te jaghanyathI be kSullaka bhavagrahaNa traNa samaya nyUna. kaI rIte ? ekendriya traNa samaya vigrahagati vaDe utpanna thaI, temAM be samaya anAhAka thaIne trIjA samaye sarvabaMdha karIne te nyUna kSullakamava grahaNa karI jIvIne mareekendriya sivAyanA kSullaka bhava grahaNarthI jIvane mare, vigrahathI pharI ekendriyomAM utpanna thaIne sarvabaMdhaka thAya. e rIte ukta aMtara thAya. utkRSTathI 2000 sAgaropama saMkhyAta vaSiidhaka che. kaI rIte ? avigrahathI ekendriyamAM utpanna thaI, tyAM pahelA samaye sarvabaMdhaka thaI 22,000 varSa jIvIne mare, pachI trasakAyikamAM utpanna thAya, tyAM saMkhyAta varSa adhika 2000 sAgaropama rUpa utkRSTa prasAyika kAyasthitimAM rahIne ekendriyamAM utpanna thaIne sarvabaMdhaka thAya. e rIte A aMtara Ave. * X - X - deza baMdhaMtara jaghanyathI samayAdhika kSullaka bhavagrahaNa che. kaI rIte ? ekendriya dezabaMdhaka thaI marIne beIndriyAdimAM kSullaka bhavagrahaNa anubhavI avigrahathI pahelA samaye sarvabaMdhaka thaIne bIje samaye dezabaMdhaka thAya. e pramANe dezabaMdhAMtara kSullaka bhava sarvabaMdha samayAtirikta thaze. have pRthvIkAyika baMdhAMtarane vicArIe - - x * utkRSTathI anaMtakALa. ahIM kALa anaMtatva vanaspatikAya sthitinI kALa apekSAthI kahyuM che. * x * abhiprAya A pramANe - te anaMtakALanA samayamAM avasarpiNI-utsarpiNI samayo vaDe apadriyamANamAM anaMta avasarpiNI-utsarpiNI thAya che. A pramANa kALanI apekSA che. kSetrApekSAe anaMtaloka ati anaMtakALa samayamAM lokAkAzapadezothI apahiya-mANamAM anaMtaloka thAya che. temAM keTalAka pudgala parAvarta thAya? asaMkhyAta pudgalaparAvarta lakSaNa sAmAnyathI A che - dazakoDAkoDI vaDe addhApalyopamono eka sAgaropama, daza koDAkoDI sAgaropamanI eka avasarpiNI, utsarpiNI paNa e rIte che. te anaMta avasarpiNI-utsarpiNInuM eka pudgala parAva, A vizeSa lakSaNa ahIM ja kaheze pudgala parAvartAnA ja asaMkhyAtava niyamanArthe kahe che - asaMkhyAta samaya
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-9/424 219 220 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 samUhanI AvalikA-dezabaMdhaMtara bhAvanA A rIte pRvIkAyika dezabaMdhaka thaI marIne pRvIkAyikamAM kSallakabhava grahaNa jIvIne maryA pachI pharI avigrahathI pRthvIkAyikamAM utpanna thAya. temAM sarvabaMdha samaya pachI dezabaMdhaka thAya. e rIte sarvabaMdha samayathI adhika eka kSullaka bhava grahaNa dezabaMdhanuM aMtara che. vanaspatikAyikomAM jaghanyathI sarvabaMdhaMtara be kSullakamavagrahaNathI traNa samaya nyUna dekhAya che. vanaspatikAyika traNa samayanA vigrahathI utpanna che, temAM vigrahanA be samaya anAhAka, trIje samaye sarvabaMdhaka thaIne kSullaka bhava jIvIne pharI pRthvI AdimAM kSalaka bhava ja rahIne pharI avigrahathI vanaspatikAyikamAM utpanna thaI pahelA samaye te sarvabaMdhaka thAya, traNa samaya nyuna be mulaka bhava grahaNa aMtara A rIte thAya. utkRSTamAM pRthvI AdimAM kAyasthiti kALa che. dezabaMdhaMtara jaghanyathI pRthvI Adi mAphaka vanaspatinuM che, te samayAdhika kSullakabhava grahaNa che. bhAvanA pUrvavat. utkRSTathI vanaspatinuM deza baMdhaMtara pRthvIkAya sthitikALa asaMkhyAta avasarpiNI utsarpiNI AdirUpa che. dArika dezabaMdhakAdinuM alAbahad. sauthI thoDAM sarvabaMdhaka che, kemake utpatti samaye ja hoya, baMdhaka vizeSAdhika che kemake vipragatimAM ane siddhavAdimAM te hoya, dezabaMdhaka asaMkhyAta gaNA, kemake dezabaMdhaka kALa asaMkhyaguNa che. tenI bhAvanA AgaLa kahIzuM. - have vaikriya zarIra prayoga baMdha nirUpaNa karavA kahe che - * sUga-45 - bhagavanA vaikiyazarIra prayogabaMdha keTalA bheda che ? gautamAM be bhede. ekendriya vaidicazarIra prayogabaMdha ane paMcendriya che ekendriya vaiyizarIra prayogabaMdha che, to zuM vAyukAyika ekendriya che ke vAyakAyika ekendriyao? A abhilApathI jema "avagAhanA saMsthIna'mAM vaikiya zarIra bheda che, tema kahevA yAvat payaptiA sarvArthasiddha anuttaropapAtika vaimAnika paMcendriya vaikiya zarIra prayogabaMdha ane apayaktiA savathiiisaddha yAvata prayogabaMdha. bhagavan! vaidicazarIra prayoga baMdha kayA karmanA udayathI ? gautama ! vIsiyoga cadravyatA cAvatu Ayu ke labdhine AzrIne vaikriya zarIra prayoga nAma karmanA udayathI vaikriyazarIra prayogabaMdha thAya vAyukAyika ekenidraya vaidicazarIra prayoga pRcchA. gautama ! vIsiyoga sadbhavyatAthI yAtrata ladhine AzIne pUrvavata. bhagavAna ! ratanapabhAmRthvInairayika paMcendriya vaikriya zarIra prayoga baMdha kayA kamanA udayathI 7 gautama ! vIrya sayoga sadgadravyatA yAvata Ayune AzrIne cAvatuM baMdha thAya. e rIte AdhasaptamI sudhI. tiyacayonika paMcendriya naimizarIra pRcchA. gautama! vIrya, vAyukAyika mujaba jANavuM. manuSya paMcendriyavaikriya ema ja che. asurakumAra bhavanapati deva paMcendriya saikriya, ratana prabhA pRthvI nairayikavavuM jANavuM. e rIte svanitakumAra sudhI jANavuM. e rIte vANavyaMtara, jyotiSka, saudharma kalyopaHka vaimAnika yAvat aTyuta, naiveyaka kapAdIta vaimAnika, anuttaropatika jANavA. bhagavana! vaikriyazarIra prayoga baMdha, dezabaMdha ke sabaMdha? gautama ! bane. vAyukAyika kendriya, ratanapabhA pRnI nairayika cAvatu anuttaropapAtika e pramANe ja jANaa. bhagavanA saicizarIra prayogabaMdha kALathI keTalA che? gautamAM sabaMdha jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI be samaya. dezabaMdha jaghanyathI eka samaya, uckRSTathI samaya jUna 33sAgaropama. vAyukAyika kendriya vaikriya pRcchA. gautamAM sarvabaMdha, eka samaya ane dezabaMdha jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI aMtamuhUrta ranapabhA pUratI nairayika pRcchAgautama ! sabaMdha eka samaya, dezabaMdha jaEAjathI traNa samaya nyUna 10,000 varSa, utkRSTathI samaya nyUna sAgaroma. e rIte cAvava adhasatamI. vizeSa A - dezaLabaMdha jenI je jaEAnya sthiti te samayanUna karavI ane samaya jUna utkRSTa sthiti kahevI. * * paMcendriya ticayonika ane manuSyonI vAyukAcikanI mAphaka kahevI. asurakumArAdi yAvatuM anuttaropAtikanI nairasika mA kahetI. vizeSa A - jenI je sthiti te kahevI cAva4 anusaropapAtikano sabaMdha eka samaya, dezabaMdha jaghanyathI traNa samaya jUna 31nsAgaropama, utkRSTathI eka samaya nyUna 33-sAgaropama che. bhagavana / vaikriyazarIra prayoga baMdhaMtara kALathI keTaluM hoya ? gautama ! sava baMdhaMtara jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI anaMta kALa anaMtI yAvat AvalikAno asaMkhyAta bhAga, ema dezabaMdhaMtara. vAyukAlika vaikiya zarIra pRcchA. gautama! sarvabaMghatara jANI tamehud ukRSTathI palyopamano asaMkhyAta bhAgao. tiyacayonika paMcendriya vaikti zarIra prayoga baMdhutara pRcchA. gautama ! sabaMghatara jaghanyathI aMtarmuhUd, utkRSTathI pUvakoDi pRthakava, e pramANe dezabaMdhetara laNavuM, manuSyanuM paNa jANavuM. bhagavana! vAyukAvikajIva novAyukAcikamAM jaIne pharI vATukAlikapaNe utpanna thAya to vAyukAphika ekendriyavaidikya pRcchA. gautamAM sarva bAMtara jaghanyathI aMtamuhUrva utkRSTathI anaMtakALa-vanaspatikALa. e pramANe dezAbaMdhatara paNa gaNavuM. bhagavana! rApabhA pRadI nairayika, noranapabhApUnI pRcchA. gautamAM sarva baMghatara jaghanyathI 10,000 varSa aMtarmuhUrvAdhika. utkRSTathI vanaspatikALa. dezabaMdhutara jAnsathI bhaMhad ukaSTa anaMtakALa-qnaspatikALa. e pramANe AdhasaptamI sudhI kahevuM. vizeSa e - jenI je jaghanya sthiti che, temAM aMtarmuhUrNa adhika sarva baMdhaMtara kahevuM, bAkI pUrvavata paMcetiyo, manuSyo vAyukAyava4.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/9/425 221 suhumArAdi cAvatu sahasaradevone ranapabhAM pRnI nairayikavatu kahevA. vizeSa A * sarva baMdhaMtara jenI je jaghanya sthiti temAM aMtamuharta adhika kahevuM. bAkI pUrvavatu. * * bhagavatu AnadevapaNe utpanna noANadeva pRcchA * gautamAM sarvabaMdhetara jaghanyathI varSamRthakva adhika 18 sAgaropama, utkRSTa anaMtakALa-vanaspatikALa. dezabaMdhaMtara jaghanyathI varSa pRthakva, utkRSTa anaMtakALavanaspatikALa, e rIte yAvata askRta, vizeSa jenI je sthiti Adi pUrvavatuM. zaiveyaka, kAtIta pRcchA - gautama! sabaMdhetara jaghanya rara-sAgaropama varSa pRthakRtva adhika, utkRSTathI anaMtakALa-vanaspatikALa. deza baMdhutara jAnya varSa pRthakrata, utkRSTa vanaspatikALa. bhagavan! anudopapAtika pRcchA. gautama! sabaMdha aMtara jaghanya varSa pRthakvAdhika 31 sAgaropama, utkRSTa saMprakhyAta sAgaropama. deza baMdhatara jaghanya varSa pRthakata, utkRSTa saMkhyAta sAgara bhagavAna ! A vaizirIrI jIvonA dezabaMdhaka, sarvabaMdhaka ane baMdhakamAM koNa konAthI cAvatu vizeSAdhika che ? gautamAM sauthI thoDA jIvo saikriya zarIranA sarvabaMdhaka che, dezAbaMdhaka asaMkhyAtagaNA, abaMdhaka anaMtagaNA che. - -bhagavAna ! AhAraka zarIrapayogabaMdha keTalA bheda che ? gautama! ekAkAra, je ekAkAra che to zuM manuSyAhAraka che ke amanuNAhAkaon gautama ! manuSpAhAraka zarIrapayoga baMdha che. amanuSkAhAraka nahIM A amilApathI 'avagAhanA saMsthAna' mujaba yAvatu Bddhi prApta pramatta saMyata samyagdaSTi paryApta saMkhyAta vaSa, karmabhUmi ja gabhavyakAMtika manuSAhAraka zarIra prayoga baMdha, anuddhiprApta pramatta yAvat AhAka zarIra prayogabaMdha nahIM AhApha zarIra prayogabaMdha kA karmanA udayathI? gautamAM vIrya saMyoga sadgadravyatAthI rAvatuM labriAne AthIne AhAraka zarIra prayoga nAmakamanA udayathI che. * * bhagavanA AhAraka zarIra prayoga vadha dezabaMdha che ke sarvabAMdha? gautamAM bane. * - bhagavana! AhAka zarIra prayoga baMdha kALathI keTalo hoya? gautamAM sabaMdha eka samayano, dezabaMdha jAnyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI paNa tamuhUrta bhagavAna ! AhAka zarIra prayoga baMdhaMtara kALathI keTaluM hoya ? gautama ! sarva baMdhAMtara janmathI aMtamahad, utkRSTathI anaMta kALa-anaMtI avasarpiNIutsarpiNIkALathI, kSetrathI anaMta lokadezanUna apAddha pudgala rAvatuM. e pramANe dezabaMdhaMtara paNa che. bhagavAna ! AhApha zarIrI jIvonA dezabaMdhaka, savabaMdhaka ane abaMdhakamAM koNa konAthI sAvat vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDAM sabaMdhako, dezabaMdhaka saMkhyAtaguNA, abaMdhaka anaMtakuNA che. * vivecana-425 :ekendriya vAyukAyika apekSAo, paMcendriya cAre gatithI che. * x * labdhi, 222 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 te vaikriyakaraNa labdhi. te vAyukAya, paMcendriya tiryaMca ane manuSyApekSAe che. vAyukAyika Adine labdhi zarIrabaMdhathI ane deva-nAkane vIryasayoga saMdravyatAthI kahe che. vaikriya zarIramAM utpanna thanArane eka samaya sabaMdhaka thAya. utkRSTathI be samaya * audArikazarIrI vaikriyatA pAmIne sarvabaMdhaka thaI marIne pharI nArakAva ke devatva pAme, tyAre pahelA samaye vaikriyano sarvabaMdhaka thAya * x * tethI be samaya che. audArika zarIrI vaikriyatA pAmIne pahelA samaye sabaMdhaka thaIne, bIjA samaye dezabaMdhaka thaIne mare tethI eka samaya thAya. deva ke nArakamAM utkRSTa sthitimAM utpanna thAya to - x - pUrvavatuM. vAyu dArika zarIrI thaIne vaikriyamAM jAya pachI pahelA samaye sabaMdhaka, bIjA samaye dezabaMdhaka thaIne mare tethI jaghanya eka samaya dezabaMdha, utkRSTathI aMtarmuharta (pUrvavata), labdhivaikriya zarIrIne aMtarmahattathI pachI vaikriya zarIrAvasthAna nathI. - x - ratnaprabhAi jhaNa samaya vigrahathI ratnapabhAmAM jaghanya sthitinAka samuug thAya, temAM be samaya nAhAraka, trIjA samaye sarvabaMdhaka pachI dezabaMdhaka, tethI bisamaya nyUna 10,000 varSa kahyA. utkRSTathI samayanUna sAgaropama. - X * bhAvanA pUrvavata kahevI. e pramANe badhe sabaMdha eka samaya ane dezabaMdha jaghanya vigraha samaya traNa nyUna pota-potAnI jaghanya sthiti pramANa kahevuM. - x * paMcendriya tiryaca, manuSyono vaikiya sarvabaMdha eka samaya, dezabaMdha jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI aMtarmuharta kahyuM che - narakamAM tahad, tiryaMca-manuSyamAM cAra, devomAM ardhamAsa utkRSTa vikuNA kALa jANavo. cAra aMtamuhUrta karyuM, te matAMtara che. vaikriya zarIra prayoga baMdhanuM aMtara kahe che - audAki zarIrI, vaikriyamAM jaIne pahelA samaye sarvabaMdhaka, bIje dezabaMdhaka thaIne marIne deva ke nAkamAM vaikriyazarIrImAM avigrahathI utpanna thato pahelA samaye sarvabaMdhaka tethI eka samaya sarvabaMghAMtara thaze. audArika zarIrI vaikriyamAM jaIne -x* pharI anaMtakALa dArikAdi zarIramAM vanaspatyAdimAM rahIne vaikriyazarIramAM utpanna thAya, tyAre pahelA samaye sarvabaMdhaka thAya. e rIte dezabaMdha - x * pUrvavatuM. vAyu dArika zarIrI vaikriyatA pAmIne, pahelA samaye sarvabaMdhaka thaIne, marIne pharIne vAyakAyika thAya, tene aparyAptakane vaikriya zakita na hoya, aMtamuhartamAM paryAptika thaIne vaikriya zarIra kare, temAM prathama samayamAM sarvabaMdhaka thAya e rIte sarvabaMdhAMtara aMtarmuhUrta. utkRSTathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga kemake audAki zarIrI vAyukAya ATalA samaye avazya vaikriya kare ityAdi pUrvavat - 4 - paMcendriya tiryaMcayonika vaikriyamAM jaIne tyAM prathama samaye sarvabaMdhaka, pachI aMtarmahad mAma dezabaMdhaka, pachI audArikano sarvabaMdhaka thaIne eka samaya dezabaMdhaka thaIne, pharI vaikriya karatA pahelA samaye sarvabaMdha. utkRSTathI pUrvakoDi Ayu. * *
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/9/425 223 224 paMcendriya tiryacamAM utpanna, pUrvajanma saha sAta-ATha vakhata, pachI vaikriyamAM jAya. tyAM prathama samaye sarvabaMdha karIne dezabaMdha kare che - X - X - paikriya zarIra baMdhaMtarane ja bIjA prakAre ciMtave che - vAyu vaikriya zarIra pAme, temAM pahelA samaye sarvabaMdhaka thaIne marIne pachI pRthvIkAyikamAM utpanna thaI, tyAM paNa kSullaka bhavagrahaNa mAtra rahIne pharI vAyukAya thAya. tyAM paNa keTalAka kSallakabhava rahIne vaikriyamAM jAya, tyAM pahelA samaye sarvabaMdhaka thAya, pachI vaikriyanA sarvabaMdhonuM aMtara ghaNAM kSullaka bhavothI ghaNAM aMtamuhUrta thAya. tyAre cokata sarvabaMghAMtara thAya. utkRSTathI anaMta vanaspatikALa * x * pUrvavat. e pramANe deza baMdhaMtara paNa jANavuM. ratnaprabhA nAka 10,000 varSa sthitika utpattimAM * * * tyAMthI cyavI garbhaja paMcendriyamAM tamuhad rahIne karI ratnapabhAmAM utpanna thAya, tyAre pahelA samaye sarvabaMdhaka, A jaghanya aMtara kahyuM. - X - X * ratnaprabhA nAraka utpattimAM sarvabaMdhaka thaIne tyAMthI ravIne anaMtakALa vanaspati AdimAM rahIne pharI temAM utpanna thatAM sarvabaMdhaka thAya, tethI ATaluM utkRSTa aMtara kahyuM. dezabaMdhaka thaIne marIne aMtarmahattayu paMcendriya tiryacapaNe utpanna thaIne, marIne ranaprabhA nArakapaNe utpanna thAya, temAM bIjA samaye dezabaMdhaka, A jaghanya dezabaMdhaMtara che, utkRSTa, pUrvavatu bhAvanA karavI. zarkarApabhAdi nAskonuM vaikriya zarIra baMdhaMtara saMkSepa mATe atidezathI kahyuM - dvitIyAdi pRthvInI jaghanya sthiti kahevI. paMcendriya, vAyukAyika mujaba. asurakumAgrI sahasAra sudhI utpatti samaye sarvabaMdha karIne potAnI jaghanya sthiti pALIne paMcendriya tiryaMcamAM jaghanya aMtarmuhad AyathI upajI, marIne temAM ja sarvabaMdhaka thAya, e pramANe temanI jaghanya sarvabaMdaMtara vaktavyatA che. ratnaprabhAnA nAko mAphaka utkRSTathI anaMtakALa che. * * * * * - AnatIya deva utpattimAM sarvabaMdhaka che, te 18-sAgaropama tyAM rahIne tyAMthI cyavIne varSa pRthakatva manuSyamAM rahIne pharI tyAM ja utpanna thAya, prathama samaye te sarvabaMdhaka che. e rIte tenuM sarva baMdhaMtara jaghanyathI varSa pRthakavAdhika 18 sAgaropama thAya, utkRSTa to anaMtakALa thAya, jo te cyavIne vanaspatyAdimAM anaMtakALa jAya. pachI Anatakalo utpanna thAya. dezabaMdhaMtara varSa pRthakatva. jo cyavIne te varSa pRtharva manuSyatva anubhavIne pharI Anatakaze upaje. ahIM sabaMdha jo ke samayAdhika varSa pRthakrava thAya che, to paNa tenuM varSa pRthakva nathacra avivAthI bheda vaDe gaNela nathI. A pramANe prANata cAvatu paiveyaka sUtro paNa jANavA. sanakumArathI sahasAra sudhInA devo jaghanyathI nava divasa AyuSya vaDe AnatathI azruta sudhInA nava mAsa Ayu vaDe samutpanna thAya che. evuM jIvasamAsamAM kahe che. tethI jaghanya sarvabaMdha aMtara teTaluM teTaluM adhika tenI jaghanya sthitirUpa prApta thAya che. anutaravimAne utkRSTa sarva baMdhAMtara ane dezabaMdhAMtara saMkhyAta sAgaropama che. bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kemake anaMtakALa anuttara vimAnathI cuta caI saMcaratA nathI, tema jIvasamAsano mata che have vaikriyazarIra dezabaMdhakonuM aAbahatva kahe che - vaikiya sarvabaMdhaka kALanA alAvathI sauthI thoDAM che, asaMkhyaguNa kALathI dezabaMdhako tenAthI asaMkhyAtagaNI che. siddho, vanaspatyAdi apekSAe tenA abaMdhako anaMtagaNA che. AhAka zarIrapayoga baMdhane AzrIne kahe che - eka prakAra che. dArikAdi baMghavatu aneka prakAra nathI. sarvabaMdha eka samaya che ane dezabaMdha jaghanya ane utkarSathI attamuhUrta mAtra che. kemake pachI avazya audAki zarIra grahaNa kare. * x * have AhAka zarIra prayoga baMdhanA ja tane nirUpatA kahe che - manuSya AhAka zarIra svIkAre tenA pahelAM samaye sarvabaMdhaka, pachI aMtarmuhad mAtra rahIne dArika zarIramAM jaIne tyAM paNa aMtarmuhUrta rahe, pharI paNa tenA saMzayAdithI AhAraka zarIra karavAnuM kAraNa utpanna thAya, pachI pharI AhAka zarIra grahaNa kare tyAre pahelA samaye sarva baMdhaka thAya. e rIte sarvabaMdhaMtara antarmuhad, baMne aMtarmuhUrtanI ekava vivakSAthI Ama kahyuM. anaMtakALe pharI AhAraka zarIra pAme, tethI utkRSTakALa te kaho. tene vizeSa kahe che anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI kALathI, kSemathI anaMtaloka AditenI vyAkhyA pUrvavat jANavI. ahIM pudgala parAvarta parimANa zuM thAya ? dezanUna apAI pudgala parAvarta. apIThuM - aDadhuM. pudgala parAvarta pUrve kahyuM. deza baMdhaMtara - jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI deza nyUna apAI pudgala parAvarta. -x - AhAka zarIranA sarvabaMdhaka AdinuM alA bahatva - sauthI thoDAM AhAkanA sarvabaMdhako che, kemake sarvabaMdhakALa thoDo che, dezabaMdhaka saMkhyAlagaNA, kemake te kALanuM bahutva che, manuSyo ja saMkhyAtA hovAthI teo asaMkhyAta gaNA na thAya. abaMdhako anaMtagaNA che. kemake AhAka zarIra mAtra saMyata manuSyomAM keTalAMkane ane kadAcit ja hoya che. bAkInA kALe badhAM abaMdhaka hoya che. * x * have taijasa zarIra prayoga baMdha kahe che - * sUga-4ra6 - bhagavanA vaijanma zarIra prayoga baMdha keTalA bheTe che ? gautama pAMca bhede. - ekendriya yAvatu paMcendriya taijasa zarIra prayoga baMdha. - - bhagavad ! ekendriya taijasa zarIra prayogabaMdha keTalA bhede che ? A AlAvA vaDe "avagAhanAsaMsthAna" mujaba bhedo yAvatu pati sAiisaddha anuttaropAtika kalAtIta vaimAnika deva paMcendriya taijasa zarIra prayogabaMdha ane apacati savathiiisaddha cAvatuM baMdha sudhI kahevA. bhagavana taijasa zarIra prayogabaMdha kA karmanA udayathI che ? gautama ! vIsiyoga sadbhavyatAthI yAvatu aAyune aAzrIne taijasa zarIra prayoga nAmakarmanA
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/9/426 udayathI A baMdha thAya. bhagavanA taijasa zarIra prayoga baMdha, dezabaMdha che ke sarvabaMdha? gautama! dezabaMdha che, sabaMdha nathI. * * bhagavan! taijasa zarIra prayoga baMdhathI kALathI keTalo hoya ? gautama be bheda che - anAdi apavisita, nAdi sAyavasita. bhagavad ! taijasa zarIra prayoga baMdhAra kALathI keTaluM hoya ? gautama / anAdi apavisita ke anAdi saparyAvasitane aMtara nathI. * * bhagavad ! A taijasa zarIranA baMdhakomAM koNa konAthI yAvatuM vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDA jIvo taijasazarIranA alaMdhaka che, dezabaMdhaka anaMtagaNA che. vivecana-4ra6 : taijasa zarIranA anAdivathI saIbaMdha nathI. kemake tene pahelAthI pudagalopAdAna karela che. A taijasa zarIkhaMgha abhavyone anAdi paryavasita che, bhayone anAdi saparyavasita che. taijasa zarIra prayogabaMdhanA aMtarane kahe che - jethI saMsArI jIva taijasa zarIbaMdhathI baMne rUpe mukta nathI, tyAM sudhI aMtara nathI. taijasa zarIranA dezabaMdhakAdinuM aA bahatva - sauthI thoDA abaMdhako che, kemake siddho ja abaMdhaka hoya. badhAM saMsArI dezabaMdhaka hovAthI tene anaMtagaNA kahyA. - - have kAmaNa zarIra prayoga baMdha - * sUtra-4ra7 - bhagavanA kAmaNa zarIra prayogabaMdha keTalA bheda che ? gautama ATha bhede. jJAnAvaraNIya yAvata aMtarAyika kAmaNa zarIra prayogabaMdha. bhagavana jJAnAvaraNIya kAmaNa zarIra prayogabaMdha kayA kamanA udayathI che ? gautama! jJAnanI - pratyunIkatA, nidbhavatA, aMtarAya, paheba, AzAtanA, visaMvAdana yogathI ane jJAnAvaraNIya kAmaNa zarIra prayoga nAmakarmanA udayathI A baMdha thAya che. bhagavAna ! darzanAvaraNIya kAmaNa zarIra prayogabaMdha kayA karmanA udayathI che ? gautama darzana pratyunIkatAdi, jJAnAvaraNIya karmamAM kahyuM tema jANavuM. vizeSa A - 'dana' zabda kahevo cAvata darzanAvaraNIya kAmaNa zarIra prayoga nAmakarmanA udayathI baMdha thAya. bhagavanA zAtA vedanIya kAmaNa zarIra prayoga baMdha kayA kamanA udayathI che? gautamAM pANa-bhUtAdinI anukaMpAthI jema zataka-7, uddezA-10mAM kahyuM tema vAva4 aparitApanatAthI, sAtA vedanIya kAmaNa zarIra prayoganAma kamathI A baMdha thAya. AzAtA vedanIya pRcchA. gautama ! bIjAne du:kha devAthI, bIjAne zoka karAvavAthI Adi zataka-7, uddezA-10 mujaba pUrvavatu. mohanIya kAmaNa zarIra prayoga pRcchA. gautama ! tIva kodha, mAna, mAyA, [10/15 26 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 lobha, darzana mohanIya, sAtri mohanIya vaDe mohanIsakAmaNa zarIra cAvatuM prayogabaMdha thAya. bhagavana nairayikAya kAmaNa zarIra prayogabaMdha pRcchA. gautama ! mahA AraMbha, mahAparigraha, mAMsAhAra, paMcendriyanI vadhathI tathA nairayikAyu kAmaNa zarIra prayoga nAma kamoMdayathI A baMdha thAya. tiyacayonikA, kAmaNazarIra prayoga pRcchA. gautama! mAyA, nikRti, atikavacana, kUDatula-kUDamAnathI tici yonika kAmaNa zarIra yAvat prayogabaMdha thAya. * * manuNAnu kAmaNazarIra pRcchA. gautama! prakRtibaddhakatA, prakRti vinItatA, dayALatA, amAratAthI manuSyAyukarma yAvatu prayogabaMdha che. * * devAyu kAmaNa zarIra pRcchA. gautama ! sarAgasaMyama, saMyamasaMyama, bALatapokarma, kAmanirjarAthI devAyuSa kAmaNazarIra cAvatu prayogabaMdha thAya che. zAbhanAma kAmaNazarIra pRcchA. gautama kAya-bhAva-bhASAnI RjutAthI, avisaMvAdana yogathI, zubha nAmakarma zarIra cAlatu prayoga baMdha thAya. : - azubhanAma kAmaNa zarIra pRcchA. gautama ! kAyA-bhAva-bhASAnI vakatAthI, visaMvAdanA yogathI, azubha nAmakarma yAvat prayoga baMdha thAya che. uccagotra kAmaNa zarIra pRcchA. gautama ! jAti, kuLa, baLa, rUpa, tapa, zata lAbha, aizvaryano mada na karavAthI ucca gautra kAmaNa zarIra yAvatu payogabaMdha thAya. * - nIca gobakArpaNa zarIra pRcchA. gautama ! jAti, kuLa cAvat aizvaryanAmadathI A baMdha thAya. aMtarAyika kAmaNa zarIra pRcchA. gautama ! dIna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIryanA aMtarAyathI ane AMtarAsika kAmaNa zarIra prayoga nAmakarmanA udayathI aMtarAyika kAmaNa zarIra prayogabaMdha thAya. bhagavana jJAnAvaraNIya kAmaNa zarIra prayoga baMdha zuM dezabaMdha che ke savabaMdha? gautama ! dezamAMdha che, sabaMdha nathI. e pramANe mAvaThuM AMtarAyika kAmaNa zarIra prayogabaMdha jANavo. bhagavAna ! jJAnAvaraNIya kAmaNa zarIra prayogabaMdha kALathI keTaluM hoya ? gautama ! te be bhede che - anAdi sAyavasita, ke anAdi apavisita. e pramANe jema taijasano sthitikALa kahyo temaja ahIM yAva4 AMtarAyika karmano kALa kahevo. bhagavAna ! jJAnAvaraNIya kAmaNa zarIra prayogabaMdha aMtara kALathI keTaluM hoya anAdi e pramANe taijasa zarIranA aMtara mAphaka kahevuM, e pramANe cAvatuM aMtarAyanuM kahevuM. bhagavAna ! jJAnAvaraNIya karmanA dezabaMdhakAdimAM koNa konAthI yAvata vizeSa che ? taijasa zarIra va4 alpa mahatva jANavuM, e pramANe Ayune vajIne cAva4 aMtarAyanuM kahevuM. - - Ayuno prazna. gautama ! sauthI thoDA jIvo
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/9/427 AyunA dezabaMdhaka, abaMdhaka saMkhyAlagaNA. * vivecana-4ra7 : jJAna-zrutAdinI, tenA abhedathI jJAnInI je pratyunIkatA-sAmAnyathI pratikULatA. tenA vaDe. zrutanI, zrutaguranI je nihanavatAapalApa kaQo, tenA vaDe. jJAnanA grahaNAdimAM vighnarUpa aMtarAya karavo, jJAnamAM, jJAnImAM apIti hovI. jJAna ke jJAnInI AzAtanA-helaNA karavI. jJAna ke jJAnInA vyabhicAra dekhADavA mATe pravRtti karavI, A bAhya kAraNothI jJAnAvaraNIya kAmaNa zarIra baMdha. have aMtara kAraNa kahe che - jJAnAvaraNIya hetutvathI, jJAnAvaraNIya lakSaNa je kAmaNa zarIra prayoganAmakarmanA udayathI (A baMdha thAya.) ahIM darzana eTale cakSurdarzanAdi. tIvra mithyAtva varDa. kaSAya sivAyanA nokapAyalakSaNa cAritra mohanIyaTI, tIvra krodhAdi vaDe - kaSAya yAtri mohanIya pUrve kahyuM che. mahAbha * aparimita kRSi Adi AraMbha vaDe, manaDAyA. niyati - vaMcana arthe pravRtti, arthAt mAyApacchAdana, koI kahe che - ati Adara karIne bIjAne ThagavA. prakRti bhadrakatA - svabhAvathI bIjAne na anutApIne, anukaMpA vaDe, mAAryabIjAnA guNone sahana na karavA te. zubhanAma-devagati Adi. kAyamajutA-bIjAne na ThagavArUpa kAyapeTAthI, bhAva hajatA-bIjAne na ThagavArUpa manopravRtti. bhASA majutA-bhASAmAM ArjavatAthI. kavisaMvALa - anya rIte prAptane anyathA karavuM, tarUpa yoga-vyApAra te visaMvAdana, te niSedhathI avisaMvAdana yoga, tenA vaDe. ahIM kAyamajutAdi traNa vartamAnakALa AzrayI che, avisaMvAdanayoga atIta-vartamAnakALa Azraya che. azubhanAmakarma-narakagatyAdi. * - kAmaNa zarIra prayoga baMdha prakaraNa, taijasa zarIra prayoga baMdha prakaraNavat jANavuM. je vizeSa che, te kahe che - Ano AyubaMdha sauthI thoDo che kemake baMdhakALanuM thoDApaNuM ane abaMdhakALanuM bahupaNuM che. tenAthI abaMdhaka saMkhyAlagaNA (zaMkA) tenA prabaMdhakane asaMkhyAtapaNA kema na kahyo ? - X * kahe che - A satra anaMtakAyikone AzrIne che. anaMtakAyikA saMkhyAtajIvikA ja che. te AyuSyabaMdhaka tenA dezabaMdhakathI saMkhyAlagaNAM ja thAya. jo baMdhaka siddhAdi temAM mukIe to paNa saMkhyAtaNAM ja che. kemake siddhAdi baMdhaka anaMtA hovA chatAM anaMtakAyikAyuM baMdhakApekSAthI anaMta bhAga ja thAya. - x - 4 - audArikAdine bIjA prakAre kahe che- * sUjha-428 - bhagavAna ! je jIvane audArika zarIrano sabaMdha che, te he bhagavana ! vaikriya zarIrano baMdhaka che ke abaMdhaka ? AhAraka zarIrano baMdhaka che ke abaMdhaka ? gautama ! baMdhaka nathI, abaMdhaka che. te taijasa zarIrano baMdhaka che ke abaMdhaka ? gautama baMdhaka che, abaMdhaka nathI. je baMdhaka che, to dazAbaMdhaka ke 228 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 savabaMdhaka ? gautama ! dezabaMdhaka che, sarvabaMdhaka nathI. kAmaNa zarIrano baMdhaka ke zAbaMdhaka ? taijasa mujaba jANavuM. bhagavan! jene audArika zarIrano dezabaMdha che, te he bhagavan! vaikriya zarIrano baMdhaka ke abaMdhaka ? gautama ! bAMdhaka nathI, AbaMdhaka che. e rIte sabaMdha mAphaka dezabaMdha paNa kahevo cAvatuM kAmaNa. bhagavana! je vaikriyazarIrano sabaMdhaka che. te bhagavAna ! audArika zarIrano baMdhaka ke baMdhaka ? gautama ! baMdhaka nathI, abaMdhaka che. athAraka zarIra paNa emaja che. taijasa ane kAmaNamAM audArikamAM kahyA mujaba ahIM kahevuM. vAva( dezabaMdhaka che, sarvabaMdhaka nathI. bhagavana je vaidicazarIrano dezabaMdhaka che, te bhagavat audArika zarIrano baMdhaka che ke abaMdhaka ? gautama baMdhaka nathI, abaMdhaka che. e rIte jema sabaMdha kahyo, temaja dezabaMdha paNa kAmaNa sudhI kahevo. bhagavan! je AhAka zarIrano sabaMdhaka che, te bhagavad audArika zarIranA bAMdhaka che ke bAMdhaka ? gautama bAMdhaka nathI, AbaMdhaka che. e rIte vaikiya paNa kahevuM. taijasa, kAmaNamAM audArikavat kahevuM. bhagavana ! je AhAka zarIranA deza baMdhaka che, te bhagavana ! dArika zarIranI ? AhAka zarIranA sarvabAMdhaka mAphaka kahevuM. * * * bhagavatA je taijasa zarIranA dezabAMdhaka che, te audAki zarIranA baMdhaka ke baMdhaka gautamAM baMdhaka ke baMdhaka hoya che baMdhaka hoya to dezabaMdhaka ke sabiAMdhaka? gautamAM baMne hoya. vaikiya zarIranA bAMdhaka ke baMdhaka? e pramANe ja e rIte hAka zarIramAM paNa che. kAmaNa zarIranA baMdhaka ke baMdhaka gautamAM baMdhaka, baMdhaka nahIM. je baMdhaka hoya to dezabaMdhaka ke savabiMdhaka gautamAM dezabaMdhaka che. sAIbaMdhaka nathI. bhagava! je kAmaNa zarIranA dezabaMdhaka che, te audArika zarIranA? vaijAnI mAphaka ja kAmaNanI vakatavyatA kahetI. cAvatuM taijasa zarIranA yAvatu dezabAMdhaka, sarvabAMdhaka nahIM. * vivecana-428 : eka samaye audArika ane vaikriyano baMdha na hoya, tethI 'nobaMdhaka' kahyuM. e rIte AhAka paNa jANavuM. taijasa haMmezA sAthe rahe che, mATe dezabaMdhakathI baMdhaka kahyA. e rIte kAryaNazarIra paNa che. A pramANe audArika sarvabaMdhane AzrIne bAkInA baMdhone ciMtavavA A daMDaka kahyo. pachI dezabaMdhaka AzrIne kahyuM. have vaikriyanA sarvabaMdhane AzrIne bAkInA baMghanI vicAraNAno daMDaka che. temAM dArika zarIra sarvabaMdhakano taijasa-kAmaNanuM dezabaMdhakavA kahyuM. tema vaikriyazarIranuM paNa sarvabaMdhaka-dezabaMdhakava kahevuM. * * * taijasa dezabaMdhaka daMDake audArika zarIrano baMdhaka ke baMdhaka kahyo. temAM vigrahagatimAM baMdhaka, avigrahamAM pharI baMdhaka. te utpatti hoge prathama samaye sarvabaMdhaka,
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 8|-||428 229 pachI dezabaMdhaka. e rIte kAmaNa zarIramAM paNa jANavuM. * * have ukta viSayamAM aA bahuva kahe che - * sUga-4ra9 : bhagavana dArika, vaikriya, AhAka, taijasa, kAmaNa zarIranA dezabaMdhaka, sabaMdhaka, abAMdhakamAM kona konAthI yAvata vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDA jIvo AhAka zarIranA sabaMdhaka che, tenA dezabaMdhaka saMkhyAtagaNa, vaikicazarIrI sabaMdhaka asaMkhyAtagaNA, tenA ja dezabaMdhako asaMkhyAtaNA, taijasa-kArpaNa baMnenA tarA, AbaMdhaka anaMtagaNA, dArikazarIrI sabaMdhaka anaMtaNA, tenA ja abaMdhAka vizeSAdhika, tenA ja dezabaMdhaka asaMkhyAtaNA, taijasa-kAmaNanA dezabaMdhaka vizeSAdhika, vaikriya zarIrI baMdhaka vizeSAdhika, AhAphazarIrI baMdhaka virodhika, * - bhagavan! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-4ra9 : sauthI thoDA AhAka zarIranA sarvabaMdhaka che, kemake cauda pUrvadharo ja tevA koI prayojanathI kare che. sarvabaMdhakALa samaya ja che, dezabaMdhakALanA bahatvathI dezabaMdhako saMkhyAlagaNA che, vaikriya zarIranA sarvabaMdhaka asaMkhyAtagaNI che, tenA ja dezabaMdhako asaMkhyAtagaNA che, kemake sarvabaMdhApekSAe dezabaMdhAddhAthI asaMkhya guNatva che. athavA sarvabaMdhaka pratipadyamAnaka che, dezabaMdhaka pUrva pratipanna che. vaikiya sarvabaMdhakathI dezabaMdhaka asaMkhyAtagaNA che. taijasa-kAzmaNanA abaMdhaka anaMtagaNA che. kemake siddho vaikriya dezabaMdhakathI anaMtagaNA che. * x * audArika zarIranA sarva baMdhako anaMtagaNA che, te vanaspati Adine AzrIne kahevA. tenA ja abaMdhaka vizeSAdhika che. AmAM vigrahagatika ane siddhAdi hoya che. temAM siddhAdinI atyaMta asAtvathI A vivA che vigrahagatika kahevAnAra nyAyathI sarvabaMdhakathI ghaNAM che, mATe tenA prabaMdhako vizeSAdhika che. tenAthI audArika dezabaMdhako asaMkhyAtagaNI che. taijasa-kAmaNanA dezabaMdhaka vizeSAdhika che. kemake badhAM paNa saMsArI taijasakAmaNanA dezabaMdhaka hoya che. temAM je vigrahagatika audArika sabaMdhaka ane vaikiyAdi baMdhaka te audArika deza baMdhakathI atirikta hovAthI vizeSAdhika che. vaikiya zarIranA abaMdhaka vizeSAdhika che. kemake vaikriyanA baMdhako deva ane nArako che, bAkInA tenA abaMdhaka che. temAM siddho taijasAdi baMdhakathI atirikta che, tethI te vizeSAdhika kahyA. AhAraka zarIranA abaMdhaka vizeSAdhika che kemake manuSyone ja AhAraka zarIra hoya che. - 4 - * britikAra zrIe ahIM avAnava adhikAramAM 36-gAthAonI vRttimAM noMdha karI che bhAchI A 36-gANAne spaSTa javA vRtti paNa racI che. amoe mULa gAmo aYraza: anuvAda ahIM karela nathI, paNa tenI vRttino anuvAda karyo che, tathA AvazyakatA lAge tyAM mULa gAthAno artha umerela che. jijJAsuone mULa vRtti jovA vinaMtI.] ahIM dArika sarvabaMdhAdinA aAvAdi bhAvanArthe sarvabaMdhAdi svarUpa kahe che - ahIM jugati vaDe, vigrahagati vaDe utpanna thatAM evA jIvone utpatti phonanI prAptinA prathama samaye sarvabaMdha thAya che. bIjA vagere samayamAM dezabaMdha thAya che. siddha Adi" - ahIM Adi zabdathI vaikiyAdi baMdhakonA ane jIvonA dArikano abaMdha che. ahIM siddhAdinA baMdhakava chatAM paNa atyaMta aAvathI vivakSA na karIne vaigrahikone AzrIne ja sarvabaMdhakothI baMdhaka vizeSAdhika kahyA che. tethI ja kahe che - sAghAraNamAM paNa sarvabaMdha bhAvathI sarvabaMdhako siddho karatA anaMtagaNA che. e pramANe che, tethI siddho tenA anaMta bhANe varte che. je siddho paNa tenA anaMtabhAge varte che to sArI rIte vaikriya baMdhakAdi samajI ja zakAya che. tethI temane choDIne siddha pada ja kahevuM. have sarvabaMdhakonA ane baMdhakonA samAbhidhAna pUrvaka abaMdhakonA vizeSAdhikavane jaNAvavA kahe che - kAju lAMbI gatimAM sarvabaMdhako pahelA samaye hoya che, e rIte temanI eka sazi che. ekavAthI je utpanna thAya che, temAM je pahelA samaye teo abaMdhaka, bIja samaye sarvabaMdhaka, teonI bIjI rAzi che. te eka vaka nAme bIjI gatimAM utpanna thanArAnA addharUpa thAya che. be vakra gati vaDe je utpanna thAya che, teo pahelA be samayamAM abaMdhaka ane trIjA samaye sarvabaMdhaka che. A sabaMdhakonI bIjI rAzi. te dvivakra nAme trIjI gatimAM utpanna thanAranA tribhAgarUpa hoya che. - x * A pramANe sarvabaMdhakonI traNa sazio che. abaMdhakonI traNa ja sazi che. samagabhedathI rAzibheda che. e pramANe te sazipamANa tuca jo ke thAya che, to paNa saMkhyA pramANathI abaMdhako adhika hoya che. te A pramANe - je eka samayika che, teja gatithI utpadhamAna che. teo eka sAdhAraNa zarIramAM loka maNe sthita rahIne cha e dizAmAM anuzreNithI Ave che. je dvisaMmayika che, te eka ja vakra gatithI utpadhamAna che, te trIjA. pratarathI Ave che. kemake vidizAthI vakragatie Agamana che. pratanuM svarUpa have kaheze. je masamayika ja te traNa samayAM be vakragatithI utpadhamAna che teo bAkInA lokathI Ave che. - pratara prarUpaNA kahe che - loka madhyarata eka nigodane AzrIne ticha AvatA cAre dizAmAM pratara kalAvAmAM Ave che. vivAita nigoda utpAda kAlocita avagAhanA bAhalsa ja. udarva-adholokAMta gata, pUrva-pazcima lAMbA, dakSiNa-uttara lAMbA be prataro che. - have adhikRta vebadutva-je jIvo pitarika che, eka vakragatisI utpattivALA che, teo haju gatithI cha dizAthI asaMkhyagaNA hoya che, bAkInA je trisamayika, zeSa lokathI Ave che, te paNa asaMkhyAta gaNA che. kaI rIte? kSetra asaMkhyaguNitavaNI. jethI cha dizAogathI ripatara asaMkhyAtaguNa che, tethI paNa zepaloka che. - tethI kema ? - kemake A sUtra be vakragatine AzrIne che. pahelA Rjugati utpanna sarvabaMdhaka rAzi sahasra parikazita. kemake phonanI abhyatA che. be samaya utpanI be sazi, eka abaMdhakanI, bIjI sarvabaMdhakanI. te
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/9/429 231 pratyekanuM lakSa pramANa che. kemake tenuM kSetra bahatara che. jeo traNa samaye utpaNa thAya che, temanI traNa rAzi che. temAM pahelA be samaya abaMdhaka be sazi, trIjI sarvabaMdhaka sazi. te traNe pratyeka koTi pramANa che kemake tenuM kSetra ghaNuM vadhAre che. e rIte traNa rAzimAM sarvabaMdhako hajAra - lAkha - karoDa che, e pramANe sauthI thoDAM che. abaMdhako lAkha-karoDa be che, e pramANe teo vizeSAdhika che. A baMne gAyA vaDe udvartanA kahevAthI vigraha samaya saMbhave che. aMtarmuhUrta pachI ane parivartanA kahevAthI nigoda sthiti samayamAna karyuM. teno A artha che te paikriya baMdhakonA sarvabaMdhako kahI, je bAkInA te sarve vaikriyanA dezabaMdhaka thAya, * x - vaikiya sarva-dezabaMdhaka vajIne bAkInA jIvo audArika baMdhaka ane devAdi vaigrahika che. AhAkabaMdha varjIne sarve jIvo baMdhaka che, e AhAka baMdha svarUpa kahyuM. teo pUrvanA karatA anaMtagaNA hoya che. eka asaMkhyabhAga nigoda jIvono haMmezAM udvarte che, te baddhAyuka ja che, te sivAyanAnI udvatanAno abhAva che. te sivAyanA je bAkInA te baddhAyuSa che, teo te apekSAe asaMkhyAtapaNA ja che, tethI AyuSyakabaMdhaka asaMkhyagaNA che. ahIM kahe che - nigoda jIvone bhavakALa apekSAthI AyubaMdhakALa, saMkhyAtabhAga vRttithI abaMdhakA saMkhyAlagaNA che. te ja kahe che - nigodajIvono sthitikALa aMtamahad pramANa che te kalpanAzI lAkha samaya, temAM AyubaMdhakALathI aMtarmahad mAnavI kalpanAthI sahasralakSaNa samayathI bhAga karIne je prApta thAya te kalpanAthI so rUpa che. ATalA AyubaMdhaka che. bAkInA jIvo abaMdhaka che. temAM lAkhanI apekSAthI so e saMkhyAtamo bhAga che, tethI baMdhaka karatAM abaMdhako saMkhyAtagaNI hoya che. * x - ahIM baMdha prakaraNa samApta thayuM. che zataka-8, uddezo-10-'ArAdhanA' -- X - X - X - X - uddezA-9-mAM baMdhAvyanA artho kahyA. tene zrutazIla saMpanna puSo vicAre che. zratAdi saMpannAdi padArthonI vicAraNA - * sUtra-430 - rAjagRhanagare yAvatuM A pramANe kahyuM - he bhagava/ sIrthiko cAvatuM A pramANe prarUpe che - (1) zIla ja zreya che, (2) zrata ja zreya che, (3) kRta zreya che, (4) zIla zreya che. bhagavA A kaI rIte saMbhave? - he gautamAM je anyalIrthiko ema kahe che yAvata teo miyA kahe che, he gautamAM huM A pramANe kahuM yAvata parUpA ruM chuM ke - e pramANe meM cAra puro kahyA - te A - 1- eka zIlasaMvNa paNa zrutasaMpanna nahIM -zrutasaMpapx paNa zIlasaMpanna nahIM, 3-zIlasaMpanna ane zruta saMpanna, 4-zIlasAMpaNa nahIM ane zrutasaMpanna nahIM. temAM je pahelo yurajAta che, te puruSa zIlavAnuM che, paNa putaLAnuM nathI, 232 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 te uparata che, paNa avijJAna dhamAM che. tene gautama ! huM desa ArAdhaka kahuM chuM. temAM je bIje purapAta che, te puruSa zIlavAnuM nathI, paNa mutavAnuM che. te anuparata, vijJAtadhamAM che. gautama ! tene meM dezavirAdhaka kahyo che. temAM je trIjo puruSajAta che, te puruSa zIlavAna ane zrutavAnuM che. te uparad, vijJAna dhamAM che. he gautama ! e parapane meM savariAdhaka kahyo che. temAM je cotho para jAta che, te zIlavAnuM nathI, kRtavAnuM nathI. te anuparata, vijJAAddhamAM che. gautama ! A parAne meM savirAdhaka kahyo che. * vivecana-430 : zIla ja zreya che, zruta ja zreya che, zIla zreya che, zrata zreya che. tenI cUrNi anusAra vyAkhyA - lokasiddha nyAye nizcayathI A anyatIrthiko koIka kiyA mAtrathI ja abhiSTa arcanI siddhi Icche che, jJAnanuM kaMI paNa prayojana nathI. kemake te ceSTArahita che. * X - kahyuM che ke - kriyA ja puruSane phaLadAyI che, jJAna phaLadAyI nathI, jema strI ane bharUcanA bhogano jJAtA, mAtra jJAnathI sukhI thato nathI. tethI jema caMdananA bhArane vaheto gadheDo caMdanano bhAgI thato nathI, tema cA ivinAno jJAnI, jJAnanA bhArathI sugati pAmato nathI. teo prarUpe che ke - zIla zreya che, prANAtipAtAdithI viramaNa, adhyayanadhyAnAdirUpa kriyA ja ati prazasya, glAdhya puruSArtha sAdhakavathI che. athavA puruSArtha vizeSArthIno Azraya kare che. bIjA jJAnathI ja ISTArcanI siddhi Icche che, kriyAthI nahIM. jJAnarahitane kiyAvAnuM hovA chatAM siddhi nathI. kahyuM che ke puruSone vijJAna kuLadAyI che, kriyA phaLadAyI nathI, mithyAjJAnazI pravRtane phaLano visaMvAda che tathA paheluM jJAna, pachI dayA, ja sarva saMmatomAM rahe che. ajJAnI zuM karI zake ? pApa ke punyane zuM jANe ? tethI teo prarUpe che ke zrutajJAna ja ati prazasya ke puruSArtha siddhi hetuthI AzraNIya che, zIla nahIM. bIjA vaLI jJAna-kriyA vaDe anyonya nirapekSatAthI phaLane Icche che. kriyArahita jJAna ke upasarga rU5 kiyA phaLa Ape che. kriyA paNa jJAnarahita hoya to upasarUpa jJAna phaLa Ape che. kahyuM che - koI patra vedamaya che, koI paNa tapomaya che. je paNa tAre te pAtrano Agama karavo. tethI teo prape che ke zrata ane zIla zreya che. kemake te baMne paNa pratyeka puruSane pavitratAnuM kAraNa che. bIjA kahe che - mukhya vRtie zIla zreya che, gauNa vRtithI zrutajJAna zreya che, kemake tenuM upakArIpaNuM che. A ekIkRta mata che bIjAnA mate zrata zreya che, gauNa vRttithI zIla paNa zreya che kemake tenuM upakArIpaNuM che - x - AmAM pahelI vyAkhyAmAM anyatIrthika matanuM mithyAtva che. pUrvokta traNe pakSa phaLa siddhi nathI, samudAya paNAnI ja kaLasiddhi karaNava che. kahyuM che - jJAna prakAzaka che, tapa zodhaka ane saMyama guptikara che, traNenA saMyogamAM jinazAsane mokSa kahyo che. tapa-saMyama e ja zIla che. tathA saMyoga siddhithI phaLa kahyuM che, kemake eka cakra vaDe ratha cAlato nathI. vanamAM (Aga lAgI tyAre) AMdhaLo-pAMgaLo bhegA thaIne nagaramAM pravezyA.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/10/430 bIjA vyAkhyAna pakSe paNa mithyAtva che, kemake saMyogathI phaLa siddhi dekhAya che. eka-ekanI pradhAnatAthI vivakSA asaMgata che. he gautama ! huM A rIte vyAkhyA yAvat prarUpaNA karuM chuM ke ahIM mRtayukta zIla zreya che. kaI rIte ? kahe che - kahevAnAra nyAye. purapa nIti - puruSa prakAra. zIlavAna, azratavAnuM. zuM artha che ? svabuddhi vaDe pApathI nivRtta, bhAvathI zrutajJAnane na jAmato-bALa tapasvI. gItAryanI nizrAe tapa-caraNa rata jovo agItArtha. resa - thoDo, AMzika mokSamArgane ArAdhe che. kemake te samyak bodharahita che ane kriyAmAM rata che.. azIlavA-zrutavAno artha zuM che ? pApathI anivRta, dharmano jJAtA. te avirati sabhya daiSTi che. te thoDo ke AMzika jJAnAdiyarUpa mokSamArganA trIjA bhAgarUpa cAstrine virAdhe che, te prApta ke apAtanuM pAlana karato nathI mATe dezavirAghaka... traNe prakAre paNa mokSamArgane ArAdhe che mATe sarva Aghika. zruta zabdathI jJAna-darzanano saMgraha karyo che.. tAvathI mithyArdaSTi, dharmano jJAtA thato nathI. A kAraNe samudita evA zIla-zrutane zreyaskara kahyA che. have ArAdhanAne ja bhedathI kahe che - * sUtra-431 - bhagavanI ArAdhanA keTalA bhede che? gautamAM traNa bhede che. te A - jJAnArAdhanA, dazanArAdhanA, cAstrirAdhanA. - - bhagavan! jJAnArAdhanA keTalA bhede che? gautamAM traNa bhede. te A - utakRSTA madhyamA, jaghanyA. - - bhagavana! daniArAdAnA? e rIte traNa bheda ja che. cAstriArAdhanA paNa e pramANe ja che. bhagavatu. jene utkRSTA jJAnArAdhanA, tene utkRSTA darzanArAdhanA ane jene utkRSTA darzanArAdhanA, tene utkRSTA jJAnArAdhanA che ? gautama ! jene utkRSTA jJAnArAdhanA che, tene darzanArAdhanA utkRSTA ke madhyamA che ane jene utkRSTA darzanArAdhanA, tene jJAnArAdhanA utkRSTA ke madhyamA che. * - bhagavana ! jene utkRSTA jJAnArAdhanA tene utkRSTA cAsmiArAdhanA. jene utkRSTA cAAirAdhanA tene utkRSTA jJAnArAdhanA che ? jema utkRSTA jJAnArAdhanA ane darzanArAdhanA kahI, tema utkRSTA jJAnArAdhanA ane cAsmiArAdhanA kahevI. bhagavAna ! jene utkRSTA darzanArAdhanA, tene utkRSTa cAsmiArAdhanA, jene utkRSTA cA>>iArAdhanA tene ukRDha darzanArAdhanA che ? gautama ! jene utkRSTa darzanArAdhanA, tene cAsmiArAdhanA utkRSTA, mayamAM ke jaghanyA hoya. jene utkRSTA cAAirAdhanA tene darzanArAdhanA niyamA utkRSTA hoya. bhagavana utkRSTA jJAnArAdhanA ArAdhIne keTalA bhavagrahaNathI siddha thAya yAvatu duHkhano aMta kare ? gautama ! keTalAMka te ja bhavagrahaNathI siddha thAya cAvatu aMta kare, keTalAMka be bhavagrahaNathI siddha thAya yAvat aMta kare. keTalAMka kalpopaux ke kAtItamAM jAya. bhagavad aa utkRSTa daniArAdAnI ArAdhIne keTalA vAhaNathI ? pUrvavatuM. * : bhagavan! utkRSTA cAAirAdhanA ArAdhIne 7 pUrvavatuM. vizeSa e ke 234 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 keTalAMka spAtItamAM upaje che. bhagavanA madhyamAM jJAna ArAdhanA rAdhIne keTalA bhavagrahaNa thakI siddha thAya yAvatu aMta kare? gItamAM keTalAMka be bhavagrahaNathI siddha thAya yAvatuM aMta kare. pharI bIje bhava atikramatA nathI. - - bhagavan! madhyamAM darzanArAdhanA ArAdhIne? pUrvavatu e pramANe madhyamAM cAsmiArAdhanAmAM paNa jANavuM. bhagavana jaghanya jJAnArAdhanA ArAdhIne keTalA bhavagrahaNathI siddha thAya sAvat aMta kare? gautama ! keTalAMka traNa bhavagrahaNa thakI siddha thAya cAvatu aMta kare. paNa sAta-ATha mavagrahaNane atikamatA nathI. e pramANe darzanArAdhanA, asrirAdhanA jANI. o vivecana-431 - mAraTM[ * niraticArapaNe anupAlanA, temAM jJAna pAMca prakAre athavA zruta, tenI kALa Adi upacArakaraNarUpa ArAdhanA. rarzana - samyakatva, tenI ArAdhanA-nizakitapaNuM Adi tenA AcAranI anupAlanA. cAretra - sAmAyikAdinI niraticAra ArAdhanA. utkRSTa jJAnArAdhanA, jJAnakRtya anuSThAnomAM prakRSTa prayatattA. temAM madhyama prayana, te madhyamAM. temAM aA prayana, te jaghanyA. e pramANe darzanArAdhanA ane cAritrArAdhanA jANavI. have ukta ArAdhanA bhedonA paraspara upanibaMdhane jaNAvatA kahe che - jaghanya ane ukaI evI te jaghanyoka, tenA niSedhathI ajaghanyotkRSTa arthAt madhyamAM. utkRSTa jJAna ArAdhanA vALo ja A darzanArAdhanamAM hoya tathA svabhAvathI bIjI na hoya. utkRSTa darzana ArAdhanAvALAne ja jJAna pratye traNa prakAre paNa prayatnano saMbhava che. traNe prakAre te ArAdhanAnI bhajanA che. utkRSTa jJAna-cA>>i ArAdhanA saMyoga sUtramAM- jene utkRSTA jJAnArAdhanA, tene cAsmiArAdhanA utkRSTA ke madhyamAM hoya, utkRSTa jJAnArAdhanAvALA ja cAstri prati tenA svabhAvathI alapatama prayatnavALA thatAM nathI. utkRSTa cAritrArAdhanAvALAne jJAna prati traNe prayatno bhajanAe hoya che. teno sUtramAM atideza karyo che. utkRSTa darzana-cA>>i ArAdhanA saMyoga sUtramAM- jene ukRSNa darzanArAdhanA che, tene cAmriArAghanA traNe paNa bhajanAe che. utkRSTa darzanArAdhanAvALo ja cAri prati prayatnamAM traNemAM paNa aviraddha hoya che. kRSNa cAsmiArAdhanAmAM utkRSTA darzanArAdhanA hoya ja. kemake prakRSTacAsTi, prakRSTa darzananuM anugata hoya. have ArAdhanA bhedanuM phaLa darzAvatA kahe che - utkRSTA jJAnArAdhanA ArAdhIne te ja bhavagrahaNathI siddha thAya che. utkRSTA cAtri ArAdhanAnA sabhAve saudhamadi devalokopaka devo maLe utpanna thAya che. madhyamA cAsTiArAdhanAnA bhAve vecakAdimAM utpanna thAya che. madhyamoskRSTa cAsmiArAdhana sabhAve ema ja che. utkRSTA darzanArAdhanAthI te ja bhavagrahaNathI siddha thAya che. arthAta tenI te ja bhave siddhi thAya che. cAsmiArAdhanAmAM temAM utkRSTa ane madhyamA kahevAthI Ama kahyuM che.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/10/431 235 ukRdhya yAsmiArAdhanAthI paNa te ja bhave siddha thAya. mAtra keTalAMka 'kathopakamAM jAya' ahIM te na kahevuM utkRSTa cAAirAdhanAvALA saudharmAdi kapamAM na jAya, tema kahevuM siddhi gamana abhAve temanuM anuttaramAM gamana thAya che. * x - madhyama jJAnAmadhanA sUtramAM madhyamava jJAnArAdhanA AzrIte te ja bhave tivaNano abhAva che, bhAvamAM utkRSTa avazya hovuM joIe, ema jANavuM. anyathA nivaNi prApti na thAya. adhikRta manuSya bhava apekSAe, bIjA manuSya bhavavI ke bIjA manuSya mavathI thAya. A cAsmiArAdhanA saMvalita jJAnArAdhanAnI vivakSA karI. jaghanyAyadhanAne AzrIne kema anyathA kahe che? sAta-ATha bhava grahaNane atikamato nathI. kemake cAAirAdhanAnuM ja A phaLa kahyuM che - jemake kahyuM che ke - "cAstrimAM ATha bhava." zrata, samyakatva, dezavitimAM asaMkhyAta bhavo kahyA che. tethI yAtri ArAdhanA hita jJAnadarzanArAdhanA asaMkhyAta bhAvavALI paNa thAya, mAtra ATha vivALI ja nahIM. * * jIva pariNAma kahyA, have pudgalanA * sUtra-432 : bhagavana! udgata pariNAma keTalA bheda che? gautamAM ca bheTe che - varNa, gaMdha, , sparza, saMsthAnA pariNAma. * * vaNa pariNAma keTalA bheTe che? gautamAM pAMca bhede , kALA vAva4 zukala varSa pariNAma. * * A AlAvA vaDe gapariNAma be bheda, rasa pariNAma pAMca bhaI, paNa pariNAma ATha bheda che. * - bhagavanI saMsthAnA pariNAma keTalA bhede che? gautamAM pAMca bhede che. te A - paeiDala saMsthAnA pariNAma yAvata Ayata saMsthAnA pariNAma. | vivecana-43ra :- je pudgalo eka varSane tyAgIne bIjA varSamAM jAya, te varNa pariNAma. e pramANe baD MNavuM. parimaMDala saMsthAna valayAkAra che. vAva zabdathI vRta, caMsa, caturasa saMsthAnA pariNAma jANavA. che sUma-433,434 : 1i5] bhagavana pulAstikAyano eka pradeza nuM dravya che ?, dravadeza che, dravyo che, dravyadeeo che, dravya ane dravyadeza che, dravyo ane dravyadeza che, dravyo ane dravyadezo che, dravya ane dravyadezo che ? gautama ! kathaMcita dravya che, kathaMcita dravya deza che, paNa dravyo, dravyadezo, yAvata dravyo-dravyadezo nathI. bhagavad ! yugalAstikAya pradezo zuM dravya che 1 dravya deza che? pratApUrvavatuM. gautama ! kathaMcita dravya, kathaMcita dravyadeza kathaMcita dravyo, kathaMcita dravyadezo che, e rIte pAMca bhaMgo kahevA. chaThTho nathI. bhagavana! pudgalAstikAyanA traNa pradezo zuM dravya che : dravyadeza che ana gautamAM karyAyita dravya che. Adi sAta bhaMga kahevA yAvatuM kathaMcita dravyo ane dravya deza che. AThamo bhaMga nathI. bhagavana puNalAstikAyanA cAra pradezo zuM dravya che ? gautama ! 236 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 kAMcita dravya che, Adi AThe bhAMga kahevA. yAvata kathaMcita dravyo ane dravyadezo. je rIte cAra kalA, e rIte pAMca, cha, sAta vAvatu asaMkhya kahevA. * * ygalAstikAyA anaMta pradezo nuM dravya che pUrvavat cAvatuM aAThe bhaMgo kahevA.. [3] bhagavA! lokakAza pradezo keTalA kahA chegautamAM asaMkhyAta bhagavanA ekaeka jIvanA keTalA jIvAdo kahyA che gautamAM jeTalA lokAkAza pradeza che, teTalA (pramANamAM) eka-eka jIvanA jIvapadezo kahA che. * vivecana-433,434 - pudgalAstikAya - eka aNukAdi pudgalarAzi, pradezaniraaMza evo za. pudgalAstikAyapradeza - paramANuM. dravya - guNa, payayayogi. madhyA * dravyanA avayava. e rIte ekatva-bahutva vaDe pratyeka cAra vikalpo che. dvika saMyogA paNa cAra che ema prazna-uttara che . bIjA dravya saMbaMdhI kathaMcita dravya che, kathaMcit dravyadeza che. bAkInA vikalpono niSedha che. paramANunA ekavaNI bahucvanA dvikasaMyogano abhAva che. * * bhagavana! be dravyo? ahIM ATha bhaMgo maNe pAMca bhaMga thAya, pachInA nahIM. temAM be pradezo kathaMcit dravya che. kaI rIte? jyAre te baMne dvipadezika skaMdhapaNe pariNata thAya tyAre dravya. jyAre te - x - dravyAMtara saMbaMdha pAme tyAre dravyadeza, baMne alaga hoya to dravyo. baMne dravyAMtaranA saMbaMdhathI dravyadezo. jo temAMno eka kevaLatAthI rahe, bIja dravyAMtarathI saMbaddha hoya, tyAre dravya ane dravyadeza e pAMcamo bhaMga. bAkInA asaMbhava che. traNa pradezomAM AThamAMthI sAta vikalpo saMbhave che. te kahe che je traNe tripadezika skaMdha rUpe pariName tyAre dravya. jo te - x * dravyAMtara saMbaMdha kare to dravyadeza. jo traNa ke be alaga rahe to dravyo. jo gokIrUpe dravyAMtara sAthe saMbaMgha kare to dravya dezo. jo tenA eka ke be dravyo aNapaNe rahe, bAkIno dravyAMtara sAthe saMbaddha hoya to dravya-dravyadeza. jo eka sthita ane bIjA be dravyAMtara sAthe saMbaddha hoya to dravya ane dravya dezo. jo be sthita ane ekano dravyAMtara saMbaddha hoya to dravyo ane dravyadeza. AThamo bhaMga nathI. kemake baMne bAju bahuvacanAbhAva che. cAra pradezamAM AThamo bhaMga saMbhave che. kemake temAM baMne bAju bahuvacanano saMbhava che. paramANu Adi vaktavyatA kahI. paramANu Adi lokAkAza pradeza avagAhI hoya che. tenI vaktavyatA - jethI loka asaMkhyAta pradezika che, tethI tenA pradezo asaMkhya che. pradezAdhikArathI ja kahe che - eka jIvatA lokAkAza jeTalA pradezo che ? kema ? jIva kevali samuThThAta kALe sarva lokAkAzane vyApIne rahe che. tethI lokAkAza pradeza pramANa che. * * jIva pradezo prAyaH karma prakRti vaDe anugata che, tethI tene kahe che -
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-10/435 233 * sUtra-435 - bhagavAnA keTalI kamapakRti che? gautamAM ATha. te A jJAnAvaraNIya yAvatuM aMtarAya. * * bhagavanA nairayikonI keTalI karma pakRtio che? gautamAM ATha, e rIte badhAM jIvonI ATha karma prakRti sthApavI. yAvatuM vaimAnika, bhagavana jJAnAvaraNIya karmanA keTalA avibhAga paricchedo che ? gautama anaMtA. - - nairayikonA jJAnAvaraNIya karmanA keTalA avibhAga paricchedo che ? gautama anaMtA. e pramANe badhAM jIvonA 1NavA. vaimAnikanI pRcchA. gautama ! anaMta avibhAga paricchedo che. e pramANe jema jJAnAvaraNIyanA avibhAgaparicchedo kahyA, tema AThe karma prakRtinA aMtarAya paryanta vaimAnika sudhI kahevA. bhagavAna ! eka eka jIvanamAM eka eka jIdudeze jJAnAvaraNIya karmanA keTalA avibhAga pariccheda AveSTita-pariveSTita che ? gautama kathaMcita AveSTita-pariveSTita che, kathaMcita nathI. jo AveSTita-pariveSTita hoya to niyamA anaMta vaDe hoya. bhagavana ! eka-eka nairayikanA eka-eka jIvapadeza jJAnAvaraNIya karmanA keTalA avibhAga-pariccheda AveSTita-pariveSTita che? gautama niyamo anaMtA. jema nairayika kA tema yAvata vaimAnika kahevA. vizeSa e ke - manuSyone jIvanI mAphaka jANavA. bhagavAna ! eka eka jIvane eka eka jIvapadeze darzanAvaraNIya karmanA keTalA? jJAnAvaraNIya mAphaka daMDaka kahevo cAvat vaimAnika. e pramANe aMtarAyanA sudhI kahevuM. vizeSa A - vedanIya, Ayu, nAma, gotra A cAra karmonA viSayamAM nairayikava4 manuSyo kahevA. vivecana-435 : jenAthI pariccheda thAya, te pariccheda arthAt aMza. te savibhAga paNa hoya, tethI vizeSathI kahe che - avibhAga. avibhAga-pariccheda eTale aMza hitanA aMza. te jJAnAvaraNIya karmanA anaMtA che. kaI rIte ? jJAnAvaraNIya karma jyAM sudhI jJAnanA avibhAga bhedone AvaraNa kare, tyAM sudhI ja teno avibhAga pariccheda che. athavA dalikonI apekSAe tenA anaMta paramANurUpa che. te paramANu vaDe AveSTita-pariveSTita athavuM atyaMta parivekhita athavA AveTya pariveSTita. kevaLIne AzrIne AveSTita pariveSTita nathI, kemake temane kSINa jJAnAvaraNavathI te pradezanA jJAnAvaraNIya avibhAga pariccheda vaDe AveTanapariveTanano abhAva che. manuSyanI apekSAe AveSTita-pariveSTitapaNAmAM tenA Itarano saMbhava hovAthI kathaMcit AveSTita Adi kahyuM. e pramANe darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAyamAM paNa kahevuM. vedanIya, Ayu, nAma, gotramAM pharI jIva pada mAphaka bhajanA kahevI, 238 bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 siddhanI apekSAe. manuSyapadamAM Ama nathI. temAM vedanIyAdino sabhAva che. - - have jJAnAvaraNane bAkInA sAthe ciMvate che - * sUtra-436,437 : [3] bhAvanA jenA jJAnAvaraNIya che, tenA daniAvaraNIya paNa che ane jenA darzanAvaraNIya che, tenA jJAnAvaraNIya paNa che? gautamAM niyama : x - A baMne hoya. * - bhagavatI jenA jJAnAvaraNIya che, tenA vedanIya che, jenA vedanIya che tenA jJAnAvaraNIya paNa che? gItamAM jenA natvaraNIya che, tenA vedanIya niyama che, paNa jenA vedanIya che, tene jJAnAvaraNIya kadAca hoya, kadAca na hoya. bhagavanA jenA jJAnAvaraNIya che, tenA mohanIya che, jenA mohanIya che, tenA jJAnAvaraNIya che? gautamAM jenA jJAnAvaraNIya che tenA mohanIya kadAca hoya, kadAca na hoya. jenA mohanIya hoya, tenA jJAnAvaraNIya niyamo hoya. * * bhagavan! jenA jJAnAvaraNIya che, tene Ayu che, e pramANe jema vedanIya kahyuM tema AjImAM paNa kahe. e pramANe nAmakamAM, gojhakramamAM paNa kahevuM. je rIte darzanAvaraNIya sAthe kahyuM te pramANe aMtarAyamAM paNa niyamathI paraspara sahabhAva che. bhagavan! jene darzanAvaraNIya karma che, tene vedanIya che, jene vedanIya che tene darzanAvaraNIya che? je pramANe jJAnAvaraNIyanuM kathana upara sAta kama sAthe karyuM. e ja prakAre darzanAvaraNIya karmanuM paNa aMtarAyakarma sudhI cha kama sAthe kathana karavuM. bhagava! jene vedanIya che, tene mohanIya che ane jene mohanIya che, tene vedanIya che? gautamAM jene vedanIya che, tene mohanIya kadAca hoya, kadAca na hoya. jene mohanIya che, tene vedanIya nIyamAM hoya. bhagavan! jene vedanIya che, tene Aya? A baMne niyamo paraspara sAthe hoya. jema yunI sAthe vedanIya kahyuM, tema nAma sAthe ane gotra sAthe paNa kahevuM. : - bhaNavanA jene vedanIya hoya, tene aMtarAya hoya? pRcchA. gautamAM jene vedanIya hoya, tene aMtarAya kadAca hoya, kadAca na hoya. paNa jene aMtarAya hoya tene vedanIya niyAmAM hoya. bhagavana jene mohanIya, tene Ayukarma ane jene huM tene mohanIya karma che? gatamAM jene mohanIya tene Ayu niyama che, jene Ayukarma che, tene mohanIya kadAca hoya, kadAca na hoya. A pramANe nAma, goma ane aMtarAya paNa kahevuM. * * bhagavana jene Ayukarma hoya tene nAmakarma hoya? pRcchA. baMne paraspara niyama hoya. * - pramANe gotrakama sAthe paNa kahevuM. - bhagavanA jene Ayukama hoya tene aMtarAya? pRcchA. gautamAM jene Ayukarma hoya, tene aMtarAyakarma kadAca hoya, kadAca na hoya. paNa jene aMtarAya hoya tene Ayu niyamA hoya.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/10/436,433 239 24o bhagavatI-aMgasUtra saTIkaanuvAda-2 vicAratA - temAM jene mornIya, tene Ayu niyamathI kevalI mAphaka che. jene ApyuM che, tene mohanIyanI bhajanA. kemake akSINa mohavALAne baMne hoya, kSINa mohavALAne Ayu ja hoya. jene mohanIya tene nAma, gotra, aMtarAya niyamA hoya, paNa jene nAmAdi traNa che, tene mohanIya kSINa mohavALAne hoya. paNa kSINa mohavALAne na hoya. - . have AyunI bAkInA traNa sAthe vicAraNA-jene ApyuM che, tene niyamA nAma che, jenuM nAma che, tene niyamA Avyu che. e pramANe gotra sAthe paNa jANavuM. jene Ayu che, tene aMtarAya akevalI mAphaka hoya che ane kevalI mAphaka nathI hotuM. tethI hoya ke na hoya kahyuM. nAmakarmane bAkInA be sAthe vicAre che . jene nAmakarma che tene niyamo gogakarma che, jene gotra che tene niyamA nAma che. jenuM nAma che, tene aMtarAya akevalIvatu hoya ane kevalIvatuM na hoya. . - A rIte gogakarma ane aMtarAyakarmanI bhajanA paNa kahevI. anaMtara karmo kahyA. te pudgalAtmaka hovAthI teno adhikAra kahe che. punA - zrotra Adi rUpe hoya che, jene te pudgalI, pudgala e saMjJA che. jIvanA yogathI te pudgala kahyA. bhagavana! jene nAmakarma hoya, tene gotra karma hoya? pRchA gItamAM baMne para niyama hoya. . - bhagavajene nAmakarma hoya tene aMtarAya karma hoya? prA. gautamAM jene nAmakarma hoya, tene aMtarAya karma kadAca hoya, kadAca na hoya. jene aMtarAya hoya, tene niyamAM nAma hoya. - - bhagavana! jene gotrakama hoya, tene aMtarAyakarma hoya? pRcchA. gautamAM jene gotra che, tene aMtarAya hoya ke na hoya, aMtarAyavALAne gotra niyamAM hoya. 4i37 bhagavAna ! jIva pudgalI che ke yugala che ? gautama ! jIva baMne che - ema kema kahyuM ? gautama ! jema koI pAse chatra hoya to chama, daMDathI daMDI, ghaTathI ghaTI, paTI ghaTI, karathI karI kahevAya che, ema ja che gautama! jIva paNa zrotra-cakSa-prANa-jIbha-sparza Indriyone AzrIne yugalI kahevAya. jIvane AzIne yugala kahevAya. tethI pUrvavat kahyuM. bhagavanA nairayika pugalI ke pugala ? e pramANe ja vaimAnika sudhI kahevuM. vizeSa A - jene jeTalI Indriyo che, tene teTalI kahevI. * : bhagavanA siddho pulI che ke pugala ? gautama! pagalI nathI, pudagala che. bhagavana! ema kema kahuM ? gautama! jIvane AzIne. tethI he gautama ! ema kahyuM. - - bhagavana ! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-436,433 - jene vedanIya che, tene jJAnAvaraNIya hoya ke na hoya. akevalI ane kevalIne AzrIne kahyuM. akevalIne A baMne hoya, kevalIne vedanIya ja hoya, jJAnAvaraNIya nahIM. jene jJAnAvaraNIya che, tene mohanIya hoya ke na hoya. * aApaka, kSapakane AzrIne akSapakane baMna hoya, kSapakane mohakSAyathI kevaLajJAna utpanna na thAya tyAM sudhI jJAnAvaraNIya hoya paNa mohanIya na hoya. e pramANe jema jJAnAvaraNIya, vedanIya vaDe kahyuM tathA Ayuka, nAma ane gotra sAthe paNa kahevuM. kemake te badhAmAM ukata prakArathI bhajanA che * * aMtarAya vaDe jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya mAphaka kahevuM. kemake te baMnemAM bhajanA nathI. A ja vAta kahe che e pramANe jema vedanIya, niyamA paraspara sama kahevuM. tethI jene jJAnAvaraNIya che, tene niyamo aMtarAya che. jene aMtarAya che tene niyamo jJAnAvaraNIya che. ema paraspara niyAmAM kahevuM. Q darzanAvaraNIya bAkInA cha sAthe - A AlAvo jJAnAvaraNIya AlAvA samAna ja che. - - vedanIyane bAkInA pAMca sAthe vicAratA - jene vedanIya che, tene mohanIya hoya ke na hoya. akSaNamoha, kSINamohane AzrIne. akSINa mohane baMne hoya kSINamohane vedanIya hoya, mohanIya na hoya. - * jyAM vedanIya che, tyAM niyamA Ayu che, jyAM Ayu che, tyAM niyamA vedanIya che. e pramANe nAma, gotra sAthe paNa kahevuM. aMtarAya sAthe bhajanA. kemake vedanIya ane aMtarAya kevaline hoya, kevalIne vedanIya hoya, aMtarAya nahIM. * * have mohanIya bAkInA cAra sAthe muni dIparatnasAgare karela zataka-8-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa bhAga-10-mo pUrNa
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.