Book Title: Agam Satik Part 07 Sthananga Sutra Gujarati Anuwad 3
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008998/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 7 mAM che... sthAna-3 0 "rathAna" - aMgap-3-nA... - anuvAda-zreNInA sarjaka : muni dIparatnasAgara - - sthAna-6 thI AraMbhIne tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - sthAna-10-paryanta Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 -X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga -: mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. || ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 III Tel. 079-25508631 [71] Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI cayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vArA cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI RcakacaMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza: vaMdanA * O * g * d 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna- pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi moklAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA presti saMgho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI 5.pU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI aThavAlAInsa jaina zve.mU.pU.saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa surata Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAdhvIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta AdevazrI bhaktisUrIzvarajI maLyA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvebhUpU. saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadeva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhvIzrI caMdrayazAzrIjI mAthI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA 5.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI manA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. 66 (4) paramapUjyA vardhamAnatapasAdhikA, zatAvadhAnI sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI,' karacelIyA, surata. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasahakroso 4-prakAzano 11 A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI' jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che 3 thI 4 paryaMtano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. wwxxx vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttALi - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIka mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza'. A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke dRSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke dRSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM AgamasuttALi-saTI to che ja. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A AgamasUtra-hindI anuvAd mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane Anama saTI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga 6-prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nihavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane dRSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga'' kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako anudAna dAtA Agama saTIka anuvAdanA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAritra cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA jIvana saMtavAsI sadguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjya saraLa svabhAvI, bhadrika pariNAmI, zrutAnurAgI sva AcAryadevazrI vijaya RcacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda (2) zrI bhAvanagara jaina zvebhU.pU. saMgha, bhAvanagara (3) zrI AdinAtha jaina zve mU.pU. saMgha, navasArI (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, bAToda (5) zrI jaina zve mU.pU. tapAgaccha saMgha, boTAda (6) zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA be bhAga. be bhAga. be bhAga. be bhAga. eka bhAga. eka bhAga. [paramapUjya AcAryadeva zrI RrAkacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajrasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina zve mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. pUrvapUrva kriyArUcivaMta, prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svargastha AcAryadeva zrImadvijaya RcakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavaMtI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdhvIzrI saumyapajJAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe-- - (1) zrI kArelIbAga, zvempU jainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jaina saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jainasaMgha, amadAvAda. 2- suvizALa parivArayuktA sAdhvIzrI bhAvapUrNAzrIjI manI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa'' - navasArI taraphathI. 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma nA samudAyavartI 5.pU. sAdhvIzrI dhyAnarasAzrIjI tathA sAdhvIzrI praphullitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina zve tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako AgamasUtra saTIka anuvAda 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI mahanI preraNAthI "zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta ArudevazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavartI zramaNava mokSanaMditAzrIjI mahanI preraNAthI zrI vallabhanagara jaina zempUo saMgha, vallabhanagara, Indaura (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI mahanA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIratnA sALIzrI pUrNapajJAzrIjInI preraNAthI sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa, muMbaI ( Agama-saTIka anuvAda sahAyako) paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) pa.pU. bhagavatIjI dezanAdakSa A devazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti, jAmanagara, (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMdrayazAzrIjI ma.thI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. 2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkara sUrIzvarajI ma0 nI preraNAthI - "abhinava jaina zempU saMgha, amadAvAda. (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya AdevazrI municaMdrasUrijI mahanI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa, bhIlaDIyAjI. (2) apatima vaiyAvRtyakArikA pa.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziyA sAzrI prazamaranA zrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (4) pa.pU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sA sUryapabhAzrIjI mahanI preraNAthI - "zrI bhagavatI nagara upAzrayanI baheno, amadAvAda. ( 3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitakuNAzrIjI ma.nI preraNAthI - "zrI AdinAtha jaina e saMgha," bhopAla. (5) paramapUjayA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIranA sAdhIzrI prItidhazrIjI manI pAvana preraNAthI.. - (1) zrI pArzvabhakti zempU jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa zempUo tapAcha jaina saMgha, DoMbIvalI. (4) paramapUjyA vadhamAnataparAdhikA, zatAvadhAnI sAdhIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zeTha mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. (6) svanAmadhanyA zramaNIvaryAzrI saumyaguNAzrIjI mahanI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jainasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAzanono aMka-301 1-AgamaNa mU 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNaklAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. AgamasAlo, AmanAmomo, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500/ -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. ra. Agama gujarAtI anuvAda 47-prakAzano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bayelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. 10 AgamasUtra saTIka anuvAda 2. AgamANAkhIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo patnI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zrRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. = 38, pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakpRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIkaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaddakoso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu caryo. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAIDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - thI 4 parvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIse pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja * jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM mAnasurA - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda 43-prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 1200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahatvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2300/-nuM mUlya dharAvatA A mAmasUa-fzanarI manuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Ama, Agama gujarAtI anuvAda ane ArAma kaTIva anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnayoga 6-prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI mota joI zakAya. chaThThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,5oo/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pagonA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhANa, cUrNi ke vRtimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. - A nAmakozanuM mahatva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAnumakurAna-parTIva to che ja. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRt 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikAskane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDalu, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 13 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakAzano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtronA akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda'' evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA] sUtranA samAvezathI 48 prakAzanone ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha chaMda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzananuM mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A hatI Agama saMbaMdhI amArA 250 prakAzanonI yAdI -- * -- * -- 14 AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya - 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRt 'laghuprakriyA'' para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, vRSyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. * 1 0 kRtamAlA : - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya H 3 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannaha jiNANaM' nAmaka sajjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAtvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla 1 zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tattvAbhyAsa sAhitya : 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tattvArtha sUtranA darza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUtrahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUtrapadha, sUtraniSkarSa jevA daza vibhAgo che. 1 10 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano pratyeka adhyAyane aMte sUtrakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tattvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya H 0 samAdhimaraNa H aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya : * dIkSA-yogAdi vidhi 15 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya : 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArzva padmAvatI pUjanavidhi (7) yaMtra saMyojana : 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra [m] [] 16 (8) jinabhakti sAhitya : . caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi AgamasUtra saTIka anuvAda 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya H 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAstri pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya : 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -- * - * - E E [7] Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jha ThANAMga sUtra - TIkA sahita anuvAda - x - x-x - x - x - x - 4 - & sthAna-6 $ A (3) sthAnAMgasUtra-3/3 anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana * bhUmikA : Agama saTIka anuvAda zreNImAM A trIjuM Agama che. agiyAra aMgasUtromAM trIjuM "sthAnAMga" sUtra che. jenuM mULa nAma kALA ane saMskRtamAM sthAna kahe che. tevA A sthAnAMga sUgane traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. [bhAga-5, 6, ] jemAM A sAtamo bhAga che. * bhUmikA : pAMcamuM adhyayana kahyuM, have saMkhyA krama saMbaMdhathI chaThA adhyayanano AraMbha kare che, teno vizeSa saMbaMdha A che - pUrva adhyayanamAM jIvAdi paryAyanI prarUpaNA karI, ahIM paNa te ja karAya che. tenuM Adi sUtra * sUtra-518 thI para0 : [51] cha sthAna saMvv sAdhu gaNane dhAraNa karavAne karavAne yogya che. te A * (1) zraddhALu puruSa vizeSa, (2) satyavAdI, (3) medhAvI, (4) bahuzruta (5) zaktimAna, (6) kalaha rahita - puraSa vizeSa... [51] cha kAraNe sAdhu sAdanIne grahaNa kare ke Teko Ape to AjJAnuM atikramaNa karato nathI. te A - kSipta cita, tacitta, yAviSTa, unmAda prApta ane kalaha karatI ne... [vara0] cha kAraNe sAdhu-sAdanI sAdharmika-sAdhu kAla kare tyAre Adara karatA AjJAne ullaMghatA nathI. te A - gRihastha na hoya to -- aMdarathI bahAra laI jatAM, -- bahArathI ati dUra laI jad. -3- upekSA - [chedana baMdhanAdi karatA, * - upAsanA rikSaNa karatA, -- teimanA vajanane anujJA karatA, 6- mauna paNe [paraThavavA jatAM. * vivecana-518 thI 520 : [118] sUtrano saMbaMdha A che - pUrva sUtramAM pagalo anaMtA kahyA. tene arthathI kahenAra arihaMto, sUgathI gaNadharo che. guNayukta ANagArane gaNa dhAraNa karavAnI yogyatA che, te gaNavALA ja gaNadharonA guNo dekhADavA A sUtra kahyuM che. AvA saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA - saMhitAdi to pratIta che. vizeSa A - guNa vizeSa yukta aNagAra ga9ne maryAdAmAM dhAraNa karavAne yogya hoya che. (1) zraddhAvAnuM, azraddhAvALo to svayaM maryAdAmAM na vartavAthI bIjAne maryAdAmAM sthApavA asamartha hovAthI gaNa dhAraNa karavA yogya che. e rIte sarvatra bhAvanA karavI, ahIM cha sthAna vaDe kahIne zrAddha puruSajAta kahyuM te dharma dharmInA abheda upacArathI kahyuM. anyathA zrAddhatva, satyava Adi vatavyatA thAya. (2) satya - jIvo mATe hitapaNe athavA karela pratijJAmAM zUrapaNAthI, Avo purapa ja gaNapAlaka ane Adeya thAya che... (3) medhAvI-maryAdA vaDe pravartanAra. evo ja gaNa maryAdA pravartaka thAya che athavA kaeNthA - zrutagrahaNa zaktivALo, Avo puruSa ja bIjA pAsethI zIgha zrata grahaNa karIne ziSyone bhaNAvavA samartha thAya che. (4) bahu - sUtra-artha rUpa zruta jene che te bahuzruta. anyathA gaNa upakArI sthAna-1 thI 3nuM vivaraNa bhAga-5-mAM karAyuM. sthAna-4,5nuM vivaraNa bhAga6mAM karAyuM che. A bhAgamAM sthAna [adhyayana 6 thI 10nuM vivaraNa karela che. amArI jANa mujaba ThANAMga sUtranI koI svataMtra niryukti, bhASya ke cUrNi maLela nathI. hAla zrI abhayadevasUriskRta vRtti [TIkA) upalabdha che. jeno A anuvAdamAM samAveza karela che. ahIM mULa sUtra sAthe TIkAno anuvAda karatAM koI saMdarbho umerAyA paNa che, to vyAkaraNa ane nyAyAdi prayoga choDI paNa dIdhA che. tyAM tyAM prAyaH - X - X - AvI nizAnI mUkelI che. sthAnAMgasUtra (adhyayana-1 thI 3nI) bhAga-5-nI prastAvanA jovI. [7/2] Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/518 thI 220 R sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 na thAya. kahyuM che - tavAvidha bahuzruta, ziSyone saMsArano nAza karanArI jJAnAdi guNonI adhikAdhika uttama saMpattine kema karI zakaze ? te gItAne yatanA kevI rIte? agItAryanI nizrAmAM rahelane hitakara kaI rIte ? bALa ane vRddha vaDe Akula gacchane agItArtha kaI rIte pravartAvI zake? (5) zakiravAnuM * zarIra, maMtra, taMtra, parivAradinA sAmarthyayukata. te vividha ApattimAM gacchano ane potAno vistAraka thAya che. ) abhAdhikaraNa - svapakSa, parapakSa viSayaka vigraha jene vidhamAna nathI te aAdhikaraNa puruSa. te anuvartakapaNe gaNane lAbhakArI thAya. graMthAMtaramAM gaNInuM svarUpa - sUramArthamAM niSNAta, priyadharmI, daiadharmI, anuvartanA kuzaLa, jAtisaMpanna, kuLasaMpanna, gaMbhIra, ladhivAna. saMgraha - upagraha tatpara, kRtakaraNa, pravayana anurAgI, Avo gaNasvAmI kahyo che. [519] gaNadharanA guNo kahyA. gaNadharaskRta mayadAthI vIto sAdhu AjJAne ullaMghato nathI, te sUga vaDe kahe che. temAM pAMcamAM sthAnamAM pahelA vyAkhyA karI che, to paNa kaMIka vizeSa kahe che - grIvAdimAM grahaNa karato, hAtha, vastranA cheDA AdimAM grahaNa karIne avalaMbato AjJA ullaMghato nathI (1) zoka vaDe kSiptacita, (2) harSa vaDe daitacita, (3) devatAdhiSThita, (4) vAyuthI unmAda pAmelI, (5) tiryaMca, manuSyAdithI, upasargane pAmelI, (6) sAdhikaraNa - kalaha karanArIne. | piro] kahevAmAM AvatA cha sthAna vaDe sAdhu, sAdhavIo tathAvidha nirgasthanA abhAvamAM ekatrita thaIne samAnadharmI sAdhu pratye Adarane karatA athavA upADavuM Adi vyavahAru kAryane karatAM mAsA - zrI sAthe vihAra, svAdhyAya, sthAnAdi na karavArUpa AjJAnuM ullaMghatA nathI, kemake puSTa AlaMbanatva che - (1) gRhAdinA madhyamAMthI bahAra laI jatAM, (2) gRha AdinA bahArathI ati bahAra - ghaNe dUra laI jatAM, (3) upekSA karatA >> upekSA be prakAre - vyApAra 5, vyApAra rU5. temAM vyApAra rUpa upekSA vaDe upekSatA arthAta mRtaka viSayaka chedana, baMdhanAdi siddhAMta prasiddha kriyAmAM vartatA, vyApAra apekSAe mRtakanA svajanAdi vaDe sAkAra karAtA, temAM udAsIna rahe, (4) rAtri jAgaraNa karavAthI tenI upAsanA karatA ke pAThAMtarathI kSadra vyaMtara vaDe adhiSThita mRtakane siddhAMta prasiddha vidhithI upazAMta karatA, (5) tenA svajanane tenI pariThApanA saMbaMdhI AjJA ApatA, (6) tene paraThavavA maunapaNe jatAM. A cha emAM AjJAnuM atikramaNa thatuM nathI. A vyavahAra prAyaH chAstha saMbaMdhI kahyo. tethI cha%Astha sUtra kahe che* sUtra-pa21 thI para7 : pirA cha sthAnakone chANa savabhAvathI jANato nathI, joto nathI. te A * dhamastikAyane, AdhamastikAyane, AkArAne, zarIrarahita jIvane. paramANu pagalane ane zaGdane... A ukata cha sthAnone kevalajJAna-dani yukta arihad, jina cAvata sarva bhAvathI jANe che ane jue che. [5] cha sthAnone vize sarva jIvone evI Rddhi, dhuti, yaza, bala, vIrya, parAkAra parAkrama nathI, te - (1) jIvane AjIva karavo, (2) eka samayamAM be bhASA bolavI, (3) svayaMkRta karmane huM veda ke na ve(4) paramANu pugalone chedavA, bhedavA ke nikAya vaDe bALavA, lokanA aMtathI bahAra alokamAM javuM. [M chamAMthI koI zakti nathI.) [53] cha avanikAya kahyA - pRnIkAyika cAvatu prasakAyika. [para4] cha tAraka graho kA che - zukra, budha, guru, maMgaLa, zani, ketu. [para5) saMsAramAM rahela jIvo cha bhede che. te A - pRvIkAyika cAvat kasakAyika... pRedIkAyika cha gati - cha AgativALA kahyA che. te A - pRvIkAyika pRvIkAyikamAM upajato pRedIkAya cAvatu prasakAyamAMthI utpanna thAya ane te pRdIkAyika, pRthvIkAyavane choDato pRIkAya yAvatu trasakAyamAM jAya che. apakAyanI cha gati - cha Agati che, e rIte yAvata trasakAya sudhI jANavuM. pira6] sarve jIvo cha bhede kahyA che, te A * bhinibhodhikajJAnI yAvatuM kevaLajJAnI ane ajJAnI... athavA sarve jIvo cha bhede kahyA che. kendriya yAva4 paMcendriya ane anindriyo... athavA sarve jIvo cha bhede kahyA che - audArikazarIrI, vaikiyArIrI, aAhAka-aujansa-kAmaNazarIrI ane azarIrI. pi bhede DraNa vanaspatikAyiko kahyA che, te A - agraNIja, mUlabIja, pavabIja, kaMdobIja, bIruha ane saMmUrNima [bIja vinA kaMganAra.] * vivecana-pa21 thI 523 - [para1] chadAca eTale viziSTa avadhi Adi hita paNa kevalI nahIM. jo ke dharma, adharma, AkAza ane zarIrathI bhinna thayelA jIvana paramAvadhivALo jANato nathI, to paNa paramANu ane zabdane jANe ja che. kemake te baMnenuM rUpIpaNuM che ane avadhijJAnano rUpIne jANavAno viSaya che. A sUtra ane enAthI viparIta sUtra pUrve sthAna-5-mAM prAyaH vyAkhyAyita che. [522] chavAnI dhamastikAyAdine jANavAnI zakti nathI ema kahyuM. have sarve jIvonI je vastu vize zakti nathI te vastune te pramANe kahe che cha sthAnone vize saMsArI ane muktarUpa sarve jIvonI zakti nathI. bAddhi eTale vibhUti, AvA prakAranI vibhUti vaDe jIvAdi ajIvAdi rUpe na karAya. e rIte puta - prabhA athagi mAhAsya. yaza, baLa, vIrya, pukAra parAkrama e aneka vakhata vyAkhyAyita karAyA che mATe tenI ahIM vyAkhyA karela nathI. (1) jIvane ajIva karavA mATe, (2) eka sAthe satya-asatya be bhASA bolavA mATe, (3) svayaMkRta karmane huM bhogavuM ke na bhogavuM ema icchAne vaza vedavAmAM ke na vedavAmAM baLa nathI. arthAt bahu baLanI jema jIvone icchAvaza kamI khapAvavuM - na khavAvavuM nathI paNa anAbhoga te baMne hoya che. mAtra kevalIsamudhdhAta bIjI rIte vicAravo. (5) paramANu pudgalane khagAdithI be vibhAga karIne chedavA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/para1 thI para sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 athavA soya AdithI vIMdhIne bhedavAnI zakita nathI. chedAdi hoya to paramANapaNAnI hAnino prasaMga Ave. atisUkSmatAne lIdhe paramANune baLavApaNuM nathI. (6) lokanA tathI bahAra gamanazakti nathI. kemake tethI aloka lokavane pAme. pi23] cha javanikAya sUtra sugama che. vizeSa e ke - jIvonI rAzio te jIvanikAyo. ahIM jIvanikAyo kahIne je pRthvIkAyika Adi zabdothI nikAyavALA kahyA teonuM abheda upadarzana karavA mATe che. ekAMta vaDe samudAyathI samudAyavALA bhinna nathI kemake pratIpakSa vaDe pratIyamAna nathI. [pa24] tArAnA jevA AkAravALA graho te tAraka graho. lokamAM nava graho prasiddha che, temAM caMdra, sUrya ane sahu tArA jevA AkAra na hovAthI bIjA cha zuka budha Adine tArA jevA AkAravALA kahyA. zeSa vRtti saraLa che. [55] saMsArI jIvasUtrane vize pRvIkAyAdi jIvapaNe kahyA. pUrvasUtramAM nikAyapaNe kahyA, e vizeSa hovAthI punaruktatA nathI. pira6] jJAnI satramAM mithyAtvathI haNAyelA jJAnavALA te ajJAnIo traNa prakAre che... indriyasUtromAM anindriyo eTale apatika, kevalI, siddha. ..zarIrasUtramAM jo ke aMtarAla gatimAM kAmaNa zarIrI saMbhave che, tethI bhinna taijasa zarIrIno asaMbhava che. to paNa atyaMta ekanI vivakSA na karIne bhedarUpa vyAkhyA karavA yogya che. azarIrI eTale siddha.. [pa7] tRNa vanaspatikAyiko eTale bAdara. mULabIja-utpala, kaMdAdi. pUrve kahevAyA che. vizeSa A - saMmUrNima eTale bola jamInamAM bIja na hoya paNa tRNa Adi utpanna thAya che, te samajavA. - - - adhyayanAraMbhe jIvo kahyA, have teone ja je durlabha paryAya vizeSo che, teone te pramANe kahe che * sUjha-pa28 thI pa3ra : [Sara8] cha sthAno sarve jIvone sulabha hotA nathI. te A - manuSyabhava, AyogamAM janma, sukulotpatti, kelipajJapta dharmazravaNa, sAMbhaLelanI sahaNA, zraddhA karela - pratIta karela - rUci karelanI kAyA dvArA aniA. [para9] indriya viSayo cha kahyA - zraendriyathI sparzendriya, mananI. [Saio] saMvara cha prakAre che - zrosendriya saMvara yAvatu pazendriya saMvara, nondriya saMvara... asaMvara cha bhede-zrobendriyathI sparzendriya, manano. [31] sukha cha prakAre che . zroendriya sukha yAva4 noinidraya sukha... duHkha cha prakAre che - zrojhendriya duHkha [asAtA yAvata nondriya duHkha. [3] prAyazcitta cha bhede che - AlocanA yogya, pratikramaNa yogya, tadubhaya yogya, viveka yogya, vyutsagayogya, tapane yogya. * vivecana-528 thI 532 : [28] cha vastu sarve jIvone supAya thatI nathI. arthAt du:khe maLe che, paNa alagya nathI. kemake keTalAMka jIvone teno lAbha thAya che. te A - manuSyano bhava, te sulabha nathI. kahyuM che ke - khadhota ane vIjaLI jhabakAra jevuM caMcaLa A manuSyatva agAdha saMsAra samudramAM gumAvyuM te pharI maLavuM ati durlabha che. e rIte 5ll dezarUpa AkSatramAM janma durlabha che. kahyuM che ke - mAnuSyatva prApti chatAM AryabhUmimAM utpatti durlabhatara che - jyAM prANIne dharmaraci thAya. isvI Adi sukuLamAM janma sulabha nathI. kahyuM che - Arya kSetrotpatti chatAM sakuLanI prApti sulabha nathI. jyAM jIva cAstriguNarUpa maNipaNa thAya. kevalI prajJata dharmazravaNa paNa durlabha che. kahyuM che - devaloka lamI sulabha che, samudrAMta pRthvI sulabha che, paNa jenAthI mokSasukhamAM ruci utpanna thAya evI jinavayanA zruti durlabha che. athavA zratanI zraddhAnatA durlabha che. kahyuM che - kadAca dharmazravaNa pAme, paNa zraddhA thavI parama durlabha che. kemake ghaNA jIvo sakhya mArgane sAMbhaLIne paNa paribhraSTa thAya che. sAmAnyathI zraddhA karelane, yukti vaDe pratIta karelane athavA svaviSayamAM utpAdita prItivALAne athavA rucivALA dharmane sakhya kAyA vaDe mAtra manorathI nahIM, sparzavuM durlabha che. kahyuM che - dharmanI zraddhA chatAM kAyA vaDe sparzanA durlabha che, kemake ahIM kAmaguNomAM jIvo mUrNita che. mATe he gautama kSaNa mAtra pramAda na kara. manuSyabhavAdinuM durlabhapaNuM pramAdAdimAM Asakta prANIne ja hoya che, badhAMne nahIM, tethI manuSya bhavane AzrIne kahyuM che - A manuSyajanmanuM durlabhatva nizcaye jANavuM. ajJAna ane pramAdanA doSathI ekendriyAdi jIvonI dIrghakAya sthiti kahI che. vAraMvAra doSa sevanathI dharmarahita cittavALAnI A sthiti che. dhIra puruSe dharmamAM yatna karavo. [para9,530] mAnuSyatvAdi sulabha ane durlabha, indriya viSayonA saMvara-asaMvara karavAnI hoya, te baMne hovAthI sAtA-asAtA thAya che, te baMneno nAza prAyazcittathI thAya che, mATe indriyanA viSayone saMva-saMvarane sAtA-asAtAne ane prAyazcitane prarUpatA cha sUtra kahe che, te sugama che. vizeSa A - mananA AMtarakaraNapaNAe karaNava hovAthI ane karaNanuM indriyapaNuM hovAthI -x - cha indriyA che ema kahyuM. temAM zrosendriyAdinA viSayo zabdAdi, audAkiAdiva ane viSayanA bodhaka ubhayadharmayukta indriya che te indriyanA dArikatva dharma lakSaNa dezanA niSedhathI noindriya ati mana athavA sAdRzya arthatvathI viSayanA paricchedakapaNAe indriyo jevuM mana che athavA indriyo sAthe pravartanAra te mana. teno artha-viSaya jIvAdi padArtha te noindriyArtha. [531] zrobendriya dvAra vaDe manojJa zabdanA zravaNathI je sAta-sukha te zromendriya sAta. ema bIjA paNa jANavA. iSTa ciMtanathI sukha-noindriya sAta. [532] gurune nivedanathI zuddhi thAya te AlocanAha. mithyA duSkathI te pratikamaNAha, te baMnethI zuddhi te ubhayArDa, AdhAkamadinA pariThApanI je zuddhi te vivekAI, kAyapeTA nirodhathI te vyasagaI. nivI vagere tapathI zuddhi te tapohaM. ** prAyazcitane manuSyo ja vahe che, mATe manuSyanA adhikArathI cha prakAranA manuSyothI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/528 thI 532 AraMbhIne lokasthiti sudhInA sUtro kahe che. * sUtra-533 thI 538 : 23 [533] cha prakAre manuSyo kahyA - jaMbuDhIpaja, dhAtakIkhaMDadvIpa pUvadhija, dhAtakIkhaMDadvIpa pazcimAja, puSkaravaradvIpA pUrvArdhaja, puSkaravaradvIpa pazcimAji, tadvipaja... athavA manuSyo cha bhede che - saMmUrttima manuSyo traNa bhede - karmabhUmija, akamabhUmija, AMtadvipaja. garbhaja manuSyo traNa prakAre - karmabhUmija, karmabhUmija, tadvipaja [534] RddhimAna manuSyo cha bhede kahyA arihaMta cakravartI, baladeva, vAsudeva, jaMghAcAraNa, vidhAdhara... Rddhirahita manuSyo cha bhede kahyA che - hemavaMta - hairaNyavaMta - harivarSa - ramyak - guru - aMtaradvIpa kSetranA manuSyo. [535] avasarpiNI cha prakAre kahI - suSamasudhamA sAvat dudhamaSamA. utsarpiNI cha prakAre kahI che - dudhamaSamA yAvat sunasuSamA, [536] jaMbudvIpanA bharata-aivata kSetramAM atIta utsarpiNImAM suSamasuSamA ArAmAM manuSyo 6000 dhanuSa uMcA hatA, cha ardha [traNa] palyopamanuM parama Ayu pALatA... jaMbudvIpamAM bharata-auravatakSetramAM A avasarpiNImAM sudhamasuSamAmAM emaja jANavuM. jaMbudvIpamAM bharata-airavatamAM AgAmI utsarpiNImAM suSamAsuSamAmAM emaja jANavuM yAvat >> X - Ayu pALaze. devakura-uttarakuranA manuSyo 6000 dhanuSu uMcA, cha ardhapomAyuvALA che... pUrvokta rIte dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvArdhamAM cAra AlApako yAvat puSkaravadvIpanA pazcimArkamAM cAra AlApo kahevA. [53] saMghayaNo cha bhede kahyA che - vaRSabhanArA saMghayaNa, RSabha nArA saMghayaNa, nArAya saMghayaNa, ardhanArAya, kIlikA, sevAI saMghayaNa. [538] saMsthAna cha bhede kahyA che. te A - samacaturA, nyagrodha parimaMDala, sAdi, kubja, vAmana ane kuMDaka. * vivecana-533 thI 138 H [533] artha kahevAyela che. vizeSa A ahIM karmabhUmija Adi bhedathI saMmUrNima manuSyo traNa bhede ane garbhaja manuSyo traNa bhede e rIte cha bhede che. [534] cAraNa eTale jaMghAcAraNa, vidhAcAraNa. vidhAdhara-vaitADhyavAsI. [535] vRttikAre koI vRtti noMdhI nathI. [536] 6000 dhanuSu eTale traNa koza, cha ardha eTale traNa palyopama. [537] saMghayaNa - asthi saMcaya - 4 - zakti vizeSa. vajJa - kIlikA, kSama - cotarapha vIMTavAno paTTa, nArAva - baMne paDakhethI markaTa baMdha. jemAM be asthi baMne paDakhethI markaTa baMdhathI baMdhAyela hoya paTTAkRti trIjA asthithI vIMTAyela hoya, tenA upara te traNene bhedanAra khIlI AkAre vajra nAmaka asthi hoya te vajraRSabha nArAya te prathama... jemAM khIlI nathI te RSabhanArAya nAme bIjuM. jemAM baMne paDakhe mAtra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 markaTabaMdha hoya te trIjuM nArAya. jemAM eka paDakhe markaTabaMdha ane bIje paDakhe khIlI hoya te cothuM ardhanArAya. khIlIthI viddha te pAMcamuM ardhanArAya ane asthi sparzanarUpa ke sevAnI AkAMkSAvALu te sevArtA nAme chaTyuM. zakti vizeSa pakSe kASThavat dRDhatva saMghayaNa. - 4 - 24 vRttimAM be gAthA ukta arthane jaNAvanArI noMdhAI che. [538] saMsthAna-avayavonI racanAtmaka zarInI AkRtirUpa che, temAM zarIralakSaNarUpa kahela pramANathI avirodhI evI cAra hAMsa che jene samacatusTa saMsthAna, ahIM agni eTale cAra dizAnA vibhAgathI jaNAtA zarIranA avayavo che tethI jenA badhA avayavo zarIra lakSaNa ukta pramANathI avyabhicArI che, paNa nyUnAdhika pramANathI tulya nathI te samayatusa. vaDanA jhADa jevA vistAravALu te nyagrodha parimaMDala - jema vaDanuM jhADa uparanA bhAge saMpUrNa avayava ane nIcenA bhAge tema na hoya, AvuM saMsthAna nAbhi upara bahu vistAravALuM ane nIcenA bhAge hInAdhika pramANa che. mAvi - AdithI uMcAIrUpa nAbhine adhobhAga grahaNa karAya che, te zarIralakSaNa ukta pramANane bhajanAra sAthe je varte te sAdi. AkhuM zarIra aviziSTa Adi sAthe varte che mATe A vizeSaNa che - x - tti utsedhabahula. dhuna - ahIM adhAnakAya zabdathI paga, hAtha, zira, grIvA kahe che. te jemAM zarIralakSaNanA ukta pramANathI vyabhicArI hoya ane vaLI je zeSa zarIra yayokta pramANavALuM hoya te kubja saMsthAna. vAmaLa - jemAM hAtha, paga, zirA, grIvA yathokta pramANavALAM hoya ane zeSa zarIra nyUnAdhika pramANavALuM hoya te vAmana saMsthAna. jhuMDa - sarvatra asaMsthita, prAyaH jenA ekapaNa avayaya zarIralakSaNanA ukta pramANa sAthe maLatuM na hoya te huMDaka saMsthAna. eka gAthA vRttikAre noMdhI che. temAM cothA-pAMcamAMno krama ulaTo che. * sUtra-539 thI 543 : [539] anAtmabhAvavartI [kaSA mATe cha sthAna ahita mATe, azubha mATe, azAMti mATe, akalyANa mATe, azubha paraMparA mATe thAya che. te A pramANe pacayi, parivAra, zruta, tapa, lAbha, pUjA satkAra... AtmabhAvavartI mATe cha sthAno hita mATe yAvat zubhaparaMparA mATe thAya - cayi yAvat pUjArAtkAra. [540] jAti A manuSya cha prakAre kahyA che. te A pramANe [541] aMbaSTha, kalaMda, vaideha, vedagAyaka, harita ane cuMcuNa-IbhyajAti. [542] kulAminuSyo cha bhede-ugra, bhoga, rAjanya, IkSvAku, jJAta, kauravya. [543] lokasthiti cha bhede kahI che. te A - AkAza pratiSThita vAyu, vAyu pratiSThita udadhi, udadhi pratiSThita pRthvI, pRthvI pratiSThita sa sthAvara prANI, jIva pratiSThita ajIva, karmapratiSThita jIva. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6-539 thI 543 * vivecana-539 thI 543 : [39] akaSAyI AbhA ja AtmA hoya che kemake sva svarUpe sthita che je kapAyayukta hoya te anAtmavAnuM. tene pathya mATe, pApa ke du:kha mATe, asaMgatapaNA mATe ke azAMti mATe, akalyANa mATe, azubhAnubaMdha mATe thAya che. kemake mAnanA kAraNathI A loka - paralokanA doSano utpannakata che. - paryAya - janmakALa ke pravAkALa, te mahAnuM mAnavuM kAraNa che, tethI mahAnuM evuM vizeSaNa grahaNa karavuM athavA gRhasthApekSAe alA dIkSAparyAya paNa mAnano hetu thAya che. temAM mahAna janma paryAya bAhubalivatu ahita mATe thAya che. ema bIjA paNa yathAsaMbhava kahevA. vizeSa A - riyAna - ziSya Adi parivAra, zrI - pUrvagAdi. kahyuM che - je bahuzruta hoya, bahujanasaMmata hoya, ziSya samudAya sahita hoya, paNa siddhAMtamAM avinizcita hoya to te siddhAMta pratyenIka thAya che. tapa - anazanAdi, nAja - anna Adino, pUnA - stava Adi rUpa. saTY * vaya Adi vaDe abhyarcana ke pUjAne vize Adara te pUjAsatkAra. [540 thI 542) nAti - mAtRpakSa, sarva - apAya, nirdoSa te jAti Aryo arthAta vizuddha mAtRka. aMbaSTha Adi cha ibhyajAti che. hAthIne yogya te ibhyo, jenA dravyanA stUpathI AcchAdita aMbADI sahita ubhelo hAthI na dekhAya te ibhyo tevI kRti che. ibhya-dravyavAna. te jAti te ibhyajAti. jIta - pitRpakSa. rAjA gaDhaSabhe jene ArakSakapaNe sthApelA tenA vaMzajo te ugra, gurupaNe sthApela tenA vaMzajo te bhoga. miupaNe sthApelAnA vaMzajo te rAjanya, RSabhadevanA vaMzaja te ivAku, DAta ane kaurava te prabhu mahAvIra ane zAMtinAthanA vaMzajo. athavA A lokarUDhi che. [54]] A jAti, kala Adika loka sthiti che, mATe lokasthitinI samIpatAthI te kahe che - temAM vizeSa A ke - manIva - dArikAdi pudgalo, te jIvomAM pratiSThita (rahelA che. A nizcita vacana na jANavuM. kemake jIvanA virahathI paNa jIvonuM rahevuM thAya. pRthvI sivAya paNa jema basa sthAvara che. jIvo jJAnAvaraNAdi kamane vize rahelA che. prAyaH karmarahita jIvono abhAva che. anaMtara karmapratiSThita jIvo kahyA. teonI dizAne vize ja gatyAdi hoya che. mATe dizA ane tene vize gati Adi prarUpe che- * sUtra-544 thI 548 - [544] cha dizAo kahI che - pUrva, pazcima, dakSiNa, uttara, ud, adho. (1) A cha dizAmAM jIvonI gati pravarte che. e rIte (2) Agati, (3) vyutkrAMti, (4) AhAra, (5) vRddhi, (6) nivRddhi, (3) vikuvA , (8) gatiparyAya, (6) samudaghAta, (10) kAlasaMyoga, (11) darzanAbhigama, (1) jJAnAbhigama, (13) jIvAbhigama, (14) AjIvAbhigama ema paMcendriya tiryaMca ane manuSyone paNa jANavuM. [545) cha kAraNe zramaNa nirgastha AhAra karato AjJAne na ullaMdhe. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [546] vedana, vaiyAvacca, iyarthi, saMyamA, prANanimite, dharmaciMtA mATe. [54] cha kAraNe zramaNa ninyi AhArane djatA AjJA na ullaMgha. [54] AtaMka, upasarga, titikSaNa, bahAcaryagupti, pANidayArthe tapa hetuthI, zarIrano tyAga karavA mATe [hArane taje.J. * vivecana-544 thI 548 : [544] A sUtra samUhanI sthAna-3-mAM vyAkhyA karela che. to paNa kaMIka kahe che prabhavana - pUrva, pratIkvIna - pazcima, karI vana - uttara. vidizA, dizAo nathI mATe cha dizA kahI che. athavA A cha vaDe ja jIvonA gati Adi padArtho prAyaH pravarte che. athavA cha sthAnakanA anurodhathI vidizAonI vivakSA karI nathI, mATe 'cha' ja dizAo kahI. cha dizAo vaDe jIvonI gati-utpatti sthAna gamata pravarte che. kemake teonuM cAnuzreNI gamana che. A rIte caude sUtro samajavA. vizeSa e ke (1,2) gati, Agati, prajJApakanA sthAnanI apekSAvALA prasiddha che. (3) vyutkrAMti * utpattisthAnane pAmelAnuM upajavuM, te paNa jugatimAM che dizAne vize ja hoya... (4) AhAra - te paNa cha dizAmAM ja che, kemake A che dizAonA pradezomAM avagADha pudgalono ja jIva vaDe AhAra che. e rIte vRddhi AdimAM cha dizAnuM yathAyogyapaNuM vicAravuM. (5) vRddhi - zarIranI, (6) nivRddhi - tenI hAni, (3) vidurvaNA - vaikriyakaraNa, (8) gatiparyAya- gamanamAjha, paNa paraloka gamana nahIM. - X - (9) samuddhAtavedanAdi * sAta prakAre. (10) kAlasaMyoga - samayakSetramAM AdityAdi prakAza saMbaMdha lakSaNa. (11) darzana-sAmAnyagrAhI bodha, te avadhi Adi pratyakSa rUpa levA, tenA abhigama - vastuno pariccheda ke prApti te darzanAbhigama. (12) e rIte jJAnAbhigama jANavo. (13) jIvAbhigama - avadhi Adi pratyakSa vaDe jIvone jANavuM. (14) ajIvAbhigama - pudgalAstikAyane avadhi AdithI pratyakSa jANavA... - A cauda sUtro kahyA, tema covIza daMDaka vicAraNAmAM paMcendriya tiryaMcayonikanA cha dizAmAM cauda sUtro jANavA. temaja manuSya saMbaMdhI cauda sUtro paNa kahevA. zeSa nAcchAdimAM cha dizAomAM gati Adino samatapaNe asaMbhava che. nAkAdi bAvIza daMDakomAM jIvano nAka ane deva vize utpanna thavAno abhAva che. urva-adho dizA vivakSAthI gatiAgatino abhAva thAya. temane darzana, jJAna, jIva jIva abhigama guNa pratyayika avadhi lakSaNa pratyakSa rUpe na saMbhave. bhava pratyayika avadhi pakSamAM to nAka ane jyotiko tirpagu avadhivALA, bhavanapati ane vyaMtara udhaI avadhika, vaimAniko adho avadhika hoya che. zeSa jIvo avadhi rahita che - x * x - . anaMtara sUramAM manuSyone ajIvono bodha kahyo. mATe manuSya saMbaMdhathI AhAra grahaNa ane agrahaNanA kAraNo be sUtro vaDe kahe che [545 thI 548] sUjha sugama che. vizeSa e ke - cazanAdi AhArane vAparato Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/544 thI 548 puSTa kAraNapaNAthI AjJAnuM ullaMghato nathI. paNa puSTa kAraNa vinA rAga Adi bhAvathI to ullaMghana kare che. te puSTa kAraNo A pramANe vedanA - bhUkhanI vedanA.. vaiyAvRtya - AcAryAdinA kArya mATe kare che.. A be kAraNe AhAra kare * vedanA zamAvavA ane vaiyAvacca karavA.. irSA-gamata, tenI vizuddhi - yuga mAtra nihita daiSTipaNe te irSAvizuddhi arthe. kemake bhUkhyo hoya te ivizuddhi mATe azakta thAya che.. prekSA-upekSA-pramArjanAdi mATe.. prANa-ucchavAsa Adi athavA baLa, teonI ke tenI vRtti-pAlana mATe. arthAtu prANone TakAvavA mATe.. chaThuM kAraNa dharma ciMtA mATe - parAvartanA ane anapekSA mATe. AhAra mATe A che kAraNo kahyA. A saMbaMdhe ukata arthane jaNAvatI be gAthA vRttikAre mUkelI che. TchaHTche. AhArano tyAga karato. tenA cha kAraNa jaNAve che-] AtaMka-javarAdi roga... upasarga-rAjA ane svajanAdi janita pratikUla-anukULa svabhAvavALA.. titikSaNa-adhika sahevuM. kone ? brahmacarya guptine-maithunavata saMrakSaNane kemake AhAra tyAgInuM ja brahmacarya surakSita thAya che.. prANidayA-saMpAtima trasAdinuM saMrakSaNa.. tapa-eka upavAsathI cha mAsa paryana tapa, prANIdayA ane tapa, teno hetu * x te dayA nimite.. tathA zarIranA tyAga mATe AhAne choDato AjJA ulaMghato nathI. vRttikAre ukta ane jaNAvatI be gAyA noMdhI che. temAM vizeSa e kahyuM che ke * varasAda varasato hoya tyAre jIvadayArthe AhAra na kare. zramaNane AhAra na levAnA kAraNo kahyA. te saMbaMdhathI zramaNAdi jIvane anucitapaNuM utpanna karanArA unmAdanA sthAno kahe che * sUtra-pa49,550 - [549] cha kAraNe AtmA unmAdane pAme. A * (1) arahaMtano avivAda bolatA, (2) arahaMta prajJata dharmano vivAda bolatA, (3) AcAryaupAdhyAyano vivAda bolatA, (4) catuvarNa saMghano varNavAda bolatA, (5) yakSAvezathI, (6) mohanIya karmanA udayathI. SiSao] pramAda cha bhede - madha, nidrA, viSaya, kaSAya, ta, pratilekhanA. * vivecana-549,55o : [549] A sUtra pAMcamAM sthAnamAM prAyaH kahevAyuM che. vizeSa A - cha sthAne jIva unmatatAne pAme. mahAmiyAd lakSaNa unmAda, tIrthaka dinA apayazane bolanArane hoya. athavA tIrthaMkarAdinA avarNavAdathI kupita pravacana devatAthI A grahaNarUpa thAya. pAThAMtarI sagrahava e ja pramAda. Abhoga zUnyatAthI unmAda-pramAda athavA unmAda ane pramAda eTale ahita pravRtti ane hitamAM apravRtti. -x- savajIf - niMdA athavA avajJAne bolato ke karato.. dhaM - zrata ke cArirUpa, AcArya ke upAdhyAyano. caturthaf zramaNAdi bhedathI cAra prakAra... cAveza * koI nimittathI kupita 28 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 devAdhiSThavathI... mithyAtva, veda, zokAdi udaya te mohanIya. | pipa0] unmAdano sahacara pramAda che, mATe tene kahe che - cha prakAre unmatta thavuM te pramAda arthAt sadupayogano abhAva kahela che. te A - - surAdi, te ja pramAdanA kAraNathI madhapramAda. kahyuM che ke - madhapAnathI citanI bhrAMti thAya, tenAthI pApakArya pravartana, pApa karIne durgatimAM jAya te kAraNe dAru pIvo ke Apavo nahIM. A rIte sarvatra jANavuM. vizeSa A - nidrA, teno doSa A - nidrAzIla zrata, vita meLavavA zaktimAna na thAya, ulaTo tethI hIna thAya. jJAna, dhana abhAve baMne lokamAM duHkhI thAya. A kAraNe nidrAnuM zuM prayojana che? viSayo - zabdAdi, tenI pramAditA A che - viSaya vyAkuLa cittavALo hitaahitane jANato nathI. tethI anucitayArI thAya che, cirakALa du:khakAMtAre bhame che... kaSAya-krodhAdi, tenI pramAdatA A rIte - kalezarahita citarU5 rana aMtara dhana kahevAya che. jenuM te dhana doSothI luMTAyuM che, te vipatti pAme che. dhata prasiddha che, te paNa pramAda ja che, kahyuM che - dhutAsaktanuM sat cita, dhana, sukha, bhoga suceSTita nAza pAme ja che, paNa mastaka, nAma paNa nAza pAme. pratyupekSaNA, te dravya-phaga-kAla-bhAva bhede cAra prakAre che. temAM dravya pratyupekSaNA vA, pAtrAdi upakaraNo ane azanapAnAdinI cakSu vaDe jovA rUpa che. phoga pratyupekSaNA kAyotsarga, besavuM, sUvArUpa sthAnanI, caMDila mArganI, vihAra phonanI nirUpaNA. kAlapatyupekSaNA dharmajAgarikAdi rUpa che. jemake - meM zuM karyuM? zuM bAkI che ? zuM karaNIya che? tapa karato nathI, pAchalA kALe jAgarikA karavI te. prapekSaNAmAM pramAda ke AjJA ullaMghana te pratyupekSaNA pramAda che. A kathanathI pramArjanA, bhikSAyayadimAM icchAkAra Adi dazavidha sAmAcArIrUpa vyApAromAM je pramAda te batAvyo. * x - have pramAdapaDilehaNA kahe che. * sUtra-papa1 thI 560 - [papa1,5para pramAda paDilehaNA cha bhede kahI che... (1) ArabhaTA, (2) saMmada (3) mosalI, (4) prasphoTanA, (5) vikSiptA, (6) vedikA. pipa3,554] apamAda paDilehaNa cha bhede kahI che... (1) nartitA, (2) analita, (3) anAnubaMdhI, (4) amosalI, (5) chapusmiAdi (6) prANavizodhi. [Sapau] cha leyAo kahI che - kRSNalezyA cAvatu zuklalezyA. paMca indriya tiryaMcone A ja cha leyA kahI. e rIte manuSya-devone paNa che. [papa6] devendra devarAja zakanA soma mahArAjAne cha agamahiSI che. pipa] IzAnadevendranI madhyama varmadAnA devonI sthiti che tyao [55] cha dikumArI mahattariskAo kahI che - rUpA, rUpAMzA, surapA, pAvato, rUpakatA, apabhA... cha vidhutakumArI mahattaTikAo kahI che, te A - AlA, zukA, zaherA, saudAminI, indrA, ghanavidhutA. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3o sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 6)-/551 thI 560 [papa9] nAgakumAredra nAgakumAra rAjA dharaNanI cha agamahiSIo kahI - AlA, zakA, zaherA, saudAminI, IndrA, ghanavidhutA... nAgakumArendra nAgakumAra rAja bhUtAnaMdanI cha agramahiNIo kahI - rA, rUpAMzA, surA, rUpavatI, rayakAMtA, rAbhA... jema dharaNanI tema sarve dakSiNa dikendranI cAvatuM ghoSanI ane jema bhUtAnaMdanI tema sarve uttara dizkendranI cAvata mahAghoSanI agamahiNIo gaNavI. [56] nAgakumArendra nAgakumAra rAja dharaNanA 6000 sAmAnika devo. kahelA che, e rIte bhUtAnaMda yAvata mahAghoSa IndranA paNa jANavA. * vivecana-551 thI 560 : [551,552] cha bhede ukta lakSaNa pramAdathI pratyupekSA te pramAdaprabhupekSA kahI, te A - mAraHTA * vita karavArUpa athavA zIgha badhuM karanAranI, athavA eka vastra AI paDilehI anya-anya vAne grahaNa karavuM che. te sadoSa hovAthI varjanIya che. A pramANe badhe saMbaMdha yojavo. samag , jemAM vasyanA madhyabhAge saLa paDela khUNA thAya athavA jemAM prapekSaNIya upadhinA vIMTalA para besIne paDilehaNA kare che. - mosanI - paDilehaNa karAtA vAnA bhAgathI tirtho, ud, dhonA saMghana rUpa trIjI... pAThAMtarathI gurunA avarahAdi asthAne paDilehita upadhinuM sthApavuM te asthAna sthApanA... wwwTanA * rajavALA vAnI jema vastrane kaMpAvavuM te cothI... viviIT - vA paDilehIne vastranA paDadA Adi para mukavuM ke vanA cheDA vagerene uMce uchALavuM te. vaidya - vedikA pAMca bhede - udvedikA - jemAM baMne jAnu para baMne hAtha rAkhI paDilehaNa kare. adho vedikA - baMne jAnu nIce baMne hAtha rAkhI paDilehaNa kare. ticha vedikA - baMne jAnu paDakhe hAtha rAkhI kare. dvidhA vedikA - baMne bAhu aMdara baMne jAnu rAkhe. ekato vedikA - eka jAnune baMne bAhu aMdara karIne kare... A pAMca prakAre chaTTI pramAda paDilehaNA kahI.- X - X - . [553,554] ukta viparIta pratyupekSaNA kahe che - cha prakAre pramAdathI viparIta apramAdathI pratyupekSaNA. te A... (1) nartitA - vastra ke zarIrane na nacAve tevI pratyupekSaNA. vastra ane zarIra nacAvavA rUpa cAra bhAMgA che.. (2) vanita - jemAM vA ke zarIrane vALela nathI te - caubhaMgI, (3) mananuddha - jemAM niraMtara prasphoTakAdino anubaMdha vidhamAna nathI te. (4) asatnI - ukta lakSaNa moralI jemAM nathI te.. (5) chAnA nava 4- temAM vastra prasArita karI temAM prathama bhAgane cakSu vaDe joIne, tene pAchuM pheravIne ane joIne traNa prasphoTaka kare, punaH pheravIne AMkhothI joI pharI bIjA traNa prasphoTaka kare. A rIte cha tathA nava khoTaka - te traNa traNa pramArjanAnA traNa traNa aMtarI aMtarita karavA te pAMcamI paDilehaNA. vRttimAM vastra ane zarIrane nacAvavAnI caubhaMgI batAvatI gAyA che. [555] pramAda-apamAda yukta pratyupekSA lezyA vizeSathI thAya che, mATe lezyA sUNa kahela che. legvAdhikArathI ja paMcendriyatiryaca, manuSya, devanA sUtro che... [556 thI 560] devatA saMbaMdhI zaka AdinI agamahiSI saMbaMdhI vagere. avagrahamati sUtrathI prathamavartI sUtro che, te sugama che. vizeSa e ke - devonI jAti apekSAe avasthitarUpa cha lesyA samajavI. deva vakatavyatA kahI, devo viziSTa mativALA hoya, tethI mati sUra sUtra-pa61 - AvAhamati cha bhede che kSiA grahaNa kare, bahu grahaNa kare, bahuvidha grahaNa kare iva grahaNa kare anizcita grahaNa kare, asaMdigdha grahaNa kare.. IhAmati cha bheda che . pi yAvatu asaMdigdha grahaNa kare... alAyamati che bhede - ui cAvatu asaMdi.. dhAraNA cha bhede kahI - bahu : bahuvidha * purANa - durdhara - anizcita - asaMdigdha dhAraNa kare. * vivecana-561 : mati - Abhinibodhika che, te cAra bhede avagraha, IhA, apAya, dhAraNA. temAM sAmAnya arthanuM grahaNa te avagraha, tadrupa mati te avagrahamati. te be bhede - vAMjanAvagrahamati, arthAvagrahamati. arthAvagrahamati be bhede * nizcayathI ane vyavahAsyI. vyaMjanAvagrahanatA uttakAla pachI eka samaya sthitika pahelI nizcayiDI] bIjI aMtamuhUrta pramANavALI apAyarUpa chatAM paNa te utarakALarUpa IhA ane apAyanA kAraNavathI avagrahamati rUpe upacAra karela che. - [ahIM vRttikAre vizeSAvazyakanI be gAyA mUkelI che.]. athavigraha pachI IhA, pachI apAya e rIte sAmAnya-vizeSApekSAe chellA bheda sudhI jANavA. sAmAnyane mUkIne sarvatra nizcayathI IhA ane apAya che, paNa saMvyavahAra mATe sarvatra apAya te avagraha che. taratama yoga abhAve abhAva thAya ane aMte dhAraNA thAya, kAlAMtare smRti thAya. vyavahArathI avagraharUpa matine AzrIne prAyaH pavidhavanuM vyAkhyAna karavuM. te A - zIgha grahaNa kare atha kSayopazamanI patAthI mati taLAI AdinA sparzane turaMta jANe che athavA mati viziSTa puruSa jANe che... bahunzayyA para besato puruSa temAM rahela strI, puSa, caMdana ane vastrAdinA sparzane bhinna-bhinna jAtiya chatAM darekane jANe che... bahuvidha-jenA ghaNA bhedo che te - zrI AdinA bhinna bhinna zIta, snigdha, mRda, kaThina Adi bhedarUpa sparzane jANe che... dhruva - atyaMta, sarvadA. jyAre jyAre zrI Adi sAthe sparza vaDe yoga thAya tyAre tyAre te spaziidane jANe che ati indriya ane upayoga hoya tyAre jANe che. anizrita - cihnagI nizcita te nizrita. jUInA puSpono ati zIta, mRdu, niSpAdipa sparza anubhavela che te anumAna vaDe te viSayane na jANato chatAM jJAna thAya che tyAre cihna sivAya anizritane grahe che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6-/561 32 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 asaMdigdha - sakala saMzayAdi doSarahita nizcita, jema strI AdinA sparzane grahaNa karato A strIno ja sparza che, caMdanano che ema cokkasa kare. e rIte IhA, apAya, dhAraNA matinuM paNa pavidhatva che. vizeSa A ke - dhAraNAmAM kSipa ane dhruva be padane choDIne purANa ane durdhara e baMne pada yukata padvidhapaNuM che. purANa - bahukAlIna, surdhara - gahana cigAdi. phipa, bahu, bahuvidha Adi cha padanA pratipakSathI paNa cha prakAre.. avagraha Adi mati hoya che mATe matinA 28 bhedone bAra prakAre guNavAthI 336 bhedo thAya che. A kathana bhASyagAthA dvArA paNa jaNAvela che. vividha zabdane bhinna bhinna jAtipaNe jANe te baha, te bhedone peTabheda sahita jANe te bahavidha, zIgha jANe te kSipa, liMgarahita jANe te anizrita, saMzayarahita jANe te asaMdigdha,. satata jANe te dhruva. bahu AdinA pratipakSe abahu Adi bhedo jANavA. para dharmo vaDe mizra te nizrita ane amizrita te anizrita. ityAdi * * * * * * * mati kahI. viziSTa mativALA tapa kare che mATe tapanA bhedo kahe che. * sUjha-562,563 - [56] cha bhede bAhya tapa kahyo che - anAzana, uNodarI, bhikSAcaya rasatyAga, kAyakaveza pratisaMlInatA... cha bhede atyaMtara taya kahyo che, te A * prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna, vyutsarga [56] vivAda cha bhede kaho, te A - (1) vavakkaya, (2) uddhakya, (3) anuloma karIne, (4) pratiloma karIne, (5) bhajIne, (6) bheLavIne. * vivecana-562,563 - ...[562] A sUtrano artha kahevAyela che. to paNa kaMIka vizeSa - bAhya eTale AcaranArane laukiko vaDe paNa tapa rUpe jaNAtuM hovAthI, zarIrane tapAvanAra hovAthI ke zarIra tathA karmane tapAve te tapa. temAM (1) anazana * AhAra tyAga. te be bhede - Ivara ane yAvakayika. A tIrthane AzrIne eka upavAsathI cha mAsa paryA. yAvakayika te jIvana paryanta. te traNa bede che. pAkjhopagamana, iMgatamaraNa, bhakta parijJA.- - (2) uNodarI - mavana uNuM, 3ra - jaThara. tema karavuM te vimodarikA. te drAthI upakaraNa ane bhaktapAna viSayaka pratIta che. bhAvathI krodha AdinA bhAgarUpe che... (3) bhikSAcaryA - bhikSAne mATe kahyuM che. te tapa nirjarAnA aMgabhUta hovAthI anazanava ke sAmAnyathI grahaNamAM paNa vicitra abhigraha yuktapaNAthI viziSTavRtti saMkSeparUpa jANavI. je AgaLa gocasvaryA bhede kahI, tenAthI atyaMta bhinna nathI. bhikSA mAM abhigraho, dravyAdi bhede cAra che. jemake - dravyathI alepakArI Adi dravya laIza, kSetrayI para gAma, pAMca ghara AdithI prApta, kALathI pUvarNa Adi AgalA be praharamAM ane bhAvathI gAnAdi pravRtti. (4) rasa - kSIra Adi, teno parityAga te rasa parityAga... (5) pratikleza - zarIrane kaleza Apavo te vIrAsana Adi aneka bhede... (6) pratisalInatA - gopavavuM te, te indriya, kaSAya, yoga, pRthak zayanAsanathI che. | mAtara - laukika vaDe nahIM jaNAtuM hovAthI, jainetaro dvArA paramArtha vaDe nA sevAyela hovAthI ane mokSanI prAptimAM aMtaraMgabhUta che. (1) prAyazcitta - kahela svarUpe AlocanAdi daza bhede che... (2) jenA vaDe karma vizeSe karI dUra karAya te vinaya - cAturaMta saMsArathI chUTavAne jenAthI Tividha karmanA nAza karAya che, tene vidvAno vinaya kahe che. te jJAnAdi bhede sAta prakAre che... (3) vaiyAvacca - vyAvRtano bhAva te vaiyAvacca. arthAt dharmanA sAdhana arthe AdinuM ApavuM. *x* te daza bhede che - AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, glAna, zaikSa, sAdharmika, kula, gaNa ane saMghanuM vaiyAvacca karavuM joIe. (4) svAdhyAya - su - sAruM, mA - maryAdA vaDe adhyAya - adhyayana karavuM te svAdhyAya, te pAMca bhede - vAsanA, pRcchanA parAvanA, anupekSA, dharmakathA... (5) dhyAna-dhyAvavuM te. ekAgracittavRtti virodha rUpa te cAra bhede che, te cAra paikI. nirjarAnA hetubhUta hovAthI dharmadhyAna, zukladhyAna tapa che. baMdhahetutvathI Ad, raudra nahIM... (6) vyutsarga - parityAga, te be bhede - dravyathI, bhAvathI, dravyathI - gaNa, zarIra, upAdhi ane AhAra tyAga. bhAvathI krodhAdi tyAga rUpa che. A tapa sago dazavaikAlikathI vizeSathI jANavA. [56]] anaMtarokta arthamAM koI vivAda kare che, mATe vivAda svarUpa kahe che. - koI arthamAM vAda te vivAda kahyo. tenA cha bheda batAvelA che (1) momafpha7 - samayanA lAbha mATe kAlakSepa karIne vivAda kare. (2) kSaFAvatta - meLavela avasarathI utsuka thaI vivAda kare. (3) magunomA - vivAda adhyakSane sAmanItithI anukULa kare athavA pratIpakSIne prathama tenA pakSano svIkAra karavA vaDe anukULa kare. (4) to mattA - sarvathA sAmarthyathI pratimAne pratikULa kare. (5) "vatva - adhyakSone bhajIne... (6) tnaDDA - pratipakSIo sAthe adhyakSone bheLavIne ke bheda paDAvIne - x * vAda kare. vivAdathI anivRtta keTalAMka kSaddha prANImAM utpanna thAya, mATe te* sUtra-564 thI pa66 : [56] kSaka pANI cha bede che . bendriya, tendriya, caurindriya, saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika, teukAyika, vAyukAyika. [565] gocara carcA che bhede che . peTA, adhapaTA, gaumumikA, pataMgavIthikA, saMbhukkavRttA, gallA pratyAgatA. " [56] jaMbudvIpe mera parvatanI dakSiNe A nApabhAvRedImAM cha apakAMtamahAnako kahA - lola, lolupa, uddabdha, nirdIgdha, jaraka, prajaraka... cothI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/564 thI 566 33 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 paMkAbhA pRedImAM cha apakAMta mahAnarako kahyA che - Ara, vAra, mAra, rora, rorata, khADakhaDa. * vivecana-564 thI 566 : [564] sUtra sugama che. vizeSa e ke - kSudra - adhama. kahyuM che - alA, adhama, vezyA, kura, madhamAkhI, naTI A cha kSudra kahevAya. vikalendriya, teuM ane vAyunA anaMtabhave siddhigamana abhAvathI adhamapaNuM che. kahyuM che ke - pRravI, aApu, paMkaprabhAthI, utpanna manuSya eka samaye cAra siddha thAya, vanaspatithI utpanna cha siddha thAya, vikalendriyathI utpanna virati pAme paNa siddha na thAya. sUkSma kasa-duM, vAyu kaMI paNa na pAme. pRthvI, apu, vanaspati, garbhaja paryAptA saMkhyAta AyuvALAmAM sarvathI yuta devono vAsa che, zeSamAM niSedha che. saMmarthita paMcendriya tiryaMconuM adhamatva temAM devonI anutpatti thakI che, paMcendriyava chatAM amanakatAthI viveka abhAve nirguNatva che. vAcanAMtaramAM siMha, vAgha, varu, dIpaDA, rIMcha, citrane kSudra-jUra kahyA che. [565] anaMtara satva vizeSa kahyA. satvone pIDA na karavAthI sAdhune bhikSAya kArya che. te cha bhede che. te batAve che na - baLada, caravuM te goyaratenI mAphaka je caya te gocacaryA arthAt jema baLada uMca-nIca tRNone vize sAmAnyathI caravAmAM pravarte, tema rAga-dveSarahita sAdhu uMca-nIca-madhyama kuLomAM dharmonA sAdhanabhUta dehanA paripAlana mATe bhikSA levA phare te gocaracaya. te abhigrahathI cha bhede che (1) peTA * vaMzadalamaya peTI prasiddha che, te corasa hoya che. sAdhu, temAM abhigraha vizeSathI gAma Adi kSetramAM peTI mAphaka vibhAga karato vicare che. (2) ardhapaTA - e rIte upara mujaba ardha peTI paNa kahevI. (3) gomUbikA - baLadanuM mutaravuM, tenI mAphaka je carcA che. paraspara sanmukha gharonI paMktimAMthI eka paMktimAM jaI, bIjImAM pharI pahelImAM jAya. (4) pataMgavIyikA - pataMgIyAnA mArga mAphaka je carcA che. pataMgIyAnI gati aniyata kramavALI hoya. e rIte acokkasa krame je carcA che. (5) saMbukavRttA - saMvRddha - zaMkha, tenI mAphaka je vRtacaryA te. - temAM je cayamAM kSetranA bahAranA bhAge zaMkhanI jema vRtatva gati vaDe pharato kSetranA madhyabhAge Ave te atyaMtarasaMbukkA. jemAM madhyabhAga thakI pharato bahAra jAya te bahisabukkA. (6) gavAyatyAgatA - upAzrayathI nIkaLI gharonI paMktimAM bhikSA karato kSetranA cheDA sudhI jaIne pAcho AvI pharI bIjA gharanI paMkti phare. [566] sAdhucaryA kahI. caryAnA prastAvathI A sAdhucaryAnA phaLane bhogavanArAnA sthAna vizeSone kahevA mATe A sUtra che - sUga sugama che. vizeSa A - mapAnA - sarva zubha bhAvothI bhraSTa thayelA arthAtu bIjAthI atyaMta kaniTa athavA amanohara badhA narakAvAso AvA che, paNa A vizeSa amanohara che. ema batAvatuM vizeSaNa che. [7/3 A narakAvAso A pramANe - 13, 11, 9, 3, 5, 3, 1 - A pramANe kramathI sAta pRthvImAM prastaTanI saMkhyA che. e rIte kula-49 prasto che. temAM kramathI 49 sImaMtakAdi vRtAkAra narakendrako che. temAM sImaMtakanI pUvadi dizAomAM 49 saMkhyAthI nakAvAsAo che ane vidizAomAM-48nI saMkhyAmAM che, pachI dareka pradTamAM dizA ane vidizAe eka eka nakAvAsanI nyUnatA vaDe sAtamI narakamAM dizAomAM ekaeka ja narakAvAsA che. vidizAomAM nathI. kahyuM che ke sImaMtakanI pUrva, uttara, pazcima, dakSiNa dizAmAM 49-naka zreNi che. sImaMtakane izAna khUNe 48 naraka zreNIo jANavI. e rIte traNe khUNAmAM jANavuM. sAtamI narakamAM dareka dizAmAM eka-eka narakAvAso che. madhyamAM pratiSThAna nArakAvAsa che. vidizAnaka virahita che. chello pratara pAMca narakAvAsa samajavo. sImaMtakanI pUvadi dizAmAM sImaMtakaprabhAdi narako che. kahyuM che - sImaMtakanI pUrve sImaMtaka prabha, uttare sImaMtaka madhyama, pazcime sImaMtaka ane dakSiNe sImaMtakAvaziSTa nakAvAsa jANavo. pUvadi dizAomAM sImaMtakanI apekSAe pratyeka sAvalikAomAM vilaya Adi nakAvAto hoya che. e rIte lola Adi che narakAvAso paNa AvalikAgatonI madhya vimAnanakendra nAmanA graMthamAM kahyA che. temAM kahyuM che ke - lola ane lolupa AvalikAnA paryo che udagha, nidagdha sImaMtakaprabhathI vIzamA, ekavIzamAM che. jaka, prajAka 35 mo, 36 mo che. kevala lola ane lolupa e zuddha pado vaDe badhA narakAvAsonI pUrve AvalikAmAM kathana che. uttaradizAdinI AvalikA vize savizeSa e ja nAmo vaDe narakAvAsAo kahevAya che. te A - uttaramAM lolamadhya, lolupamadhya, e rIte pazcimamAM lolavad, dakSiNamAM lolAvaziSTa Adi. ahIM to dakSiNadizAnA AvalikAmatanakAvAsanA vivakSitatvathI lolAvaziSTa Adi vakatavyatAmAM paNa sAmAnya nAma ja vizeSarahita vivakSita che ema saMbhave che. paMkaprabhAmAM apakAntA ke apakAnA ityAdi pUrvokta rIte jANavuM. ahIM sAta prataTa, sAta nakkendro che. kahyuM che ke - Ara, mAra, nAra, tAma, tamaka, khADakhaDa, khaDakhaDa A sAta nakAvAsa cothI narakamAM jANavA. A rIte Ara, mAra, khADakhaDa A traNa nakkendro che, bIjA traNa-vAra, rora, roka e prakIrNaka che. athavA indrako ja nAmAMtarathI kahelA saMbhave che. anaMtara asAdhucaryAnA phaLane bhogavanArAonA sthAno kahyA. have sAdhucaryAnA phaLane bhogavanArA sthAna vizeSo kahe che. * saba-56,568 - pi6] brahmaloka kathamAM che vimAna prastaTo kahelA che, te A pramANe - araja, viraja, niraja nimala, vimitara, vizuddha, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 6/-/563 thI 568 [58] jyotindra jyotirAja caMdranA cha nAgo, pUrvabhAga samonI ane 30 muhUrtanA kahyA che. te A - pUrvabhAdrapadA, kRtikA, maghA, pUvaphAgunI, mula, pavaSADhA... jyotindra jyotirAja caMdranA cha nAmo nAbhAgad, adhovALA ane 15 muhavALA kahyA che. te A - zatabhiSA, bharaNI, AdrA, AzleSA, svAtI, jyeSThA... jyotindra jyotiSarAja caMdranA cha nAmo ubhayabhAmA, doDha phomavALA, 45-muhUvALA kahyA che. te A - rohiNI, punarvasu, uttarAphAlganI, vizAkhA, uttarASADhA, uttarAbhAdrapadA. * vivecana-567,568 : [56] brAhmaloka-pAMcamA devalokamAM cha vimAna pradTo kahyA che ... pahelA, bIjAmAM 13, trIjA, cothAmAM 12, pAMcamA ko-6, chaThAmAM-5 sAtamAmAM-4, AThamAmAM4 navamA, dazamAmAM-4, agiyAramA, bAramAmAM-4, traNe veyaka trIkamAM 3-3, anuttara vimAnamAM-1 e rIte 13 + 12 + 6 + 5 + 16 * 9 + 1 = 62 prasto che. pi68] vimAna vaktavyatA kahI, tenA prastAvathI nakSatra saMbaMdhI vimAna vaktavyatA kahe che. sUtra spaSTa che, vizeSa e ke - pUrvabhAga arthAt agra vaDe [AgaLathI] seve che. eTale ke apAta caMdra sAthe pUrva bhAga paryanta joDAya che. - x * caMdrane aprayogavALA A nakSatrone aprApta thayela caMdra bhogave che. e rIte 'lokathI' nAme graMthamAM kahela bhAvanA che. te ja graMthamAM kahyuM che - traNa pUrva, mUla, maghA, kRtikA A cha nakSatro agrima yogavALA hoya che. sthULa nyAyane AzrIne 30 muhUrtamAM bhogayogya AkAza deza lakSaNa phoga che jeone te samobavALA. A ja kAraNe kahe che - 30 muhUrta paryanta caMdra sAthe bhoga che jeone te 30-muhUrtanA bhogavALA... nakAbhAga- caMdranA samAna yogavALA. kahyuM che - Adra, AzleSA, svAti, zatabhiSA, abhijita, jyeSThA A cha samayogavALA che. mAtra bharaNInA sthAne lokathI sUtramAM abhijit kahela che, te * sUtra-569 thI pa3ra :[569] abhicaMdra kulara 6oo dhanuSa uMcA-uMcAIthI hatA. [papo] cAturaMga cakravartI rAja bharata cha lAkha pUrva sudhI mahArAja hatA. [51] purapAdAniya pAW arihaMtane deva-manuSya-asura yukata parSadAne vize aparAjita evA 6oo vAdI muninI saMpadA hatI. vAsupUjya arihaMte 600 puruSo sAthe muMDa thaI yAva4 dIkSA lIdhI. caMdraprabha arihaMta cha mAsa sudhI chaThAsthapaNe rahyA. [57] tendriya jIvono AraMbha na karanArane cha bheda saMcama thAya. te A - prANamaya gaNI vyakTa na thAya. prANamaya duHkhathI joDAya nahIM. jillAmaya saukhyathI bhraSTa na thAya. e pramANe cAvatu amiya, jANavuM. teindriya jIvono AraMbha karanAra cha prakArano asaMyama kare che. te - prANamaya saukhyathI bhraSTa thAya, prANamaya duHkha sAthe joDAya yAva4 sparzamaya duHkha sAthe joDAya che. * vivecana-569 thI pa3ra : [569] sUtra sugama che. vizeSa e ke - abhicaMdra A avasarpiNImAM cothA kulakara thayA... [50] traNa samudra ane himavAnuM parvatarUpa cAra aMta jene che te cAturaMta pRthvI, teno svAmI te cAturaMta cakavartI, te cha lAkha pUrva sudhI mahArAjA hatA. [51] je svIkArAya te AdAnIya - upAdeya puruSo madhye AdAnIya te purapAdAnIya... caMdraprabhano chAparyAyi cha mAsa kahyo che. paraMtu Avazyaka niyukitamAM A prakAprabhuno paryAya che, caMdraprabhuno to traNa mAsa kahela che. A matAMtara jANavuM. [52] chadAsTa indriya upayogavAnuM hoya, mATe indriyanI sAmIyarUpa saMbaMdhathI teindriyane Azrita saMyama-asaMyamane batAve che- sUsa sugama che. vizeSa e ke - nAza na karanArane, prANamaya saukhyathI - gaMdha grahaNarUpa sukhano nAza kare che... gaMdha grahaNanA abhAvarUpa duHkhathI saMyoga na karanAra thAya che. ahIM nAza na karavuM ane na joDavuM te anAzravarUpa hovAthI saMyama che. tethI viparIta saMga te asaMyama che. A saMyama-saMyama prarUpaNA manuSyakSetramAM ja hoya, mATe manuSya zokamAM rahelA ane cha sthAnaka avatAra vastunI prarUpaNAne kahe che-- * sUga-53 thI 55 - [57] : (1) jaMbUdvIpamAM cha AkarmabhUmi kahI che, te A * haimavata, hairamyavata, harivarSa, ramyakravarSa, devaku uttarakura (2) jaMbUdvIpamAM cha varSotra kahal che - bharata, airAvata haimavata Orazyaad, harivarSa, ramyakravarSa. (3) jaMbUdvIpa cha vAghira parvo kahyA che - laghuhimavata, mahAhimavata, niSadha, nIlavaMta, rukima, zikharI. (4) jaMbUdvIpamAM meru dakSiNe cha phUTo kahyA che - laghumavata, vaizramaNa, matAMtara che. samahotranI apekSAe ardha ja kSetra che, jeone te apAIphogavALA. have kSetrava kahe che : paMdara muhartavALA. caMdra vaDe ubhayataH baMne bhAgathI sevAya che je nabo te ubhaya bhAgavALA arthAt caMdrane pUrvathI ane pAchaLathI bhogane prApta thAya che. e pramANe lokathI graMthamAM kahela che. kahyuM che - traNa uttarA, vizAkhA, punarvasu, rohiNI ubhayayogavALA che. bIjuM apAddha che jemAM te hayapAI arthAt doDha phoga, 45 muhUrtavALA che. anya daza namo pazcimacI yogavALA che. pUrvabhAgAdi nakSatronA A guNa che - ukta kramathI nakSatra sAthe yogavALo thaI caMdramAM subhikSa karanAra che ane viparItapaNe joDAyela caMdramA dabhikSAno karanAra che. - caMdra vize kahyuM kiMcit zabda ke varNa sAmyathI abhicaMdra kulakaranuM sUtra tathA tenA vaMzaja bharata ane pArzvanAtha sUtra Adi kathana kare che- Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/573 thI 575 mahAhaimavata, dhairya, niSadha, rucaka-phUTa. (5) bRddhIpanA merunI uttare cha phUTo kahyA che - nIlavaMtakUTa, upadarzanakUTa, rukimakUTa, maNikacanakUTa, zikharikUTa, tigicchikUTa... (6) jaMbUdvIpamAM cha mahAdraho kahyA che - padmadraha, mahApadmadraha, tigichidraha, kesarIdraha, mahAUDakidraha, puMDarIkadraha... (7) tyAM cha devIo maharSika yAvat palyopama sthitika che. te A - zrI, hI, dhRti, kIrti, buddhi, lakSmI... (8) jaMbUDhIpanA merunI dakSiNe cha mahAnadIo kahI che - gaMgA, siMdhu, rohitA, rohitAMzA, harI, harIkAMtA... (9) jaMbUdvIpanA merunI uttare cha mahAnadIo kahI che - nakAMtA, nArIkAMtA, suvarNakulA, rISmakulA, tA, tavatI... (10) jaMbUdvIpamAM merunI pUrve sItA mahAnadInA baMne kinAre cha aMtaranadIo kahI che - grAhavatI, drahavatI, paMkavatI, taptajaMlA, mattajalA, unmattajalA... (11) jaMbUdvIpanA merunI pazcime sItodA mahAnadInA baMne kinAre cha AMtaranadIo kahI che - kSIrodA, siMhazrotA, aMtavAhinI, umnimAlinI, phainamAlinI, gaMbhIramAlinI. 39 [12 thI 22] dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrtimAM cha akarmabhUmio kahI che. haimavata ityAdi jaMbUdvIpamAM kahyuM tema ahIM paNa kahevuM. yAvat [23 thI 55 puSkaravaradvIpArdhanA pazcimAImAM paNa ema kahevuM. [54] Rtuo cha kahI prAtR, varSA, zarada, hemaMta, vasaMta, grISma. [55] cha avamaratra [kSayadina] kahyA che - trIjo, sAtamo, agiyAramo, paMdaramo ane ogaNIsamo, tevIzamo pakSa... cha adhikarAtri [vRddhidina] kahyA che - cotho, AThamo, bAramo, soLamo, vIsamo, covIzamo pakSa. * vivecana-573 thI 55 - [573] A sUtro sugama che. vizeSa e - phUTa sUtromAM himavatAdi varSadhara parvatomAM dvisthAnakamAM kahela krama vaDe be be kUTo jANI levA. [54] ukta vardhita kSetramAM kALa hoya che, mATe kAlavizeSane kahevA cha RtunA sUtro sugama che. vizeSa e ke - be mAsa pramANa kALavizeSa Rtu, aSADha ane zrAvaNa mAsa prAvRt che. e rIte kramathI bIjI Rtu jANavI. laukika vyavahAramAM zrAvaNAdi be be mAsanI varSA, zarada Adi Rtu che. [55] omatta - hinA rAtri arthAt dina kSaya. padma - amAsa ke pUnama, tenAthI oLakhAto pakSa paNa parva che. laukika grISmaRtumAM je trIjo pakSa - aSADha kRSNapakSa, sAtamuM parva - bhAdaravA kRSNa pakSa, e rIte eka mAsa vaDe aMtati mAsanA kRSNa pakSo sarvatra parvo jANavA. - 4 - atitra - adhika dina arthAt dina vRddhi. cothuM parva - aSADha zukla pakSa. e rIte ahIM eka mAsa vaDe aMtarita zuklapakSo sarvatra parvo che. A atirAtrikAdi artha jJAnathI jaNAya che. mATe adhikRta adhyayanamAM 38 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 avataranAra jJAnanA kathana mATe sUtradvayane kahe che * sUtra-576 thI 578 : [576] Abhinibodhika jJAnano cha bhede arthAvagraha kahela che. te A - zroprendriya arthAvagraha yAvat noindriya arthAvagraha. [57] avadhijJAna cha bhede kahyuM che, te A - AnugAmika, nAnugAmika, vardhamAnaka, hIyamAnaka, pratitI, patipAtI. [57] sAdhu-sAdhvIne A cha prakAranA avacana bolavA na karyo. te A - alikavAna, hIlitavacana, iisatavacana, kaThoravacana, gRhasthavAna ane upazAMta kathAya punaH udIravArUpa vacana. * vivecana-576 thI 578H [56] sUtra sugama che. vizeSa e ke - sAmAnyanuM - zrotrendriyAdi vaDe pahelA vikalparahita ane 'A zabda che' evA vikalparUpa uttara vizeSa apekSAe sAmAnyanuM grahaNa karavuM te arthAvagraha. A vaizvayika eka samayapramANa ane vyavahArika aMtarmuhUrta pramANa che. artha vizeSitatvathI vyaMjana avagrahano niSedha che. kemake vyaMjanAvagraha cAra prakAre ja che. [57] pAchaLa cAle te anugAmI, te ja AnugAmika - dezAMtara gayela jJAnIne paNa locana mAphaka sAthe cAle... je te dezamAM rahelA jJAnIne ja hoya kemake dezanibaMdhana kSayopazama ja hoya te anAnugAmika. te sthAnamAM rahela baddhadIpakavat, dezAMtara gayela jJAnIne naSTa thAya che. je jJAna kSetrathI aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAtra viSayavALuM, kAlathI AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga, dravyathI tejo-bhASAdravya aMtarAlavartI dravya viSayaka, bhAvathI dravyagata saMdhyeya paryAyanA viSayavALuM jaghanyathI utpanna thaIne punaH vRddhi pAmatuM utkarSathI alokamAM loka pramANa asaMkhyAta khaMDone, asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIne, samastarUpI dravyone ane dareka dravyamAM rahela asaMkhyeya paryAyone viSayI kare te vardhamAna. kahyuM che ke - pratisamaya asaMkhyabhAga adhika, koI saMkhya bhAga adhika, koI saMkhyAtaguNa, koI asaMkhyAtaguNa kSetrane vadhatu jue te vardhamAna. e rIte kALane paNa jANavo - tathA - koI utkarSathI avadhi vaDe lokaparyanta joIne saMklezavazathI ochuM jue to koI asaMkhyabhAgahInAdi jue te viSaya saMkocarUpa - hAnine hIyamAna avadhijJAna jANavuM. paDavAnA svabhAvavALuM te pratipAtI, utkRSTathI lokaviSayavALuM thaIne paNa paDe... na paDe te apatipAtI. jenAthI alokano eka pradeza paNa jovAya te apatipAti. A kathanano pATha paNa vRttimAM che. sUtra sugama [58] AvA jJAnIne je vacana bolavA na kare tene kahe che - na che. vizeSa e ke - kutsita vacana te avayana. jhIva - jemake - tuM divase kema Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/576 thI 28 Ze pacalA [uMgha kare che ? AvA praznomAM te vAta na svIkAravI Adi... tita - iSyathiI gaNI, vAcaka, jayeSThArya Adi kahevuM. kRti - janma kamadi ughADavAthI, papa - duSTa, zaikSa Adi kahevuM che. mAra - vastI vRttivALA, gRhastha, teonuM je vacana, jemake - putra, mAmA, bhANeja Adi. kahyuM che - arere brAhmaNa ke ga! bhAI, mAmA ityAdi vacanothI mAsalaghu, catudhi, caturi evA prAyazcita Ave... upazAMta thayelane pharI udIvA mATe bolavuM na kahyuM. tene - x * udIraNavAna nAme avacana kahe che. khamAvIne upazAMta karelA kalahone je jIvo punaH udIre che te pApAtmAo jANavA... - pravacanomAM prAyazcitta Ave te kahe che- * sUtra-pa39 thI 583 pise] kalpa cAra) nA cha prastAro kahyA che : (1) prANAtipAtanI . vANIne bolato, () mRSAvAdanI vANIne bolato, (3) adattAdAnanI vANIne bolato, (4) aviratinI vANIne bolato, (5) apurapavAdane bolato, (6) dAsavAdane bolato, A cha AcAranA prastAra prastArIne samyapha paripUrNa na karato, te sthAnane prApta thAya. [prAyazcittano bhAgI thAya.) [paco] AcAranA cha paliyaMbhU [ghAtako kA che - (1) kaukucita, saMyamano vighAtaka che. (2) maurya, satya vacanano vighAtaka che. (3) cakSulola, iyapathikAno vighAtaka che. (4) tiMtiNika, eSaNA-gocarano vighAtaka che, (5) icchA lobhika, mukti mArgano vighAtaka che, (6) mithyAnidAnakaraNa, mokSa mArgano vighAtaka che, bhagavaMte sarvatra anidAnatA prazaMsI che. [581] kAsthiti cha prakAre kahI - sAmAyika kalyasthiti, chedopasthApanIya, nirvizamAnaka, nirviTa, jina ane sthavira kalpasthiti. [58] zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirjaLa chaOM bhakata vaDe muMDa vAvavuM paddhajita thayA... nirjaLa bhakta vaDe anaMta anuttara cAvatu utapanna thayuM. nirjaLa cha% vaDe siddha yAvat sarva du:khathI mukta thayA. [58] sanakumAra ane mahendra devalokanA vimAno uMcAIthI 6oo yojanA kahyA che. sanakumAra mahendra kalAnA devonA bhavadhAraNIya zarIra uMcAI vaDe utkRSTathI cha hAthanA kahelA che. - vivecana-59 thI pa83 : [59] vArA - sAdhu AcAra, tenI vizuddhi mATe, prastAra - prAyazcitta racanA vizeSa. prANAtipAtano thAt - vAta ke vAcAne bolatA sAdhumAM prAyazcittano prastAra thAya che. bIjA vaDe vinAzIta deDakA para mUkela pagavALA sAdhune joIne kSullaka kahe - he sAdhu ! tame deDako mAryo. sAdhu kahe, nahIM. kSullake kahyuM, tamAre bIjuM vrata paNa nathI. AcArye pUchayuM - tame deDako mAryo che ? sAdhu kahe - nA. ahIM sulakane prAyazcittAMtara che. kSullaka kahe - te sAdhu pharI jUThuM bole che. sAdhu kahe - gRhasthone 40. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 pUcho. vRSabha sAdhu pUche che. A prAyazcitAMtara che. je ALa caDAve che tene mRSAvAda doSa ja che, je mArelane gopave tene baMne doSa lAge. kahyuM che - dupratyupekSitAdimAM khalita kSullakane preraNA karAtA. te vicAre che ke huM paNa temanA chidra joIne temane preraNA karIza. koI vakhate bIjA dvArA karAyela deDakA para jayeSTha munino paNa Avela joI kSullake kahyuM - tame mAryo, to tene bIjuM vrata nathI. mRSAvAda saMbaMdhI vAda - vikalA ke vAtane bolatA sAdhune prAyazcitta prastAra thAya che. jema - koI saMkhaDImAM akALavaNI niSiddha be sAdhu bIje gayA. muhUrta pachI ratnAdhike kahyuM - ame saMkhaDImAM jaIe chIe, bhojanano samaya che. laghumunie niSiddha karAyela sthAne javA anicchA batAvI. laghu muni AcArya pAse kahe che - A muni niSiddha sthAne jaI - X - eSaNAno nAza kare che. AcArya pUchatA - X * ratnAdhike nA kahI ityAdi - x - kahyuM che - mRSAvAdamAM saMkhaDInuM ane adattAdAnamAM modaka grahaNanuM dRSTAMta che. baMnenI AropaNAmAM prAyazcitta prastAra che. Adi - 4 - e rIte adattAdAnanA vAdane bole che. - x - eka gharamAM bhikSA maLI, te bAlamunie lIdhI. eTalAmAM laghumuni bhAjana zuddha kare che, teTalAmAM rahenAdhika munie saMkhaDImAM modaka meLavyA, tene laghumuni joIne AcAryane kahyuM - AmaNe adatta modaka lIdho che. prastAra pUrvavata. A rIte avirati - abrAhma, teno vAda ke vArtA athavA jeNIne virati vidhamAna nathI te aviratikA - jhI, teNInI AsevAnA vArtA ke vAdane kahe che, te A * laghu muni - X* temanA para roSathI khoTuM ALa caDAve ke - he bhadetA yeSThArye Aje AyanA ghera hamaNA maithuna sevyu, tethI saMsargavazAt meM paNa pRpTakala AcaryuM. prastAra pUrvavatu. A napuMsaka che. evA vAda, vAta ke vAyA bole. ahIM pratIta che. bhAvanA e ke - AyAryane kahe ke - A sAdhu napuMsaka che. AcArya pUche ke tuM kema jANe che ? te muninA svajane mane kahyuM - zuM tamone napuMsakane dIkSA devI kaao che ? mane paNa temanA lakSaNathI zaMkA paDI. prastAra pUrvavatu. kahyuM che - koI chidragaveSIe AcAryane kahyuM, A nAdhika bIjA vedavALA che ityAdi pUrvavatu - X - temanuM ubhavuM, cAlavuM, dekhAva, bhASA AdithI te napuMsaka saMdeza lAge che. A vayana ghaNA prastAvane Arope che. have dAsavAdane kahe che. bhAvanA A che - koI kahe che, A dAsa che. AcArye pUchayuM - kevI rIte ? tenA dehAkAracI. prastAra pUrvavat. kahyuM che - koI sAdhu kahe - A dAsa che. - x* tenA dehAkArathI jaNAya che. zIghrakopa, uhmAMDa, nIca Asane besavuM, dAruNa svabhAva, zarIrathI virUpa, kuja, cUnAMga Adi chUTakAro batAve che ke A dAsa che. AcArya kahe che - koI surUpa, viSa, kubU, maDabha, bAhyavAdavALA paNa hoya, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6-579 thI 183 42 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 te parAbhava yogya nathI. mATe tenuM anAryavacana ne kahevuM. e rIte anaMtara kahela cha kalA saMbaMdhI prastAvane mAgura Adi pArasaMyika paryanta svIkArathI AtmAne prastuta prastAra karanAra * khoTuM ALa ApanAra sAdhu - x * kahevA yogya arthanA asatyapaNAthI kathananA samarthanane karavA zakitamAnuM na thaI ulaTI vANIne karato tenA ja - prANAtipAtAdinA karanAranA ja sthAnane pAme che * x * prANAtipAtAdi karanAranI jema daMDa karavA yogya thAya athavA prastAvone vistArIne abhyAkhyAna ApanAra AcArya dvArA anya anya vizvAsabhUta vacano vaDe kahela arthane asatyane karato te sthAnane prApta karasvA yogya thAya. prAyazcita pade vivAda karato rahe, paNa padAMtarane AraMbhato nathI. - x - [58] kakSAdhikAra - cha kalA - sAdhu AcArane parimaMthana * nAza kare che te parimaMthuo. cAthI ghAtako. ahIM be bhede - dravyathI, bhAvathI. kahyuM che - dravyathI parimaMtha - maMthana che, jenA vaDe dahiM AdinuM mathana karAya che. dahiM tulya sAdhu AcAranuM kaumuccAdithI mathana kare che. - 6 dhAtuno artha kusita - apacupekSitatvAdithI kharAba che AcAra jeno te kukucita athavA kukayA - kharAba AyArA prayojana che jenuM te kaukucika. te traNa prakAre - sthAna, zarIra, bhASAnI. - x - je yaMtra ke nAcanArIvata bhame che te sthAnathI kaukucika, hastAdithI pASANAdine pheMke che te zarIrathI kIkucika che. kahyuM che - hAtha, gophaNa, dhanuSpa ane paga AdithI patthara Adine prabaLatAthI pheMke che te zarIra kaukayika, bhamara, dADha, stana, putone kaMpAve te nartakIpaNuM, mukhavAdinAdi kare tathA hasavuM Ave tema bole te bhASA kakucika kahevAya. - x * x * x -. A traNe prakArano kakucika pRthvI AdinA saMrakSANathI laIne kAyagupti paryanta saMyamano yathAsaMbhava parimaMthu hoya che. maukharya - atizayananI jema ati bhASaNa che jene te mukhara, te ja maukharika - athavA mukha vaDe zatrune lAve che te maukhaki - bahu bolako. kahyuM che ke maukharika e guNaniSpanna nAma che. - x - te mRSAvAda viratino parimaMthu che, kemake maukharya hovAthI mRSAvAdano saMbhava che. cakSu vaDe caMcaLa athavA caMcaLa che cakSu jenA te cakSulola arthAt je stapAdine joto joto jAya che. A dharmakathAdinA upalakSaNarUpa che. kahyuM che ke - tRpAdine joto joto jAya ke dharma kahe ke parAvartanA, anapekSA karato jAya che athavA upayogarahita paMthane nirikSato nathI te calola kahevAya che. Iya eTale gamana ane teno paMtha te iyapiya, tenI samiti te iyasimiti, te lakSaNavALI irSApiyikIno parimaMtha che. kahyuM che ke - upayogarahitapaNe mArgamAM janArane saMyamamAM chakAya virAdhanA ane AtmavirAdhanA thAya, kAMTA vAge, pAkA bhAMge, uhAdi thAya. tiMtiNika, lAbha na thatA khedathI kaMIka bolanAra, kheda pradhAnatAthI udgamAdi doSarahita bhApAnAdinA gaveSaNA, grahamaiSaNA pradhAna je gocagAyanI jema madhyasthapaNe bhikSArthe pharavuM te eSaNAgocara, teno parimaMthu athatu kheda sahita aneSaNIya AhArane paNa grahaNa kare che. icchAlobhika - abhilASArUpa lobha, jema zuklazukla te atizukla tema icchAlobha eTale mahAlobha - adhika upadhivALo. kahyuM che - vadhu upadhivALo te ichAlobhika. te mukitamArga eTale niparigrahapaNuM ke alobhava. te ja mArganI jema nivRttipuranA mArgano parimaMcuM che. fmana - lobha, tenA vaDe je nidAna karavuM arthAta cakravartI, indrAdinI RddhinI yAcanA karavI, te samyagdarzanAdirU5 mokSamArgano parimaMyu che. kemake ArtadhyAnarUpa che. mithyA nA grahaNathI alobhavALAne bhavanirveda, mAganusAritAdi prArthanA mokSamArganA parimaMthu nathI. [zaMkA tIrthakaravAdi prArthanA rAjyAdi prArthanAvatuM doSita nathI tethI tenuM nidAna parimaMcu nathI? [samAdhAna ema nathI. kahyuM che. rAjyAdi to ThIka paNa tIrthakarava, carama zarIrIpaNuM AdimAM paNa jinezvare prArthanA na ja karavI, tene prazaMsela che. kahyuM che ke - ta5 prabhAve Aloka-paraloka nimitta to niSedhela ja che, paNa tIrthakarava ane caramadehatvanuM anidAna paNa prazasta kahyuM che. e ja rIte sAmAyikathI zuddhi thAya. kahyuM che - pratisiddhamAM dveSa ane vihitano saMga karatA paNa sAmAyika azuddha thAya che ane baMnemAM samabhAvathI sAmAyika zuddha thAya che.... AhAra, upadhi, dehamAM icchA, lobha pravarte che ane niyANuM karanAra to pAralaukikano saMga kare che. [581] kAsthiti. ka5 AdimAM kahela sAdhu AcAra - sAmAyika, chedopasthApanIyAdinI sthiti - maryAdA. te kalAsthiti. sAmAyikanI kalapasthiti A pramANe - (1) zayyAtarapiMDa, (2) catuyami, (3) puruSayeSTha, (4) kRtikarmakaraNa A sAmAyika kalpasthitanA avasthita kaya che ane acalaka, uddezika, pratikramaNa, rAjapiMDa, mAsakabha, paryuSaNA A cha anavasthita kalA che... have chedopasthApanIya kalAnI sthiti kahe che Avelaka, uddezika, zayyAtara, rAjapiMDa, kRtikarma, vaya, jeTha, pratikamaNa, mAsakabha, paryuSaNA. te trIjA sthAnanI jema jANavA. parihAra vizuddhi kalAne vahana karanArA te nirvizamAnako ane jeoe pUrve vahana karela che te nirviprakAyiko kahevAya. teonI sthiti te pramANe ja kahevAya che. pahelA cha mAsa pArihAriko, pachI cha mAsa anupArihAriko, pachI cha mAsakapasthita te tapa vahana kare, 18 mAsa thAya. jinaka sthiti A pramANe - ga9mAM niSNAta, vIra ane paramArthano jANa hoya, tathA grahaNa karavA yogya abhigraha karanAra hoya tyAre jinakalika cAritrane svIkAre. koInA agrahamAM ane yogyanA abhigrahamAM amuka vaDe je grahaNa karavuM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/59 thI 583 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 - AvA prakAranA svarUpamAM paramArthane grahaNa karelA jANavA... * sthavirakalAnI sthiti A pramANe saMyamakaraNa udhotaka. jJAna-darzana-cAritranI prApti karAvanAra evA dIdhayuiSe vRddhavAsa kare, to paNa vasatinA doSathI vimukta rahe. pa82,583] A kapasthiti prabhu mahAvIre batAvI che. A saMbaMdhathI mahAvIranI vakatavyatA kahe che. teoe ja A bIjA kalAnI paNa sthiti batAvI che mATe kalA viSayaka sUtra kahyuM - A sUtro sugama che. vizeSa e - kmatta - be upavAsa, apanA - pANIno parihAra, cAvat zabdathI - nirvAghAta, nirAvaraNa, kRmna, pratipUrNa, kevalavarajJAnadarzana jANavuM. sAvatrI buddha, mukta, aMtakRta, parinivRta ema jANavuM. uktarUpa deva zarIramAM AhAra pariNAma hovAthI tenuM sUtra* sUtra-584 thI 586 : piw] bhojana pariNAma cha bhede che . manojJa, rasika, pIeNanIya, chaMhaNIya, madanIya, daNiIya... vizva pariNAma cha bhede che - sTa, bhukata nipatita, mAMsAnusArI, zoNitAnusArI, asthimajajAnusArI. [58] pana cha bhede kahA * saMzayapa, vyagrahaNa, anuyogI, anuloma, tAjJAna, atathAjJAna. [58] camacaMyA rAjadhAnI utkRSTathI upapata vaDe cha mAsanA virahavALI che... dareka IndrasthAna utkRSTathI upapata vaDe cha mAsanA virahavALI che... adhaHsaptamI pRdI utkRSTathI upapata vaDe cha mAsanA virahavALI che... siddhigati utkRSTathI cha mAsa upapAta virahita che. * vivecana-584 thI 856 - [584] bhojana-AhAra-vizeSano pariNAma-paryAya, svabhAva ke dharma. manojJaIcchavA yogya bhojana, te eka pariNAma, pariNAmavALA sAthe abheda upacArathI... rasika-mAdhayadiyakta... pINanIya - rasAdi dhAtune zamana karanAra... chaMhaNIyadhAtunI vRddhi karanAra, dIpanIya-agnibalajanaka, pAThAMtarastrI madano udayakArI... darpaNIya-baLavardhaka ke utsAhavardhaka. athavA bhojanano vipAka, te zubhapaNAthI manojJa athavA manojJa bhojananI saMbaMdhathI. A rIte bIjA paNa jANavA. pariNAma adhikArI viSasUtra daMSTra - kasAyela prANIne pIDA karanAra viSa, jaMgama vizeSa... bhukta- je khAdhA pachI pIDe che te sthAvaraviSa... nipatita - upara paDeluM paDe che te. tvacA viSa ke daSTivipa. A traNa svarUpe viSa che tathA koI mAMsa sudhI vyApaka, koI lohI sudhI vyApaka ane koI asthi-majjAnusArI viSe jANavuM. [585] AvA prakAranA arthono nirNaya, atizaya vagaranA jIvane Apta puruSane pUchavAthI thAya. mATe prazna vibhAga kahe che. pUchavuM te pra. koI arthamAM saMzaya paDatA pUchAya te saMzaya prazna. jemake - tapathI karmanAza, saMyama vaDe anAzrava thAya to sAdhu deva kema thAya ? sarAga saMyamathI deva thAya. mithyAbhinivezathI - vipatipatithI parapakSa duSaNArthe prazna karAya te vyagraha prazna. jemake - sAmAnyathI vizeSa bhinna ke abhinna ? jo te bhinna che to te che ja nahIM ane abhinna che to sAmAnya ja che. anuyogI - vyAkhyAna ke prarUpaNA che jemAM te mATe je prazna karAya te anuyogI. jema "cAra samayathI loka" Adi mATe "keTalA samayathI ?" ityAdi graMyakAra prazna kare che... anuloma - anukULa karavA mATe bIjAne je prazna karAya che che. jemake - tame kuzaLa cho? ityAdi pUchavuM, te. tathAjJAna - pUchavA yogya arthamAM pUchavA yogyane jevuM jJAna che, tevuM jJAna pUchanAranuM je prAmAM che te jANavA chatAM pUchavuM. jema gautamAdino prazna. he bhadaMta ! keTalA kALathI camacaMyA rAjadhAnI upapAta virahita che. atayAjJAna-uktathI viparIta. ajJAna hovAthI prazna karavo.-x - [58] anaMtara sugamAM atathAjJAna prazna batAvyo. teno uttara batAvavA A sUga che - dakSiNa dizAnA asura nikAyanA nAyakanI caMyA nAmaka nagarI te camaracaMyA. je jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe ticha asaMkhyAtA dvIpasamudrone ullaMghIne aNavaradvIpanI bAhya vedikAnA aMtathI aruNoda samudramAM 42,ooo yojana avagAhIne asurAja camanA tigicchikUTa nAmaka 17ra1 yojana uMco utpAta parvatanI dakSiNe sAdhika 600 karoDa yojana aruNoda samudramAM ticha nIce ranapabhA pRthvImAM 40,000 yojana avagAhIne lakSa yojananI che. te utkRSTathI cha mAsaparyanta upapAtarahita hoya, arthAt tyAM utkRSTathI cha mAsa paryanta deva viraha hoya. viraha adhikArathI ja traNa sUtra che eka eka indranuM sthAna, bhavana-nagara-vimAnarUpa. te ukarSathI yAvatu cha mAsa indra apekSAe upapAtarahita hoya... madha: - saptamI, ahIM sAtamI koIka rIte ratnaprabhA paNa thAya, tethI adha: zabda mUkyo che. arthAt tama:tamAM pRthvI, utkRSTI cha mAsa upapAtarahita hoya. pahelI nakamAM 24-muhUrta, pachI kramathI - sAta ahorAka, paMdara ahorAba, eka mAsa, be mAsa, cAra mAsa, cha mAsa virahakAla che. siddhigatimAM upapAta gamana mAga kahevAya che, jama nahIM kemake tenA hetuono siddhane abhAva hoya che, kahyuM che - jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha mAsa siddhigatimAM upapAtano viraha hoya che. * x - upapAta viraha kahyo. upapAta AyubaMdhathI thAya mATe AyubaMdha kahe che, * sUjha-587,588 : [58] Ayu vadha cha bheda kahyo che . jAtinAmanidhatta, gatinAma nidhad, sthitinAmanidhad, avagAhanatAnAmanidhad, pradezanAmanidhad, anubhAvanAmanidhad - Ayu.. nairamikane cha bhede AyubaMdha kahyo che - jAti yAvatu anubhAva Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/587,588 nAmanidhattAyu. e rIte vaimAnika sudhI jANavuM. nairayiko niyama cha mAsa zeSAyu rahevA parabhavanuM Ayu bAMdhe. e rIte asura yAvat svanitakumAra jANavA. asaMkhyAta vaSasuivAnA saMjJI paMcendriya tioi niyamathI cha mAsa zeSAyu rahetA parabhavanuM Ayu bAMdhe. asaMkhyAta vaSasui saMjJI manuSyo paNa temaja jANavA. vANavyaMtara, jyotiSTha, vaimAnikono AyuSyabaMdha nAskonI jema jANavo. [58] bhAva cha bhede - kahyo che, te A cha * audayika, aupathamika kSAyika, kSAyopathamika, pAriNAmika, saMnipatika. * vivecana-583,588 : [58] sugama che. vizeSa e ke - AyuSyano baMdha te AyubaMdha. jAti - ekendriyAdi pAMca bhede. te ja nAmakarmanI uttaprakRtti vizeSa athavA jIva pariNAma. tenI sAthe nidhata je Ayu te jAtinAma nidhatAyu. niSeka eTale karmapudgalonI pratisamaya anubhavata sthanA. kahyuM che ke- potAnI abAdhAne mUkIne prathama sthitimAM bahatara dravya ane zeSa sthitimAM vizeSathI hIna, hInatara yAvatuM utkRSTa sthiti paryakta karma-pudgalonI pratisamaya anubhavana canA thAya che. - X - X * jIta * narakAdi cAra bhede. zeSa temaja jANavuM te gatinAma nidhatAyu. sthiti - koI vivakSita bhAva ke Ayukarma vaDe je sthira rahevuM te sthiti. te ja nAma che sthitinAma, te vaDe viziSTa nidhata te sthitinAmanidhatAyu. athavA A sagamAM jAtinAma, gatinAma, avagAsnAnAma grahaNathI jAti, gati ane avagAhanI prakRtti mAtra kahyuM ane sthiti, pradeza, anubhAga nAmanA grahaNathI teonI ja sthiti Adi kahyA. te sthiti Adi, jAti vagerenA nAmanA saMbaMdhIpaNAthI nAmakarmarUpa ja che. e rIte nAma zabda badhe karmanA arthamAM ghaTe che. mATe sthitirUpa nAmakarma te sthitinAma. tenI sAthe nidhata Ayu te sthitinAmaniutAyu. jemAM jIva avagAhe che, te avagAhanA - dArikAdi zarIra. tenuM nAma che audArikAdi zarIranAmakarma te avagAhanA nAma - X * nidhattAyu. Ayukarma dravyarUpa pradezonI nAma - tavAvidha pariNati te pradezanAma athavA pradezarUpa nAmakarma vizeSa te pradezanAma - 4 - nidhatAyu. anubhAga- Ayudravyono ja vipAka, tasvarUpa ja nAma-pariNAma, te anubhAga nAma-pariNAma te anubhAga athavA anubhAgarUpa nAmakarma te anubhAganAma. tenI sAthe nidhatAyu te anubhAganAma nidhatAyu. zA mATe jAtyAdi nAmakarmathI Ayu vizeSAya che ? kahe che, AyunuM prAdhAnya batAvavA mATe. je kAraNathI nArakAdi Ayuno udaya thatAM jAti Adi nAmakarmano udaya thAya che. nArakAdi bhavopagrAhaka Ayu ja che. [bhagavatIjInA sAkSI pAThanuM tAtparya e ke - nAkAyunA anubhavarUpa prathama samayamAM ja nAka kahevAya, tenA sahayArI paMcendriya jAti Adi nAmakarmano paNa udaya thAya che. ahIM AyubaMdhanuM 46 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 pavighava kahyuM ke te AyubaMdhanA abhiHpaNAthI ane baMdhAyelane ja Ayu vyapadeza che. | niyama eTale avazya thanAra. jeone cha mAsa bAkI che te Ayu te cha mAsa avazeSAyuka. parabhava vidhamAna che jemAM te parabhavika. tevuM je Ayu te paramavikAyu. bAMdhe che. asaMkhyaya varSonuM Ayu jene che te asaMkhyayavaSayaka, evA te saMjJI - manavALA paMcendriyatiryaMco. *x - ahIM saMjJI zaGdanuM grahaNa asaMkhyaya vayuikavALA saMjJIo ja hoya che, ema niyama batAvavAnuM che. asaMkhyaya varSAyu saMjJInA vyavacchedane mATe nathI, kemake teone asaMbhava che. be gAthA che tairayika, devo, asaMkhyAta vaSaya tiryaca, manuSyo potAnuM cha mAsa Ayu bAkI rahe tyAre ane kendriya, vikalendriyo, nirupakramAyu tiryaMcamanuSyo AyuSyanA bIjo bhAga rahetA ane zeSa sopakamAyuvALA potAnA Ayuno trIjo, navamo ke 23mo bhAga bAkI rahe tyAre parabhavAyu bAMdhe che. anya AcAryo ema kahe che - tiryaca, manuSyo potAnA Ayuno trIjo abhaNa rahetA parabhavAya baMdha yogya thAya. deva, nAko cha mAsa Ayu rahetA, temAM tiryaca, manuSyoe tRtIya pribhAgamAM AyunA traNa vibhAga karavA. temAM trIje bhAge Ayu na bAMdhe to bAkInA tRtIya vibhAganA nibhAgamAM Ayu bAMdhe. e rIte saMkSiptAyu sAvat sarvajaghanya baMdhakALa ane uttakALa zeSa rahe tyAM sudhImAM tiryaMca ane manuSyo Ayune bAMdhe che. te asaMkSepakALa kahevAya che. deva, nAka paNa jo che mAsa zeSAyu rahetA Ayu na bAMdhe to pachI cha mAsa zeSAyune tyAM sudhI saMkSepe jyAM sudhI jaghanya Ayu baMghakALa ane uttarakALa zepa rahe. A saMkSipta kALamAM devanArakI parabhavAyu bAMdhe ane zeSa rahela kALa te asaMkSepakALa che. AyukarmabaMdha kahyo. Ayu audayika bhAvano hetu hovAthI bhAvakathana [588] thavuM te bhAva ati paryAya. temAM audayika be bhede - udaya ane udayaniSpanna. udaya te ATha karmaprakRtionA udayarUpa - zAMta avasthAnA parityAga vaDe udIraNAvalikAne ullaMghI udayAvalikAmAM svakIya svakIya rU5 vaDe vipAka che. ahIM vyaspatti A pramANe - udaya ja audayika. udaya niSpanna te karmodayathI utpanna jIvanA mAnuSyavAdi paryAyarUpa che. udaya vaDe ke udayamAM thayela te audayika e vyutpatti che. aupazamika paNa be bhede - upazama ane upazama nipajJa. upazama te darzana mohanIya karmanA anaMtAnubaMdhI Adi bhedano upazama ke upazama-zreNIe caDela jIvane anaMtAnubaMdhI AdinA upazamathI udayano abhAva, upazama e ja pathamika, upazama nipajJa to upazAMta krodha ityAdi udayanA abhAva phaLarUpa AtmAno pariNAma che. upazamathI thAya - pathamika. Ayika be prakAre kSaya ane kSayaniSpanna. kSaya te jJAnAvaraNAdi bhedarUpa aSTakamaprakRtiono nAza, karmono abhAva e ja kSaya. kSaya e ja kSAyika. kSaya niSajJa to tenA phalarUpa kevalajJAna-darzanacAritra Adi Atma pariNAma che. temAM Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/583,588 kSaya vaDe thayela te kSAyika. kSAyopathamika be bhede che - kSAyopazama, kSayopazama nipajJa. kevalajJAna pratibaMdhaka jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAyarUpa cAra ghAtikarmono kSayopazama che. ahIM kSayopazama eTale udIno kSaya ane anudIrNa vipAkane AzrIne upazama. - x * aupazamikamAM upazAMta pradeza anubhAva vaDe paNa vedavAno nathI, kSayopazama e ja kSAyopathamika ane kSayopazama niSajJa te AtmAnA Abhinibodhika jJAnAdi labdhipariNAma ja che. kSayopazamathI utpanna te kSAyopathamika. pariNamavuM te pariNAma - pUrvAvasthAne na tyAgIne te bhAvamAM javuM, kahyuM che ke - pariNAma ja atira gamana che. sarvathA vyavasthAnarUpa nathI, tema sarvathA nAzarUpa nathI. tema pariNAmavidane A iSTa che. te ja pAriNAmika kahevAya che. te Adi, anAdi be bhede che. temAM Adi jUnA ghI vagere, tenA bhAvanA sAdivathI ane anAdi pAriNAmika bhAva to dhamastikAyAdine che, kemake tenA bhAvanuM anAdipaNuM che. satipAta te melaka, tenA vaDe thayela te sAlipAtika. A bhAva audayikAdi pAMca bhAvonA dvayAdi saMyogathI saMbhava-asaMbhava apekSAe 26-bhaMgarUpa che. temAM brikasaMyoge daza, trikasaMyoge daza -x - Adi che. ahIM aviruddha paMdara sAnnipAtika bhedo IcchAya che. te A pramANe (gAthA vyAkhyA-] audacika, kSAyopathamika, pariNAmika niSpanna sAnnipAtika ekeka bheda cAre gatimAM paNa che. te A - audayika nArakapaNuM, kSAyopathamika indriyAdi ane pariNAmika jIvapaNuM. e rIte tiryaca, manuSya ane devamAM paNa joDavuM. e rIte cAra bhedo tathA kSAyikanA yoga vaDe cAra bheda te ja gatimAM thAya che. abhizApa A pramANe dayikanArakatva, kSAyopathamika indriyo, kSAyika samyakatva ane pariNAmika jIvava. e rIte tiryaMcAdi gatimAM paNa kahevuM. temAM paNa kSAyika samyagurdaSTi hoya che, anyathA adhikRta bhaMgonI upapati nahIM thAya. kSAyika abhAve ane thI zeSa traNanA sabhAvamAM upazama vaDe paNa cAra bhaMga thAya che. kemake upazama mAmano cAre gatimAM sadabhAva che. abhilApa paNa temaja karavo. vizeSa e ke - samyakatvanA sthAne upazAMta kaSAyatva kahevuM. A ATha bhaMga ane pUrvokta cAra ema bAra bhAMgA thayA. ' upazama zreNImAM eka bhaMga kemake te manuSyamAM ja hoya. abhilASa pUrvavatuM. vizeSa e ke - manuSya viSayamAM ja. kevalIne to eka ja bhaMga che - audayika mAnuSatva, kSAyika samyakatva, pariNAmika jIvava tathA siddhano eka ja bhaMga che - kSAyika samyakatva, pAriNAmika jIva7. e rIte A traNa ane pUrvokta bAra, roma 15 bhaMgo thAya. vaLI aupazamika, kSAyika, kSAyopathamika, audayika, pAriNAmika tenA anukrame 2, 9, 18, 21, 3 bhedo che. temAM - aupathamikamAM samyakatva ane cAstri, payikamAM darzana-jJAna-dAna-lAbha-bhoga-upabhoga-vIrya-samyakatvacAritra e nava, kSAyopathamikamAM 48 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jJAna-4, ajJAna-3, darzana-3, dAnAdi-pa-labdhi, samakita, cAstri, saMyamasaMyama e18 bhedo, audayikamAM - gati-4, kaSAya-4, liMga-3, lezyA-6, ajJAna-1, mithyAtva1, asiddhava-1, asaMyama-1 e 21-bhedo che. pAriNAmikamAM jIvava, bhavya, bhavyatva e 3-bhedo che. e rIte pAMca bhAvonA kula-53-bhedo che. bhAvo kahyA, temAM aprazastamAM je vartavuM ane prazastamAM je na vartavuM, viparIta zraddhA, viparIta prarUpaNA karI hoya tene mATe pratikramaNa karavuM joIe, mATe have pratikamaNane kahe che * sUtra-589 thI pa91 - [59] pratikramaNa cha bhede kahyuM - uccAra pratikamaNa, zravaNa pratikamaNa, scrika, cAvakaNika, jaMkiMcimicchA, svaMAMtika. pi9] kRtikA nakSatra cha tArA AzleSA nakSatranA cha tArA kahyA che. pi1] jIvo cha sthAne nivartita yugalone pApakapaNe ekatra karyA che - kare che - karaze. pRedIkAyanivartita cAvatu trasakAyanivartita. e rIte caya, upacaya, baMdha, udIraNa, vedana, nirjarA jANavA... cha pradezavALA skaMdho anaMtA kahyA... cha pradeza vagADha pagalo anaMtA kA. cha samaya sthitika pudgalo anaMtA kahyA... cha guNa kALA yugalo yAvat cha guNa 24 pulo anaMtA kahyA che. * vivecana-589 thI 291 : | [589] pratikamaNa-prAyazcittanA bIjA bhedarUpa misyA dukRtakaraNa. temAM uccArU vaDInItino tyAga karIne je icapacikInuM pratikramavuM te uccAra pratikramaNa. e rIte prazravaNamAM paNa jANavuM. kahyuM che - upayoga yukta bhUmimAM uccAra, prazravaNano tyAga karIne IriyAvahI pratikame. jo sAdhu mArakamAM prazravaNa tyAge to pratikrame nahIM paNa je paraThave te niyamathI pratikrame. ivara : svalAkAlika, daivasika satrikAdi... yAvakayika jIvana paryanta mahaad ke bhaktaparijJAdi rU5. AnuM pratikramaNava, vinivRtti lakSaNarUpa sArthaka yogathI che... iffecchA * glema, siMdhAnane avidhithI bhAgavAmAM Avyoga, anAbhoga, sahasAkAra Adi asaMyamarUpa je kAMI mithyA che tenuM mithyAdukRtakaraNa te cakiMcit mithyA pratikramaNa. kahyuM che - saMyamayogamAM tatpara sAdhue je kAMI viparIta AcaryuM hoya to "A mithyA karyuM che' ema jANI mithyAdukRta devuM. glema ke siMdhAnaka apaDilehita-apramArjita hoya tene paraThavI pratikrame che. tenuM paNa mithyAdukRta Ape. sUvAnI kriyAnA aMte thayela te svapnAMtika. * x " sUIne uThela sAdhu avazya IriyAvahI pratikame. athavA nidrAvaza vikA, teno aMta-vibhAga, te svapnAMta, temAM thayela te svapnAMtika. svapna vizeSamAM avazya pratikramaNa kare. kahyuM che ke - gamanAgamanamAM, vihAramAM, sUvAmAM, rAtrimAM svapnadarzanamAM nAva vaDe nadI utaravAmAM Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/589 thI 591 IpithikI pratikramaNa karAya che. - * - svapnamAM karela prANatipAtAdi vize pratipakramaNarUpa sArthaka gati vaDe kAyotsarga lakSaNa pratikramaNa A pramANe kahyuM che - prANivadha, mRSAvAda, adatta, maithuna, parigrahamAM anyUna 100 ucchvAsa pramANa kAyotsarga karavo. [590,591] anaMtara pratikramaNa kahyuM te Avazyaka paNa kahevAya. Avazyaka nakSatrodayAdi avasare kare che mATe zeSa sUtro pUrvavat jANavA. 7/4 sthAnAMga sthAna-6-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa 49 -- * -- * - * -- * -- x -- -- x -- Cho sthAna-7 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 -- * -- * - 0 chaThThAnI vyAkhyA karI. have sAtamuM adhyayana [sthAna] no AraMbha karIe chIe. teno saMbaMdha A che - pUrva adhyayanamAM cha saMkhyAyukta padArtho kahyA. ahIM sAta saMkhyAyukta padArtho kahe che. A saMbaMdhe Avela A adhyayana che. * sUtra-592 : sAta prakAre gaNa apakramaNa kahyuM che. te A - (1) mane sarva dharma ro che. (2) mane amuka dharma ruce che, amuka nathI rucatA. (3) sarva dharmomAM mane saMdeha che. (4) mane koIka dharmamAM saMdeha che, koIkamAM nathI. (5) sarve dharmone huM ApuM chuM. (6) huM keTalAMka dharmo ApuM chuM, keTalAMka nahIM. (7) huM ekalavihAra pratimA svIkArIne vicaravA Icchu chuM. * vivecana-592 na pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrva sUtramAM pudgalo paryAyathI kahyA. ahIM pudgala vizeSanA kSayopazamathI je anuSThAna vizeSa jIvane prApta thAya che, tenuM saptavidhapaNuM kahevAya che e rIte saMbaMdhe Avela sUtranI vyAkhyA- saMhitAdi krama prasiddha che. vizeSa e ke - saptavidha te sAta prakAra. prayojana bhedathI bheda che. ALa - gacchathI nIkaLavuM te gaNApakramaNa kahyuM che. (1) nirjarAnA hetubhUta sarve dharmone - sUtra, artha, ubhaya viSayavALA zrutabhedone, apUrvagrahaNa, vismRtanuM saMdhAna ane pUrve bhaNelanA parAvartanarUpane, tapa-vaiyAvaccarUpa cAstri dharmo pratye ruci karuM chuM, te amuka paragacchamAM prApta thAya che, ahIM svagacchamAM maLe tema nathI, te meLavavA he bhadaMta ! huM svagacchamAMthI nIkaLuM chuM. e rIte gurune pUchavA dvArA eka gaNAyakramaNa kahyuM. [zaMkA] sarva dharmo sUce che, ema kahevAthI kevI rIte pRcchA artha jaNAya ? [samAdhAna] jema "huM ekala vihAra pratimA icchu chuM'' e pRcchAvananA samAnapaNAthI jaNAya che. ruci to karavAnI icchArUpa arthatA che. pAThAMtarathI huM jJAnI chuM, mAre gaNa vaDe zuM ? e rIte ahaMkArathI gaNathI nIkaLe che. (2) koI eka zrutadharmonI ke cAstridharmonI ruci - icchA karuM chuM ane koI zrutadharmo ke cAtri dharmonI ruci-icchA karato nathI. A kAraNe icchita dharmone svagacchamAM karavAnI sAmagrI abhAve huM nIkaLuM chuM. (3) ukta lakSaNavALA sarve dharmo pratye vicikitsA - te viSayamAM saMzaya karuM chuM. tethI saMzayanA nirAkaraNArthe svagaNathI nIkaLuM chuM. (4) e rIte koI dharmomAM saMzaya karuM chuM, koImAM nahIM mATe nIkaLuM chuM. (5) nuimi - bIjAne ApuM chuM. svagaNamAM pAtra nathI tethI nIkaLuM chuM. (6) pAMcamAMnI jema samajI levuM. (7) he bhadaMta ! ekAkIpaNe gacchamAMthI nIkaLIne jinakalpikAdipaNe je vicaravuM, tevI pratijJAno svIkAra te ekAkI vihAra pratimA. tene aMgIkRta karIne Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-/pa92 para sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vicaravA mATe huM nIkaLuM chuM - athavA - (1) sarve dharmonI ruci - zraddhA karuM chuM mATe spirikaraNArthe nIkaLuM chuM. (2) koI dharmane saha chuM, koIkane sadahato nathI. mATe sahela dharmonuM zraddhAna karavAne nIkaLuM chuM. A be pada vaDe sarva viSaya, dezaviSayavALA samyagdarzanArthe gacchathI nIkaLavuM kahyuM che. (3-4) e rIte sarvaviSaya, dezaviSaya saMzaya-kathana sUcaka sarva dharmamAM huM saMzaya karuM chuM Adi be pada vaDe jJAnArthe gacchathI nIkaLavuM. (5) sarva dharmo pratye tudoSa zabdanA adanAryavathI bhakSaNa artha che ane bhakSaNArthanI AsevAvRtti batAvavAthI AcaruM - sevuM . (6-7) koI ekane evuM che mATe sevAtA badhA dharmonI vizeSa sevA mATe ane na sevAyela tapa, vaiyAvasAdi cA>>i dharmonI AsevArthe nIkaLuM chuM. e rIte be pada vaDe temaja cAsTiArge apakamaNa kahyuM. kahyuM che - jJAnArthe, darzanArthe, cAstriArthe ityAdi arthe gacchAMtara saMkramaNa kare. vaLI saMbhoga ane AcAryAdinA arthe jANavuM. jJAnArthe - sUtra, artha ke ubhaya kAraNathI saMkramaNa, visarjita karAyelanuM gamana ke bIkathI pAcho phare... darzana prabhAvaka zAstrArthe jAya te darzanArthe... cAtriA - be doSo che - eSaNA doSa, zrI saMbaMdhI doSa temaja Atmotpanna doSo vaDe gacchamAM sIdAya che mATe apakramaNa. - saMbhoga arthe - je gacchamAM upasaMpadA pAmyA, te garachathI sthAna lakSaNa visaMbhoganA kAraNe nIkaLe... AcAryArthei - AcAryane mahAkapAdi zrutajJAna nathI, tethI tene bhaNAvavA mATe ziSyanuM gaNAMtara saMkrama thAya. ahIM svagurune pUchIne gura dvArA AjJA apAyela ziSya nIkaLavuM joIe. e rIte sarvatra pRcchA arthanI vyAkhyA karavI. ukta kAraNe pakSAdi kALathI para gue AjJA na ApI hoya to paNa ziSya jAya A vidheya che. nikAraNa gacchathI nIkaLavuM te avidheya che. kahyuM che : AcAryAdi ke prAyazcitanA bhayathI akRtyane na seve vaLI vaiyAvRtya ane adhyayanamAM upayoga vaDe tatpara rahe. ekAkI sAdhune strI vaDe ane corAdinA bhayathI gRhastha Azraya kare che. vaLI krodhAdinuM udIraNa karatAM bIjA sAdhuo nivAre che. e rIte zraddhAnanA saidi arthe gacchathI nIkaLela koIne vibhaMga jJAna paNa thAya che mATe vibhaMga jJAnanA bhedone kahe che * sUtra-593 - virbhAgajJAna sAta bhede kahyuM : (1) eka dizi lokAbhigama, () pAMca dizi lokAbhigama, (3) kriyAvaraNa jIva, (4) mudarAjIva, (5) mudagajId, (6) rUpI jIva, (5) sarve kaMI jIva che... temAM prathama vibhaMgANana A che (1) koI tathArUpa zramaNa-brAhmaNane virbhAgajJAna utpanna thAya che. tyAre te te utpanna virbhAgajJAnathI pUrva-pazcimane-dakSiNane ke uttaradizAne athavA udarvamAM yAvatuM saudharmakatAne jue che. tene ema thAya che ke * mane atizaya jJAna, darzana utain thayela che, tethI eka dizi lokAbhigama che. keTalAMka zramaNo ke brAhmaNo ema kahe che ke - pAMca dizAmAM lokAbhigama che. je loko ema kahe che te mithyA kahe che. () have bIjuM vibhaMgar3ajJAna kahe che - jyAre tathArUpa zramaNa ke brAhmaNane virbhAgajJAna utpanna thAya che. te te samuug virbhAgajJAna vaDe pUrva-pazcima-dakSiNauttara ke utddizAne yAvatuM saudharmakSa sudhI jue che. temano A abhiprAya che ke mane atizayavALA jJAna, darzana utA thayA che tene paMcadizi lokAbhigama che. keTalAMka zramaNa-brAhmaNa ema kahe che ke - eka dizi lokAbhigama che, jeo ema kahe che te mithyA che. ) have trIja vibhAjJAna kahe che ke jyAre tathArUpa zramaNa-brAhmaNane virbhAgajJAna unna thAya che, tyAre te zramaNa ke mAhaNa samuwn vibhaMgAnathI dekhe che. te kahe che - prANano atipAta karatA, mRSAne bolatA, adattane grahaNa karatA, maithunane sevatA, parigrahane grahaNa karatA, rAtribhojana karatAne dekhe che, paNa tenA hetubhUta kamane joto nathI. tene ema thAya che ke - mane atizayavALA jJAna, darzana che. tethI kriyAvaraNa jIva che. keTalAMka zramaNa-mAhaNa kahe che - kriyA AvaraNa jIva nathI, paNa kamavaraNa jIva che. je A kahe che te misyA che. (4) have cothuM virbhAgajJAna kahe che - jyAre tArUpa zramaNa-mAhaNane virbhAgajJAna utpanna thAya che, tyAre te samutpanna bhiMgajJAna vaDe devone ja dekhe che. bAhya-atyaMtara pagalone grahaNa karIne ekava ke anekava rUpane sparzana, phoravIne, pragaTa thaIne vidurve vikuvIne rahe che. tene ema thAya che ke - mane atizayita jJAna, darzana utpanna thayA che - jIva mudajha che. keTalAMka zramaNabrAhmaNa ema kahe che - amadagra jIva che. jeo Ama kahe che te miA kahe che. () have pAMcamuM virbhAgajJAna kahe che - jyAre tArUpa zramaNa ke mAhaNane yAvatu upaje che, te te samuca virbhAgajJAnathI devone ja dekhe che te kahe che * bAhA-abhyatara yugala grahaNa karyA sivAya pRthapha ke vividharUpe cAvatuM vaikriya karIne rahe che. tene ema thAya che ke - cAvatu amudagra jIva che. keTalAMka zramaNamAhaNa ema kahe che - mudagra jIva che. jeo ema kahe che te khoTuM che. (6) have chaTakuM vibhaMga jJAna kahe che - jyAre tArUpa zramaNa-mAhaNane vibhaMgaphAna utpanna thAya che. te te samuva vibhaMgAnathI devone ja jue che - bAhA-avyaMtara yugalone grahaNa karIne ke na karIne pRthapha ke vividharUpe paNane yAvata vikavIne rahe che. tene ema thAya ke mane atizaya jJAAna-dani utpanna thayA che. jIva rUpI che. keTalAMka zramaNa-mAhaNa ema kahe che ke - jIva Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-/563 53 arUpI che. jeo Ama kahe che, te mithyA kahe che. () have sAmuM virbhAgajJAna kahe che . jyAre tApa maNa ke mAhaNane virbhAgajJAna upaje che, tyAre te samutpanna jJAna vaDe dekhe che - sUkSma vAyukAyathI skRSTa pogalakAyane kaMpatu, vizeSa kaMpatu, cAlatu, kSobha pAmatuM, wetuM, ghana karatuM, paratuM te - te bhAvane pariNamatuM joIne tene ema thAya ke - mane atizaya jJAna, darzana utpanna thayA che. A badhAM jIva che. keTalAMka zramaNa ke mAhaNa kahe che . jIva ane ajIva che. jeo Ama kahe che te miyA kahe che. tevAne A cAra ivanikAya yathArtha samajAyA nathI, te A - pRadI, apa, teuM, vAyukAyiko. A sara nikAyo vize mithyAdaMDane pravatavi che. A sAtamuM vibhaMgAna. * vivecana-593 : sAta prakAre. viruddha ke ayathArtha, anyathA vastu vikalA che, jemAM te vibhaMga, vibhaMga evuM jJAna, te vibhaMgajJAna kemake temAM sAkArapaNuM che arthAt mithyAtva sahita avadhi che... (1) amAsa - eka dizAmAM - pUrvadika vaDe. lokano avabodha. te eka virbhAgajJAna. bIjI dizAmAM lokane na jANavA vaDe teno niSedha karavAthI enI vibhaMgatA che... (2) pAMca dizAmAM lokano bodha che paNa koI eka dizAmAM nahIM. ahIM eka dizAmAM lokaniSedhathI vibhaMgatA che. (3) jIva vaDe karAtI prANAtipAtAdi kriyA magane jovAthI tenA hetubhUta karmane na jovAthI kriyA ja karma che jene te kriyAvaraNa. koNa A ? jIva che. e rIte niyatatpara je vibhaMga te trIjuM. karmane na jovAthI asvIkAra kare te enI vibhaMgatA che. e rIte AgaLanA bhedomAM paNa vibhaMgatA jANavI. (4) mudaga * bAhya atyaMtara pudgalathI racita zarIravALo jIva che evA nizcayavALuM, kemake bhavanapati Adi devone bAhya atyaMtara pudgalanA grahaNapUrvaka vaikriyakaraNa jovAya che. (5) mudagra * bAhya atyaMtara pagalanA grahaNa sivAya vaikriyavALA devone jovAthI bAhya atyaMtara pudgala sivAya racita avayava zarIrI jIva che evA nizcayavALuM pAMcamuM virbhAgajJAna. (6) rUpI - devone vaikriya zarIravALA jovAthI rUpI ja jIva che e nizcaya. (7) sarvajIva - vAyuthI kaMpita pudgalakAyanA darzanathI A badhI vastu jIva ja che, kemake te calana dharmayukta che, evA nizcayavALuM vibhaMgAna. te ja virbhAgajJAnavALo - x - jue che, upalakSaNathI jANe che, anyathA vibhaMganuM jJAnapaNuM na thAya. vA - vikalArthe che. * x - saudharma kalAthI upara prAyaH bAlatapasvIo jotA nathI ema batAvyuM. tathA avadhijJAnIne paNa adholoka dudhigamya che. to virbhAgajJAnInA saMbaMdhamAM to kahevuM ja zuM ? adholokanI duboMdhitA bIjA sthAnamAM kahelI che. AvA vikalpo thAya che (1) mane atizayavALuM jJAna, darzana ke jJAna vaDe darzana thayuM che. tethI eka sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 dizAne jovA vaDe temAM ja lokano upalaMbha thavAthI kahe che ke - eka dizAmAM loko bodha thAya che arthAta eka dizA mAtra ja loka che. keTalAMka zramaNo ke mAhaNo vidhamAna che, te AvuM kahe che - anya pAMca dizAmAM paNa lokano bodha che. kemake te dizAmAM paNa tenI vidhamAnatA che. jeo ema kahe che pAMca dizAmAM lokAbhigama che, teo A mithyA kahe che. (2) have bIjuM - vA zabda ane arthamAM che. vikalpa arthamAM to pAMca dizAnuM jovApaNuM prApta nahIM thAya, eka ja prApta thaze. tema thatAM pahelA ane bIjA bhaMgano bheda nahIM thAya. kayAMka vA zabda dekhAto ja nathI. (3) prANone haNatA ityAdimAM jIvo artha thAya che. kriyAvaraNa nahIM paNa kamavaraNa evo artha thAya che. (4) bhavanavAsI Adi devone ja zarIranA avagAha kSetranI bahAranA ane avagAha kSetramAM rahela, vaikiya vargaNAnA pagalone samastapaNe vaikriya samudaddAta vaDe grahaNa karIne dezakALanA bhedathI pRthak arthAt kadAcit koIka. eka rUpava, aneka rUpava uttara vaikriyapaNe vikuvane rahevA mATe pravartelAne. kaI rIte vikarvIne - te pudgalone sparzIne, AtmA vaDe vIrya phoravIne, pudgalone calAvIne, prakAzIbhUta thaIne ke pragaTa karAvIne tathA vAyanAMtarathI sAra pudgalo laIne ane asAra pudgalone choDIne athavA samasta prApta pudgalothI uttavaici zarIranA ekava ane anekavane sparzIne, pragaTa karIne ekIbhAva vaDe sAmAnyathI niSpanna karIne, sarvacA paripUrNa karIne, zuM thAya che ? vaikriya karIne paNa audArikapaNe nahIM. vibhaMga jJAnIne bAhyAvyaMtara pugalanA grahaNa pravRta devone jotA ema thAya che. mu - bAhyAvRMtara pudgalathI yita zarIrI jIva che. (5) bAhyAvyaMtara pudgalone na grahIne, ahIM grahaNa niSedhane vaikriya samuddhAtanA apekSitapaNAthI utpatti kSegastha pugalone utpatti kAle grahIne bhavadhAraNIya zarIranuM ekava eka deva apekSAe ke kaMThAdi avayava apekSAo vaividhya to aneka devonI apekSAe - x * Adi vikrvIne rahevAne pravartatA jue che ityAdi. zepa pUrvavatuM. bAhyapudgala grahaNa vinA uttavaikriyAnuM rokava ke anekava na thAya mATe ahIM bhavadhAraNIya ja svIkArela che. e rIte ukta zarIrI devone jovAthI tene evuM thAya che ke - bAhya atyaMtara pudgala sivAya racita avayavayukta zarIrI jIva che. (6) rUpIjIva - pudgalonA grahaNa ane agrahaNamAM vaidiyarUpanA eka-aneka rUpa devomAM jovAthI rUpavALo ja jIva che, evo nizcaya thAya che - 4 - () sUphama-maMda vAyu vaDe paNa sUkSma nAma karmodayavartI vAyuthI nahIM. kemake vastune calAvavAnuM tenuM sAmarthya nathI. spaSTa pudgalarazine kaMpatu, vizeSa kaMpatuM, svasthAnathI anyatra jatuM, nIce utaratuM, thoDuM cAlatuM, vastune sparzatuM, anya vastune preratuM, nahIM kahevA yogya aneka prakAranA paryAyane prApta thatuM joIne A badhuM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-/pa92 pudgalAta spaMdana lakSaNa jIvadharmanA svIkArathI jIvo che, je cAlatA padArthone zramaNa Adi jIvo ane ajIvo kahe che te mithyA che, evo vibhaMgavALAno abhiprAya che. te virbhAgajJAnIne kahevAnAra sabhya upagata thatA nathI arthAta jIvavathI bodhaviSayIbhUta thatA nathI. te A - pRthvI, aSa, teu, vAyu. kemake calana, dohadAdi dharmavALA basone ja dohadAdi trasa dharmavALA vanaspatione ja jIvapaNe jANe. pRthvI dine to vAyunA calanathI ane svataH calanathI kasapaNAne ja jANe, sthAvara jIvapaNAze to teo svIkAratAM nathI. A hetuthI ukta cAra jIvanikAyomAM mithyAvapUrvaka hiMsA te mithyAdaMDa, tene pravatavi che. arthAt tenA svarUpathI ajANa hoIne te jIvone haNe che, apalape che. mithyAdaMDa pravatavi che, daMDa jIvomAM thAya. yonisaMgrahathI jIva kahe che- * sUtra-594 thI 596 : [594) yoni saMgraha sAta bhede kahyo che - aMDaja potaja, jarAyuja, saja, saMvedaja, saMbhUmija, udibhaja, aMDaja..aMDaja sAta gatika, sAta Agatika kahA che - aMDaja aMDajamAM upajato aMDajamAMthI, potajamAMthI yAvat ubhivomAMthI utajJa thAya che. te ja aMDaja, aMDajapaNAne choDato aMDajapaNe, potapaNe cAvatuM udibhajapaNe utpanna thAya. potaja sAta gati ane sAta AgativALA che. e rIte sAte jIvonI gati Agati kahevI. cAvatu udibhaja suidhI pramANe kahevuM]. pi95] AcArya-upAdhyAyane gaNamAM sAta saMgraha sthAno kahyA che - AcArya-upAdhyAya gaNamAM AjJA, dhArAne samyapha pravatavinAra hoya che. e rIte pAMcamAM sthAna mujaba cAvat AcArya-upAdhyAya gaNamAM pUchIne pravRtti karanAra hoya, pUchayA vinA nahIM. AcArya-upAdhyAya gaNamAM prApta upakaraNane samyapha rIte prApta kare. AcArya upAdhyAya pUrve prApta upakaraNone samyaphrIte saMrakSaNa ane saMzodhana kare, asamyapha rIte nahIM. AcArya-upAdhyAyane gaNamAM sAta asaMgraha sthAno kahyA che - AcArya upAdhyAyane gaNamAM AjJA ke dhAraNAne sakhyarIte pravatadinAra na hoya - thAvat : upakaraNone samyak saMrakSaNa, saMgopana na re. [596] piSaNAo uta kahI che... sAta pANeSaNAo kahI che... sAta vagraha pratimAo kahI che... sAta sataika kahyA che... sAta mahA adayayano kahyA che... sapta saMmikA bhikSu patimAM 49 ahorAtra vaDe tathA 196 bhikSA dattithI yathAsUtra, yazaartha yAvatuM arAdhita thAya. * vivecana-594 thI 596 : [594] utpatti sthAna vizeSathI jIvono saMgraha te yonisaMgraha. te sAta bhede che arthAt yoni bhedathI sAta prakAre jIvo che. te A-]. (1) cAMDA-pakSI, matsya, sapiida. (2) pota - vastravatuM utpanna thayela athavA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vahANathI utpanna thayelanI jema janmela arthAtu ajarAyuveSTitA. te potaja-hAthI, vagulI Adi. (3) jarAyuja - 1 - garbhanA vepTanamAM janmelA arthAt jarAthI veSTita, te manuSya, gAya Adi. (4) rasaja - tImaja, kAMjI AdimAM utpanna (5) saMsvedaja - parasevAthI utpanna - jU Adi. (6) saMmUrNima - saMpUrjhanathI thayela-kRmi Adi. (3) udbhijja - bhUminA bhedathI utpanna thayela che, khaMjanaka Adi. have aMDajAdinI gati, Agati pratipAdana karavA mATe sAta sUtra che. temAM marelAne aMDaja Adi yoni lakSaNa sAta gatio che jene te sAta gativALA tathA e ja DajAdi yonithI Agati-utpati che jeone te sAta AgativALA. jema aMDajonI sAta prakAre gati, Agati kahI tema potAdi sahita aMDajAdinI sAta jIva bhedonI gati, Agati kahevI. - x - | [595 pUrve yonisaMgraha kahyo, tethI saMgraha prastAvathI saMgrahasthAna saMbaMdhI sUtra kahe che - AyArya upAdhyAyanA gacchamAM jJAnAdi ke ziSyonA saMgrahanA sthAno te saMgraha sthAno. AcArya upAdhyAya gacchamAM vidhiviSayaka AdezarUpa AjJAno athavA niSedha viSayaka AdezarUpa dhAraNAno samyaka prayoga karanAra hoya che. e ja rIte jJAnAdino ke ziSyono saMgraha thAya tema na karavAthI teno nAza ja thAya, je prasiddha che. kahyuM che ke je gacchamAM sAraNA, vAraNA, codanA, praticodatA nathI te gaccha gaccha ja che. tethI saMcamArthI jIvoe teno tyAga karavo. e rIte pAMcamAM sthAna mujaba jANavuM. te A che - (1) AcArya-upAdhyAya gaNamAM cayArAtvika kRtikarmane prayojanAra thAya che. ityAdi sthAna-5, sUNa-433 mujaba jANavuM. vadhArAnA be sthAna ahIM kahyA che, tenI vyAkhyA sugama che. vizeSa e - gacchane pUchavuM. kahyuM che - ziSyone jo AmaMtraNa kare to pratIcchako bAhya bhAvane pAme, pratIchakone AmaMge to ziSyo bAhyabhAvane pAme. pratIcchaka to sUkArya grahaNa samApti thatAM cAlyA jAya. vRddhone AmaMtre to taraNo bAhya bhAvane pAme ane * * * upakaraNonI pratyupekSA na kare, taruNone ja pUche to vRddho bAhya bhAva pAmI cAlyA jAya, mATe badhAMne pUchavuM joIe. marutrA - na meLavela vastra, pAsAdine samyapha eSaNAdi zuddhi vaDe utpanna karanAra thAya. cosadithI saMrakSaNa kare, gRhasthI ke malinatAthI rakSaNa karavA dvArA gopave che. e rIte tethI viparIta asaMgrahasthAna jANavuM. [596] anaMtara AjJAnA prayoktA na thAya te kahyuM ane AjJA to piauSaNAdi viSayavALI che. mATe pisvaiSaNAdi cha sUtronuM kahe che. * piMDa eTale siddhAMtabhASAthI bhojananI eSaNAnA prakAro te pinkeSaNA. te A - (1) asaMsRSTA - hAtha ane paga vaDe vicAravI. na kharaDAyela hAtha * na kharaDAyela pAtra, e rIte apAyelanuM grahaNa karavuM. - X - X - (2) saMsRSTA - hAtha ane pAtranI vicAravI. saMsRSTa hAtha-saMskRSTa pas. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7/-/594 thI 596 (3) uddhRtA - thALI AdimAM svayogathI koI bhojana kADhyuM hoya temAMthI kharaDAyela hAtha, na kharaDAyela pAtra athavA kharaDAyela pAtra ke khaDAyela hAya hoya e rIte grahaNa karavAthI... (4) alpalepA ahIM alpa zabda abhAvavAcI che, nirlepa - pRthakAdi levAthI cothI. (5) avagRhItA - bhojana kAle zarAva AdimAM grahaNa karela ja je bhojana hoya temAMthI levAthI... (6) pragRhItA - bhojanaveLAmAM devA mATe udhatane hastAdithI gRhita koI bhojana ke bhojana mATe svahastAdithI gRhIta AhArane levAthI... (7) ujhitadharmA - je parityAga yogya bhojana hoya, jene bIjA icche nahIM tevuM ke ardhavyakta AhAra grahaNa kare. 0 pANInI eSaNA A pramANe ja jANavI. vizeSa e ke - alpalepamAM vaividhya che. te A - osAmaNa, kAMjI Adi nirlepa jANavA. 0 avagraha pratimA - grahaNa karAya te avagraha - vasati, teno abhigraha te. temAM (1) mAre Avo upAzraya grahaNa karavo paNa bIjo nahIM, evuM pahelethI vicArIne tenI ja yAcanA karI grahaNa kare. (2) jene evo abhigraha hoya ke huM A sAdhuo mATe avagraha grahIza ane bIjAnA gRhIta avagrahamAM vAsa karIza... pahelI pratijJA sAmAnyathI che ane bIjI gacchavAsI sAMbhogika-asAMbhogika udhatavihArI munione che, tethI ekabIjA mATe teo yAce che. 53 (3) bIjAne mATe yAcIza paNa bIjAe gRhIta vasatimAM rahIza nahIM.. A ahAlaMdika sAdhuone hoya che. je mATe te avazeSa sUtrane AcArya pAse Icchato AcAryArthe vasati yAce che. (4) bIjA mATe vasati yAcIza nahIM paNa bIjAe gRhItamAM rahIza.. gacchamAM jinakalpAdi arthe parikarma karanArA azrudhatavihArI sAdhune hoya (5) huM potA mATe avagraha grahIza, paNa bIjA be-traNa-cAra mATe nahIM.. A pratimA jinakalpIne hoya (6) huM je saMbaMdhI avagrahane grahIza te saMbaMdhI kaTa Adi saMstAra hoya to grahaNa karIza anyathA utkRTuka ke niSaNa bhede rahIne rAtri vyatIta karIza.. A pratijJA jinakalpikAdine hoya che. (7) A ja pUrvokta sAtamI che. vizeSa e ke - pAtharela ja zilAdi grahIza, bIjuM nahIM.- x - 0 sapta saukaka - uddezaka na hovAthI ekasarapaNe ekaka-adhyayana vizeSa, AcArAMga sUtranA bIjA zrutaskaMdhamAM bIjI cUDArUpa evA samudAyathI sAta che, tethI saukaka kahevAya. tenuM eka paNa adhyayana sapaikaka kahevAya. tathA nAma hovAthI e rIte te sAta che. (1) sthAnasaukaka, (2) naiSedhikI saukaka, (3) uccAraprazravaNa vidhi saukaka, (4) zabdasauka, (5) rUpa saukaka, (6) parakriyAApaikA, (7) anyonyakriyAsaukaka. 0 sAta mahA adhyayana-sUtrakRtAMganA bIjA zrutaskaMdhamAM pahelA zrutaskaMdhanA adhyayanothI moTA adhyayano che te mahAadhyayano - puMDarIka, kriyAsthAna, AhAraparijJA, pratyAkhyAnakriyA, anAyAzruta, Ardraka, nAlaMdIya. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 0 saptasaptama-49 divaso jemAM che te saptasaptamikA. te sAta divasanA sAta saptaka vaDe yathottara vardhamAna dattio vaDe thAya che. temAM pahelA saptakamAM ekatti bhojana, eka dati pAna yAvat sAtamAmAM sAta dattio hoya che. bhikSupratimA, te 49 ahorAtra vaDe thAya che. 196 dati thAya. kemake pahelA saptakamAM sAta, bIjAmAM 14 yAvat sAtamAmAM-49, badhI maLIne 196 thAya. bhojana ane pANI baMnenI dattio ATalI-ATalI thAya. pa ukta arthane jaNAvatA traNa zloka vRttikAre mUkyA che, vizeSa e ke dati saMkhyA 7, 14, 21, 28, 35, 42, 49 ke 49 thI 7 baMne rIte hoI zake. mAsutta - sUtrane na ullaMghIne cAvat zabdathI mahAmastya - niyukti Adi vyAkhyAne na ullaMghIne, ta sapta saptamikA nAmaka arthane na ullaMghIne - arthAt nAmane satyArtha karavA vaDe, adAmaTM - kSAyopazamika bhAvarUpa mArgane na ullaMghIne arthAt audayika bhAvamAM na javA vaDe. aAkha - kalpanIyane na ullaMghIne arthAt pratimAnA samyak AcArane na ullaMghIne, kAyAnI pravRtti vaDe, mAtra manathI nahIM, svIkArakALamAM vidhi vaDe gRhIta, pharI pharIne upayogapUrvaka prati jAgaraNa vaDe rakSita, zobhita-pratimAnI samAptimAM guru Adine ApIne zeSa bhojananA Asevana vaDe athavA zodhita-aticAra varjana ke AlovavA vaDe, pAra pahoMcADelI, kALanI avadhi pUrNa thatA - kiMcit kALa adhika rahIne, pAraNAdine - A abhigraha vizeSa A pratimAmAM meM karyo ane te ArAdhela che, e rIte guru samakSa kIrtana karavAthI - x . te ArAdhitA hoya che. pratyAkhyAnanI apekSAe tenuM vyAkhyAna A rIte - ucitakAle vidhipUrvaka prApta te spaSTa kahyuM. satata upayogUparvaka sAvadhAna rahelane pAlita thAya che. gurune ApIne zeSa bhojana vaDe zobhita thAya, pratyAkhyAna kALa pUrNa yatAM sToka kALa sthira rahetA titi thAya, bhojanakALe te pratyAkhyAnanA smaraNathI kIrtita thAya, niSThAthI pahoMcADI ArAdhita thAya. - - sapta saptamikAdi pratimA pRthvImAM thAya mATe pRthvI sUtra * sUtra-597 : adholokamAM sAta pRthvIo kahI che, sAta dhanodadhi, sAta dhanavAta, sAta tanuvAto, sAta AkAzAMtaro kahyA che. A sAta AkAzAMtaromAM sAta tanuvAto sthita che. sAta tanuvAtomAM sAta ghanavAto sthita che. sAta dhanavAtomAM sAta ghanodadhi sthita che. sAta ghanodadhimAM piMDalaka, puNya bhAjana saMsthAna saMsthita sAta pRthvIo kahI che. te A- pahelI yAvat sAtamI. A sAte pRthvInA sAta nAmo kahyA che, te A * dhAM, vaMza, zailA, aMjanA, riSTA, maghA, mAghavatI. A sAtenA sAta gotro kahyA che. te A - ratnapabhA, zarkarApA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, bhAbhA, mAmA. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-/597 ChE * vivecana-597 : adholokanA grahaNathI urdhvalokamAM paNa pRthvInI sattA jaNAya che, tyAM eka iSat prAkbhArA nAme pRthvI che, ahIM jo ke prathama pRthvInA uparanA 900 yojana titilokamAM hoya che, to paNa dezauNa paNa pRthvI che, tethI doSa nathI. A sAta pRthvI kramathI jADAIthI 1,80,000 yojanAdi che. kahyuM che ke - pahelI 1,80,000, bIjI 1,32,000, trIjI 1,28,000, cothI 1,20,000, pAMcamI 1,18,000, chaThThI 1,16,000, sAtamI 1,08,000 yojana jADAIvALI che. adholoka adhikArathI tadgata vastu sUtro yAvat bAdara sUtrathI A sUtro sugama che. vizeSa A - ghanodadhinuM bAhalsa 20,000 yojana che. ghanavAta, tanuvAna, AkAzAMtaranuM bAhalsa asaMkhyAta yojana che - x - chatrane atikramIne chatra te chatrAtichatra, tenA jevuM saMsthAna arthAt nIcenuM chatra moTuM ane uparanuM nAnuM evA AkAre rahela te chatrAtichatra saMsthAna saMsthitA. arthAt sAtamI pRthvI sAta rAja vistRta che, chaThThI Adi ekeka rAjahIna che. piMkanA eTale paTalaka, puSpabhAjanavat pahoLAM saMsthAnathI saMsthita te paTalaka pRthusaMsthAna-saMsthitA jANavI. nAmo ane gotro, te paNa nAmo che. nAma pramANe guNayuktavALA gotro che ane dhammAdi nAmo to judA che - 4 -. avakAzAMtaramAM bAdaravAyuM che, tenuM sUtra- * sUtra-598 thI 601 3 [598] bAdara vAyukAyika sAta bhede kahyA - pUrvavAyu, pazcimavAyu, dakSiNavAyu, uttaravAyu, uMcovAyu, adhovAyu, vidizAvAyu. [59] sAta saMsthAno kahyA che - dIrgha, hrasva, vartuLa, ya, caturA, pRthula ane parimaMDala... [600] sAta bhayasthAno kahyA che - ihalokabhaya, paraloka bhaya, akasmAta bhaya, vedanA bhaya, maraNa bhaya ane apakIrti bhaya, [60] sAta kAraNe chadmastha jaNAya che - jIvono vinAza karanAra hoya, mRSA bolanAra hoya, adatta lenAra hoya, zabda-pa-sa-rU-gaMdha bhogavanAra hoya, pUjA satkAra anumodanAra hoya, A sAvadha che tema kahI tene sevanAra hoya, jevuM bole tevuM AcaranAra hoya... sAta kAraNe kevalI jaNAya che - pANIno vinAza karanAra na hoya yAvat jevuM bole tevuM AcaraNa karanAra hoya. * vivecana-58 thI 6013 [598] sUkSmavAyumAM bheda nathI tethI bAdaranuM grahaNa karela che. bheda to dizA vidizAnA bhedathI spaSTa ja che... [59] vAyu adRzya che to paNa saMsthAnavALA ane bhayavALA che. mATe tenA sUtro, te prasiddha che. prataghanAdi anyathI jANavA. [600] mohanIyanI prakRtithI utpanna AtmAno pariNAma te bhaya. tenA Azrayo te bhayasthAno. (1) temAM manuSyAdine svajAtiya anya manuSyAdithI thayela bhaya te ihaloka bhaya. ahIM adhikRta bhayavALAnI jAtine vize loka te Ihaloka tethI je bhaya te Ihaloka bhaya.. (2) tiryaMca, devAdithI manuSyAdine je bhaya te paraloka bhaya.. 60 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 (3) grahaNa karAya te AdAna - dhanArthe corAdithI thato bhaya te AdAna bhaya.. (4) bAhya nimittApekSA sivAya gRhAdimAM rahelAne rAtri AdimAM je bhaya te akasmAtabhaya.. (5) pIDA AdithI je bhaya te vedanAbhaya.. (6) maraNa bhaya pratIta che.. (7) amuka kAryathI apakIrti thaze tevo bhaya te azlokabhaya. [601] bhaya chadmasyone hoya, te ja sthAnothI jaNAya te sthAnone kahe chehetubhUta sAta sthAno vaDe chAsyane jANe. te A - (1) prANIono nAza karanAra, teono kyAreka nAza karanAra hoya che. ahIM prANAtipAtana evA vaktavyamAM paNa dharma ane dharmInA abhedathI "atipAtayitA'' kathana vaDe dharmI kahelA che. prANIne mAravAthI A chAsya che ema nizvaya karAya che. kevalI to cAstriAvaraNa kSINatAthI niraticAra cAstripaNAthI apratisevI hovAthI kyAreya paNa prANIno nAza karanAra na hoya, evI rIte sarvatra bhAvanA jANavI. (2) asatya bolanAra hoya che... (3) adatta lenAra hoya che... (4) zabdAdi AsvAdanAra hoya che... (5) puSpa ane vastrAdi arcanamAM, bIjAe potAnuM sanmAna karavAthI tenuM anumodana karanAra - pUjAdimAM harSa pAmanAra hoya. (6) A AdhAkarmAdi sAvadha-sapApa che, ema prarUpIne tenuM ja pratisevana karanAra hoya che... (7) sAmAnyathI jema bole tema kare nahIM, juThThuM bole ane juduM karanAra hoya. - - A sAta sthAno viparItapaNe kevalIne jaNAve che. kevalIo prAyaH gotravizeSavALA hoya che. pravajyAnA yogyatvathI, nAbheyAdivat. A hetuthI sAtamUlagotra Adi vaDe gotravibhAgane kahe che- * sUtra-602 ** sAta mUla gotro kahyA che - kAzyapa, gautama, vatsa, kutsa, kauzika, khaMDava, vAziSTa... je kAyo che te sAta bheTe che - kAzyapa, zAMDilya, gauDa, vAla, mojakI, pavipakSI, vakRiSNa... gautama sAta bhede che - gautama, garga, bhAradvAja, gisa, zarkarAbha, bhAskarAbha, udakAtmabha... vo che te sAta bhede che vatsa, Agneya, maitreya, svAmilI, zailaka, asthisena, vItakarma... kutso che te sAta bhede che - kutsa, maudgalAyana, piMgalAyana, kauDinya, maMDalika, hArita, somaja... kauziko che te sAta bheTe che - kauzika, kAtyAyana, zAMlAkAyana, golikAyana, pakSikAyana, Agneya, lohita... maMDava che te sAta bhede che - maMDava, aSTi, saMmukta, taila, elApatya, kAMDilya, ArAyana... vAziSTho che te sAta bheTe che - vAziSTha, uMjAyana, jArekRSNa, vyAghApatya, kauDinya, saMjJI ane pArAsara. * vivecana-602 : sUtra sugama che. vizeSa A ke - gotra eTale tathAvidha eka eka puruSathI utpanna manuSyasaMtAna. uttara gotrApekSAe AdibhUta gotro. kAzamAM thayela te kAzya - rasa, tene pInAra te kAzyapa, tenA saMtAno te Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-I602 62 kAzyapo. munisuvata, nemine vajIne 22-jina, cakavartI Adi, kSatriyo, sAtamA gaNadharAdi brAhmaNo ane jaMbUsvAmI Adi gRhapati kAzyapa che. ahIM gotrano gogavALA sAthe abhedathI A pramANe nirdeza che, nahIM to kAzyapa ema kahevuM thAta, e rIte sarvatra samajavuM. gautamanA apatyo te gautama. munisuvata, nemijina, nArAyaNa, padma, sivAyanA vAsudeva ane baladeva, indrabhUti Adi traNa gaNadharo, vajasvAmI. vasanA apatyo te vaso - zayaMbhava Adi.. e rIte kusso-zivabhUti Adi.. kauzika : padghakAdi.. maMDunA apatyo te maMDavo.. vaziSThanA apatyo te vAziSTho - chaThThA gaNadhara, Aryasuhasti Adi.. tathA je kAzyapo che te sAta prakAre che, eka kAzyapa zabda vyapadezyapaNe kAzyapo ja che ane bIna kAzyapagotra vizeSa bhUta zaMDila Adi puraSonA apatya rU5 zAMDilyAdi jANavA. * A gotra vibhAga nayavizeSathI che, mATe nayasUtra kahe che * sUtra-603 - sAta mUla nayo kahA, A pramANe - naigama, saMgraha, vyavahAra, jusUtra, zabda, samabhirUDha, evabhUta. * vivecana-603 - mULabhUta gayo te mUla nayo, sAta che. uttara gayo 300 che. kahyuM che - ekeka nayanA 100 bheda karatA goo no thAya, bIjA mate paoo bheda che. jeTalA vacananA prakAro che teTalA ja nayavAdo che ane jeTalA nayavAda che, teTalA ja para-siddhAMto che. anaMta dharmAtmaka vastumAM eka dharma samarthana karavAmAM dakSa bodha vizeSa te naya che. temAM (1) nema - eka mAna nathI te, * * * kahyuM che ke - jene eka mAna-pramANa nathI, paNa sAmAnya, ubhaya ane vizeSa jJAno che, tenA vaDe pramANa kare che, naigamanaya eka mAnavALo nathI. athavA nigama - artha bodhomAM kuzala ke bodhamAM thayela te naigama. athavA nathI eka mArga jeno te taikagama. kahyuM che - lokArya bodhaka ke nigamomAM kuzala ke bodhamAM kuzala ke jene jANavAnA eka mArga nathI paNa aneka mArgo che te naigamanaya kahevAya che. A naya sarvatra "sa" e rIte anurUpa AkAranA avabodhanA hetubhUta mahAsatAne Icche che. anuvRta ane vyAvRta avabodhatA hetubhUta sAmAnya vizeSarUpa dravyatva Adi ane vyAvRta avabodhanA hetubhUta nityadravyamAM rahela aMtya svarUpavALA vizeSane icche che. [zaMkA-] A rIte taigama samyagRSTi ja thAo kemake sAmAnya-vizeSane sAdhuvatuM svIkAravAmAM tatpara hoya che. [samAdhAna evuM nathI, kemake sAmAnya-vizeSa vastune atyaMta bheda vaDe svIkAravAmAM tatpara hovAthI tene samyagu daiSTiva nathI. kahyuM che - je kAraNathI sAmAnya ane vizeSane paraspara atyaMta bhinna mAne che, tethI kaNAdanI jema mithyASTi che. dravya-paryAya ubhaya naya vaDe badhuM potAnuM sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 zAstra ulUke samarkela che, to paNa mithyASTi che, kemake sva viSayanA pradhAnapaNe anyonya nirapekSa svIkArela che. (2) bhedonuM saMgrahavuM ke jenA vaDe bhedo saMgrahAya che te saMgraha - X - arthAt A naya nizcayathI sAmAnyanuM pratipAdana karavAmAM tatpara che. sat ema kahevA chatAM sAmAnyane ja svIkAre che, vizeSane nahIM. tathA mAne che ke - vizeSo, sAmAnyathI bhinna che ke abhinna che ? jo bhinna hoya to te che ja nahIM, jo abhinna che to vizeSo sAmAnya mAtra che. je kAraNe sat che ema kahevA chatAM sarvatramAM buddhi pravarte che, sarva sattA mAma che, tethI jaldI koI vastu nathI. jema-ghaDo, bhAvathI ananya che ? jo ananya che, to satA mAtra ja che, je bhAvathI bhinna che to abhAvarUpa che, ema paTa vagere paNa pratyeka ananya sattA mAtra ja che. (3) vyavaharavuM, vyavahare che ke vyavahAra che - jenA vaDe sAmAnyane dUra karAyA che athavA vizeSone AzrIne vyavahAramAM tatpara te vyavahAra naya - X * A nayA vizeSane pratipAdanamAM tatpara che. satuM ema kahevA chatAM ghaTAdi vizeSone ja svIkAre che, kemake tenuM ja vyavahAramAM prayojanatva che. paNa ghaTAdi vizeSothI sAmAnya juduM nathI. *x - sAmAnya vizeSothI bhinna ke abhinna ? jo bhinna hoya to vizeSothI juduM jaNAta, jo abhinna che to vizeSa mAtra ja che. tenA svarUpanI jema vizeSothI juduM nathI. (A artha jaNAvatI bhASya gAthA paNa mUkI che.] . loka saMvyavahAra tatpara te vyavahAranaya. jemake - bhamarAdi pAMca varNavALImAM paNa A naya atizayapaNAthI kRSNapaNAne ja mAne che. kahyuM che ke - saMvyavahAra tatpara hovAthI lokane iche to vyavahAra naya, bahutapaNAthI kRSNa varNane mukhya mAnI, vidhamAna chatAM bIjA varSo choDe che. (4) Rju - vakanA viparyayapaNAthI abhimukha zruta-jJAna che jenuM te bAjuzruta athavA atIta, anAmata vakanA parityAgathI vartamAna vastune jaNAve che Rju sUma. * x * A naya vartamAnakAlIna, svakIya vastune liMga, vacana ane nAmAdithI bhinna chatAM ekarUpe svIkAre che, zeSa avastu che. kemake atItakALa vinaSTa che ane anAgatakALa anutpanna che. mATe te baMne jaNAtA nathI tathA pakIya paNa avastu che kemake niphaLa che. tethI vartamAna ane sva vastu liMgAdi vaDe bhinna chatAM svarUpane choDatI nathI. * * * * - nAmAdi bhinna te nAma-sthApanA-ndravya-bhAva * x ". (5) zabdanaya - bolAvavuM ke bolAve che ke jenA vaDe vastu bolAvAya che te zabda, te zabdanA arthane grahaNa karavAthI, naya paNa zabda che, tethI hetu ja kahevAya che. * x * A naya nAma-sthApanA-dravyakuMbha nathI ja ema mAne che. kemake te tatkAni karatA nathI. vaLI bhinna liMga, bhinna vacana vastu eka nathI. kemake liMga ane vacananA bhedathI ja zuTA, vRkSa ityAdi mAphaka strI, puruSanI jema bhinna che. A hetuthI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-/503 63 ghaTa:, phruTa:, meM A zabdo svaparyAya dhvani vaDe vAcya eka ja che. kahyuM che - te ja RjusUtra mata vartamAnakAlIna, vizeSitarathI Icche che. mAtra bhAva ghaTane ja mAne che. (6) samabhirUDha - vividha arthomAM vividha saMjJAnA samabhirohaNathI samabhirUDha che. kahyuM che - je je saMjJAne kahe che, te te saMjJAne anusare che, saMjJAtara arthathI vimukha hovAthI A naya samabhirUDha che. A naya mAne che ke ghaTa, kuTa Adi zabdo bhinna che, kemake bhinna pravRtti nimitatvathI ghaTa-5TAdi zabdavat bhinna arthane jaNAvanAra che. te A rIte - viziSTa ceSTAvALo te ghaTa, phUTavAthI kUTa, A hetuthI ghaTa anya che, kuTa paNa anya che. (7) evaMbhUtanaya - jema zabdano artha che, te rIte padArtha vidhamAna thatA artha che ane anyathA vastubhUta nathI. evo mata te evaMbhUta naya. - 4 - 4 - A hetuthI evaMbhUta naya samabhirUDha nayathI vizeSataH zabdanA arthamAM tatpara che. A naya to strInA mastaka para rahela, ceSTA vALA ja ghaTa zabdavAcya padArthane mAne che, paNa sthAna ane bharaNa Adi kriyAMtarane prApta thayela ghaTane mAnato nathI. [have nayanA zloka kahe che.] zuddha dravyane AzrIne saMgraha naya che, tenI azuddhithI naigama, vyavahAra be naya che. zeSa nayo paryAyAzrita che. abhinna jJAna kAraNabhUta sAmAnya juduM che, vizeSa paNa juduM che, ema vaigamanaya mAne che. svasvabhAva lakSaNa 'sat' rUpatAne na ullaMghela A jagat che, ema sarvane saMgrahato saMgrahanaya mAne che. vyavahAranaya pratyeka vastumAM rahela sapne ja mAne che. kemake prANIno vyavahAra temaja thAya che. RjusUtra mata zuddha paryAyamAM ja rahela che. nazvara bhAvanA bhAvathI, sthiti viyogathI, atIta-anAgata varjIne vartamAnapaNA vaDe sarva jaNAya che. zabdanaya vastune liMga ane vayanAdi bhedathI bhinna svabhAvane mAnato A zabda naya che. ityAdi - 4 - 4 - 4 - - prazna-kevI rIte 700 nayo athavA asaMkhya nayo, sAta nayomAM ja aMtarbhAva thAya che ? [samAdhAna] jema vaktAnA vizeSathI asaMkhyeya svaro paNa sAta svaromAM ja samAya che tema... svaronA svarUpanuM pratipAdana karavA "sAta svaro' AdinA prakaraNane kahe che * sUtra-604 thI 643 : [64] sAta svaro kahyA che - ... [65] SaDja, RSabha, gaMdhAra, madhyama, paMcama, dhaivata, niSAda... [66] A sAta svaronA sAta svasthAna kahyA che - [67] SaDsa jimanA agrabhAge, RSabha svara hRdaya vaDe, gAMdhAra kaMThanA ugrapaNAthI, jIbhanA madhya bhAge madhyama, [68] nAsA vaDe paMcama, dhaivata daMtoSTha vaDe, mastaka vaDe niSAda. A sAta svara sthAno kahyA. ... [69] sAta svaro jIvanizritA kahyA che . * [610] SaDsa - mayurano svara, RSabha - kukaDAno svara, gaMdhAra-haMsano svara, madhyama-gavelakano svara... [611] paMcama vasaMta mAsamAM koyalano svara, dhaivata-sArasa ane krIcano svara, - 64 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 niSAda-hAthIno svara. [62] sAta svaro jIvanizritA kahyA - ... [613] SaDja-mRdaMgano rava, RSabha-gomukhIno svara, gaMdhA-zaMkhanAda, madhyama-jhallarIno... [614] paMcamacAra caraNothI sthiti godhikA, dhaivata-Dholano, niSAda-mahAbherIno svara... [615] A sAta svaranA sAta lakSaNo che. [616] pa''thI vRtti pAme ane karela kArya nAza na pAme vaLI gAya, mitra, putronI prApti thAya che tathA strIone vallabha thAya che... [617] RSabhathI aizvarya, senApatya, dhana, vastra, gaMdha, alaMkAra, strI ane zayana... [68] gaMdhArathI gItayuktijJa, vajravRtti, kalAnI adhikatA, kAvyajJA, anya zAstromAM pAraMgatatA... [19] madhyama stara saMpanna sukhe jIvanAra, khAto, pIto, dAna deto ane madhyama svara Azrita thAya che... [62] paMcama svara saMpanna rAjA, zUra, saMgrahakartA, aneka gaNano nAyaka thAya... [621] revata [dhaivata] svara saMpanna kalahapriya, zAkunika, vAguski, zaukarika, machImAra thAya che... [62] niSAda varavAlA cAMDAla, malla, sekA, anya pApakarmI, goghAtaka, cora thAya che... [63] A sAta svaronA traNa grAma kahyA che - pa4 grAma, madhyama grAma, gaMdhAra grAma... paDta grAmanI sAta mUInA kahI che... [64] maMgI, kauravIya, harI, rajanI, sArakAMtA, sArasI, zuddha pA... [625] madhyama grAmanI sAta mUnAo kahI che . [66] uttaramaMdA, rajanI, uttarA, uttarArAmA, azakatA, sauvIrA, abhIru... [67] gaMdhAra grAmanI sAta mUInA kahI che [68] naMdI, zuddhimA, pUrimA, zuddhagaMdhArA, uttaragaMdhArA, mUrchA. [62] suSutara AyAmA niyamathI chaTThI jANavI. utarAyatA ke koDImAtA sAtamI mUrchA che. [630] sAta svaro kyAMthI utpanna thAya che ? geyanI kaI yoni hoya che ? ucchvArA kAla keTalA samayano che ? geyanA keTalA AkAro che ? [631] sAta svara nAbhithI utpanna thAya che, gItanI rudita yoni che, pAda samAna ucchavAso che, geyanA traNa AkAro che. [632] geyanA AkAra traNa che - maMda starathI AraMbha kare, madhyamAM svaranI vRddhi kare ane aMtamAM svarane kramazaH hIna kare. [633] geyAnA cha doSa, ATha guNa, traNa vRtto, be bhaNitI, je jANaze te suzikSita raMgamaMDapa madhye sArI rIte gAI zakaze. [634] geyanA cha doSo - bhIta, kuMta, laghuvara, tAlarahita, kAkaravara ane nAsikaya, e rIte gIta na gAvuM... [635] geyanA ATha guNa - pUrNa, ta, alaMkRta, vyakta, avistara, madhura, sama, sukumAra... [636] geyanA bIjA guNa - ura, kaMTha-zira dvArA prazasta, mRdu-ribhita-padabaddha gavAya, samatAlanA prakSepavALuM ane sAta svarothI sama gavAya... [637] gesanA bIjA guNa - nirdoSa, sAyukata, hetayukta, alaMkR, upanIta, sopacAra, matta ane madhura... [63] geyanA traNa Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -I604 thI 643 vRtta * sama, adhama, sarvatra viSama. A sivAya cotho bheda nathI... [63] be bhaNitiyA - saMskRta ane prAkRta, RSioe bene parAsta kahI, temAM gAvuM... 6i40] kevI strI madhura gAya che? khara ane rUkSa svare koNa gAya che ? kevI strI catura gAya che ? koNa maMda svare gAya che ? koNa zIgha gAya che ?... 6i41] kevI A vivarathI gAya che? - - cAmAM madhura gAya che, kALI strI khara ane rUkSa gAya che, gorI rI catura gAya che, kANI maMda ane AMdhaLI zalu gAya che... [6] piMgaLA A visvara gAya che. * * sAta svaro sama che - dhIsama, tAlasama, pAdasama, layasama, gRhasama, zvAsocchavAsasama, saMcArasama. 6i43] sAta svara, traNa grAma, 21 mUchanA, 49 tAna che. - vivecana-604 thI 643 - [utamAM A eka suga che mATe vRtti sAthe che. A sUtra saraLa che vizeSa e ke - svaraNa te svara-zabda vizeSa. cha thI utpanna te paDaja. kahyuM che - nAka, kaMTha, hadaya, tAla, jIbha ane dAMtane AzrIne utpanna thAya mATe paja che... - RSabha - baLada mAphaka varte te svara. kahyuM che - nAbhicI uThela kaMTha ane mastakamAM haNAyela, baLadanI jema nAda kare, tethI te vRSabha svara kahevAya... jemAM gaMdha vidhamAna che te gaMdhAra ati gaMdhavAhaka. kahyuM che - nAbhithI uThela ane kaMTha tathA zIrSathI haNAyela, vividha gaMdhono vAhaka, zubha svara che te hetuthI gAMdhAra kahevAya che. kAyAnI madhyamAM te madhyama. kahyuM che - nAbhithI uThela, ura tathA hRdayamAM haNAyela vAyu puna: nAbhine prApta thatA mahAnAda rUpa madhyamava pAme che... paja Adi pAMca varonA nirdeza kramane AzrIne pUraNa karanAra te paMcama athavA nAbhi Adi pAMca sthAnomAM pramANa kare te paMcama svara - x - x - je mATe pUrve uThela svarane sAMdhe che, te A svaranuM dhaivatapaNu kahevAya. pAThAMtarathI tene raivata paNa kahe che. je svaramAM anya svaro besI jAya te niSAda, kahyuM che - X - badhA svarono parAbhava kare che mATe te niSAda kahevAya che. teno devatA Aditya che. Ama sAta svaro kahyA. [zaMkA] kArya kAraNane AdhIna che, svaranuM kAraNa jIbha che, te asaMkhya rUpa che, to svaronuM sAtapaNuM kema ghaTe ? samAdhAna-vizeSathI asaMkhyAta svaro che, sAmAnyathI badhA sAta svaromAM samAI jAya che. * * * * * | svaronA nAma kahIne kAraNathI tenuM nirUpaNa kare che. temAM nAbhithI uThela avikArI svara, Abhoga ke anAbhogathI je pradeza pAmIne vizeSa zakti prApta kare te pradeza svane upakArI hovAthI svara sthAna kahevAya che. tenA be zloka sutra607,608mAM kahA. 54 te prathama svara te jihANa, tenA vaDe. jo ke paja svaranA uccAramAM sthAnAMtarono prayoga karAya che athavA svAMtaromAM jillAno vyApAra karAya che, paNa tyAM atizaya vyApArUM laIne jillA vaDe ja ema kahyuM. ura vaDe RSabhasvara che. kaMTha evo utkaTa te kaMThorAka, tenA vaDe athavA kaMThanuM ugrapaNuM, tethI arthAt [7I5| sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kaMThathI udbhata svara nIkaLavArUpa kiyA te gaMdhAra kahevAya. jillAnA madhyabhAgarUpa madhya jillA vaDe te madhyama, dAMta ane hoTha te daMtoSTha, tenA vaDe dhaivata ke raivata. svara kahyo. jIvathI nIsarela, nati - avAja kare che, vena - gAya ane gheTA athavA gheTA ja. * X * viSama aA-pAda athavA pAda vaDe samAna na hoya, darzadharmanI jema. je A taMtramAM asiddha hoya te gAyA ema jANavuM - x - je rIte gheTAo avizeSapaNe madhyama svarane bole che, tema kokilA paMcama svarane bolatI nathI, paNa kusuma saMbhavakALamAM ja bole che. kusumakAla eTale puSonA bAhuthI vanaspatimAM je saMbhave che te. ajIva nizrita-temaja jANavuM. vizeSa e ke jIvanA prayogathI ajIvathI nIsarelA sAta svaro che. mRdaMga, gomukhI eTale raNa zIMgaDuM. cAra caraNo vaDe pRthvI para pratiSThAna che, jenuM te catuzaraNa pratiSThAna godhAnA carma vaDe baMdhAyela te godhikA * vAdha vizeSa. dardarikA teno paryAya che. ADaMbara eTale Dhola. sAtame te niSAda. svanA bhedathI sapta varanA lakSaNo yathAyogya phala prAptimAM je vyabhicArI svarUpo thAya che, tene ja phaLathI kahe che - panna svara vaDe jIvikAne pAme che. A artha SajanuM svarUpa che, jenA vaDe prANI jIvanane meLave che. A jIvana manuSyanI apekSAe samajAya che. kemake A manuSyanuM lakSaNa che. tenuM karela kArya vinAza pAmatuM nathI ityAdi. gHF1 - aizvarya, varkavRtta : - zreSTha AjIvikAvALA, va - kAryane karanArA, prANa * sambodhavALA ane kahela gIta yuktijJa. - x * vana - siMcANArUpa pakSI vaDe nirvAha kare che. pArka - zIkArane kare che. vApurA - mRganuM baMdhana, sauvavA - sUvarane mAranAra, mATI - malla. - pAdi traNa - 54, madhyama, gAMdhAra grAmo che. mUchanAnA samUharUpa grAma che, te dareka grAmamAM sAta-sAta mUnAo che. evI 21-mUInA che. anyonya svara vizeSone utpanna karanAra nAdane mUchanA kahe che. athavA sAMbhaLanArane nAda kata mUrNita jevA kare ke pote mUrNita jevo thAya te mUInA. ahIM maMgI Adi 21mUInAonA svara vizeSo pUrvagata svaraprAbhRtamAM kahyA che. hAlamAM te zArAthI nIkaLela bharatAdi zAstrathI jANavA. manasA gAyAmAM cAra prazno che - pachI tenI uttaradAtA gAyA che. baMne mUlAImAM jaNAvyA che. vizeSa e ke - patayoni - jene jAti samAna rUpANe che te... pAda samayA uchavAsA - jeTalA samayathI chaMdano caraNa kahevAya teTalA samayapramANa ucchavAso gItamAM hoya che. AkArone kahe che - AdimAM mRdu - komaLa, mAra mAT - prAraMbha karatA, * x * madhyaTY- madhyabhAgamAM, mAne - chevaTe. kSapathano - gItatvanine maMda karato Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7/-/604 thI 643 ema gItanA traNa AkAro thAya che. - 4 - cha doSa - choDavA yogya che. (1) mauta - Darapoka, (2) uttAr - atitAla (3) 241 - laghu svara, pAThAMtarathI ppiOM - utAvaLuM. (4) uttAnaM - atitAla athavA asthAnatAla, tAla - kezikAdi zabda vizeSa, (5) jAvA - ghogharo svara, (6) anunAsa - AnunAsika ke nAsikAthI karela svara, A doSayukta na gAIza. ATha guNo - svara kalA vaDe pUrNa, geyanA rAga vaDe anukta, anyAnya skUTa zubha svaro karavAthI alaMkRta, akSara ane svarane phrUTa karavAthI vyakta, kharAba svara na hoya te avisRSTa, kokIlanA kuMjanavat madhura, tAla-vaMza-svarAdine anusarela te sama, lalitanI jema je svara dholanAnA prakAthI zabdane sparzavA vaDe throgendriya sukha upajavAthI sukumAra. A aSTa guNothI yukta geya hoya che. anyathA viDaMbanA thAya che. 67 vaLI bIjuM - 36 - vakSa, kaMTha, ziramAM vizuddha arthAt je uramAM svara vizALa te uravizuddha, kaMThamAM vartato svara asphUTita hoya to kaMTha vizuddha, ziramAM prApta svara jo anunAsika na hoya to ziravizuddha athavA traNemAM zleSma vaDe avyAkula rUpa vizuddha hoya te svara prazasta che. - 4 - uccAraNa karAya te geya ema saMbaMdha karAya che. viziSTa zuM ? mRtyu - madhura, iimata - akSaromAM gholanAthI saMcato svara raMgativat gholanAbahula, padmada - geya pado vaDe guMthela. - x - sama zabda pratyeka sAthe joDAyela che. tethI samatAla - hastatAla, upacArathI teno dhvani jemAM che te samatAla tathA sama pratyekSepa ke pratikSepa - mRdaMga, kaMzikAdi AtodhanA dhvanirUpa ke nRtyat pAdakSepa lakSaNa jemAM che te. - x - sAta svaro, akSarAdi vaDe samAna che jemAM te. akSarasama gAthAnI vyAkhyA - - 4 - dIrgha akSaramAM dIrgha, hrasvamAM hrasva, plutamAM pluta ne sAnunAsikamAM sAnunAsika te akSarasama. je geyapada nAmikAdi anyatarabaddha svaramAM paDe che, te tyAM ja je gAnamAM gavAya te paTTasama. je paraspara haNAyela hastatAla svarAnuvarti te tAlasAma. zrRMga-lAkaDAdimAM koI eka aMguli kozika vaDe haNAyela taMtrIno svara prakAra te laya, tene anusarato gAnArano je geya te layasama. vaMza taMtrI AdithI gRhIta svara samAna gAto te grahasama. ucchvAsa niHzvAsanA mAnane na ullaMghato je geya te niHsvasitosita sama. te vaMzataMtrI Adi aMgulInA saMcArathI gavAya te saMcAra sama. A ukta sapta svarAtmaka geya che. je geya sUtrano baMdha te A aSTaguNavALo ja karavo. te kahe che - niSa - silogo, te alikAdi batrIza doSarahita, artha vaDe yukta, artha jaNAvanAra kAraNathI yukta, kAvyAlaMkAra yukta, nIcoDayukta, aniSThura - aviruddha - alajjanIya nAma vALuM ke utpAsasahita, pada caraNAdi parimANayukta, zabda-artha-nAmathI madhura. sama - silogo, pAda ane akSara vaDe sama-cAra caraNa vaDe sama. anuM sama etara sama, viSama - sarvatra pAda ane akSaronI apekSA hoya che. bIjA ema kahe 6 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 che ke - cAre caraNomAM samAna akSara hoya te sama, pahelA-trIjA ane bIjA-cothA caraNanuM rAmapaNuM hoya te ardhasama, badhA caraNomAM viSamaakSara te viSama. A traNa padhanA prakAro che. cotho prakAra nathI. miita - 4 - eTale bhASA kahelI che. pAdi svaranA samUhamAM. sUtra-640-641nI gAthAmAM kevI strI, kevuM gAya ? te mUla-artha mujaba jANavuM. sUtra-642mAM taMtrIsama Adi pUrvavat jANavuM. - 4 - 4 - sUtra-643nI vyAkhyA paNa mUla-artha mujaba kahevAyelI che. [tethI ahIM noMdhela nathI. anaMtara gAnathI laukika kAyakaleza kahyo. have lokottarane kahe che-- * sUtra-644 thI 658 : [644] sAta prakAre kAyakaleza tapa kahyo che. te A - sthAnAtiga, utkruTukAsanika, pratimAsthAyI, vIrAsanika, naiSadhika, daMDAyatika, laMgaDazAyI. [645] jaMbUdvIpamAM sAta varSakSetro kahyA che - bharata, auravata, haimavata, hairaNyavat, harivarSa, ramyavarSa, mahAvideha... jaMbUdvIpamAM sAta varSadhara parvato kahyA che - sulla himavaMta, mahAhimavaMta, niSadha, nIlavaMta, rUkamI, zikharI, meru... jaMbudvIpamAM sAta mahAnadIo pUrvAbhimukha thaI lavaNa samudramAM maLe che - gaMgA, rohItA, haritA, zItA, nakAMtA, suvarNakUlA, tA... jaMbUdvIpamAM pazcima sanmukha vahetI sAta mahAnadIo lavaNasamudramAM maLe che - siMdhu, rohitAMzA, harikAMtA, zItodA, nArIkAMtA, rUyakUlA, raktavatI. dhAtakIkhaMDadvIpanA pUrvAmAM sAta kSetro kahyA che - bharata yAvat mahAvideha... dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvArdhamAM sAta varSadhara parvato kahyA che cUlla himavAn yAvat meru... dhAtakIkhaMDamAM ddhimAM pUrvadizAbhimukha vahetI sAta mahAnadIo kAloda samudramAM maLe che . gaMgA yAvat ktA... dhAtakIkhaMDanA pUrvArdhamAM pazcimAbhimukha vahetI sAta mahAnadIo lavaNa samudramAM maLe che - siMdhu cAvat raktavI... dhAtakIkhaMDamAM pazcimAddhamAM kSetro Adi e rIte ja che. vizeSa e - pUrvAbhimukha vahetI nadI lavaNasamudramAM maLe che, pazcimAbhimukha vahetI nadIo kAloda samudramAM maLe che. puSkaravaradvIparvamAM pUrtimAM sAta kSetro Adi temaja che. vizeSa e ke - pUrvAbhimukha nadIo puSkaroda samudramAM maLe che. pazcimAbhimukha nadIo kAloda samudramAM maLe che. bAkI pUrvavat. e rIte pazcimAImAM paNa che. vizeSa e ke - pUrvAbhimukha nadI kAlodamAM, pazcimAbhUmikha puSkarodamAM maLe che. sarvatra varjakSetro, varSadhara parvato, nadIo kahevA joIe. [646] budvIpanA bharatakSetramAM atIta utsarpiNImAM sAta kulakara thayA. [64] mitradAma, sudAma, supArzva, svayaMpabha, vimaladoSa, sughoSa ane mahAghoSa,... [648] jaMbudvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNImAM sAta kulakaro thayA .... [49] vimalavAhana, cAkSuSmAna, yazavAna, abhicaMdra, pronajita, marudeva, nAbhi... Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-I644 thI 658 6i5o] A sAta kulakaronI sAta panIo hatI - ... 6i51] caMdrayA, caMdrakAMtA, surapA, pratirUpA, cakSukAMtA, zrIkAMtA, marudevI... 6i5) jaMbUdvIpamAM bharatakSetramAM AgAmI utsarpiNImAM sAta kulakaro thaze - ... [53] mitravAhana, subhoma, supabha, svayaMpabha, dad, suhuma, subaMdhu. [pAThAMtarI zubha, surUpa [65] vimalavAhana kukaranA kAle sAta prakAranA vRkSo upabhogamAM zala AvatA hatA... * 6i55] madhAMga, bhaMga, zimAMga, citrA , marcaMganagna, kahyag.. dipa daMDanIti sAta bhede kahI che . hakkAra, makkAra, dhikkAra, paribhASA, maMDalabaMdha, cAraka, chaviccheda. dipa pratyeka cAturaMta cakravartI rAjAne sAta ekendriya no kahyA che * cakarana, kamarana, carmarana, daMDarana, asirana, maNirana, kAkaNiratana. pratyeka cAturaMta cakravartI rAjAne sAta paMcendriya rano kahyA che - senApati, gRhapati, vartakI, purohita, rurI, azva, hasti. 6i58) sAta kAraNe duSamakALa Avelo jANavo : akALa vaSaI kAle na vase, asAdhunI pUja, sAdhu na pUjAvA, gurjana prati mithyAbhAva, manoduHkhatA, vayanadu:khatA... sAta kAraNe suSamakALa Avelo jANavo * kAle na vase, kAle vaSa, asAdhu na pUjAya, sAdhu pUjAvA, gurujana prati samyapha bhAva, manosukhad, vacana sukhad. * vivecana-644 thI 658 : 6i44] A sUtranI vyAkhyA pUrve karI che, chatAM, kiMcit lakhIe chIe. jaya - zarIra, varnaza - kheda, pIDA. te kAyakleza - bAhya tapa vizeSa. sthAnAyatika, sthAnAtinake sthAnAdi eTale kAyotsarga karanAra. ahIM dharma ane dharmInA abhedathI e rIte upanyAsa karela che anyathA kAyakalezanA prakaTavathI ja kahevA yogya che, - X * ahIM kAyaklezavALo kahyuM che, ema sarvatra jANavuM. - ukaTakAsanika prasiddha che... pratimAsthAyI - bhikSu pratimAkArI... vIrAsanikasiMhAsana para beThelAnI jema rahe che te... vaiSadhika-sama pada putAdi niSadhAmAM besanAra... daMDAyatika - daMDanI jema zarIra laMbAvanAra... lagaMDazAyI - bhUmine pITha na lagADanAra, 6i45] A kAyakalezarUpa tapa manuSyalokamAM ja che, mATe tenA pratipAdanamAM tatpara jaMbUdvIpamAM ityAdi prakaraNano artha kahevAI gayela che. 646 thI 653] manuSya kSetranA adhikArathI tasaMbaMdhI kulakara, kalAvRkSA, nIti, ratna, duSamAdi cihnavALA sUtro pATha siddha che. vizeSa e ke - AvatA kAlarUpa hetu vaDe thaze. tathA vimalavAhana kulakarathI sAta bhede hatA. 654,655] vaFNa - kalAvRkSa. upabhogapaNe zIgha AvelA athatu bhojanAdinA saMpAdana vaDe tatkAlIna manuSyone upabhogamAM AvelA hatA. atta * mada, tenA kAraNathI madha, ahIM masta zabdathI kahevAya che, tenA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kAraNabhUta athavA te ja che - avayavo che jenA te madhAMga - sukhe pIvA yogya madhanA denArA... fdhA - saMjJA zabda hovAthI bhaMgArAdi bhAjana saMpAdaka te mUMgA... fvattA - aneka prakAranI mALAne kAraNe citrAMgo... vittarasa - madhurAdi manohara raso, jenI pAsethI meLavAya che te... prArthanA - AbharaNa bhUtanA kAraNarUpa maNi che jeonA aMgo te mayaMga - bhUSaNa denArA... jayaTI - anagna karanArA - viziSTa va. denArA... * ukta vRkSothI vyatirikta sAmAnyathI kalola phaLane denArA pradhAna vRkSo. 656] daMDanIti-daMDavuM te daMDa - aparAdhIne zikSA. temAM tenI ke te ja nItinyAya te daMDa nIti. (1) "ha" preraNA arthamAM che, tenuM kahyuM te hakkAra. pahelA bIjA kulakaranA kALe aparAdhIne daMDa hakkAra mAtra hato, teTalA mAtrathI ja aparAdhI. potAnuM badhuM haNAyuM che tema mAnIne pharI aparAdha karato nahIM e tenI daMDanItitA hatI... (2) e rIte 'mA' ema aparAdhIne niSedhArthanuM karavuM, tenuM nAma 'makAra', trIjA, cothA kulakaranA samayamAM mahAna aparAdha thatAM "mAkAra' daMDa hato, thoDA aparAdhe 'hakAra' daMDa hato. (3) 'fdha' adhika preraNAnA arthamAM. teno uccAra te dhikkAra. pAMcamAM chaThThA, sAtamA kulakaranA samayamAM mahAparAdhamAM dhikkArano daMDa, jaghanya aparAdhamAM hakkAra ane madhyama aparAdhamAM "mAkAra' daMDa hato - 4 - (4) khUba kahevuM te paribhASA - aparAdhI pratye, kopathI kaMIka kahevuM che. (5) maMDalabaMdha * iMgita kSetramAM baMdha, jema - 'A pradezathI javuM nahIM' A prakAranuM vacana lakSaNa daMDa ke parivAra lakSaNa puruSamaMDalamAM gamananiSedha. (6) cAraka-kedakhAnuM... (3) chaviccheda-hAtha, paga, nAsikAdino cheda. A chellI cAra daMDanIti bharatanA kALe thaI. bIjA kahe che - cothI, pAMcamI bASabhadevanA kALe ane chaThThI, sAtamI bharatanA kALe thaI - 4 - [65] cakaratna Adi - te te jAtimAM je vastu utkRSTa hoya che tene ratna kahevAya che, tethI cakra Adi jAtiomAM je sAmarthyathI utkRSTa hoya tene cakaranAdi mAnavA yogya che. temAM pRthvInA pariNAmarUpa sAta ekendriya ratno che. tenuM pramANa A rIte che- cakra, chatra, daMDa A traNe ratno cAra hAtha pramANa che. carmarana be hAtha dIdhI hoya ane asirana bIla aMgula dIrdha hoya. maNiratna cAra aMgula dIrdha ane be aMgula vistRta, kAkiNIratna cAra aMgula-suvarNanuM che. senApati-sainyanAyaka, gRhapati-koThAramAM niyukata, vakI-sutAra, purohitazAMtikarmakata. A caude rano pratyeka 1ooo yakSAdhiSThita che. 6i58] ITDha- avatarela ke rahela prakaIne pAmela. htta - avaSa. asAdhu - asaMyad. TY - mAtA, pitA, dhamacAryomAM, mithyAbhAva athati vinayano nAza, tene Azrayela. manohutA - mananuM ke mana vaDe duHkhitapaNuM ke droha karavApaNuM. e rIte Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e-I644 thI 658 vayohatA paNa jANavuM. Ama eTale samyagubhAva arthAt vinaya... A duSama-suSamA saMsArI jIvone sukha ane du:khane mATe che. mATe saMsArI jIvonI prarUpaNA kare che. * sUtra-659 thI 662 - [59] saMsArI jIvo sAta bhede kahyA che. te A - nairayiko, ticiyoniko, tiyonimIo, manuSyo, manu, devo, devIo. [66] yuno bheda sAta prakAre che ..... [661] adhyavasAyathI, nimittathI, AhArathI, vedanAthI, parAghAtathI, sparzathI, zvAsocchavAsa siMdhano thI. [66] sarve jIvo sAta bhede kahyuM che - pRthvI, apa, uM, vAyu, vanaspati, trasakAyika ane akAcika... sarve jIva sAta bhede - kRSNa cAvata zukalalezyavALA ane vecI. vivecana-659 thI 662 :6i59] saMsArI jIvo sAta bhede che - e sUtra saraLa che. 6i60,661] saMsArI jIvonuM saMsaraNa Ayu bheda thatA hoya che - x * temAM mAthupa - jIvitavyano bheda - upakama te Ayurbheda. te sAta kAraNe hovAthI sAta prakAre ja . (1) adhyavasAna - rAga, sneha, bhayAtmaka adhyavasAya, (2) nimittadaMDa, cAbUka, zastrAdi. *x - (3) AhAra - adhika bhojanathI, (4) vedanA-AMkha AdinI pIDA. (5) parAghAta - khADAmAM paDavuM AdithI. (6) sparza-sarpAdi saMbaMdhI sparza thatAM. (9) ANApANuM - rUMdhAyela ucchavAsa - niHzvAsane AzrIne. A rIte sAta prakAre AyuSya bhedAya che athavA adhyavasAna AyunA upakramanuM kAraNa che. e rIte 'AnapAna' sudhI vyAkhyA karavI joIe. - X - X - A sAta rIte Ayu bhedAya che. A Ayurbheda sopakama AyuvALAne ja hoya che. bIjAne nahIM. [zaMkA jo A rIte Ayu bhedAya to kRtanAza ane akRtanuM AvavuM thAya, kevI rIte ? so varSanA bAMdhela Ayuno, vacce ja nAza thatA kRtanAza ane je karma vaDe bhedAya che, te na karela karmanuM AvavuM ja thAya, e rIte mokSano vizvAsa thAya, tethI cAstrimAM pravRtti Adi doSo thAya. * x - 4 - | (samAdhAna] jema 100 varSa vaDe bhogavavA yogya bhojanane paNa agnika vyAdhi vaDe bAdhitane akAla vaDe paNa bhogavatA kRtanAza paNa nathI ane kRtAgama paNa nathI, tema ahIM samajavuM. - X - X * sarva karma pradezanA anubhAvathI avazya vedAya che. anubhAga-rasa vaDe bhajanA che. athavA keTalAMka phaLa akALe paNa pakAvAya che, bIjA kALe pAke che. te rIte karma pakAvAya che, bIjA kALe pAke che. jema lAMbI doraDI kALa vaDe baLe che, paNa ekatra karela doraDI turaMta baLI jAya che. bhInuM vastra TuM karavAthI jadI sukAya che, ekatrita hoya to ghaNA kALa sukAya che. A Ayuno bheda sarva jIvone hoya che. te kahe che- 6i62] sUtra sugama che. vizeSa e ke - badhAya jIvo te sarvajIvo arthAta saMsArI ane siddho. maFIkya - siddho - cha prakAranA kAyarUpapaNAnA abhAvathI. 32 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ane * siddho ke ayogIo... - anaMtara kRNalezyakAdi jIvabhedo kahyA. temAM kRSNalezyavALo thayela bahAdattanI jema nakamAM jAya. tethI brahAdata sUra * sUma-663,664 : [66cAturaMta cakravartI rAja brahmadad, sAta dhanuSya ud uccatvathI 700 varSanuM paramANu pALIne kALa mATe kALa karIne adhaHsaptamI pRthvImAM apatiSThAna nakamAM nairayikapaNe utpanna thayo... [664] ahaMta mallinAtha pote sAtamA muMDa thaIne gRhavAsathI nIkaLIne zaNagArapaNe pataMjita thayA. te A - (1) videha rAkanyA mallI, (2) IkurAja pratibuddhi, (3) aMgadeza rAja caMdrachAya, (4) kulAdhipati kamI, (5) kAzIrAja zaMkha, (6) kurarAja adInazaNa ane (3) pAMcAlarAja jitaraNa.. * vivecana-663,664 - 6i63] sUtra sugama che... brahmadata uttama puraSa che, tenA adhikArathI uttama puruSa vizeSa sthAno ahaMtu malinI vaktavyatA kahe che. ahetu mali, pote sAtamA, athavA jeno AtmA sAtamo che te. * x * (1) videha janapadanA rAjAnI zreSTha kanyA. (2) sAketanivAsI ikvAkurAja * pratibuddhi. (3) caMdrachAya nAme caMpAtivAsI aMgadezarAjA. (4) rukimI nAme zrAvastIvAsI kuNAla janapadAdhipati. (5) vArANasI nivAsI kAzIrAjA zaMkha. (6) hastinAgapuvAsI dInabhu nAme kuradezano nAtha, (9) jitabhu nAme pAMcAla janapada rAjA, kAMpilyA nagara nAyaka. - pravajyAmAM bhagavaMtanuM Atma saptamapaNuM, kahela pradhAna puruSoe pradjyA grahaNanA svIkAranI apekSAe jANavuM. jethI svayaM dikSA laIne temane dikSA ApI. tathA bAhya parSadArUpa 300 puruSa ane atyaMtara parSadArUpa 3oo A sAthe parivarela bhagavaMte dikSA lIdhI. ema nAyAdhammakahAmAM saMbhaLAya che. kahyuM che - pArtha ane mallie 300-300 sAthe dikSA lIdhI. e rIte bIjA paNa virodhAbhAsomAM viSaya vibhAgo saMbhave che, te nipuNa puruSoe zodhavuM. zeSa sugama che. jJAtAsUtramAM 'mali' nAmaka adhyayanamAM che jaMbudvIpamAM pazcimavidehamAM salilAvatI vijayamAM vItazokA rAjadhAnImAM mahAbalanAme rAjAe cha bAlamitro sAthe dikSA lIdhI. pachI mahAbala munine teoe kahyuM - tame je tapa karazo, te ame paNa karazuM. e rIte mahAbala munine anusaratA te cha ANagAro caturthabhakta karatA tyAre mahAbalamuni aSTamabhaktAdi karatA e rIte munie strI nAma karma bAMdhyuM ane ahaMdAdi vAtsalyAdithI tIrthakaranAmakarma bAMdhya. pachI mahAbala Adi muni jayaMta vimAne deva thayA. tyAMthI cyavI mahAbala videha janapadamAM mithilA rAjadhAnImAM kuMbhaka rAjAnI prabhAvatI devImAM tIrthakapaNe utpanna thayA. malli evuM nAma rAkhyuM. bIjA cha cokta sAketAdimAM jamyA. pachI mali dezona 100 varSanA thayA tyAre avadhi vaDe cha mitrone jANIne temane pratibodhavA cha garbhagRhayukta prAsAda banAvyo. madhyamAM suvarNamayI, mastakamAM chidravALI potAnI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 el-I663,664 pratimA karavI. temAM roja bhojananA eka kavalano prakSepa karatA hatA. (1) A tarapha sAketapure padmAvatIdevIe karAvela nAgapUjAmAM pupa racita zrIdAmagaMDaka joIne pratibuddhi rAjA Azcarya pAmyo. amAtyane kahyuM - kyAMya AvuM dAmagaMDaka joyuM che ? amAtya bolyo - videha rAjakanyA mallinA dAmaiDakanI tulanAe A lAkhame bhAge paNa zobhatuM nathI. tyAre rAjAe pUchayuM - te kanyA kevI che ? maMtrI kahe - tevI bIjI kanyA nathI. ema sAMbhaLI anukta thaI pratibuddhio teNIne varavAne dUta mokalyo. (2) caMpAmAM eka nAme potavaNika hato, koI vakhate yAtrAthI pAcho pharatA caMdrachAya rAjAne divyakuMDalo bheTa ApyA. rAjAe pUchayuM - tame ghaNI samudra yAtrA karo cho, kaMI Azcarya joyuM hoya to bolo. zrAvake kahyuM - samudramAM koI deve mane upasarga karyo. huM dharmathI calita na thatAM teNe mane A kuMDalo ApyA. eka joDI meM kuMbharAjAne ApI, teNe malli kanyAne kuMDala paheravyA te kanyA tribhuvanamAM AzcaryarUpa hatI. sAMbhaLI rAjAe pUrvavat dUta mokalyo. (3) zrAvatinA rukimarAjAne subAhu kanyA hatI. teNInA cAtumiisaka svAnA mahotsavamAM banAvela mahAmaMDapamAM zobhA vaDe snAna karAyelI, pitAnA pAdavaMdanArthe AvelI, te kanyAne khoLAmAM besADI tenA lAvaNyane jo to rAjA bolyo, he varSadhara ! Avo koI paNa kanyA saMbaMdhI mahotsava joyo che ? teNe kahyuM - he deva ! videhavara rAjakanyAnA snAna mahotsava apekSAnA lAkhame bhAge paNa A mahotsavanI ramaNIyatA nathI. te sAMbhaLI kimarAjAe paNa pUrvavata dUtane mokalyo. (4) koI vakhata malinA divyakuMDalanI saMdhi tuTI gaI, sonIone te sAMdhavA kahyuM, paNa saMdhAyA nahIM. rAjAe temane nagara bahAra karyA. sonIo vArANasI gayA. zaMkha rAjAe kAraNa pUchayuM. teoe vRttAMta kahyo. rAjAe pUchayuM te kanyA kevI che ? mallinuM rUpa sAMbhaLI, teNe paNa dUtane mokalyo. (5) koI vakhate malladilla citrakAro dvArA sabhAne cItarAvato hato. temAM ladhivALA koI yuvAna citrakAre mallikanyAno aMgUTho joIne te mujaba malinA jevuM tadrupa citra banAvyuM. bhAI malladinakumAre cinasabhAmAM jaI citrarUpo jotAM malinuM citra joyuM. jayeSTha bhaginIne sAkSAta joI che ema mAnI lajAne pAmyo. dhAvamAtAe kahyuM A citra che. kopa pAmIne citrakArano * x * aMgUTho chedAvI dezanikAla karyo. te hastinApura adInazabu rAjAnA Azraye gayo. rAjAe vRttAMta sAMbhaLI pUrvavat dUta mokalyo. () cokSA nAme parivrAjikA mallinA bhavanamAM AvI, te dAna-zoca dharma upadezatI hatI. malli sAme vAdamAM hArI, rIsAIne kAMpilyapuramAM rAjA jitazagune Azraye AvI. rAjAe pUchayuM. amArA saMtaparanA jevI saMdara strI kyAMya joI che ? te bolI videharAja kanyAnI tulanAe tamArA aMtaHpuramAM rUpa saubhAgyAdi guNo vaDe lAkhame bhAge paNa koI strI nathI. rAjAe dUta mokalyo. e rIte cha e dUto kuMbhaka sajA pAse kanyAnI yAcanA karI. rAjAe te badhAMne pAchalA dvAthI kaDhAvyA. dUtanA vacanathI kopela cha e rAjAo turaMta mithilA tarapha AvyA. te sAMbhaLI kuMbhaka rAjA sainya sahita dezanI sImAMte jaIne te rAjAnI vATa joto rahyo. pachI bhayaMkara yuddha thayuM - X - X - X - X - kuMbhaka rAjAnuM sainya bhAMgyuM. rAjA kilAnA daravAjA baMdha karIne aMdara bharAyA. ati vyAkuLa mAnasavALA pitAne joIne malli kuMvarIe kahyuM - "huM tamone mArI kanyA ApIza" ema dareka rAjAne pracchanna rIte kahevaDAvI cha e rAjAno nagara praveza karAvo. kuMbhaka sajAe tema karyuM. cha e rAjAoe praveza karyo. pUrva racita garbhagRhamAM mallinI pratimA joIne A mali che' ema mAnatA, tenA rUpa-cauvana-lAvaNyamAM mUrNita thayelA animeSa daSTithI tene jovA lAgyA. pachI mallikuMvarI AvyA. pratimAnA mastakethI DhAMkaNa dUra karatAM sAdinA mRtaka karatA paNa bhayaMkara durgA uchaLI. te rAjAoe nAsikA DhAMkI dIdhI. tyAre malie kahyuM - he rAjAo Ama DhAMkela nAsikAvALA ane parAphamukha kema thayA cho ? - x * he sajAo ! jo roja atimanohara AhAranA eka kavalanA propathI AvA pudgala pariNAma pravarte che, to pachI plekha, vamana, pita, zuka, zoNita ane parune zravanArA, duraMta zvAsayukta, durgadhI, cayApacayavALA * x * evA A dArika zarIrano kevA prakArano pariNAma thaze ? tethI tame manuSya saMbaMdhI kAmabhogamAM Asakta na thAo. jyAre ApaNe jayaMta nAmaka anavara vimAnamAM vasyA hatA, te samayamAM je kola karela, te zuM tame bhUlI gayA ? tame te jAtine saMbhAro. ema kahetA cha e rAjAone jAtismaraNa utpanna thayuM. have malli bolyA - he rAjAo huM dikSA laIza, tame zuM karazo ? teoe kahyuM - ame paNa dikSA laIzuM. tyAre malie kahyuM - to tame nagaramAM jAo, tamArA putrone rAjyomAM sthApana karo, pachI mArI pAse Avo. teoe paNa te svIkAryuM. * * * malie sAMvatsarika mahAdAna dIdhA pachI poSa suda-11nA roja aThThamabhakata vaDe azvinI nakSatramAM naMda, naMdimitrAdi nAgavaMzanA kumAra cha rAjAo ane bAhyaparSadAnI 300 strIo sahita dikSA lIdhI. kevaLajJAna thayA pachI te cha e rAjAone dikSA ApI. A sAte samyagdarzana saha dIkSita thayA. mATe darzananuM nirUpaNa * sUga-665 thI 671 - [66] zani sAta bhede kahyuM - sabhyapradani, mithyAda zani, samyagRmisAdarzana, cakSudana, jayasudarzana, avadhidarzana, kevaladarzana. [66] chAtha vItarAga mohanIyane vajIne sAta kamaprakRtine veda, jJAnAvaraNIya, dazanAvaraNIya, vedanIya, Ayu, nAma, gotra, aMtarAya. 6i6] sAta sthAnone chANyo savabhAvathI na ANe, na dekhe. te - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, zarIrarahita jId, paramANu pagala, zAda ane gaMdha... paNa A ja sAte padArthone utpanna jJAnavALo cAvatuM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 -I665 thI 671 jANe che ane jue che. te dhamastikAya Adi. [668] vajaRSabhanArAya saMghayaNayukta ane samacatustra saMsthAna saMsthita evA zramaNa bhagava4 mahAvIra sAta hAtha ud uccapaNe hatA. 6i69] sAta vikathAo kahI che - strI kA, bhojana kathA, deza kathA, rAja kathA, mRdukAriNI, darzanabhedinI, cAstribhedinI. 6i90] AcArya-upAdhyAyanA gaNa saMbaMdhI sAta atizayo kahyA che. te A - (1) AcArya-upAdayAya upAzrayamAM potAnA baMne paganI dhULa bIja pAse jhaTakAve ke pramArjana karAve to AjJAnuM ullaMghatA nathI. e rIte jema pAMcamAM sthAnamAM kahyuM tema yAvatu upAzrayanI bahAra eka rAzi ke be rAzi vasatA AjJA ullaMghatA nathI. (6) upakaraNa atizaya, (3) bhApAna atizaya pti baMnemAM AjJA ullaMghana na thAya.] 6i71] saMyama sAta prakAre kahyo che. te - pRdIkAyika saMyama yAvatu kasakAyika saMyama, ajItakAya saMyama... asaMyama sAta bhede che - pRvIkAyika asaMyama yAvata trasakAyika asaMyama, AjIvakAya asaMyama. AraMbha sAta bhede kahyo che. te A - pRthvIkAyika AraMbha yAvat jIvakArya AraMbha... e rIte anAraMbhamAM... sAraMbhamAM... asAraMbhamAM... samAraMbhamAM... samAraMbhamAM jANavuM yAvat ajIvakAya samAraMbha. * vivecana-665 thI 671 : 6i65] sUga sugama che. samyagadarzana - samyakatva, mithyAdarzana-mithyAtva, samyagumithyA darzana - mizra. A traNe darzana mohanIyanA bhedo che. te darzanamohanIyanA kSaya, kSayopazama, udayathI thAya che ane tayAvidha racisvabhAva che.. cakSurdazanAdi to darzanAvaraNIyanA cAra bheda yathAsaMbhava kSayopazama ke kSayathI thAya che. tathA sAmAnya grahaNa svabhAva che. te A pramANe - zraddhAnuM-3, sAmAnya grahaNa-4, darzana zabda vaDe vAcya hovAthI sAta prakAre darzana kahyuM che. 6i66,66] anaMtara kevaladarzana karyuM, te chAsthAvasthA pachI thAya che, mATe chAstha saMbaMdhavALA be sUtra ane viparyaya sUtra che. te sugama che. vizeSa e ke - AvaraNarUpa be karma ane aMtarAya karmamAM je rahe che, te chaThAsya. arthAtu anutpanna kevalajJAna-darzana, evA A vItarAga-upazAMta ke kSINa mohavathI-rAganA udayathI rahita. mohanA kSaya ke upazamathI sAtane vede che, AThane nahIM. mATe ja kahyuM che - mohanIyavajIne sAtane vede. 6i68] Ane jina jANe ja ema kahyuM. vartamAna tIrthamAM mahAvIra jina che, tethI temanA svarUpane kahyuM. sUtra sugama che. temaNe niSedhela vikathA [669] vikayA cAra prasiddha che, tenI vyAkhyA sthAna-4-mAM karI che - (5) mada kAriNI - zrotAnA hadayane komaLatA utpanna kasbArI - mRthvI evI A kAraNyavALI te mRdukAraNikI thAtu putrAdinA viyogajanya duHkhe du:khIta mAtAdi vaDe karAyela kAraNa rasagarbhita pralApa- hA putra ! hA vatsa, tArAthI mUkAyela huM anAtha chuM, ema karuNa vilAparUpa agnimAM te paDelI che. (6) darzanabhedinI - jJAnAdi atizayavALA kutIrthikanI prazaMsArUpa - seMkaDo sUkSama yuktithI yukta, utkRSTI sUkSma buddhine karanAra, sUtramArdiSTithI deTa evuM bauddha zAsana sAMbhaLavA yogya che. ityAdi kahetA zrotAone tenA anurAgathI samyagdarzana bheda thAya che. (9) cAaibhedinI - hAla sAdhuone mahAvata saMbhavatA nathI, kemake pramAdanuM bahalapaNuM hoya che, aticAra prAsurya hoya che. tathA atiyAra zodhaka AcArya, sAdhu tathA zuddhino abhAva hoya che. mATe phakta jJAna-darzanathI tIrtha pravarte che. tethI jJAnadarzananA kartavyomAM ja cana karavA yogya che. - x * A rIte cAtrithI vimukhapaNuM utpanna thAya che. A cAstri bhedinI kathA. [67] vikathAmAM vartatA sAdhuone AcArya niSedhe che, kemake temanuM sAtizayapaNuM che. A atizayono nirdeza karatA kahe che - prAyaH pAMcamAM sthAnamAM kahevAI gayela che. AcArya-upAdhyAya aMtarmutakArita arthapaNAne laIne vistaratI paganI dhULane grahaNa karAvI, pAdapoMchana vaDe sAdhu dvArA prasphoTana karAvatA, pramArjanA karAvatA AjJAnuM ullaMghatA nathI. zeSa sAdhuo upAzraya bahAra A kare che, mATe A AcAryano atizaya che. cAvatuM zabdathI pAMca atizaya sUcavyA. te sthAna-5-ga-46 mujaba jANavI levA. (6) upakaraNAtizaya - bIjA sAdhuonI apekSAe pradhAna, ujjavala vastrAdi upakaraNatA. kahyuM che - AcArya ane plAnanA malina vo vAraMvAra dhovA yogya che, jethI lokamAM gunI avajJA na thAya ane glAnone ajIrNa na thAya... (8) bhApAnAtizaya - zreSThatara bhakta-pAna upabhoga. - kalamazAli cokhA, dUdha vaDe mizrita utkRSTathI grAhya che, tenA abhAve hInatAmAM cAvatuM kodravAnI mRdu ane snigdha bhAjI levI. vaLI kSetra-kALathI bahujana iSTa dravya levuM. AcArya sevAkarmAnA guNo sUArthanuM sthirikaraNa, vinaya, gurupUjA, ziSya bahumAna, dAtAranI zraddhAmAM vRddhi, buddhi-baLanuM vardhana... A AcAyatizayo, saMyamanA upakArane mATe ja karAya che, rAgAdi vaDe nahIM. A hetuthI saMyamane, asaMyamane ane asaMyamanA bhedarUpa AraMbhAdi traNane vipakSa sahita kahe che- [61] sUtro sugama che. vizeSa e ke- saMyama - Adino saMgha, paritApa ane mAvA AdinA viSayathI virAma pAmavuM te... ajIvakAya - pustakAdirUpanA grahaNa ane upabhogano virAma te saMyama ane virAma na pAmavo te asaMyama che - AraMbha Adi to asaMyamanA bhedo che. tenA lakSaNa pUrve kahyA che - upadravathI AraMbha thAya, paritApa karavo te samAraMbha, mAravAno saMkalpa te saMraMbha kahevAya. A badhAM zuddha nayanA mata vaDe che. [zaMkA AraMbhAdi apadrAvaNa, paritApAdirUpa kahyA che, te ajIvakAsane Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -I665 thI 671 acetanapaNAthI yukta nathI ane tenA ayogathI ajIvakAyone AraMbhAdi paNa yukta nathI.- [samAdhAna] pustakAdine Azrita jIvo rahelA che tenI apekSAe AjIvakAsanI prAdhAnyatAthI ajIvakAyanA AraMbhAdi viruddha na thAya. anaMtara saMyamAdi kahyA, te jIvaviSayaka che. tethI jIvanI sthiti sUtra-672 thI 684 : 6i he bhagavanA aLasI, kasuMbha, kodrava, kAMga, caLa, saNa, sarasava ane mULAnA bIja, A dhAnyone koThAramAM ke pAlAmAM ghAlIne yAvatuM DhAMkIne rAkhyA hoya to keTalo kALa tenI yoni sacita rahe? - he gautamAM jaghanyathI aMtamuhUrta ane utkRSTathI sAta varSa paryA, tyArapachI tenI yoni plAna thAya che cAvata yonino nAza thAya che tema kahyuM che. 6i99) bhAdara akAyanI sthiti utkRSTathI 9ooo varSanI kahI che.. trIjI vAlukApabhAmAM utkRSTathI nairayikanI sthiti sAta sAgaropama che. cothI paMkaNabhA pRedImAM nairayika sthiti janya sAta sAgaropama che. 6i4] devendra devarAja zakanA varuNa mahArAjAnI sAta agamahiSI che. devendra devarAja IzAnanA soma ane yamanI sAta-sAta agamahiSI che. 6i95) devendra devarAja IzAnanI abhyatarapadAna devonI sthiti sAta palyopama che. devendra devarAja zakanI agamahiSI devInI sAta palyopamanI sthiti che. saudharmaka parigRhitA devInI sthiti utkRSTathI sAta palya che. [66] sArasvata, AdityanA sAta devone uoo devono parivAra che. gaItoya ane tuSita devanA sAta devo gooo devonA parivAravALa che. [67] sanakumAra kahyuM utkRSTa devasthiti sAta sAgaropamanI che. mAhendra kalo utkRSTa devasthiti sAdhika sAta sAgaropama che. bahAloka kale jaghanyathI devasthiti sAta sAgaropama che... [68] brahmaloka, lAMtaka karbhe vimAno chaoo yojanA ud uccattathI che... [69] bhavanavAsI devonA bhagdharaNIya zarIra, utkaTathI sAta hAtha uM uccatva che.. e rIte vANavyatA ane jyotiSThonA gaNavA. saudharma-izAnakaje sAta hAtha uMcAI che. 6i8 naMdIzvaradvIpanI aMdara sAta dvIpo kahyA che - jaMbUdvIpa, dhAtakI khaMDadvIpa, purakaravara, vaNavara, kSIravara, dhRtavara, kSodavara naMdIzvaradvIpanI aMdara sAta samudro che - lavaNa, kAloda, puSkaroda, varuNoda, loda, dhRtoda, sododa. 6i81 sAta zreNIo kahI che . juAyatA, ekatoSakA, ubhayatovA, ekatokhuhA, ubhayatokhuhA cakavAlA ane ardhacakavAlA. 6i8 asurendra asurakumArarAja camaranA sAta saunyo ane sAta senAdhipatio kahA che - padAtiraja, zvasainya, hastinya, mahilA , rahasainya, nRtyazainya, gAMdhArInya. drama padAti rInyAdhipati che, e pramANe pAMcamA sthAna mujaba kahevuM yAvatu kinnara ratha nyAdhipati, (6) risTa sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 nRtyarIMnyAdhipati ane () gItarati-gAMdharva sainyAdhipati. vairoyane, vairocanarAja balInA sAta sainyo, sAta sainyAdhipati che. pAdAti sainya yAvatu gAMdhavarasainya. (1) mahAma-pAdAtinyAdhipati yAvatu (5) kiMdharaSa-ra7 rAdhipati, (6) mahAriSTa - X - (9) gItayA - X - nAgakumArendra nAgakumArarAjAnA sAta rasainya, sAta rajyAdhipati che. padAtisarA yAvatu gaMdharvasainya.. rudrasena - (1) pAdAti sainyAdhipati che yAvat (5) AnaMda-ratharIcAdhipati, (6) naMdana - 1 - (3) tetalI - 4 - bhUtAnaMdanA sAta sainya, sAta sainyAdhipati che - padAtirInya yAvata gAMdharva rInya. (1) dakSa - padAtisaunyAdhipati yAvatu (5) naMdotara ratha rIMnyAdhipati. (6) rati-nRtyasenAno, () mAnasa gaMdharva senAno evI rIte cAvata ghoSa ane mahAghoSa paryanta jANavuM. devendra devarAja zakanA sAta sainya, sAta ejyAdhipati kahyA che - padAti yAvatu gAMdhavI..... (1) harisegamethI-padAti rInyAdhipati yAvatuM moDhara-ratha sainyAdhipati, (6) zeta-nRtyano () tuMbarugaMdhano. devendra devarAja IzAnanA sAta rasainya, sAta nyAdhipatio che - padAti sainya yAvatu gAMdharva raunya. ladhu parAkrama nAme padAtisainya adhipati cAvatu mahAna nAme nRtyA sainyAdhipati. zeSa pAMcamAM sthAna mujaba jANavuM. e pramANe cAvatu ayyatane paNa jANavA. 6i83] asure asurakumAra rAjAnA 'krama' padAti sAdhipatinA sAta kacchAo kahyA che - prathamA chA rAvata saptamI RA... - X - A kramanI pahelI kacchamAM 64, ooo devo che, tethI bamaNA devo bIjI kachAmAM che. bIjI kacchAthI bamaNA devo trIjI kacchamAM che pAvatu e rIte chaThThI kacchAthI bamaNA devo sAtamI kacchamAM che... e rIte balI vize paNa kahevuM. vizeSa e ke - mahAma nAmaka padAti sainyAdhipatinI kacchamAM 60,ooo devo che . * dharaNendramAM paNa ema ja kahevuM. vizeSa e ke - 28,ooo devo che. bAkInuM pUrvavatu. jema dharaNendranuM kahyuM, tema yAvatuM mahAghoSa paryanta kahevuM. vizeSa e ke padAti sainyAdhipati ja che, te pUrve kahelAM che. devendra devarAja zakanA haNeigamethI devanI sAta kacchAo kahI che. pahelI kacchA Adi jema amarendranuM kahyuM tema ayyatendra paryanta kahevuM. padAti rInyAdhipati pUrvavatu jANavA. deva parimANa A rIte - zakanA 84,ooo devo che. ityAdi gAthAnusAra jANavuM yAvatu abhyatendranA vadhu parAkramanA pahelI kacchamAM 10,ooo devo che, pachI bamaNa-bamaNA. 6i84] - (1) 84,000, (ra) 80,000, (3) 32,000, (4) 30,ooo, (5) 60,000 (6) 50,000, (7) 40,000, (8) 30,000, (9) ra0,ooo, (10) 10,ooo. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-I672 thI 684 * vivecana-672 thI 684 : [62] sUga siddha che. vizeSa e ke- atha zabda pariprazna arthamAM che. paraMta - gurane AmaMtraNamAM che, aya - asalI, sukuMbha - laTTA, rajanavA - kaMgU vizeSa, HT - cva pradhAna dhAnya, sarasava, mUna - zAka vizeSanA bIja, *x* bAkInA paryAyo lokaraDhithI jANavA. cAvatuthI maMyAuttANa, mAlAutANa, olitANa, litANa, laMchiyANa, mudiyANa jANavuM, tenI vyAkhyA sthAna-3-mAM kahI che. pharI yAvat zabdathI paviddhasaI Adi jANavuM. 6i3] sUma akAya jIvonI aMtarmuhUrta ja sthiti che. e rIte AgaLa paNa vizeSaNaphaLa thazAsaMbhava potAnI buddhithI joDavuM. 6i4 thI 69] anaMtara nArako kahyA. sthiti, zarIrAdi vaDe tenA sAdharmathI devonI vaktavyatAne kahevA mATe sUganA vistArane kahe che - A sUtro sugama che. vizeSa e ke - pazcima dizAvartI varuNa lokapAlane, pUrva dizAnA lokapAla somane, dakSiNa dizAnA lokapAla camane. 6i80) anaMtara devono adhikAra kahyo. devonA AvAsovALA dvIpasamudro che, mATe naMdIzvarAdi be sUtro che, te sugama che. 6i81] A dvIpa samudro, pradeza zreNI samUhAtmaka kSetranA AdhAravALA ane zreNithI rahelA che. tethI zreNinI prarUpaNA kare che - sAta zreNi Adi zreNi eTale pradezonI paMktio, 28 jja - sarala, 3yatA - lAMbI - x * eka dizAmAM vaka, baMne tarapha vaka, eka dizAmAM aMkuzanA AkAra jevI, baMne dizAmAM aMkuzanA AkAra jevI, valayAkRti, dhavalayAkAravALI, A ekatolakAdi zreNIo lokaparvatamAM pradezApekSAe saMbhave che. 6i81thI684] cakravAla, ardhacakavAlAdi gati vizeSathI bhramaNayukta gavitapaNAthI devanyo hoya che, tenA pratipAdanArthe 'camara' Adi prakaraNa sugama che. vizeSa che ke - uDAnIk . aghasainya, nATyAnI - nartakasamUha, fdhInI* - gAnAsto samUha.. atidezathI somaazvarAja azvasainya adhipati, vaikuMcU hastirAja hasti sainyAdhipati, lohitAkSa - mahiSa saicAdhipati ema jANavuM. A rIte AgaLa sUtromAM paNa jANavuM. tathA dharaNendra mAphaka badhA dakSiNa dizAnA bhavanapatinA indronI senA ane senAdhipatio kahevA. bhUtAnaMda mAphaka uttaranA kahevA. cha * samUha. jema dharaNendra mATe kahyuM tema badhAM bhavanapatIndra mahAghoSa paryakta kahevA. mAtra padAtisainyanA adhipati anya jANavA te pUrve anaMtara sugamAM kahelA che. zakAdithI AraMbhI Ana-prANatendra paryanta ekAMtarita IndronA haribhegamepI padAti sainyAdhipati che ane IzAnAdithI AraMbhIne AraNa-cyatendra paryanta ekAMtarita IndronA senAdhipatinuM nAma laghuparAkrama che... gAthA vaDe prathama kacchAdi saMbaMdhI deva saMkhyA kahI. tyAM saudhamiida krama joDavo. * * * * * anaMtarokata badhuM sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vacana vaDe pratIti karavA yogya che, tethI vacananA bhedone kahe che * sUtra-685,686 - 6i85] vacana vikalpa sAta bhede kahyA che, te A pramANe - AlApa, anAlApa, ullApa, anulAya, saMtApa, pralApa, vipalApa. 6i86) vinaya sAta bhede - jJAnavinaya, danavinaya, cAaivinaya, manavinaya, vacanavinaya, kAyavinaya, lokopacAravinaya... prazasta mana vinaya sAta bhede - pApaka, asAvadha, akriya, nirupaleza, anAvara, attara, abhUtAbhizaMkA.. Apazad manovinaya sAta bhede - papaka, sAvadha, sakriya, sopakaleza, Azravakta, kSayikara, bhUtAbhizaMkana. prazAvacana vinaya sAta bhede - aApaka cAvatu bhUtAbhizaMkana. aparAsta vacana vinaya sAta bhede - pApaka vAva bhUtAbhifkana, prazasta kAya vinaya sAta bhede - upayogapUrvaka - (1) javuM, (2) sthAna, (3) besavuM, (4) sUvuM, (5) ullaMghavuM, (6) palaMghavuM, (3) sarva IndriyonA yoganuM pravartana. ApazastakAya vinaya sAta bheda - upayogarahita javuM ityAdi.. lokopacAra vinaya sAta bhede - abhyAsavartitva, parachaMdAnavartitva, kAhitu, kRtapatikRtitA, AtaMgaveSaNatA, dezakAlajJatA, savathimAM patilomatA. * vivecana-685,686 - [685] sAta prakAre vayana-bhASaNano vikatA te vacanavikalpa kahyo che. te A - (1) stoka arthapaNAthI thoDuM bolavuM te AlApa. (2) kutsita AlApa te anAlApa, (3) kalApa - kAku cikti vaDe varNana karavuM te - x * (4) te ja kutrita varNana anullApa, pAThAMtarathI anuvApa-npharI pharIne bolavuM. *** (5) saMlApa-paraspara bolavuM -x(3) pratApa-nirarthaka vacana -x (3) te ja vividha vacanarUpa vipalApa che . vacana vikalpo maLe keTalAka vikalpo, vinayanA arthavALA che. mATe vinayanA bheda pratipAdana karavAne kahe che [686] sAta prakAre, jenA vaDe ATha prakAranA karmo dUra karAya te vinaya. te A rIte - (1) jJAna-abhinibodhikAdi pAMca bhede, te ja vinaya, te jJAna vinaya thavA jJAnano vinaya - bhakti Adi karavuM. te jJAnavinaya. kahyuM che ke - bhakti, bahumAna, jANela padArthanI sakhyabhAvanA, vidhipUrvaka grahaNa, abhyAsa, jinendroe A jJAnano vinaya kahela che. (2) darzana-samyakatva, te ja vinaya te darzana vinaya athavA darzanano. darzanathI vyatireka darzanaguNAdhikonI zuzraSaNA ane anAzAtanArUpa vinaya te darzanavinaya. * x * zuzraSaNA vinaya daza bhede che - sakAra, amyutthAna, sanmAna, AsanAbhigraha, AsananuM anupadAna, kRtikarma, aMjaligraha, AvatAnI sAme javuM, beThelAnI paryApAsanA, jatAnI pAchaLa javuM. A suzrapaNA vinaya. ucita kriyArUpa A darzanamAM zuzraSaNA vinaya che. anAzAtanA vinaya to anucita kriyAnI nivRttirUpa che. te paMdara prakAre che - tIrthakara, gharma, AcArya, Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-I685,686 82 upAdhyAya, sthavira, kula, gaNa, saMgha, sAMbhogika, kriyA, jJAna. ahIM sAMbhogika eTale eka sAmAcArIvALA, kriyA-AstikatA. ahIM e bhAvanA che - tIrthakara ane tIrthaMkarapraNIta dharmanI anAzAtanAmAM vartavuM. e rIte sarvatra samajavuM. vaLI arahaMtathI kevalajJAna paryanta paMdara sthAnanI bhakti karavI, bahumAna karavuM ane yazogAna karavuM. rzana vinaya kahyo. (3) cAaivinaya - cAri ja vinaya ke cAstrino zraddhAnAdi rUpa vinaya. kahyuM che - sAmAyikAdi cAstrinuM zraddhAna karavuM, kAyA vaDe sparzavuM. tathA bhavya jIvonI AgaLa prarUpavuM. te cAstrivinaya che. (4 thI 6) mana, vacana ane kAyavinaya to mana vagerenA vinayane yogya sthAnamAM kuzala pravRtti Adi. kahyuM che - AcAryAdino sarvakALamAM paNa mana, vacana, kAya vaDe vinaya te akuzalano nirodha, kuzalanI udIraNA. (8) lokono upacAra-vyavahAra tenA vaDe athavA te ja vinaya te lokopacAra vinaya. mana-vacana-kAyAno vinaya, te pratyeka sAta prakAre che, tathA lokopacAra vinaya paNa sAta prakAre kahe che. 0 prazasta mana sUtra saptaka sugama che. vizeSa e ke - zubha mananuM laI javuM te vinaya-pravartana te prazasta manovinaya. temAM pApa - zubha vicAraNArUpa. mAthA - corI Adi niMdita karmanA anAlaMbanarUpa. ziya kAyikI ane AdhikaraNikI Adi kiyArahita. nipavaraza - zokAdi bAdhA rahita. manAvajaY - Azrava eTale karmanuM grahaNa, tene karavAnA svabhAvavALo te Astavakara, tenA niSedhathI anAstavakara arthAta prANAtipAtAdi Azrava varjita. akSara - prANIone vyathA vizeSane kSayane na karanAra, kabUtAIvAna - jenAthI bhUta-jIva zaMkA pAmatA nathI te - abhayane karanAra, A sAte padono prAyaH sardeza artha hovAthI zabdanayAbhipAyathI bhedo jANavA athavA bIjI rIte paNa jANavA. A pramANe bAkInuM paNa jANavuM. yogane kAbUmAM rAkhanAra upayogavALAnuM je gamana te AyukaNamana ema sarvatra jANavuM. vizeSa e ke- sthAna - ubhuM rahevuM, kAyotsargAdi. niyaT * besavuM, suvA - sUvuM, zayana - DelI AdinuM atikramaNa, prasnadhana - argalAnuM atikramaNa. badhI IndriyonA yogo ke tene yojanatA karavI te sarvendriya yoga yojanatA. (1) abhyAsavartItva-samIpamAM vartavuM. - zrutAdinA arthI jIvoe AcArya AdinI samIpe rahevuM. (2) parachaMdAnuvartItva - bIjAnA abhiprAya mujaba vartavuM te. (3) kArya hetu - zratanI prApti Adi kAryanA hetuthI arthAta huM enI pAsethI zratane pAmyo chuM, tethI vizeSathI tenA vinayamAM vartavuM ane tenuM anuSThAna karavuM joIe. (4) kRta pratikRtitA - bhojanAdithI upacAra karatA guruo prasanna thaI sUtrAdinA dAnathI mArA para pratyupakAra karaze mATe bhaiAdinA dAna mATe prayatna karavo. (5) Ad-duHkhathI pIDAyelane auSadhAdi, gaveSatuM te ja AtaMgaveSaNatA-pIDitane upakAra karavo athavA pote ke Apta thaIne gaveSaj - sArI ke mAThI sthitinuM [7/6]. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 anveSaNa (6) dezakAlajJatA-avasarta jANavApaNuM. (7) sarva arthamAM sAnukulava. vinayathI kamano ghAta thAya, te samuddhAtamAM viziSTatara thAya, tethI samudghAtanI prarUpaNAne mATe kahe che- * sUtra-687 : sAta samuThThAto kahyA che. - vedanA samudyAd, kaSAyasamuddhAMta, mAraNAMtika -samuddhati, vaikriyasamudhAta, taijasasamudraghAta, AhAsamughAta kevalisamughAta. manuSyone rIte ja samuddhAta kahyA. * vivecana-687 : nana - ghAta. ekIbhAva vaDe prabaLatAthI nirjarA te samuThThAta. konuM konI sAthe ekIbhAvamAM javuM? AtmAnuM vedanA ane kaSAyAdinA anubhavarUpa pariNAma sAthe. jyAre AtmA, vedanIyAditA anubhavarUpe jJAna pariNata thAya tyAre anya jJAnathI pariNata hoto nathI. prabaLatAthI ghAta kevI rIte? je hetuthI vedanIyAdi samuddAta vaDe pariNata jIva kAlAMtare anubhavavA yogya ghaNA vedanIyAdi karmapradezone udIraNAkaraNa vaDe AkarSIne udayamAM propI, anubhavIne nirbhara che arthAt AtmAnA pradezo sAthe maLI gayela karmapradezone dUra kare che. kahyuM che ke pUrvakRta karmanuM zAsana te nirjasa che. te vedanAdi bheda vaDe sAta prakAre thAya che. tethI samuddhAta sAta che. temAM vedanA samudghAta asAtA vedanIya karmanA AzrayavALo che. kaSAya samughAta kaSAyayAtri mohanIya karmAzraya che. mAraNAMtika samuThThAta aMtarmuhad zeSa Ayuka kamazriya che. vaikriya-taijasa-AhAraka A traNa samuhnAta zarIranAmakamazriya che. kevalI samudyAta sAtA-asAtA vedanIya, zubhAzubhanAma, ucca-nIca gotra A traNa kamazriya che. temAM vedanIya karmanA samuddAta vaDe joDAyela AtmA vedanIya karma pugalono ghAta kare che. kaSAya samuddAta vaDe joDAyela kapAyapudgalono nAza kare che. mAraNAMtika samughAtathI samughata AyuSya karmano ghAta kare che. vaikriya samuThThAta samudhata jIvapadezone zarIrathI bahAra kADhIne zarInA vikaMbha jeTalo pahoLo ane laMbAIthI saMkhyAta yojanano daMDa kare che. karIne pUrve bAMdhela vaikiya zarIra nAmakarmanA yathAsthUla pudgalono nAza kare che. kahyuM che ke - vaikiya samuThThAta vaDe samavahe che, samavahIne saMkhyAta yojana pramANa daMDane kADhe che, kADhIne pUrve bAMdhelA cayA bAdara pudgalone dUra kare che. e rIte taijasa ane AhAraka samuThThAtanI paNa vyAkhyA karavI. kevalI samudyAta vaDe joDAyela kevalI vedanIyAdi karmanA pugalono nAza kare che. ahIM chello samuddhAta ATha samayano che ane zeSa cha samudyAta asaMkhyAta samayanA che. covIzadaMDakanI vicAraNAmAM sAte samuThThAto manuSyone ja hoya che, mATe kahe che - masAi je sAmAnya sUtravatu jANavA. jinezvaroe kahela A samuThThAtAdi vastune anyathA prarUpato pravayana bANa thAya che. jema nikUvo. tethI nihnava sUtra kahe che Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-/688,689 * sUtra-688,689 - [688] zramaNa bhagavaMta mahAvIranA tIrthamAM sAta pravacana nihavo kahyA che bahuratA, jIvapadezikA, avyaktiko, sAmucchediko, dokriyA, airAziko, abaddhiko... A sAta pravacana nihavonA sAta dharmAcAryo hatA - jamAlI, tigupta, ASADha, azvamitra, gaMga, SaDlaka, goSThAmAhila. A sAta pravAna nirNavonA sAta utpattinagaro hatA. te A- - 23 [689] zrAvastI, RSabhapura, zvetAMbikA, mithilA, utsukAtIra, aMtaraMjikA, dazapura A nivonI utpattinA nagaro che. * vivecana-688,689 - - [68] sUtra sugama che. vizeSa e ke pravacana eTale Agama, ninnuvarta - apalApa kare ke anyathA prarUpe, te pravacana nihava kahyA che. (1) vakruta - kriyAmAM AsaktarUpa eka eka samaya vaDe vastunI utpatti na mAnavAthI ane ghaNA samayo vaDe utpatti mAnavAthI vadhu - ghaNA samayano vize ratA - Asakta thayelA te bahurattA arthAt dIrghakALamAM dravyanI utpattine prarUpanArA... (2) pradeza ja jIva che jeone te jIvapadezo, te ja jIva prAdeziko athavA jIvanA pradezamAM jIvane svIkAvAthI jIvapradeza vidhamAna che jeone te jIva prAdeziko. arthAt chellA pradezamAM jIvane prarUpanArA. A rahasya che. (3) avyakta - apragaTa vastu svIkAravAthI avyakta vidhamAna che jeone te avyaktiko arthAt saMyAdine jANavAmAM saMdigdha buddhivALA e bhAvanA che... (4) samuccheda-utpatti pachI turaMta samastapaNAe ane prakarSathI cheda te samucchedavinAza. samucchedane je kahe che. te sAmucchediko arthAt kSaNamAM kSaya pAmanArA bhAvo che, tema prarUpe. (5) be kriyA ekatrita thAya te dvikriya. athavA tene anubhave che te vaikriyA arthAt kAlanA abhedathI be kriyAnA anubhavane prarUpanArA. (6) jIva, ajIva, nojIvanA bhedarUpa traNa rAzino samudAya te trirAzi, tenuM prayojana che jeone te airAziko arthAt traNa rAzine prarUpanArA. (7) jIva vaDe karma sparzAyala che, paNa skaMdhanA baMdhavat baddha nathI te abaddha che jeonA matamAM te abaddhiko - sRSTakarma viSAka prarUpako. dharmAcArya - dharmAM - ukta prarUpaNAdi lakSaNa zrutadharmanA nAyakapaNAe karIne pradhAna-AcAryo te dharmAcAryo. te matanA upadezadAtA. temAM (1) jamAlI kSatriyakumAra, te zramaNa bhagavaMta mahAvIranA bhANeja, bhagavaMtanI sudarzanA nAme putrI (anyatra priyadarzanA nAma che.] no bhartA teNe 500nA parivAra sahita bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI, AcAryatva pAmyA. vicaratA zrAvastI nagarImAM teduMka caityamAM AvyA. anucita AhArathI utpanna thayela rogavALA teo vedanAthI parAbhava pAmyA. zayanArthe saMthAro pAtharavAnI AjJA karI. saMthAro karyo ? ema pUchyuM. saMthAro kartA sAdhue saMthAro patharAto hato chatAM pAtharyo ema kahyuM. jaIne joyuM to saMthAro karAto joyo. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 karmodayathI viparIta buddhivALA jamAlie kahyuM - bhagavaMta je kahe che - "karAtu hoya te karyuM" te asatya che, kemake pratyakSa viruddha che ane pratyakSa viruddhatA to AnI addha pAtharela saMthArAmAM na pAthavApaNuM dekhavAthI che. tethI kriyamANapaNAe pratyakSa siddha hovAthI kRtatva dharma dUra karAya che, A pramANe bhAvanA che kahyuM che-- mAro A saMthAro karyo nathI ema sAkSAt jaNAya che, tethI karAtuM hoya te karyu kahevAya nahIM, paNa kareluM ja karyu kahevAya. A rIte prarUpatA jamAlIne sthavIroe kahyuM ke - he Arya ! 'karatuM hoya te karyuM' ema kahevuM pratyakSa viruddha nathI. jo 'karAtu hoya te karyuM' nahIM svIkArazo to kriyAnA anAraMbha samayanI jema pAchaLa paNa kriyAnA abhAvamAM kAryane kema svIkArazo? AthI to sadAkALa kAryano prasaMga 84 Avaze kemake kriyAnA abhAvamAM vizeSapaNuM ja na rahe. vaLI je kahyuM ke ardha pAtharela saMcArAmAM na pAtharelapaNuM jovAthI, te paNa ayukta che. kAraNa ke jyAre je AkAza dezamAM vastra patharAya tyAre te AkAzadezamAM patharAyeluM ja che. e rIte pAchaLanA vastranA pAtharaNa samayamAM avazya patharAyeluM ja che. - x - te A pramANe viziSTa samayanI apekSAvALA bhagavAno che, e rIte svavIroe kahyuM, to paNa jamAlIe svIkAryu nahIM, te A bahutara dharmAcArya, (2) vasudeva dharmAcAryanA tiSyagupta nAmanA ziSya. rAjagRhImAM AtmapravAda nAmanA pUrva [nA adhyayanakALe Avo prazna Avyo.] he bhadaMta! eka jIvapradezane jIva ema kahevAya? e artha samartha nathI. e pramANe be, traNa, saMkhyAtA, asaMkhyAtA yAvat eka pradeza vaDe nyUna jIvapradezo paNa 'jIva' ema na kahevAya. A hetuthI kRna, pratipUrNa lokAkAzanA pradezatulya jIva ema kahevAya. A AlApakane bhaNatA karmodayathI viparIta mativALo thayo ane kahevA lAgyo - eka Adi jIvapradezo nizcaye eka pradeza vaDe hIna pradezo paNa jIva' rUpa vyapadezane pAmatA nathI, paNa caramapradeza sahita ja 'jIva'rUpa kathanane pAme che. A hetuthI te ja eka caramapradeza 'jIva' che kemake jIvatvanuM tAvabhAvIpaNuM che. temaNe Ama kahetA tene gurue kahyuM A khoTuM che. - kemake e rIte jIvanA abhAvano prasaMga Avaze. kevI rIte? te svIkArela aMtyapradeza paNa ajIva thAya? zeSa pradezonA pariNAmapaNAthI aMtya pradezanI jema. paNa A caramapradeza pUraNa che, tethI tenuM jIvapaNuM paNa ghaTatuM nathI. ekanuM pUraNapaNuM avizeSa che. kemake eka vinA tenuM asaMpUrNatva che. ityAdi tene ghaNuM samajAvyuM, to paNa teNe svIkAryu nahIM, tyAre tene saMghathI bahAra karyo. tene AmalakA nagarImAM mitrazrI nAmanA zrAvake saMkhaDImAM bhojana levAne mATe ghera lAvIne AgrahathI vividha khAdhakAdi padArthone samIpe rAkhIne eka-eka avayava dareka padArthano Apyo. tyAre tiSyaguptane thayuM ke - zuM tuM amArI mazkarI kare che ? zrAvake kahyuM tamAro ja A siddhAMta che. - X - ityAdi. e rIte A dharmAcAryane pratibodhyA. = (3) ASADha-zvetAMbikA nagarImAM polAsa udhAnamAM svaziSyone AgADha yogavahana karAvatA hatA. rAtrinA hradayazULathI maraNa pAmIne deva thayA, ziSyonI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-I688,689 anukaMpAthI potAnA ja mRtazarIramAM adhiSThita thaIne badhI sAmAcArI anupavAvIne yoganI samApti zIgha karI. pachI te munione vaMdana karIne kahyuM - he bhadaMto ! tame mane kSamA karazo. kemake meM avirati hovA chatAM tamArI pAse vaMdana karAvyuM. pachI ziyoe vicAryuM ke ame ghaNAM kALa asaMyatane vaMdana karyuM. ema vicArIne Avyakata mata svIkAryo. te AE koNa jANe A sAdhu haze ke deva ? koIe koIne vaMdana na karavuM. kema ke asaMyatane vaMdana thaI jAya. koIne vratI kahetA mRSAvAdano doSa lAge. vIroe temane kahyuM - jo tamane bIjA vize zaMkA thAya che ke A deva che ke sAdhu? to tamane devamAM paNa A deva che ke nahIM te zaMkA kema nathI thatI ? teNe kahyuM ke - huM deva chuM. amone paNa tene jovAthI A deva che ema lAge che, evuM jo tame kahetA ho to je kahe che - huM sAdhu chuM ane sAdhu samAna veza dekhAya che to zaMkA zA mATe ? athavA zuM deva vacana satya che ane sAdhunuM nathI ? jethI jANavA chatAM tame paraspara vaMdana karatA nathI. e rIte viroe samajAvyA chatAM, teoe na svIkAratA temane saMgha bahAra karyA, pachI teo vicaratA rAjagRhe AvyA. balabhadra rAjAe koTavALa dvArA mAravAno hukama karyo. tyAre teo bolyA- tuM zrAvaka cho chatAM amane sAdhune kema marAve che? tyAre rAjAe kahyuM - ame jANatA nathI ke tame cora cho ke guptacaro? e rIte teone pratibodhyA. te A avyakata matanA dharmAcArya. jo ke aSADhAcArya te matanA prarUpaka nathI. (4) azvamitra- te mahAgirinA ziSya kauDinyanAmakano ziSya hato. mithilAmAM lakSmIgRha caityamAM anupavAda nAmaka pUrvamAM-naipUNika nAmaka vastumAM chinna chedana naya vaktavyatAmAM-vartamAna samayanA nairayiko nAza pAmaze cAvatu vaimAniko paNa nAza pAmaze, e pramANe dvitIyAdi samayomAM kahevuM. AvA AlApakane bhaNatA mithyAva pAmyo, bolyA ke- jyAre badhAM jIvo vartamAna samayamAM utpanna thayelA nAza pAmaze. tyAre karmonuM vedana kyAMthI thAya? e rIte sukRta-dukRtAdinuM vedana kyAMthI hoya kemake utpAda pachI badhA jIvanA nAzano sadbhAva che. tene gurue samajAvyuM - A sUtra vacana eka nayanA mata vaDe che, tene grahaNa na kara. kemake anya nayonI apekSA rahita vayana mithyAtva che. mATe tuM bIjA nayonuM vacana paNa hRdayamAM vicAra. kAraNa addhAparyAya mAtra kAlakRta avasthAno nAza thatAM vastuno sarvathA nAza thato nathI. kemake daka vastu svaparyAya-papayarayothI anaMtadhamatmika che. jo sUNanA pramANathI tuM sarvathA vastunAza che ema mAnato hoya, to anya sUtramAM vastunuM zAzvatapaNuM paNa dravyArthatAe che ane paryAyathI azAzvata. tyAM paNa-sarvathA nAza kahyo nathI. samayAdi vizeSaNathI nAza kahyo che. anyathA sarvanAze samayAdi vizeSaNa ghaTI zakaze nahIM. guranA A vacana na svIkAratA, tene saMgha bahAra karyo. pachI te kAMpilyapura 86 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 Avyo. tyAM zakapAla zrAvake mAratA, teNe kahyuM ke- tame zrAvaka thaIne sAdhune kema mAro cho ? zrAvake kahyuM - tamArA kSaNika nAzanA siddhAMta vaDe sAdhu-zrAvaka nAza pAmyA. hAla tame ane ame to anya chIe. AvA uttarathI te samyakatva pAmyo. te A sAmucchedikono dharmAcArya azcamitra hato. (5) gaMga - Arya mahAgirinA ziSya dhanaguptano ziSya. ulakAtIra nAmaka nagarathI zaradaRtumAM AcAryane vaMdanArthe cAlyA. tyAre nadI utaratA maratake sUryanA tApasI uNatA ane baMne caraNomAM nadInI ThaMDakano anubhava thatA vicAravA lAgyo ke - sUramAM kahyuM che, eka samaye zIta ke uNa eka kiyA vedAya, paNa huM hAla be kriyAne veda che. AthI eka samaye be kriyA vedAya che. pachI gara pAse jaIne, vedana karIne potAno abhiprAya darzAvyo. AcAryae tene aTakAvIne kahyuM - eka samaye be kiyAnuM vetana na ja thAya. mAtra samaya ane mananI sUkSmatAne laIne te bheda samajAto nathI. to paNa gaMge te na svIkAratA tene saMghathI dUra karAvyo. koI vakhate rAjagRha nagaramAM mahAtapasvIraprabhA nAmaka drahanI samIpa maNinAga nAmaka caityamAM parSadA madhye potAnA matanuM nivedana karato hato tyAre maNinAga * x * kahyuM - he duSTa ! ame ahIM vidhamAna chIe to paNa tuM AvA rAparUpya vacanane kema prarUpe che ? A sthAnamAM ja bhagavana vardhamAna svAmIe kahyuM che ke - eka samayamAM eka ja kriyA anubhavAya che. to zuM tuM tenAthI paNa vizeSa jJAnI thayo che ? jo tuM A mithyAvAdane nahIM choDe, to huM tane mArIza. ema sAMbhaLI te bhaya pAmato pratibodhita thayo. A aikriyAvAdIno dharmAcArya. (6) paluka - dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa ane samavAya lakSaNa che. padArthanA prarUpakatvathI ane gotra vaDe kauzika hovAthI SaDalaka, je nAmAMtarathI rohagupta che, te aMtaraMjIpurimAM bhUtagRha vyaMtarAyatanamAM rahela zrI gupta AcAryane vaMdanArthe grAmAMtarathI AvatA pravAdI vaDe vagADAvela DholanA nine sAMbhaLIne garvasahita teno niSedha karyo. pachI AyAyane tenuM nivedana karIne, temanI pAsethI mAyurI Adi vidhA grahaNa karIne rAjasabhAmAM Avyo. balazrI rAjA pAse pozAla nAmanA pavriAjakapravAdIne bolAvIne vAda AraMbhyo. vAdIe jIva ane ajIva be rAzi sthApI. tyAre rohagupta tenI zaktinA pratighAta mATe 'nojIva' lakSaNa bIjI rAzine sthApI, tathA tenI vidhAne potAnI vidhA vaDe pratighAta karavApUrvaka tene jItIne gurunI AgaLa AvIne sarva vRtAMta nivedana karyuM. tyAre gurue tene kahyuM - tuM rAjasabhAmAM jaIne kahe ke, traNa zazinuM prarUpaNa apasiddhAMtarUpa che, paNa vAdIno parAbhava karavA mATe karyuM hatuM. tyAre te abhimAnathI AcAryane bolyo ke zazi traNa ja che. jemake jIvo - saMsArI Adi, ajIvo-ghara vagere, nojIvo to daSTAMtasiddha che. jema daMDano Adi, madhya ane agrabhAga hoya che, ema badhAM bhAvonuM trividhapaNuM che, AcArye rAja samakSa kunikApaNamAMthI jIvanI yAcanA karatAM pRthvI Adi jIva maLyA. ajIvanI yAcanA karatA acetana TekuM maLyA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-I688,689 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ane nojIvanI yAcanA karatAM motana TekuM Adi maLyA. AcArye teno nigraha karyo. te A aizikano dhamacArya. (3) goSThA mAhila - dazApuranagaramAM AryarakSita svAmI svargamAM jatA AcArya zrI durbalikA puSpamitra gacchane pALatA hatA. viMdhya nAmaka sAdhu karmapravAda nAme AThamA pUvane AcArya pAsethI sAMbhaLI goThA mAhilane kahyuM ke - karmabaMdhanA adhikAramAM kiMcita karma jIvapradezo vaDe pRSTa mAtra kAlAMtara sthitine pAmyA sivAya nAza pAme che. sUkI bhIMta para pheMkaila cUrNanI mUThInI jema, vaLI kiMcit RSTa baddha kAlAMtare nAza pAme che. Addha lepavALI bhIMta para pheMkela cIkAzavALA curNanI jema. vaLI kiMcit karma RSTa baddha nikAcIta karela jIva sAthe ekatvapaNAne prApta thayuM hoya te kAlAMtare vedAya che. e rIte sAMbhaLIne goThA mAhila bolyo ke ema mAnatA mokSano abhAva thaze. kevI rIte ? jIvathI karma judA nahIM thAya. kAraNa ? anyonya vibhAgarahita baddha hovAthI svapradezavatuM. kahyuM che - sAMbhaLIne goThAmAhile kahyuM - A vyAkhyAna doSavALuM che. kemake ethI jIvapradezano ane karmano vibhAga na thavAthI mokSAbhAva thaze. ukta kathanAnusAra jIva ane karmano tAdAbhya saMbaMdha thatA karma, e jIvathI kyAreya dUra nahIM thAya - x - kadApI mokSa nahIM thAya. tethI A mAruM kathana yukta che ke pRSTa mAnatArUpa karmano jIvanI sAthe saMbaMdha che tathA jIva karma vaDe pRSTa che, baddha nathI. kemake viyoga thAya che. - X - X - viMdhya munie goThAmAhilane kahyuM - he bhadra! je teM kahyuM ke jIvathI karma judA thatA nathI. te pratyakSatAthI bAdhita pratijJA che. kemake AyukarmanA viyogarUpa maraNanuM pratyapaNuM che. hetu paNa anekAMtaka che, kemake anyonya avibhAga saMbaMdhavALA kSIraudakAdino upAya vaDe viyoga thato jovAya che. dRSTAMta paNa sAdhanadharmane anurUpa nathI. kemake sva pradezanuM viyogapaNuM asiddha che. kemake tadrupatA vaDe anAdi svarUpa che. jIvathI karma bhinna che. vaLI tArA mata mujaba - X - karma jIvanA dareka pradezane AkAzanI jema sparzeluM che ke var mAtra-kAMcaLInI jema? jo tuM eka pakSa svIkArIza to kAMcaLI vaDe dareka pradeza sparzIta nathI. bIjo pakSa svIkArIza to bhavAMtaramAM jatAM karma sAthe nahIM Ave. e rIte karmanuM sAthe na javApaNuM hovAthI badhAM jIvo mokSane bhajanAra thaze. e rIte ghaNuM samajAvavA chatAM svIkAra na karyo tyAre tene nihava jANI saMgha bahAra karyo. te A abaddhika dharmAcArya. 6i89] utpattinA nagaro sAtenA kramazaH sAta ja sAmAnyathI vartamAnapaNAmAM paNa nagaronuM vizeSaguNanA atItapaNAthI atItano nirdeza karela che. prApakhapura * rAjagRha. ulukAnadInA kAMThe rahela te ullakAtIra nagara, purI - nagarI, aMtara nIti - tenuM nAma - 4 - A nikUvo saMsAre bhamatAM sAtA-asAtA bhogI thaze. mATe tenuM svarUpa havenA sUtramAM kahe che * sUtra-690 thI 698 : [69] sAtA vedanIya karmano anubhavajJAta bhede kahyo che manojJa zabda, manojJa rUpa cAvatuM manojJa sparza, manasukhatA, vacanasukhatA. asAtA vedanIya karmano anubhAva sAta bhede kahela che - manojJa zabdo cAvatuM vacanadukhatA. [61] maghA nakSatra, sAta tArAvALA kahyA che... abhijita Adi sAta no pUrva dizAnA dvArA kahyA che te - abhijita, zravaNa, ghaniSThA, zatabhiSA, pavabhAdrapadA, uttarAbhAdrapadA, revatI... azinI Adi sAta no dakSiNa dizAnA dvAravALA kahyA che. te A - azvinI, bharaNI, kRtikA, rohiNI, mRgazIrSa, AdrA, punarvasu... puNa Adi sAta nakSatro pazcima dvAravALA kahyA che - puSya, AzleSA, maghA, pUvaphAgunI, uttarAphAgunI, hasta, cixt... vAtI Adi sata no uttara dvAravA kahyA che - svAtI, vizAkhA, anurAdhA, jyeSThA, mUla, pUrvASADhA, uttarASADhA. [69] jaMbUdvIpamAM somanasavakSaskAra parvatamAM sAta phUTo che6i93] siddha, somanasa, maMgalAvatI, devaku vimala, kaMcana, viziSTa. [69] jambudvIpamAM gaMdhamAdana takSakAra parvatamAM sAta phUTo che [695) siddha, gaMdhamAdana, gaMdhIlAvatI, uttarakuru sphaTika, lohitAkSa ane AnaMdana. A sAta kUTo jANavA. 6i96] beindriya jIvonI jAti kulakoTI yoni pramukha sAta lAkha che. [69] jIvo sAta sthAna nivartita yugalone pApakarmapAe vRddhi karela che-kare che-karaze, te A pramANe - nairayika nivartita yAvata deva nivartita. e rIte vRddhi yAvana nirjarAmAM jANavuM. 6i98) sAta pradezika kaMdho anaMtA kahyA che. sAta pradeza avagADha yugalo cAvatuM sAtaguNa rukSa yugalo anaMtA jANavA. * vivecana-60 thI 698 : 6i90] sUtra sugama che. vizeSa e - vipAka udayarasa, manojJa zabda Adi sAtAnA udayamAM kAraNabhUta hovAthI anubhAvo ja kahevAya che. mananI zubhatA te mana:zabhatA. te paNa sAtAnA anubhAvamAM kAraNabhUta hovAthI mAtAno anubhAva kahevAya che. e rIte vayana zubhatA paNa jANavI athavA mananI sukhatA te sAtIno anubhAva kemake teno svabhAva sAtAsvarUpa che. e rIte vacana sukhatA jANavI. e rIte amAtAnubhAva jANavo. 6i91] sAtA asAtA adhikArathI sAtA-asAtAvALA devavizeSa prarUpavAne mATe sUtrapaMcaka kahe che. te sugama che. vizeSa e - pUrvadvAravALA athatu je nAgomAM pUrvadizAmAM javAya che. e rIte bAkInA paNa sAta sAta no jANavA. A arthamAM pAMca mato che. jethI caMdrapajJaptimAM kahyuM che ke- temAM A pAMca pratipatIo kahelI che Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-/690,698 (1) koI kahe che - kRtikAdi sAta nakSatro pUrvadvAravALA kahyA che. (2) bIjA koI maghAdi, (3) anya koI dhaniSThAdi, (4) ittara azvinI Adi, (5) koI 89 bharaNI Adi sAtane pUrvadvArika kahe che... dakSiNa-pazcima-uttara dvAravALA sAta-sAta nakSatro yayAmata kramathI ja jANavA.. vaLI ame ema kahIe chIe - abhijit Adi sAta nakSatro pUrvadArika kahyA che. e rIte dakSiNAdi dvAvALA paNa kramazaH jANavA. te ahIM chaTThA matane svIkArIne sUtro pravRtta che. lokamAM prathama matane AzrIne Ama kahe che. kRtikAdi sAta pUrvamAM, maghAdi sAta dakSiNamAM ityAdi - 4 -. saMmukha jatAM manuSyone gamanamAM zubha prApti thAya che. pUrva nakSatra saptaka uttara dizAe gamanamAM madhyama kahela che. uttaranakSatra saptaka pUrvadizAe gamanamAM madhyama che. dakSiNa saptaka pazcimamAM madhyama che. ityAdi - 4 - ukta dizAne ullaMghIne je mUDho jAya che, te parigha - zastra, vAyu, agnirUpa digrekhA saMbaMdhI kaSTamAM paDe che, niSphalAraMbha kAryavALA thAya che. [692] devAdhikArathI deva nivAsakUTa viSayaka be sUtra saraLa che. kevala saumanasa nAmaka gajadaMta parvata upara devakunI pazcime kUTo che. [693] siddhAyatanathI oLakhAto kUTa te siddhakUTa, meru samIpe che. e rIte badhAM gajadaMtomAM siddhAcatano che. bAkInA paraMparAe che. somanasa phUTa, saumanasa nAmaka tenA adhiSThAtA devanA bhavanathI oLakhAyela che. e rIte maMgalAvatI ane devakuTu kUTa tenAtenA nAmanA devanA nivAsarUpa che. yathArtha nAmavALA vimalakUTa ane kAMcanakUTamAM kramazaH vatsA ane vatsamitrA nAmanI adholokavAsI be dikumArInA nivAsabhUta che. vaziSTa kUTa vaziSTa nAmanA devanA nivAsabhUta che. e rIte AgaLa jANavuM. [694] gaMdhamAdana gajadaMtaka ja che. te uttakurunI pazcime che. [65] saraLa che. vizeSa e - sphATikUTa, lohitAkSakUTa adholokavAsI bhogaMkarA ane bhogavatI nAmaka be diThumarInA nivAsarUpa che. [66] kUTone vize paNa puSkaraNInA jaLamAM beindriyo hoya che. mATe beindriya sUtra. jAti-beindriyonI jAtimAM je kulakoTi che te jAtikula koTi. te evI yoni pramukho - be lAkhanI saMkhyAe beindriyanA utpatti sthAna dvArA. te jAti kula koTi yoni pramukha. te lAkho che. arthAt A beindriyanI jAtimAM ja yonio che. temAM utpanna kula koTionI saMkhyA sAta lAkhanI kahI che. temAM yoni jema gomaya, temAM eka yonimAM paNa vicitra AkAravALA kRmi Adi kulo hoya che. zeSa-pUrvavat sthAna-3-no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahita anuvAda pUrNa 90 sthAna-8 0 * -- X = sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 -- * -- X = sAtamuM adhyayana kahyuM, have saMkhyAkramanA saMbaMdhathI Avela aSTa sthAnaka nAmaka AThamuM adhyayana kahe che. tenuM paheluM sUtra- * sUtra-699 thI 701 : [69] ATha guNothI yukta sAdhu elavihAra pratimAne svIkArI vicAravA mATe yogya che. te A - zraddhAvAna, satyavAdI, medhAvI, bahuzruta, zaktimAna, alpAdhikaraNa, dhRtimAnuM, vIryasaMpanna. [30] ATha bhede yonisaMgraha kahyo che. te A aMDaja, potaja, yAvat udbhija, aupapAtika... aMDajo ATha gativALA ane ATha AgativALA kahyA che. te A - aMDaja, aMDajone vize upajato aMDajamAMthI, potamAMthI yAvat aupapAtiko-mAMthI utpanna thAya. te ja aMDaja, aMDapaNAne choDato aMDajapaNAmAM, potajapaNAmAM yAvat aupapAtikapaNAmAM jAya. e pramANe poto paNa ane jarAyujo paNa jANavA. bAkInAne ATha gati AgatI nathI. . [31] jIvoe ATha prakAranI prakRtine ekaThI karI che - kare che - karaze. te A pramANe - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra, aMtarAya... nairayikoe ATha karmaprakRtine ekaThI karI che kare che . karaze.. e pramANe niraMtara yAvat vaimAnikomAM kahevuM. e pramANe ATha karmapakRtiono upAya karyo che - kare che ane karaze. e rIte caya, upAya, baMdha, udIraNA, vedana ane nirjana che, te covIze daMDakamAM kahevA. * vivecana-699 thI 7013 - [69] A sUtrano pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - anaMtara pudgalo kahyA. te kAryaNo, pratimA vizeSane aMgIkAra karanArAonA, vizeSathI nirjarAya che. mATe ekAkI vihArapratimAne yogya puruSa nirUpAya che. e rIte saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA-saMhitAdinI carcA prasiddha ja che. vizeSa e ke - ATha guNo vaDe yukta sAdhu yogya thAya che. ekAkIpaNe gAmAdimAM vicaravuM te je abhigraha te ekAkIvihAra pratimA. jinakalpapratimA athavA mAsikI Adi bhikSu pratimA, tene svIkArIne - 4 - grAmAdimAM vicaravA. te A pramANe - (1) zraddhA-tavomAM zraddhA-AstiksavALo ke anuSThAnomAM potAnI rucivALo - sakala devonA nAyaka vaDe paNa na calAvI zakAya evA samyakatva ane cAstrivALo. puruSajAta eTale puruSa prakAra. (2) satyavAdI, pratijJAmAM zUra hovAthI athavA satvone hitakara hovAthI satya, (3) medhA-zrutagrahaNanI zaktivALo hovAthI medhAvI athavA medhAvI eTale maryAdAmAM vartanAra, (4) medhAvIpaNAthI pracura zruta-Agama sUtrathI tathA arthathI jene che, te bahuzruta. te utkRSTathI asaMpUrNa-kaMIka nyUna daza pUrvadhara ane jaghanyathI navamA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8-699 thI 301 pUrvanI trIjI vastune jANanAra. (5) zaktimA-samartha eTale pAMca prakAranI tulanA jeNe karela che evo. te A pramANe - tapathI, savaNI, zratathI, ekavavI ane balathI, ema pAMca prakAre jinakA svIkAre teNe pahelA tulanA karavI (6) aAdhikaraNa - kalaharahita, (9) dhRtimAnuM - citta svasthatA yukta arthAt arati, rati, anukULa-pratikULa upasani sahana karanAra, (8) vIrya-utsAhano atireka, tenA vaDe yukta.. ahIM AdinA cAra padomAM dareka pada sAthe puruSajAta zabda dekhAya che. te pachInA cAre padomAM paNa joDavo. [soo] AvA prakArano sAdhu badhAM prANInA rakSaNamAM samartha hoya che. mATe te prANIonI yoninA saMgrahane gati-Agatine kahe che. cAra sUtro sugama che. vizeSa e ke - papAtika te deva, nAka, resa - aMDaja, potaja, jarAyuja sivAyanA sajAdi jIvonI gati Agati ATha prakAre nathI. kemake sajAdi jIvo, badhA papAtikamAM utpanna thatA nathI, mAtra paMcendriyomAM ja temanI utpati thAya che. tema badhA aupAtiko paNa rasajAdimAM upajatA nathI, kemake paMcendriya ane ekendriyomAM ja teonI utpatti che. A hetuthI aMDaja, potaja ane jarAyujanA traNa sUro ja hoya che. [301] aMDajAdi jIvo ATha prakAranA karmanA saMcayathI ja thAya che. mATe kriyA vizeSarUpa caya Adi cha sAmAnyathI ane nAkAdi padone pratipAdana karatA kahe che - vyAkhyA pUrvavata. vizeSa e ke - jJAna - vyAkhyAnAMtarathI eksa karavuM. 3payana - paripoSaNa, vaMdhana - nimapiNa, jIrA - karaNa vaDe AkarSIne dalikane udayamAM lAvavuM. vena - anubhava arthAtu udaya. nirjarA - pradezothI dUra karyuM. lAghavane mATe atideza karatAM kahe che - jema cayana traNa kALanA vizeSathI ane sAmAnya vaDe nArakAdimAM kahyo. e rIte upayaya artha kahevo. e rIte cayana Adi gAyAno uttarAddha pUrvavatu jANavo. je kAraNathI cayanAdi cha pado che. tethI ja sAmAnya sUjhathI cha daMDaka che. cayanAdi ATha karmo sevIne * x * koIka Alocato nathI te kahe che - * sUtra-302 - ATha sthAne mAyAvI mAyA karIne Alocato nathI, pratikamato nathI cAvatuM prAyazcita svIkArato nathI. te A - (1) meM karyuM che, (2) huM karuM chuM, ) huM karIza, () mArI apakIrti thaze, (5) mAro apayaza thaze, (6) pUjAsakAranI mane hAni thaze. (7) kIrtinI hAni thaze, (8) yazanI hAni thaze. ATha sthAne mAyAnI mAyA karIne loce cAvatuM prAyazcitta svIkAre - (1) mAyAvIno A loka garhita thAya che, () upapata garhita thAya che, (3) AjAti garhita thAya che, (4) eka vakhata mAyA karIne na Aloce cAvavuM prAyazcitta na svIkAre tene ArAdhanA thatI nathI, (5) je mAyAvI mAyA karIne Aloce cAvatuM svIkAre tene ArAdhanA thAya che, (6) aneka vAra mAyA karIne Aloce Adi, tene ArAdhanA thAya che. (8) mArA AcArya, upAdhyAyane atizayavALA jJAna, darzana utpanna thAya to mane mAyAvI jANe, mATe kazuM sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jema loDhuM, tAMbu, kalaI, zIzuM, rUpuM, sonuM gALavAnI bhaThThI maLatI rahe che, tala, tuma, bhusA, nala, pAMdaDAno agni, dArUnI bhaThThI, mATInuM vAsaNa, goLa, nIMbhADo, IMTa Adi banAvavAnuM sthAna, goLa banAvavAnI bhaThThI, luhAranI bhaThThI, temAM kezuDAnA phula, ulkApAta jevA jAjavalyamAna hajAro cInagArIo jenAthI uchaLI rahI che, evA aMgArA samAna mAyAvInuM hRdaya pazcAttarUpa nithI niraMtara baLatuM rahe che. mAyAvIne sagha evI AzaMkA banI rahe che ke A badhA loko mArA para ja zaMkA kare che.. e rIte mAyAvI mAyA karIne AlocanA-pratikramaNa karyA vinA kALa avasare kALa karIne koI devalokamAM devapaNAe unna thAya to te A pramANe - te mahahika yAvatuM saudharmAdikamAM ke cirasthitikamAM utpanna thato nathI. te mahahika yAvatuM cirasthitika deva thato nathI. tyAM tenI bAhya padA, aMtara padA hoya che te paNa teno adastakAra karatA nathI. mahApuruSane yogya Asana vaDe nimaMgatA nathI. bhASAne paNa bolatA nathI. cAvata cAra, pAMca devo bhASaNano niSedha karavA nahIM kahA chatAM uThe che ane kahe che - have bahu na bola. te deva te devalokathI Ayu-bhava-sthiti kSaya pachI AMtarara rahita cyavIne A ja manuSya bhavamAM nIcakulomAM utpanna thAya che. jemake - AMtakula, prAMtakula, tucchakula, daddhikula, bhikuLa, kRpaIkula ke tevA prakAranA kuLomAM puruSapaNe avatare che. te puraSa tyAM durUpa, duvarNa, durgandha, dulsa, dusparza, aniSTa, kAMta, apiya, amanojJa, amaNAma, hInasvara, dInazvara, aniTavara, kAMtasvara, apiyara, amanojJa vara, amaNAma svara, anAdeya vacanavALo thAya che. vaLI je tenI bAhya-vyaMtara papadA che, paNa teno Adara-sakAra karatA nathI, mahApuruSa yogya Arasana vaDe nimaMtratA nathI, bhASAne paNa bolatA evA teno yAvata cAra-pAMca jaNA niSedha karavA mATe nahIM kahevA chatAM uThIne, na bolavA kahe che. mAyAvI, mAyA karIne tene AlocI-pratikramIne mRtyu samaye kALa karIne koI devalokamAM utpanna thAya che. te mahaddhika yAvatuM cira sthitika deva thAya che. te tyAM mahAhika yAvatu cira zitika deva thaIne hAra vaDe zobhita hRdayavALo, kaDA ane truTita vaDe thaMbhita bhujAvALo, aMgada-kuMDala-mugaTa-gaMDala-kaNapIThadhArI vicitra ela - hastAbharaNa, varAbharaNa, mALA-mugaTa, kalyANaka pravara evA vastra paheranAra, gaMdha-mAlya-lepanAdhara, bhAsaraboMdI, lAMbI vanamALAdhara, divya evA-varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMghAta, saMsthAna, Rtvi, yuti, prabhA, chAyA, jyoti, teja, vezyAthI daze dizAne uautita karato, prakAzita karato, mahatuM evA zabdothI racita nA yukatagIta, vA>>i, folii, hadtAla, tAla, Dhola AdinA madhura dhvani saha divya bhogopabhoga bhogavato vicare che. tyAM jAha-abhyatara paNadA teno AdarasatkAra kare che. mahApuruSane yogya Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8|-|302 Asana vaDe nirmAe che, bhASA bolatA ena tene cAva4 cAra pAMca devo na kahyA chatAM ubhA thaIne tene kahe che - he devA tame ghaNuM bolo. te paNa te devalokathI AyukSayAdi thatAM nIne A manuSya bhavamAM AvA kuLomAM janme che - iSTa yAvatu ghaNA loko maLIne parAbhava na karI zake tevA prakAranA kuLamAM janme che. tyAM te puruSa surU-juvarNa-sugaMdha-jussa-suparza, iSTa, kAMta yAvat praNAma, AhIna vara yAvata maNAma vaTa, Adeya vacana thAya che. je tenI bAhya-abhyatara padA hoya che, te paNa teno Adara kare che sAva bahu bolavA kahe che. * vivecana-702 - mAthI - mAyAvALo, kAve , guptapaNe mAyA pradhAna atiyAra, mAyA vaDe karIne tene Aloce nahIM - guru samakSa nivedana na kare, mithyA dukRtu ApI pratikrame nahIM, cAvatu zabdathI Ama sAkSIe niMde nahIM, guru samakSa na gae, atiyArathI tivarte nahIM, zuddha bhAvajaLathI atiyArarUpa kalaMkane zuddha na kare, pharI na karavA taiyAra na thAya, tathA cayAI prAyazcita-tapane svIkAre nahIM. te A rIte - (1) hAla huM te atiyAne kare che, to nivRta na thayelAne AlocanAdi kriyA kevI ? (2) bhAvimAM huM karIza mATe AlocanAdi yukta nathI. (3) zeSa spaSTa che. vizeSa e ke - ati - eka dizAmAM vistaranArI prasiddhi, avarNa-sarva dizAmAM vistarati apasiddhi, A baMne mAre thaze. apanaya-mAre pUjA sakArAdinuM dUra thavuM thaze. tathA vidhamAna kIrti ke yazanI mATe hAni thaze. -- ukta arcanA viparyayane kahe che. sUtra sugama che. vizeSa e ke - mAthI - A doSa karavAnA avasaramAM, paNa AlocanA avasare nahIM, kemake mAyAvInI AlocanAdimAM pravRtti hotI nathI. mAyA - aparAdha lakSaNa karIne Aloce Adi. mAyAvIne ja AlocanA na karavAmAM A anartha che, te kahe che - A loka garhita thAya che. sAtiyAravathI niMditapaNuM che. kahyuM che - pragaTa ane gupta seMkaDo doSa sevanAra, bhaya ane udvegavALo evo jaDa lokone avizvAsa utpanna karato dhiyuM jIvana jIve che. tathA deva janma gahiMta-kilbiSikAdipaNAthI. kahyuM che - pano cora, vacanacora, rUpayora, AcAra ane bhAvacora kibiSika deva thAya che, temAM nAta - tyAMthI ccavIne manuSya janma, jAti-aizvaryA-rUpAdi hitatAthI gahiMta thAya che. kahyuM che ke- devalokathI cyavIne te muMgApaNuM pAme che naraka, tiryaMca yonine pAme athavA bodhi durlabha thAya te sthAne upaje. mAyAvI eka aticAra rU5 mAyA karIne paNa je Aloce nahIM Adi, tene jJAnAdi mokSamArganI ArAdhanA nathI, te anartha che. kahyuM che - lajajAthI, gAravaNI, bahuzrutatvanA madathI, potAnuM duzastri je gurune kahetA nathI te ArAghaka thatA nathI. te zA viSa, duprayukta vaitAla, duprayukta yaMtra ke sarpa paNa pramAdi puruSane te du:kha na Ape je du:kha uttamArtha kAle na uddharela zalya Ape che. kemake zalya durlabha bodhitva ane anaMta saMsArItva Ape che. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 nAmafpa Adi vaDe artha prApti kahelI che. kahyuM che ke - uddhava sarva zalya evo bhaktaparijJAmAM ati upayogavaMta banI maraNArAdhanAmAM yukta, caMdravedhane saMpUrNa kare che te ekAdi aticAra karI AlocanA kare che. e rIte ghaNAM aticArarUpa mAyA karIne AlocanA na karavAthI anartharUpa chaThuM, AlocanA na karavAthI lAbha thavA rU5 sAtamuM tathA mArA AcArya upAdhyAyane atizayavALA jJAnadarzana utpanna thAya to jANaze ke A mAyAvI che. evA prakAranA bhayathI Aloce che te AThamuM. zeSa sUtra, A loka, upapAta ane AjAti gahiMtarUpa traNa padanA vivaraNathI jANavA yogya che, temAM mAyAvI mAyA karIne kevo thAya te kahyuM che, e zeSa vAkya samajavuM - x - daTAMta upanyAsa che. - x - lohAkara-jyAM loDhuM dhamAya che, * * * dhAnya vizeSa rUpa talanA avayavo tene bALavAmAM pravRtta ati te tilAgni, e rIte bIjA agni paNa jANavA. vizeSa - tupa - kodravAdinA photarAM, guNa - yavAdInA kaMkara, nana - polo, saranA AkAra jevo. nAna - pAMdaDA, sudI - peTI AkAre dAru bAphavAnuM vAsaNa ke kaDAI, lichAba - cUlInA sthAno, * x * koI kahe che dezabhedathI raDhithI A loTane pacAvanArA agni Adi bhedo che, tethI ahIM saMbhAvanA karI che tathA moTI thALI ke hAMDalI. - x* kuMbhArano pAka-vAsaNa pacAvavAnuM sthAna, vAvena - naLIAo. khetavADA - IzvayaMgapATayulI. loDhAnI bhaThThInA sthAno, uNa, tuca, jAjavalyapaNAthI, agni vaDe thayela te samayotibhUta. * * * * * ityAdi IMdhanothI dIpe che. ukata daSTAMtanuM dASTratikapaNuM kahe che - ukta rIte pazcAttAparUpa agni vaDe baLe che, doSano karanAro hovAthI, huM enAthI AzaMkA karuM chuM kahyuM che - khaMDita cAsTivALo nitya zakita ane bhayabhIta rahe che. badhA tene jANe che, sAdhujanane te mAnavA yogya nathI, marIne paNa te durgatimAM jAya che. A vAkya vaDe anAlocakano A loka garhita thAya che. pAThAMtarathI mAyAvI mAyA karIne Adi vaDe upapAta garNita thAya che. ema batAve che. maraNa avasare - maraNanA muhurta kALe marIne anyatara vyaMtarAdi devapuraSo maNe vacananA badalavAthI upajanAro thAya che. parivArAdi kaddhi vaDe moTI RddhivALA devomAM nahIM, zarIra ane AmaraNAdinI zobhA vaDe mahAdhutivALA devomAM nahIM. vaikriyAdi zaktithI mahAprabhAvavALA devomAM nahIM. mahAbala ke mahAsaugavALA devomAM nahIM, saudharmAdimAM nahIM, sAgaropama sthitimAM nahIM. te devalokamAM bAhya-najIka nahIM - dAsAdinI jema, atyaMtara - najIkamAM rahelA paga-kalanAdivata, parivAra je hoya te paNa Adara karatA nathI, svAmI mAnatA nathI, moTA puraSane yogya te mahAI Asana vaDe nimaMtratA nathI. durbhAgyanA atizayathI tene cAvata cAra-pAMca devo bolavAno niSedha karavA prayatna kare che. kevI rIte? "ghaNuM bola nahIM." A vAkaya vaDe upaghAta saMbaMdhI gaha kahI. A jAtinuM gahitapaNuM kahe che te AlocanA na karanAra, te yaMtarAdi svarUpa devalokanI sthiti thakI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8|-|302 96 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 AyukarmanA pudgalane nirjaravA vaDe, bhavakSaya-AyukamadinA nibaMdhanarUpa devaparyAyanA nAza thavA vaDe, AyuSyanI sthitinA baMdhano kSaya thavA vaDe athavA devabhavanA nibaMdhanabhata zeSakarmanA kSaya thavA vaDe AyuSyanA kSaya pachI turaMta ja cyavIne A pratyakSa manuSyabhavamAM puruSapaNe pharI Ave che. A saMbaMdha che. kayA kulomAM, kayA kuTuMbomAM, kevA prakAre? jemake - vaTa, chipAdi aMtaHkulo, cAMDAlAdi prAMtakulo, aA manuSyavALA ke agaMbhIra AzayavALA, aizvaryAdihita daridrakulo, tarkavRttivALA kRpaNakuvo, naTa ane nanAcAryanA kulo, bhIkha mAgatA ke tevA prakAranA liMgionA kulo. tevA prakAranA kulomAM pharI janme che. i - prayojanavazAt je icche che , vAta - kAMtinA yogathI, priya - premanA viSayavALA, manasa - zubha svabhAvavALA, maUT5 - mana vaDe game che, saubhAgyathI anusmaraNa karAya che ke, A iTAdinA niSedhathI prastuta aniSTAdi vizeSaNo che. tathA hIna-TuMkosvara, dIna-dInatAvALo puraSa saMbaMdhI svara che jene te dInasvara, anAdeya vacanavALo je thayo che te anAdeya pratyAjAta athavA anAdeya vayanavALo. zeSa sugama che. yAvat mAsa3 zabdathI pratyAjAtinuM gahiMtapaNuM kahyuM. mAthI ityAdi vaDe AlocanA karanArane IhalokAdi traNa sthAnamAM agahiMtapaNuM ukta svarUpa thakI. viparyaya svarUpane kahe che- hAra vaDe suzobhita hRdaya che jenuM te, kaDAo prasiddha che. turita-mbAhanA AbharaNa vizeSa. tenA vaDe svaibhita che baMne bhUjAo jenI te, be kAna ja pITha sthAna che, kaMDalanA AdhArapaNAthI jene te kafpITha, mRSTa-ghasAyela, gaMDatala-gAlano bhAga ane kaNapITha, je bethI te maTagaMDatalakaNapITha, tevA kuMDalo. * x * aMgada-keyura te bAhanuM AbharaNa vizeSa. kuMDala athavA aMgada, kuMDala ane ghasAyela gaMDatala kaNapIThakAnanA AbharaNa vizeSone je dhAraNa kare che te. tathA vividha haratAbharaNo-vIMTI vagere che jene te vicitra hastAbharaNa tathA vividha vastro ane AbharaNo che jene athavA vo ja AbharaNo athavA avasthAne ucita AbharaNo jene che te, vicitra vatyAbharaNa athavA vicitra vastrAbharaNa. - vicitra mAlA-puSpamAlA, mauli-mugaTa jene che athavA vicitra mALAono mugaTa jene che te vicitramAlA mauli.. kalyANaka-mAMgalya, pravara-mUlyAdi vaDe zreSThakiMmatI vastro paherelA che jeNe athavA te vastro pratye ja vasela che te. pAThAMtarIkalyANaka pravara eTale pravara gaMdha, mALAmAM suMdara puSya ane caMdanAdinuM anulekhana, tene je dhAraNa kare che te kalyANaka-pravara-gaMdha-mAlyAnulekhana-dhara.. bhAskara-tejasvI, boMdI-zarIra che jenuM te bhAsvaboMdI.. lAMbI evI vanamALA-AbharaNa vizeSane je dhAraNa kare che, te pralaMbanamAladhara. divya-svargasaMbaMdhI-pradhAna varSAdi vaDe yukta, saMghAta-vaja RSabha nArAja lakSaNa saMghayaNa vaDe, samacatustra saMsthAna vaDe, vimAna Adi Rddhi vaDe, tathAvidha dravya yojanarUpa bhaktirU5 yukita vaDe, prabhava-mAhAsya vaDe, pratibiMbarUpa chAyA vaDe, aciSA-zarIrathI nIkaLela tejanI jvAlA vaDe, zarIranI kAMti vaDe, aMtaspariNAmarUpa zukala Adi lezyA vaDe, sthaLa ane sUkSma vastune batAvavA vaDe * * * mahatA-pradhAna ke moTA sva vaDe. matiH guMthela A ravanuM vizeSaNa che nRtya vaDe yukta te nATyagIta, karela zabdavALA vAMjitro, taMtrI-vINA, tala-hastatAla, tAlakAMzikA, tUrya-Dhola Adi te vAdita taMtrI tAla sUrya. tene tathA meghanA jevo mRdaMga vinI. te A dakSatAthI je vagaDAvela che te ghanamRdaMgapaTa pravAdita. teonAM zabda rU5 sAdhana vaDe athavA AkhyAnaka vaDe ja guMcela je nATya, tenAthI yukta te gIta. ahIM mRdaMga grahaNa vAlmio maLe tenA pradhAnatvathI che. bhogyane yogya bhogo - zabdAdi te bhogabhogo, tene anubhavato vicare che. ati krIDA kare che. bhASAne bolatA evA tene, eka-be saubhAgyanA atizayathI cAvatu cAra-pAMca devo koInA preryA vinA bolavAnI pravRtti mATe potAnuM saMmatapaNuM jaNAvavA pravRtta thAya che. A rIte AlocanA karanAranuM upapAta saMbaMdhI gahitapaNuM kahyuM. ema kahevAthI A lokamAM agahiMtapaNuM, laghutA, AhAdAdi AlocanA guNanA sadbhAva vaDe kahevA yogya che - X - X - - have tenA ja pratyAti gahitapaNAne kahe che - dhanavALA, cAvatuM zabdathI dIpta prasiddha che athavA daita-gauravavALA, vistAravALA vipula bhavano - gharo, zayana-palaMgAdi, Asana-siMhAsanAdi, yAna ratha Adi, vAhano-vegavALA azvAdi, A je kulone vize hoya che. kyAMka vAdaUTIunnaDuM - pATha che, temAM vistIrNa bhavanAdithI AkIrNayukta ema artha karavo tathA bahu dhana-gaNima, dharima Adi te che jene vize te tathA bahu jAtarUpa - sonuM ane cAMdI che je kulomAM te, * x - Ayoga-dravyanA bamaNAdi lAbha vaDe, prayoga-vayAje paisA devA, temAM pravartelA ke tenA vaDe pravartelA te Ayogapayoga saMprayukta. vicchardita-ghaNAM lokoe bhojana karyA bAda avazeSapaNe rahela athavA vibhUtivALA vividha prakAranA khAvA lAyaka bhojana, cUsavA yogya, cATavA yogya, pIvA yogya AhAranA bhedayuktapaNe pracura bhaktapAta che je kulomAM che. jemAM ghaNAM dAsa, dAsI che tevA kuLomAM, gAya-bheMsa prasiddha che. galaka-gheTA je kuLomAM ghaNA che te athavA je kuLomAM ghaNAM dAsI Adi thayA che tevA kuLomAM, ghaNAjanone parAbhava nahIM karavA yogya athavA ghaNAM loko vaDe aparibhUta, apApa karmavALA mA-bApano je puga te Aryaputra. A kathanathI Alocakane kahyo. Alocana karela puruSo saMvaravALA hoya che, mATe saMvarane kahe che- * sUtra-303 thI 305 - [9]] saMvara ATha bheda kahyo che - zromendriya saMvara yAva4 sAI driya saMva, mana saMvaTa, vacana saMvara kAya saMvara.. ATha prakAre asaMvara kahela che - zrobendriya saMvara yAvata kAyaasaMvara. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 sthAnAMgasutra saTIkaanuvAda-3/3 8/-/03 thI 205 [sos] aza ATha bhede kahyA che - karkaza, mRdu, guru laghu, zIta, uSNa, nigdha, wTsa. [po5] loka sthiti ATha prakAre che : AkAza pratiSThita vAyu Adi sthAna-6-mAM kahyA mujaba cAvatu karmapratiSThita jIva, ajIvo jIvothI saMgRhIta che, jIvo kamoMthI saMgrahita che. athati baddha che. * vivecana-703 thI 05 - [33] sUjha sugama che. kAyasaMvara kahyo, kAya payuikata hoya tethI [704] sparza sUtra, te sugama che. sparzI ATha ja che, A loka sthiti che, mATe ahIMthI lokanI sthiti-maryAdA vizeSane kahe che [305] lokasthiti sugama che te A - (1) AkAza pratiSThita vAyu, (2) vAyu pratiSThita udadhi, (3) udadhi pratiSThita pRthvI, (4) pRthvI pratiSThita basa, sthAvara prANI-manuSyAdi, (5) jIva pratiSThita ajIva - zarIra pudgala, (6) karma pratiSThitakarmavazavatiMtavathI jIvo, (9) pudgala, AkAzAdi ajIvo jIvo vaDe svIkArAyA che, kemake jIvone ajIvo vinA sarva vyavahArano abhAva che (8) jIvo, jJAnAvaraNAdi karmo vaDe baMdhAyelA che. chaThThA padamAM jIvanA upagrAhakatvathI karmanI AdhAratAnI vivakSA karI, ahIM tenI ja jIvanA baMdhanapaNArUpa vivakSA che, te vizeSa che. A lokanI sthiti svasaMpadyakta gaNivayanathI thAya che. tethI kahe che- * sUtra-306 thI 308 - [bo] ATha prakAre gaNi saMpadA kahI che - AcAra saMpadA, zruta saMpadA, zarIra saMpadA, vacana saMpadA, vAyanA saMpadA, mati saMpadA, prayoga saMpadA, saMgraha parijJA saMpadA. [bo] eka eka mahAnidhi, ATha cakra upara pratiSThita che, te ATha-ATha yojana ud-uccatvathI kahela che. [so8ATha samitio kahI che. jayasimiti, bhASAsamiti, eSaNA samiti, AdAna mAMDa max nikSepaNA samiti, uccAra prasavaNa samiti, mana samiti, vacana samiti, kAya samiti. * vivecana-306 thI 308 - [6] TUT - ghaNo ke atizayavALo guNono athavA sAdhuono samudAya jene che te gaNI-AcArya, tenI samRddhi te gaNisaMpatuM. temAM (1) AcaravuM te AcA-anuSThAna, te ja vibhUti athavA tenI prApti te AcAra saMpatuM. te cAra bhede che - saMyama dhuvayogayuktacAritramAM haMmezA samAdhi upayuktatA, asaMpagraha-AtmAne jAtyAdi ahaMkArarUpa AgrahanuM varjavuM. aniyatavRtti-aniyata vihAra. vRddhazIlatA-zarIra, mananI nirvikAratA.. e rIte (2) zrutasaMpatu paNa cAra prakAre che - te A - bahuzrutatA-yugapradhAna AgamatA, [7/7| paricita sUtratA, svasamayAdi bhedathI vicitra sUtratA, udAttAdinA vijJAnathI ghoSa vizuddhi karatA. (3) zarIra saMpatu cAra prakAre che - ArohapariNAha yuktatA-cogya laMbAIpahoLAI, anavagapatAalajjanIya aMgapaNa, paripUrNa indriyapaNe, sthira saMhanAnapaNuM.. (4) vacanasaMpata cAra prakAre che - Adeya vayanatA, madhura vacanatA, anizrita vacanatA, asaMdigdha vacanatA. (5) vAyanAsapatu cAra prakAre che - jANIne uddezana karavuM, pariNata Adi ziSya jANIne samudrezana karavuM, parinirvANa vAcanA-pUrvadata AlApakone paripakava karAvIne ziSyane pharI sUtra ApavuM, aniyapaNA-arthanI pUvapiranI saMgati vaDe arthanI gamanikA. (6) matisaMpatu cAra bhede che - avagraha, IhA, apAya, dhAraNA.. (7) prayoga saMpata cAra bhede che - ahIM prayoga eTale vAdaviSaya, temAM (1) vAdAdi sAmarthya viSayamAM Atma parijJAna (2) vAdIno kayo naya che tenuM-puraSa parijJAna, (3) phoma parijJAna, (4) vastu parijJAna. (8) saMgrahaparijJA-svIkAranuM jJAna che. temAM jJAna. te cAra bhede che - bAlAdi yogya kSetra viSayA, pITha kulakAdi viSayA, yathA samaya svAdhyAya ane bhikSAdi viSayA, yathocita vinaya viSayA. - - AcAryo ja guNarana nidhAna che, tethI nidhAnanA prastAvathI have nidhine kahe che. [999] eka eka mahAnidhi-cakvartI saMbaMdhI, te ATha cakra upara rahelI maMjUSAvatu che, tenuM svarUpa A che - nava yojana vistIrNa, bAra yojana lAMbA, ATha yojana uMcA, 1000 yakSathI adhiSThita ATha cako para rahela che. * * dravya nidhAna kahyA, he bhAva nidhAnarUpa samiti [so8sakhya pravRtti te samiti. (1) IryA-gamanamAM samiticakSunA vyApArapUrvaka pravRtti te iryAsamiti. (2) niravadha bhASaNathI bhASA samiti. (3) udgamAdi doSa varjana te eSaNA samiti, (4) levAmAM bhAMDa mAmA-upakaraNa mAmA athavA vastrAdi upakaraNa ke mATImaya patranI ane sAdhunA bhAjana vizeSa makanI supacupekSitapramAjita mUkavA. (5) uccAra, prazravaNa, khela-cUMka, siMdhAna-nAkano mela, jala-melane paraThavavAmAM samiti-spaMDila vizuddhi kramathI karavI te. (6) mananI kuzaLatA, (9) vacananI kuzaLatA, (8) kAyAnI kuzaLatA rUpa gaNe samiti. samitimAM atiyArAdimAM AlocanA devI joIe, tethI AlocanAcArya, Alocaka sAdhu, prAyazcita svarUpanA sUrane kahe che * sUtra-309 thI 311 - zioe] ITha guNothI saMpanna aNagAra AlocanA ApavAne yogya che - AcAravAnuM, avadhAraNAvAna, vyavahAravAnuM, anIDaka, zuddhi karavAmAM samartha, aparizrAvI, niyapika, apAyada... ATha guNasaMpanna sAdhu doSanI AlocanI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I-IB09 thI 11 karI zake :- jAtinula-vinaya-jJAna-darzana-vyAtrisaMpanna, jJAMta, dAMta. [10] prAyazcitta ATha bhede kahyuM che - AlocanA cogya, pratikramaNa yogya, tadubhaya yogya, viveka yogya vyutsarga yogya, tapa yogya, cheda yogya, mUla yogya. [11] ATha madAno kA che - jAtimada, kulamada, bhalamada, rUpamada, tapamada, cutamada, lAbhamada, aizayamada. * vivecana-309 thI 311 - (09] sUtra sugama che. vizeSa e ke- (1) mAyArad - jJAnAdi pAMca prakAranA AcAravAnu-jJAnakriyAthI yukta. (2) Adarad - avadhAraNAvAnuM, AlocanA karanAre na Alocela aticArono nizcaya karanAra. * (3) vyavahAravAnuM - ukta svarUpavALA Agama-zrutajJA -dhAraNA-jItavANa pAMca vyavahArano jJAtA. (4) apavIDaka-lajjArahita kare che. arthAt je lajjAthI samyak AlocanA na karato hoya, te jema badhAM doSo samyaka Aloce tema kare che (5) pavaSya - AlocanA karyA chatAM je prakarSathI zuddhine karAve che te prakArI. * x * (6) aparizrAvI-jenA mukhathI gupta vAta zravatI nathI - AlocakanA doSone sAMbhaLIne bIjA pAse pratipAdana na karavAnA svabhAvavALo che. * x * () niyapika - e rIte niyapinA kare che ke jema ziSya, moTA prAyazcitano paNa nirvAha karI zake che te. - 4 - (8) apAyadarzI - mapAya - anartha, ziSyanA anarthone jovAnA anirvAha Adi. dubhikSa ane durbaLatAthI karAyela anarthone jovAnA svabhAvavALo athavA samyam AlocanA na karavAmAM durlabhabodhitva Adi apAyo ziSyone batAve che te. *X * attaro - potAno aparAdha. (1) jAti-mAtRpA, (2) kula-pitRpakSa, je baMne vaDe saMpanna hoya te prAyaH akRtyane na kare. karIne pazcAttApathI AlocanA kare che mATe baMnenuM grahaNa kare che. * x - (3) vinayasaMpanna sukhathI ja Aloce che. (4) jJAnasaMpanna, doSavipAka ke prAyazcittane jANe che. * x - (5) darzanasaMpanna-huM zuddha che ema sahe che. (6) cAritra saMpanna vAraMvAra aparAdha karato nathI, samyapha Aloce che, prAyazcitane nivahei che * x * () kSAMta-kSamAvALo, AcAryae kaThora vacana kahyuM hoya to paNa roSa karato nathI. - 1 - (8) dAMta-Apela prAyazcitano tivahi karavA mATe samartha hoya che - x * [10] AlocanA ityAdi. prAyaH vyAkhyAta che. [11] jAti Adi mada hoya to AlocanAmAM pravartato nathI mATe madanA sthAnanuM satra che. teno artha kahelo che. vizeSa e ke- mada sthAna eTale madanA bhedo. ahIM doSo - jAti Adi madathI unmatta pizAcavatu duHkhI thAya che ane parabhave nisaMzaya jAti Adi hInatA pAme che. 10 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vAdIone prAyaH zrutamada hoya che mATe vAdine kahe che* sUga-312 - ATha akriyAvAdI kahyA che - ekavAdI, anekavAdI, mitavAdI, nirmitavAdI, sAtavAdI, samucchedavAdI, nityavAdI, namaMtiparalokavAdI. * vivecana-712 : kiyA "che' evA rUpavALI samasta padArthanA samUhamAM vyApatI te ja ayathArtha vastunA viSayapaNe kutsitA te akriyA '' zabda kutsA arthamAM che. te akriyAne bolavAnA svabhAvavALA e kiyAvAdI. yathAvasthita vastu anekAMtAtmaka nathI paNa ekAMtAtmaka ja che, ema svIkAranArA athatu nAstiko, ema bolavAthI teo paraloka sAdhaka kriyAne paNa paramArthathI kahetA nathI. teonA matamAM vastuno sadbhAva chatAM paNa paralokane sAdhaka kiyAnA ayogathI teo akriyAvAdI ja che. (1) te vAdIomAM eka ja AtmAdi padArtha che ema bola te ekavAdI. - x * A matane anusaranArAoe kahyuM che ke - eka ja bhUtarUpa AtmA, pratyeka bhUtamAM rahelo che. jaLamAM caMdra mAphaka te eka aneka prakAre dekhAya che. bIjo eka vAdI to AtmA ja che, paNa bIjo koI padArtha nathI ema svIkAre che. kahe che ke - puraSa ja A agni che, je sarva thayela che ane thaze athavA amarapaNAno nAyaka che, je anna vaDe vadhe che, je kaMpe che, je kaMpato nathI, je dUra che, je samIpe che, je aMtarathI che Adi kahe che tathA nitya jJAnathI vartato, pRthvIteu-jalAdivALo A AtmA tadAtmaka ja che. vaLI zabdAdvaitavAdI, badhuM zabdAtmaka che, e rIte ekatva mAne che. kahe che ke - zabda tavarUpa je akSara, arthabhAva vaDe varte che te anAdi anaMta brahma che, jethI A ganI prakriyA che - athavA - - sAmAnyavAdI badhuM eka ja svIkAre che, kemake sAmAnyanuM ekapaNuM che, e rIte aneka prakAre ekavAdI che, enuM akriyAvAdIpaNuM to tenAthI anya sabhUta rahelA chatAM bhAvone "nathI" ema batAvI ane yuktio vaDe aghaTamAna AtmAdvaita, puraSadvaita, zabdAdvaitAdinA astipaNAno svIkAra karavAthI ema AgaLa paNa jANavuM. (2) kathaMcit ekapaNuM chatAM sarvathA - ekAMte bhAvonuM anekapaNuM kahe che te anekavAdI. paraspara vilakSaNa ja bhAvo che, te rIte ja pramANa karAya che. jema rUpa rUpANAe che. bhAvonA abhedamAM to jIva, ajIva, baddha, mukta, sukhI, du:khI vagereno ekapaNAno prasaMga thavAthI dikSAdi nirarthaka thaze. vizeSa e - sAmAnyane aMgIkAra karIne bIjA vAdIoe ekapaNe vivakSela che. paNa sAmAnya bhedathI bhigabhiSapaNAe vicArAtuM ghaTatuM nathI. e rIte avayavothI avayavI, dharmothI dharma, e pramANe anekavAdI kahe che. enuM paNa akriyAvAdItva sAmAnyAdi rUpaNAthI bhAvonuM ekava hovA chatAM paNa sAmAnyAdinA niSedhathI che, teno niSedha karavAthI, Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8|-|=12 101 kemake sAmAnya sarvathA nathI ema nahIM. kemake abhinna jJAnanA kathananA abhAvano prasaMga AvavAthI. vaLI sarvathA bhinnapaNuM chatAM eka sivAyanA baghA paramANune aparamANupaNAno prasaMga Ave tathA avayavI ane dha sivAya pratiniyata avayava ane dharmanI vyavasthA nahIM thAya ityAdi - 4 - (3) jIvonuM anaMtAnaMtava chatAM paNa fmatA - parimANavALA kahe che - jagatuM uccheda pAmavAvALuM thaze. ema svIkAravAthI ke jIvAMguThaparva mAtra ke zyAmaka taMdula mAtra che tema kahe che, paNa aparimita asaMkhyaya pradezAtmakatAthI ke aMgulanA asaMkhyaya bhAgathI AraMbhI cAvatuM lokane pUre che. e rIte niyata pramANapaNe svIkAratA nathI. athavA fSata - saptadvIpa samuddhAtmaka lokane kahe che, anyathA bhUta paNa kahe che te mitavAdI. tenuM paNa akriyAvAdItva - X - jANavuM. (4) nirmita - Izara, bA, purapAdi vaDe karAyela loko kahe che, te nirmitavAdI. teo kahe che - tamobhUta. apajJAta, alakSaNa, atarga, aviDroya, sarvathA sUtelA jevuM A jagatuM hatuM. temAM eka samAna, sthAvara-jaMgamarahita, deva-manuSyarahita, nAgarAkSasarahita, kevaLa guphA jevuM, mahAbhUta rahita, aciMtyAtmA vibhu temAM suto chato tapane tape che. tenI nAbhithI kamaLa nIkaLyuM - x * te kamaLamAM daMDa-janoI yukta bhagavaMta brahmA tyAM utpanna thayA, teNe jagatanI mAtAo sarjI. devonI mAtA aditi, asuronI diti, manuSyonI manu, pakSInI vinatA, sarIsRponI kabuM, nAganI sulasA, pazunI surabhi, bIjonI IlA. pramANita kare che ke- buddhimatuM kAraNakR A jagat che. ghaTava AkAravALuM che Adi. tenuM akriyAvAdIpaNuM to - x - akRtrima jagatanI kRtrimatAno niSedha karyo che. kemake IzvarAdi vaDe jagatanuM kartApaNuM nathI. tethI - x * kuMbhArAdi vatu buddhimAna kAraNabhUta IzAdine anIzvaratAno prasaMga Avaze. vaLI zarIravathI Izvarane kAraNAbhAve kriyAmAM apavRti thAya Adi - x * avasthA prasaMga thAya. - (5) sAta - sukha bhogavavuM ema kahe che, te sAtavAdI. e rIte koI vAdI hoya che. sukhanA arthIe sukha bhogavavuM, paNa asAtArUpa tapa, niyama, brahmacaryAdi nahIM, kemake kAryanuM kAraNane anurUpatva hoya che. zukla taMtuthI AraMbhela vA to na thAya, zukla ja rahe che. ema sukhanA sevanathI sukha ja thAya. kahyuM che - komaLa zasyA, savAre uThIne peya, madhyAhe bhojana, aparANe pAnakAdimAM mokSa joyela che. A akriyAvAdItva to tenA pAramArthika prazama sukharUpa saMyama ane tapane du:khapaNe svIkAravAnI che ane kAraNAnurUpa kAryano svIkAra to viSaya sukhane anurUpa nahIM evA nivaNa sukhanA bAdhakavavI che. (6) samuccheda-pratyeka kSaNe niranvaya nAzane je kahe che te samucchedavAdI. vastunuM kAryakaravApaNuM satu che. kAryana karavAmAM paNa vastutatva svIkAratA "kharaviSANa'ne paNa 'satapaNAno prasaMga thaze ane nitya vastu kAryane kramazaH kare nahIM kemake nityanuM eka svabhAvapaNuM hovAthI kAlAMtare thanAra badhAM kAryanA bhAvaprasaMga Ave. 102 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ema na mAno to dareka kSaNe svabhAvAMtara utpattithI nityavanI hAni thaze. * * * kSaNika vastu ja kArya kare che, e rIte arcakriyAkArItvathI kSaNika vastu che. A akriyAvAdI evI rIte jANavo - niranvayanAzanA svIkAravI ja paralokano bhAva utpanna kare che. kulanA ane kriyAmAM pravRtti utpanna kare che. * kSaNika matathI arcakriyA na ghaTe - 4 - (3) niyata eTale vastune je nitya kahe che nityavAdI. te A rIte- loka nitya che kemake utpAda ane vinAzanA Avibhavi, tirobhAva mAnavathI - 4 asatano utpAda na thavAthI ane ghaTanI jema satano vinAza na thavAthI, kemake ghaTa sarvathA nAza pAmela nathI. kemake kapAla Adi avasthA vaDe tenuM pariNatatva che. vaLI kapAlAdinuM apAramArthikAva hovAthI mATI rUpa sAmAnyanuM ja pAmAciMkacva che. mATInA avinaTavathI sthirekarUpatAthI ekAMta nitya svIkAravAcI sakalakiyA lopa svIkArathI A akriyAvAdI che. (8) navI vidhamAna zAMti-mokSa ane paraloka-janmAMtara, evuM je kahe che te 'na zAMti-paralokavAdI.' AtmA nathI, kemake pratyakSAdi pramANano aviSayabhUta che. AtmAnA abhAve puNya-pApa lakSaNa karma nathI. karmanA abhAve paraloka ke mokSa nathI. je A caitanya che te bhUtano dharma che. AnI akriyAvAditA pragaTa ja che. temano mata saMgata nathI. kemake pratyakSAdi apavRtti vaDe AtmAdinuM khaMDana karavAnuM azakya che. * x * AgamathI te siddha che, tathA bhUtadharmatA caitanya nathI. kemake vivakSita bhUta abhAve paNa jAtismaraNAdi dekhAya che. -- ahIM AThe vAdIno nirdeza mAtra che. uktavAdI zAstrasaMskRta buddhi hoya che, mATe zAstronuM kahe che- * sUtra-713 thI 3rara : [13] ATha prakAre mahAnimitto kahyA che - bhauma, utpAta, vana, aMtarikSa, aMga, svara, lakSaNa, vyaMjana - zAstra. [14] ATha prakAre vacanavibhakitao kahI che - .... [15] nirdezamAM prathamA, upadezamAM dvitiyA, karaNamAM tRtiyA, saMpadAnamAM catu... [16] apAdAnamAM paMcamI, svAmI saMbaMdhe dhaSThI, saHidhAnamAM saptamI ane AmaMtraNamAM aSTamI... [1] temAM prathama vibhakita nirdezamAM-d, A, huM - Ama kahuM chuM. bIjI upadezakriyAmAM - bhaNa, kara - tema "tuM" kahe che... [18] trIjI karaNamAM - karAyu, laI javAyuM, tenA vaDe, mArA vaDe di... namo, svAhAnA yoge cothI saMpadAna thAya... [31] apanayana, grahaNa, tyAMthI, ahIMthImAM paMcamI apAdAna. tenuM AnuM, gayelAnuM, svAmI saMbaMdhe chaThI... ]i sAtamI-ktamAM, AmAM, AdhAra, kALa, bhAvamAM thAya che... AThamI AmaMtraNajemake he yuvAna, he rAja Adi. [1] ATha sthAnone chAstha sarvabhAvathI gaNato nathI, cheto nathI. te A - dhimastikAya cAvatu gaMdha ane vAyu... A hene utpanna jJAna-dani Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8|-|713 thI 722 ghara arhata, jina, kevalI jANe che - jue che yAvat vAyu. [22] ATha prakAre Ayurveda kahela che kumArabhRtya, kAyacikitsA, zAlAkya, zahatyA, jaMgolI, bhUtavidhA, kSArataMtra, rasAyaNa. * vivecana-713 thI 7226 - 103 [713] atIta, anAgata ane vartamAna saMbaMdhI atIndriya bhAvone jANavAmAM vastuthI utpanna thayela je hetu te nimitta, tenuM kathanakartA zAstro paNa nimitto kahevAya che, te pratyeka zAstro sUtra-vRtti-vArtikathI kramazaH hajAra-lAkha-karoDa pramANa che, tethI moTA evA nimitto te mahAnimitta. temAM (1) bhUmi vikAra te bhauma-bhUkaMpAdi, tenA prayojanavALuM zAstra paNa bhauma ja che, ema bIjA paNa zAstro kahevA. vizeSa udAharaNa ahIM kahe che - moTA zabdathI bhUmi jyAre avAja kare, kaMpe tyAre senApati, pradhAna, rAjA, rAjya pIDAya che, ityAdi... (2) utpAda-sahaja lohInI vRSTi. (3) svapna - jema koI svapnamAM ati lAla mUtra kare che ke viSTA kare che, tyAre jo jAge to te puruSa dravyanA nAzane pAme che. (4) AMtarikSa-AkAzamAM thayela te - gaMdharva nagarAdi. jema kapila varNa dhAnya nAza mATe thAya che, majITha varNa gAyanuM haraNa kare che, avyaktavarNa baLano kSobha kare che, e nisaMdeha che. snigdha, saprAkAra, satoraNa, saumyadizA Azrita gaMdharvanagara rAjAne vijaya karanAra che ityAdi. (5) AMga-zarIra avayava, teno vikAra. jema zisphUraNAdi. jamaNuM paDakhuM phakavuM, tenuM phaLa strIne DAbA paDakhe huM kahIza. zira sphUraNe pRthvI lAbha. (6) svara-pAdi zabda, paDta svarathI AjIvikA pAme, karela kArya vinAza na pAme, gAya-mitra-putranI vRddhi thAya, strIne vallabha thAya. athavA zakuna svara-kALI cakalIno vivicivi zabda pUrNa phaLane Ape che ityAdi. (7) strI-puruSonA lakSaNa-je manuSyanA hADakAM majabUta hoya te dhanavAna thAya - 4 - AMkho tejasvI hoya te strIsukha bhogave - 4 - ityAdi. (8) vyaMjana-masA vagere. kapALamAM keza prabhutA mATe thAya, Adi. [714 thI 720] A zAstro vacanavibhaktinA yoga vaDe kathanIyane pratipAdana kare che. mATe vanavibhakti svarUpane kahe che - jenAthI ekatva, dvitva, bahutva lakSaNa artha kahevAya te vacano ane kartRtva-karmatvAdi lakSaNa artha jenAthI vibhakta karAya te vibhakti. vayanAtmikA vibhakti te vacanavibhakti. s-1-s ityAdi. (1) nirdezavuM te nirdezakadi kAraka zakti vaDe rahita liMgArtha mAtra pratipAdana, temAM prathamA thAya. jemake - te ke A rahe che athavA huM rahuM chuM... (2) upadezAya te upadezana-upadeza kriyAnA saMbaMdhavALuM. A vyApya kriyAnA saMbaMdhavALuM te karma. temAM dvitiyA che. jema - A zlokane bhaNa, te ghaDAne kara. ityAdi. (3) jenA vaDe karAya che te karma ke kriyA pratye sAdhaka kare te karaNa. - x sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 - karaNamAM tRtiyA kahI che. jemake gADA vaDe dhAnya laI javAyuM Adi. (4) saMpradAna-satkArIne jenA mATe apAvAya athavA jenA mATe sArI rIte apAya te saMpradAna, temAM caturthI. jemake - bhikSune mATe bhikSA apAvAya che. - x - upalakSaNathI namaH, svasti, svAhA Adi yukta padone caturthI hoya che. jemake - nama: zAvAya Adine keTalAka saMpradAna kahe che. 104 (5) paMcamI - jIpa - judA karavAthI, A - maryAdA vaDe, rIvate. bhedAya che athavA grahaNa karAya che, jemAMthI te apAdAna-'avadhimAtra' A artha che, temAM paMcamI thAya. jemake - gharamAMthI dhAnyane kADha, ityAdi. (6) chaTThI-sva ane svAmI, te baMnenuM vacana-kathana. temAM sva-svAmInA vacanamAM chaTThI thAya che. jemake - teno, Ano Adi - 4 - (7) jemAM kriyA sthapAya che te sannidhAna-AdhAra, te ja artha sannidhAnArtha, temAM saptamI che. tenA kAla ane bhAvarUpa kriyAviSayamAM saptamI che. tyAM sannidhAnamAMte bhojana A pAtramAM che. te vana ahIM zaradaRtumAM khIle che. A gAya dohana karAtA te kuTuMba gayuM. Adi - x - (8) aSTamI-AmaMtraNamAM che. su-*-nar. A vibhakti prathamA chatAM AmaMtraNa lakSaNa arthane karma, karaNAdinI jema liMgArtha mAtrathI bhinna pratipAdakapaNe aSTamI kahI che. jemake - he yuvan ! udAharaNanI gAthA karela vyAkhyAnusAra vicAravI - 4 - 4 - anuyogadvArAnusAra A vyAkhyAna karyuM. - 4 - [21] vacana vibhakti yukta zAstra saMskArathI zuM chAsyo sAkSAt adRzya padArthone jANe che ? nahIM. tethI kahe che - ATha sthAne pUrve tenI vyAkhyA karela che. vizeSa e ke - yAvathI 2-adharmAstikAya, 3-AkAzAstikAya, 4-zarIrarahita jIva, 5-paramANu pudgala, 6-zabda. A ATha vastuone jina jANe che, mATe sUtra kahyuM che, te sugama che. [22] jema dharmAstikAyAdine jina jANe che, tema Ayurvedane paNa jANe che. te A - Avu - jIvana, tenuM rakSaNa karavuM jANe che ke anubhave che athavA upama rakSaNane jANe che. yathAkALamAM meLave che jenA vaDe, jenAthI ke jene vize te Ayurveda-cikitsA zAstra, te ATha bhede che- (1) vadhumAra - bALakonA poSaNamAM zreSTha te kumArabhRtya - kumAranA bharaNapoSaNa ane kSIrasaMbaMdhI doSa saMzodhanArthe tathA duSTa zUnya nimittone ane vyAdhIne upazamAvavAne mATenuM zAstra. (2) jAya - jvArAdi rogathI grasta zarIranI cikitsA batAvanAra zAstra te kAyacikitsA. te zAstra, madhyAMgane AzrIne jvara, atisAra, kta, sojo, unmAdAdi rogone zamAvavA mATenuM cAyela zAstra. (3) zalAkAnuM karma te zAlAkya, tenuM pratipAdaka zAstra. A zAstra urdhva Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8|-I913 thI 22 105 cakragatanA rogo - kAna, mukha, netra, nAsikAdi roga zamana zAstra. (4) zalyane haNavuM-uddharavuM te zalya hatyA, tenuM pratipAdaka zAstrA. paNa zalmahatyA kahevAya che. tevA vRNa, kaTha, pASANa, raja, loha, DhekuM, asthi, nakharUpa, prAyaH aMgamAM pravezela zalyane uddharavA mATenuM zAstra. (5) jaMgolI-viSa vighAtaka taMtra-agarataMtra, te ja DaMkha mArela sarpa, kIDA AdinA viSano nAza karavAne, vividha viSasaMyogone zamAvavA mATenuM zAstra... (6) bhUtAdinA nigrahAyeM vidhA-zAca te bhUtavidhA. deva-asura-gaMdharva, yakSa, rAkSasa - X * AdithI grasta citane zAMtikarma, balikaraNAdi ane graha zAMti mATenuM zAstra. (7) kSAra taMtra - zukanuM kSaravuM te kSAra, tadviSayaka taMtra jemAM che te kSArataMtra. je samratAdi graMthomAM vAjIkaraNa taMtra kahevAya che. avAjIne vAjI karavuM arthAta vIryavRddhithI azvavat puSTa karavo. *x* te zAstra a, kSINa, zukavIryavAnuM puruSone - X - harSa utpanna karanAra zAstra. (8) sa-amRtarasa, tenI prApti te sAyana. te ja vayanuM sthApana karavuM arthAt Ayu-medhAkaraNa. roganA apaharaNamAM samartha, tatpatipAdaka zAstra te rasAyaNada * * rasAyana karela puraSa devanI mAphaka nirUpakamAyu thAya che, tethI devanA prastAvathI devasUtra * sUtra-323 thI 228 [3] devendra devarAja zakane ATha agamahiNIo kahI che. te A - pasiA, zivA, sasI, eja amalA, asarA navamikA, rohiNI... devendra devarAja IzAnane ATha grAmahiNIo kahI che - kRSNA, kRSNarAjI, rAmA, rAmarakSitA, vasu, vasuzuptA, vasumitrA, vasuMdharA... devendra devarAja fkana soma lokapAlane ATha agramahiSIo kahI che. devendra devarAja IzAnanA vaizramaNa lokapAlane ATha agamahiSIo kahI che. ATha mahAgraho kahaA. - caMdra, sUrya, zukra, budha, guru, maMgaLa, zani, ketu. [4] ATha prakAre tRNa vanaspatikAyika kahyA che - mULa, kaMda, skaMdha, vacA, zAkhA, pravAla, jha, puw. [5] caurindriya jIvone na haNanArane ATha prakAre saMyama thAya che - cakumaya sauNa naSTa na thAya, samaya duHkhano saMyoga na thAya. e rIte yAvat sparzamaya sukha Adi jaNavuM. [26] ATha sUkSmo kahyA che - prANa sUkSma, panaka sUma, bIja sUkSma, harita sUkSma, yukta sUma, aMDa sUkSma, layana sUma, sneha sUkSaM. [2] cAturaMta cakravartI rAjA bharatanA ATha purapayuga sudhI anubaddha siddha thayA yAvata sarva duHkhathI pakSINa thayA. te A - Adityayaza, mahAyaza, atithala, mahAbala, tejovIya, kArtavIrya, daMDavI, jalavI. 8iparaNAdAnIya pArja ahaMtane ATha gaNa ane ATha gaNadhara thayA. te A - zubha, AryadhoSa vaziSTa, brahmacArI, soma, zIdhara, vIrya, bhadrayaa. 106 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 * vivecana-723 thI 28 : [23] pAMca sUtro sugama che. vizeSa e - mahApraNaI - mahAnuM artha ane anarthanA sAdhaka hovAthI... - [24] mahAgraho manuSya ane tiryaMcane upaghAta ane anugraha karanArA che ane manuSya, tiryaMco bAdara vanaspatine upaghAtAdi karanAra che, tethI bAdara vanaspatine kahe che - sUtra sugama che. vizeSa :- kaMda-skaMdhanI nIce, skaMdha-thaDa, vakrachAla, zAlA-zAkhA Adi. | [25] tene AzrIne rahelA caurindriyAdi jIvo hoya che. mATe caturindriyane AzrIne saMyama-asaMyama sUtro pUrvavat jANavA. [26] sUmone AzrIne paNa saMyama-asaMyama che mATe sUmone kahe che - sUmo plaNava ane asAdhArapaNAthI che. temAM (1) prANasUkSma na uddharI zakAya tevA kuMthuA, te cAlatA hoya to ja joI zakAya che, sthira hoya to nahIM.. (2) panaka sUma - ullI, prAyaH varSAkALe bhUmi, lAkaDAdimAM paMcavarNa dravya jevA thAya che, te ja sUma che, ema sarvatra jANavuM. (3) bIja sUphama-zAli Adi bIjanA mukhamAM kaNikA, lokamAM tuSamukha nAme kahevAya che.. (4) harita sUma-ati navIna ugelI pRthvI samAnavarNa haritaja. (5) puSasUkSama-vaDa, uMbAdinA puSpo, tenA jevA varNavALA sUkSmo. (6) Da sUTama-mAkhI, kIDI, garoLI, brahANI AdinA iMDA, (7) layanasUkSma-layana-prANInuM AzrayasthAna, kIDInA nagarAdi, temAM kIDI Adi sUkSmo rahe che. (8) sneha sUma - jhAkaLa, hIma, dhumarA, karA, darbha sthita jaLabiMdu. [2] anaMtarokta sUkSma viSayaka saMyama sevIne je aTakapaNAe siddha thayA tene kahe che - sUga sugama che. puruSarga - puraSa kAla vizeSarUpayuganI jema kramazaH vartato puruSa yuga. anubaddha-niraMtara. cAvat zabdathI buddha-mukta-parinivRta thayA. Adityayaza vagere ahIM kahyA, A kramamAM pheraphAra paNa dekhAya che. te A pramANe - Adityayaza, mahAyaza, atibala, balabhadra, balavIrya, kArtavIrya, jalavIrya, daMDavIrya. A anyathA- eka paNa nAmAMtara bhAvathI ane mAthAnA anulomapaNAthI saMbhave che. [28] saMyamavALAnA adhikAracI saMyamavALAno ja aTakAMtarane kahe che. sUtra spaSTa che. puraSAdAnIya-puraSo madhya grahaNa karAya te upAdeya. gaNa-eka kriyA ane vAcanAvALA sAdhuno samudAya. gaNadhara-tenA nAyaka, AcAryo arthAt bhagavaMtanA atizayavALA anaMtara ziSyo. AvazyakamAM te baMne daza-daza kahyA che. * * * * * ahIM apAyupaNuM Adi kAraNathI benuM vivaraNa na karatAM, ATha sthAnanA anurodhathI ATha saMbhave che. paryuSaNA kalAmAM paNa ATha nAmo ja che. gaNadharo darzanavALA hoya che, mATe darzananuM nirUpaNa kare che * sUtra-729 thI 32 - [29] darzana ATha bhede kahela che - samyagradarzana, mithyAdarzana, samyagRmithyA-darzana, cakSudarzana cAvat kaivaladarzana, svaMdani. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8-29 thI 30 103 [30] ATha bhede aumika kALa kahyo che - palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI, pudgala parAvarta, atIta-anAgatasavakALa. [] arahaMta ariSTanemine cAvatuM AThamA purapayuga paryanta yugAMtara bhUmi thaI, be varSa kevalI payaya pachI koI moTo gayuM. [] zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ATha rAjAe muMDa thaI, ghara choDI aNagAra pravajyA lIdhI. te - vIrAMgada, vIrayaza, saMjaya, eNeyaka, zeta, ziva, udAyana, kAzivardhana zaMkha rAjarSi * vivecana-729 thI 33ra : [29] sUga sugama che. mAtra svapna darzanano ayakSa darzanamAM aMtabhavi chatAM supta avasthArUpa upAdhithI judo gaNela che. [30] samyagadarzanAdi sthitinuM pramANa upamA yogya addhAkAla vaDe thAya che, mATe tenuM nirUpaNa kare che. sUtra sugama che. vizeSa e ke - upamAna yogya che upamA. paca, sAgararUpa tapradhAna ddhA-kALa, te addhaupampa. * * * patha vaDe parimANathI upamA che je kALamAM, palyopama * * - e rIte sAgaropama che. avasarpiNI AdinuM to sAgaropama vaDe niSpannapaNuM hovAthI upamAkALapaNuM vicAravuM. samaya AdithI zIrSapahelikA paryA to upamA hita gaNatrI kALa che. [31] kALanA adhikArathI ja A bIjuM sUtra kahe che - X " ATha puruSa kALa paryanta yugAMtakara bhUmi arthAt puruSa lakSaNa yuganI apekSAe aMtakara-bhavakSayakArI bhUmi-kALarUpa te hatI. tAtparya e - neminAtha prabhunA ziSya-praziSya kramathI ATha pATa sudhI mokSAmAM gayA, pachI nahIM. paryAya apekSAe prasaMgathI aMtakara bhUmi kahI. neminAtha prabhune be varSano kevalI paryAya thatAM koI sAdhue bhavano aMta karyo. [32] tIrthakara vaktavyatA adhikArathI ja A sUtrane kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - aMtarmutakArita artha hovAthI muMDa karAvIne ema jANavuM. - x -x- A rAjA jema dIkSita karAyA tema kahevAya che. temAM vIrAMgada, vIrayazA, saMjaya traNa prasiddha che. eNeyaka gotrathI che. te ketakAddha dezanI zvetAMbInagarInA zrAvaka pradezI rAjAnA koI nijaka rAjarSi che. zeta-AmalakalpA nagarIno svAmI, je nagarImAM sUryAbhideva saudharma devalokathI bhagavana mahAvIrane vaMdanArthe Avela ane nATyavidhi darzAvI hatI ane bhagavaMte jayAM pradezI rAjAnuM cAritra kaheluM hatuM. zivaHhastinAgapurano rAjA hato. jeNe ekagha vicAreluM ke- huM je kAraNe roja hirAcchAdithI vRddhi pAmuM chuM te pUrvakRta karmaphaLa che. have paNa zubha karmo mATe pravRtti karuM. pachI rAjyamAM putrane sthApI, akhila ucita kartavya karIne dizApoti tApasapaNe pravajyA lIdhI. pachI cha-chanI tapasyA karatAM, yathocita AtApanA letA, paDelA patrAdi vaDe pAraNuM karatAM tene virbhAgajJAna thayuM. sAta dvIpa-sAta samudra jovA lAgyo 'mane divyajJAna thayuM' mAnI nagaramAM potAne dekhAtuM hatuM teno upadeza karavA lAgyo. bhagavaMta 108 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 padhAryA, gautama svAmIe bhikSArthe pharatA A vAta sAMbhaLI. bhagavaMtane kahyuM, bhagavaMte asaMkhya dvIpa-samudro prarUpyA. ziva zaMkita thayo. tenuM virbhAgajJAna nAza pAmyuM-bhagavaMta pAse gayo. teNe dikSA lIdhI. agyAra aMga bhaNIne zivarAjarSi siddha thayAM. udAyana-siMdhu sauvIrAdi soLa deza, vItabhayAdi 363 nAgaro, daza mugaTabaddha rAjAno svAmI zramaNopAsaka hato. jeNe ujjainanA rAjA caMDaudhotane - x * jItI lIdhelo. potAno putra abhijita durgatimAM na jAya tevI anukaMpAthI rAjya na soMpI, bhANeja kezIne rAjya soMpIne dikSA lIdhI - x * viSa mizrita dahIM khAvAthI mRtyu pAmI, mokSe gayA. te muniguNanA pakSapAtathI kopelI devIe -x- nagarano nAza karyo. zaMkha kAzIvardhana-vANArasI nagarI saMbaMdhI janapadanI vRddhi karanAra, A rAjA prasiddha nathI. mAtra alaka nAmanA sajAne bhagavaMte vANArasImAM dikSA ApI tema aMtagaDadazAMga sUtramAM jovA maLe che. te jo aparanAma hoya to A saMbhave. -ukata rAjarSio, manojJa-amanojJa AhAradimAM samabhAva vRttivALA hatA. tethI AhAranuM svarUpa kahe che-- * sUjha-733 thI 36 : [33] AhAra ATha bhede kahyo che. te A pramANe - manojJa azana, pAna, khAdima, svAdima ane amanojJa aAna, pAna, khAdima, svAdima. [34] sanakumAra ane mahendra kalAnI upara tathA vahAlokakalpa nIce riTa vimAna pataramAM akhADA samAna corasa saMsthAna saMsthita ATha kRNarAjio kahI che - pUrvamAM be kRSNarAji, dakSiNamAM be kRSNarAji pazcimamAM be kRNarAji ane uttaramAM be kRNAji. pUrvanI aMdaranI kRSNarAji dakSiNanI bAhya kRSNarAjine spaSTa che. dakSiNanI aMdaranI kRSNarAji pazcimanI bAhya kRSNarAjine spaSTa che, pazcimanI aMdaranI kRSNarAji uttaranI bAhya kRNarAjine RSTa che. uttaranI aMdaranI kRNAji pUvanI bAhya kRNarAjine RSTa che. pUrva ane pazcimanI bAhya be kRSNarAji cha hAMsavALI che uttara ane dakSiNanI be kRSaNaraji trikoNa che. badhI vyaMtaramAM corasa che. - A AThe kRSNarAjinA ATha nAmo kahelA che - kRSNarAji, megharAji, maghA, mAdhavatI, vAtaparighaka, vAtaparikSobha, devaparigha, devaparikSobha. A ATha kRSNarAjinA ATha avakAzAMtaromAM ATha lokAMtika vimAno karyA che. te A pramANe - arci, amiAlI, vairocana, palaMkra, caMdvAbha, surAbha. supatiSThAbha, AgevAbha. A ATha lokAMtika vimAnomAM ATha prakAranA lokAMtika devo che - [35] sArasvata, Aditya, valhI, varuNa, gadatoya, tuSita, avyAbAdha, Aneya. A ATha lokAMtika devonI ajaghanyotkRSTa ATha sAgaropama sthiti che. [3] dhamastikAyanA ATha madhyapradezo kahyA che. adhamastikAyanA ATha madhyapradezo kahA che, e rIte AkAzAstikAyanA ATha madhyapradezo kahyA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1be 110 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 8-/33 thI 36 che. e rIte jIvanA ATha madhyapradezo kA che. * vivecana-733 thI 36 : [33] sUtra sugama che. rasa pariNAma vizeSavALA amanojJa AhAra dravyo hamaNAM ja kahyA. have pagalagata varNa pariNAma vizeSapaNAthI amanojJa kRNAji nAmaka kSetra pratipAdaka sUtrapaMcakane kahe che [34-35] sUra sugama che. afNa - upara, fkuM- nIce. bahAlokanA ripTa nAmaka vimAna prataranI nIce. akhADA tulya, sarve dizAmAM corasa AkAre rahela evI kRNAjikALA pudgalanI paMkita, tethI yukta kSetra vizeSa. je rIte A kRSNarAjio rahelI che, te batAve che - pUrva dizAmAM be kRSNarAjio che, e rIte anya dizAmAM paNa be-be che. ityAdi * x * tathA pUrva ane pazcimanI be kRNarAjio cha paMktivALI che. uttara ane dakSiNanI be bAhya kRNAji trikoNa che. aMdaranI cAre corasa che. nAmo ja nAmagheyo che. kRNa pudgalanI paMktirUpa hovAthI kRSNarAji. * x * meghanI paMkita jevI te megharAji kahevAya che. kemake kRSNapaNuM che maghA-chaThI pRthvI, tenI jema ati kALI te maghA, mAghavatI-sAtamI pRthvI jevI che te, vAtaparigha Adi tamaskAya sUtravat vyAkhyA karavI. - A ATha kRSNajionA madhyamAM ATha avakAzAMtaromAM * be sajinA madhyalakSaNa AMtarAomAM ATha lokAMtika vimAno hoya che. A vimAno bhagavatI sUtramAM A pramANe kahevAya che - atyaMtara pUrvamAM AgaLa aciM vimAna, temAM sArasvata devo che. pUrva kRSNarAji maLe arcimAlI vimAnamAM Aditya devo che. atyaMtara dakSiNAmAM AgaLa vairocana vimAnamAM vahi devo che. dakSiNanI maLe zubhaMkara vimAnamAM varaNa devo che. atyaMtara pazcimamAM AgaLa caMdrAbha vimAnamAM gaItoya devo che. pazcimA madhya surAbha vimAne tUSita devo che. atyaMtara uttarAmAM AgaLa vAMkAbhAM avyAbAdha devI che. uttara madhye supratiSThAbha vimAnamAM Agneya devo che. baha madhya bhAge riThAbha vimAnamAM riTha devo che. * x - jaghanyatva-utkRSTatvanA abhAvathI. brahmalokamAM jaghanyathI sAta ane utkRSTathI daza sAgaropama sthiti che. lokAMtikanI ATha ja che. [36] kRSNarAjio to urvalokanA madhya bhAgamAM rahelI che. mATe dhamastikAyanA madhya bhAgamAM rahela aSTakarUpa catuSTayane pragaTa karavA cAra sUtrane kahe che. dharma, adharma, AkAzanA madhyapradezo te cakarUpa jANavA. jIvanA paNa kevali samuThThAtamAM je cakamAM rahelA te ja jANavA. anyadA avicala ATha pradezo che, te madhyapradeza che ane zepa-x-x- amadhya pradezo che. -- jIvanA madhya pradezAdi padArtha pratipAdaka to tIrthakaro hoya che, mATe prakRta adhyayana saMbaMdhI tIrthakara vakatavyatA kahe che. * sUjha-935 thI 339 : [39] mahApA arahaMta ATha rAjAone muDita karIne, ghara choDIne aNagAra-pAne prApta karAvaze. te - padma, padmagubha, nalIna, nalInagulma, pAvaja, dharmadhvaja kanakaratha, bharata... [38] kRSNa vAsudevanI ATha mukhya rANIo arahaMta ariSTaneminI pAse muMDita thaIne, ghara choDIne aNagAra pravajA laIne siddha thaI cAvatu sarva duHkhathI rahita thaI. te A - pAvatI, gaurI, gAMdhArI, lakSmaNA, suzImA, jAMbavatI, satyabhAmA, rukima. [36] vIrya pravAda pUrvanI ATha vastu, ATha cUlikAvastuo kahI che. * vivecana-730 thI 39 : [39] sUNa sugama che. vizeSa e - mahApA- AvatI utsarpiNImAM thanAra pahelA tIrthakara zreNika rAjAno jIva. navamAM sthAnakamAM kahevAze. * x - | [38] kRSNanI mukhya saNInuM kathana "aMtagaDa dazA"thI jANavuM. te A - dvArakAvatImAM kRNa vAsudeva hato. tene padmAvatI Adi panIo hatI. ariSThanemi tyAM padhAryA. saparivAra kRSNa ane pAvatI Adi saNIo bhagavaMtane sevatA hatA. bhagavaMte temane dharma kahyo. kRNe vaMdana karIne pUchayuM - he bhagavana! - x - A dvAkAvatIno vinAza konA nimite thaze ? bhagavaMte kahyuM- dAru ane agnidvIpAyana muninA nimite thaze. kRSNa manamAM ciMtavavA lAgyo ke - pradhumnAdie dikSA lIdhI teo dhanya che. huM adhanya chuM. dikSA levA asamartha chuM. bhagavaMte kahyuM - kRSNa ! vAsudevo dikSA le tevuM banatuM nathI. teo nidAna karelA hoya che. kRNe pUchyuM - huM kyAM utpanna thaIza. bhagavaMte kahyuM - bIjI nakamAM. - x - tuM dIna manovRtti na thA. tyAMthI nIkaLI. AvatI utsarpiNImAM bharata kSetramAM amama nAme bAramA tIrthaMkara thazo - x * pachI kRSNa nagarImAM jaIne ghoSaNA karAvI-AInuM neminAthe A nagarIno vinAza kahyo che, to je koI temanI pAse dikSA leze, teno dikSA mahotsava karIza. e sAMbhaLI pAvatI Adi saNIo bolI ke ame dikSA laIzuM - x - te saNI dikSA laI - x * siddha thaI. [39] vIrya-parAkramathI A rANIo siddha thaI, vIryanA kahevAvALA pUrvanA svarUpane kahe che. vIryapavAda nAmaka bIjA pUrvanI mUla vastu-adhyayana vizeSa, AcAra sUganA bahAcarya adhyayanavat cUlA vastuo AcArAMganA agra vastu jema. * * vastunA vIryathI gati thAya che, te dazavi che * sUtra-740 thI 346 : [avo] ATha gatio kahI che. te A - nakagati, tiryaMcagati cAvatu siddhi gati, gati, praNodanagati, prabhAra gati. [41] gaMgA, siMdhu, katA, tAvatI devInA dvIpa ATha-ATha yojanA AyAma ane virkathI kahyA che... [42] ulkAmukha, meghamukha, viyuvamukha ane vidhatudata dvIpa ATha-ATha yojana AyAma-viEbhathI che. [43] kAlodasamudra ATha lAkha yojana cakavAla virkabhI che. [9] atyaMtara karAddvIpa ATha lAkha yojana cakavAlavikaMbha thakI kahyo che. bAhya puSTharAddha paNa e rIte jANo. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8|-|=40 thI 346 111 [45] pratyeka cAturaMta cakravartI rAjAne ATha suvarNa pramANa kAkaNI rana, cha tala, baR asi, ATha karNikA, adhikaraNa saMsthita che. [46] mAgadhano yojana ATha hajAra dhanu pramANa nizcita che. * vivecana-740 thI 346 - [94] satra sugama che. vizeSa e ke - bhAva pradhAnavathI nirdezanA gaurava vaDe udarva-adho-tichagamana ravabhAva vaDe je paramANu AdinA svabhAvathI gati te guragati.. parapreraNAthI gati te praNodana gati-bANanI jema. anya dravyathI dabAyela je gati te pAmAra gati - jema nAvanI adhogati. [41] anaMtara gati kahI te gaMgAdi nadInI adhiSThAtA devInA dvIpa svarUpane kahe che - x - gaMgAdi bharata, airAvatanI nadI che, tenA adhiSThAtA devIonA nivAsa dvIpo gaMgAdi prapAtakuMDanA madhyamAM rahela che. (4ra thI 944] dvIpanA adhikAracI aMtaradvIpa sUtra, pachI dvIpavALA kAloda samudranA pramANanuM sUtra pachI pukavaradvIpanA sUtro sugama che, vizeSa e ke - ulkAmukha Adi cArene dvIpa zabda joDavo - x - dvIpo himavata ane zikharI nAmA varSaghara parvatanI pUrva-pazcimanI dADhAo madhye sAta-sAta aMtara dvIponA mathe chaTho aMtaradvIpa 800-800 yojana lAMbA-pahoLA che. [945] pukarAddha dvIpamAM cakavartI hoya che mATe cakInA rane vizeSane ATha sthAnamAM avatAratA kahe che - eka eka cakravartIne ahIM anya-anya kALe utpanna tulya kAkaNIratnanuM pratipAdana karavA ekaika grahaNa che, nirUpacarita rAjA zabdano viSaya jaNAvavA 'Aja' zabdanuM grahaNa che. cha khaMDa bharatAdinuM bhokatRtva batAvavA caturaMta cakravartI zabda lIdho. aSTa sauvarNika kAkaNiratna che. suvarNamAna-cAra madhura tRNa phaLano eka sarasava, soLa sarasavanuM dhAnya mApaka phaLa, be dhAnya mApaka phaLanI eka guMjA, pAMca guMjAno eka karmamASaka, 16 karma mASakano eka suvarNa, A madhura tRNalakAdi bharata cakInA kALamAM thanArA levA, jethI sarva cakravartInuM kAkaNIrane tulya che, tenuM mApa sUtrArtha mujaba jANavuM. A ratna cAra gula pramANa che. [46] aMgula pramANathI niSpakSa yojana pramANa kahe che - magadhamAM thayela che mAgadha - magadha dezamAM vyavahAra karAyeluM te rastAnA pramANa vizeSarUpa yojananuM 8000 dhanuSya nihAra yAvat pramANa kaheluM che. pAThAMtarathI nidhata ke nikAcita pramANa che. A pramANa paramANuM AdinA kramathI jANavuM - temAM anaMtA naizcayika paramANunA samudAyarUpa eka bAdara paramANuM thAya che. udharaNu Adi bhedo anuyogadvAramAM kahelA che. te enA vaDe ja saMgRhita jANavA. tathA pUrvano pavanAdithI prerita thatAM je gati kare te basareNuM. canA cAlavAthI paiDA vaDe uDela reNu te svareNu. e pramANe ATha yavamadhyanuM eka aMgula, 24 aMgulano hAtha, cAra hAthanuM dhanu, 2000 dhanuSpa eka gAu, cAra gAuno eka yojana. 112 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 mAgadhanA grahaNathI kyAMka bIjuM paNa yojana hoya ema batAvyuM. je dezamAM 1600 dhanuSano gAu che, tyAM 6400 dhanuSano eka yojana thAya. * * yojana pramANane kahIne ATha yojanathI jaMbU AdinuM pramANa pratipAdana karavA mATe kahe che- * sUtra-747 thI 381 - [47] sudanA jaMbUvRkSa ATha yojana ud uccattathI, bahumadhya dezabhAgamAM ATha yojana viThaMbha vaDe ane sAdhika ATha yojana savagraNI kahyuM. che... kUTa zAlmalI vRkSa ATha yojana pramANa e rIte ja kahyuM che. [48] timigra guphA ATha yojana ud uccatvathI kahI che.. khaMDaupAta guphA paNa e ja rIte ATha yojana ud uccatvathI kahI che. [eve] jaMbUdvIpanA mera parvatanI pUrve sItA mahAnadInA baMne kinAre ATha vakSakAra parvato kahyA che. te A - citrakUTa, ghamakUTa, nalinakUTa, karola, gikUTa, vaizramaNakUTa, aMjana, mAtaMjana... jaMbunA meranI pazcime zItodA mahAnadIne baMne kAMThe ATha vakSaskAra parvato kahyA che . kAvatI, pAvatI, AzIviSa, sukhAvaha, caMdraparvata, sUrya parvata, nAgaparvata, devaparvata jaMbUdvIpanA merunI pUrve sItA mahAnadInI uttare AMTha cakavartI vijaya kahI che - kaccha, succha, mahAkaccha, kacchovatI, AvatuM, maMgalAvata, pukala, pakalAvatI... jaMbudvIpanA meranI pazcime sItA mahAnadInI dakSiNe ATha cakravartI vijayo kahI che. valsa, suvatsa, cAvatuM maMgalAvatI. - jaMbudvIpanA meranI pazcime zItodA mahAnadInI dakSiNe ATha cakavata vijayo kahI che - paNa sAva salilAvatI... jaMbUdvIpanA meranI pazcime zItodA mahAnadInI uttare ATha cakravartI vijaya che-vA yAvata gaMdhilAvatI. bhUlIpanA meranI pUrve sItA mahAnadInI uttare ATha rAjadhAnIo kahI. khemA yAvatu puMDarIkiNI... jaMbUdvIpanA merunI pUrve sItA mahAnadInI dakSiNe ATha rAjadhAnIo kahI che - susImA, kuMDalA cAvatuM ranarsacayA. jaMbUdvIpanA meranI pazcime sItodA mahAnadInI dakSiNe ATha rAjadhAnI kahI che. te A - AsapurA yAvatuM vItazokA... jaMbUdvIpanA merunI pazcime sIsodA mahAnadInI uttare ATha rAjadhAnI che vijayA yAvatu ayodhyA. [50] jaMbUdvIpanA merunI pUrve sItA mahAnadInI uttare utkRSTapade ATha arihaMta, ATha cakravartI ATha baLadeva, ATha vAsudeva utpanna thayA che - thAya che ane thaze... jaMbUdvIpanA merunI pUrve sItA nadInI dakSiNe paNa temaja jANavuM... jaMbUdvIpanA meTanI pazcime sItodA mahA nadInI dakSiNe tathA uttare [baMne sthAne utkRSTa pade A pramANe ja jANatuM. [51] jaMbUdvIpamAM merunI pUrve sItA mahAnadInI uttare ATha dIdha vaitADhayo, ATha timizraguphAo, ATha khaMDapapAta guphAo, ATha kRtamAla devo, ATha Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I-I947thI 281 113 nRtyamAla devo, ATha gaMgAkuDo, Tha siMdhu kuMDo, ATha gaMgA, ATha siMdhu, ATha RSabhakUTa parvato, ATha 8 bhakUTa devo, ATha nRtyamAlaka, devo kahyA. jaMbUdvIpanA meranI pUrve sItA mahAnadInI dakSiNe ATha dIdha vaitADhyo cAva4 ATha RSabhakUTanA devo kahyA che. vizeSa e - ahIM katA, katAvatI nadIo ane tenA kuMDo kahevAya. jaMbudvIpanA mera parvatanI pazcime zIton mahAnadInI dakSiNe ATha dIdha vaitADhayo yAvatu ATha RSabha kUTanA devo kahyA. jaMbUdvIpanA merunI pazcime zItoA mahAnadInI uttare ATha dIdha vaiAyAdi pUrvavata vizeSa katA, kAvatI nadI ane kuMDa jANavA. [para meranI cUlikA bahumadhya deza bhAge ATha yojana viSThabha che. [53] ghAtakI khaMDaharSa pUrtimAM dhAtakIvRkSa ATha yojana utva-uccattathI kahyuM che. bahu madhya deza bhAge ATha yojanA viddhabhathI. sAtireka ATha yojanA savagraNI kahyuM che. e rIte - x * badhu jaMbUdvIpa kathana mAphaka kahevuM... e pramANe pazcimamAM paNa mahAdhAtakI vRkSAdi * x * jANavuM... e rIte pukharavara hIpAInI pUrve pAvRAdi... - e rIte tenI pazcime paNa mahawwvRdi cAvata meru cUlikA jANavuM. [54] jambudvIpanA meru parvatamAM bhadrazAla vanamAM ATha dizAhastikUTo kahA che - .. [55] pauovara, nIlavaMta, suhasti, aMjanagiri, kumuda, palAza, avataMsaka, rocanagiri.. [56] jaMbudvIpanI jamatI ATha yojana ud uccapaNe, madhya bhAge ATha yojanA vikaMbhathI che. [7pa7 thI 380] mudrita vRttimAM A eka ja sUtra che. sU643. [5] jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe mahAhimavaMta varSadhara parvata upara ATha phUTo kahe che. te A - pi8] siddha, mahAhimavana, himavara, rohitA, hakUiTa, harikAMtA, harivarNa vaikuTa.. [59] jaMbudvIpanA meranI uttare rukima varSadhara parvata upara ATha kUTo kahyA che - [60] siddha, rukima, raccaka, narakAMta, buddhi, rUmrakUTa kaeNraNyavata, maNikaMcana... [61] jaMbUdvIpanA merunI pUrve rUcakavara parvata para ATha phUTo kahyA che. [6] risTa, tapanIya, kAMcana, rajad, dizA svastika, pralaMba, aMjana, AMjanapulaka... [6] tyAM ATha dizAkumArI mahattakiAo mahartika cAvatuM eka palyopama sthitivALI devIo vase che. te A-[64] naMdottara, naMdA, AnaMdA, naMdivardhanA, vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI, aparAjitA. [7/8] 114 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [65] jaMbudvIpanA meranI dakSiNe cakavara parvata ATha kUTo kahyA che. te A - [66] kanaka, kAMcana, pA, nalina, zazi, divAkara, vaizramaNa vaica... [6] tyAM ATha dizAkumArI mahattarikAo mahahika cAvatuM palyopama sthitika vase che. te A - [68] samAhArA, supatijJA, supabuddhA, yazodharA, lakSmIvatI, zeSavatI, citraguptA, vasuMdharA. [69] jaMbUtahIpanA meranI pazcime caka parvata para ATha kuTo kA che - [999] svastika, amodha, himavaMta, maMdara, sucaka, cakottama, caMdra, sudani... [71] tyAM ATha dizAkumArI mahattAi mahaddhika yAvat palyopama sthitika vase che. te A - [2] IlAdevI, surAdevI, pRthvI, pAvatI, ekanAzA, nAmikA sItA, bhadrA. [999] jaMbudvIpanA meranI uttare Tacakavara parvata ATha kUTo karyA che. te A - [74] rana, roccaya, sarva ratna, raktasaMcaya, vijaya, vaijayaMta jayaMta aparAjita... [35] tyAM ATha dizAkumArI mahattaskiA yAvat palyopama sthitika vaso che. te A - [36] alaMbusA, mitakezI, pIThThI, gItavANI, AzA, sagA, zrI, hrI. [] ATha AdholokamAM vasanArI dizAkumArI mahattarikAo kahI che - [8] bhogaMkarA, bhogavatI, subhogA, bhogamAlinI, suvatsA, vasumitrA, vAriNA, balAhakA.. [ase] ATha utdlokamAM rahenArI dizAkumArI mahattaskiAo kahI che - [co] methaMkarA, meghavatI, sumeghA, meghamAlinI, toyadhArA, vicitra, puSamAlA, aniMditA... [41] ATha kayo tirasa mizra utpattivALA kahyA che - saudharma cAvat sahasara... A ATha kalAmAM ATha Indro kahyA che - zaka yAdd sahakyAra.. A ATha Indrone ATha paristhAnika vimAno kahyA che - pAlaka, puSpaka, somanasa, zrI vasa, naMdAvarta, kAmakama, pItimana, vimala. * vivecana-747 thI 381 : [4] jaMbU-vRAvizeSa, tenA AkAravALI sarvaranamayI te jaMbU jenA vaDe A jaMbUdvIpa kahevAya che, sudarzanA evuM teNInuM nAma che. te uttarakurunA pUvRddhimAM zItA mahAnadInI pUrve suvarNamaya 5oo yojana AyAma-viDaMbhano 12 yojanA piMDavALo ane kramazaH parihAnithI be gAu paryanta uMcAIvALo, be gAunI uMcAI ane 5oo dhanapa pahoLI pAvara vedikAthI vIMTAyelo, vaLI be gAu uMcA chaba sahita toraNayukad dvAranI pIThanA madhya bhAge rahela cAra yojana uMcI, ATha yojana lAMbI-pahoLI maNipIThikAmAM rahelI ane bAra vedikA vaDe rakSaNa karAyela che. ATha yojana udarvauccatvathI bahu madhyadeza bhAge-zAkhA vistAravALA dezamAM ATha yojana viThaMbhathI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8-347 thI 381 115 sAtireka be gAunI uMDAI vaDe adhika sarva parimANathI, tenI pUvadi dizAmAM cAra zAkhA che. temAM pUrvanI zAkhAmAM - anAdaMta devane sUvAyogya eka koza pramANa laMbAIthI, ardha koza pramANa pahoLAIthI, deza nyUna eka koza pramANa uMcAIthI bhavana che. zeSa traNa-zAkhAmAM prAsAdo che. tyAM siMhAsano che. te prAsAdo dezona eka koza uMcA, saMpUrNa eka koza lAMbA, ardhakoza pahoLA che ane viDima upara jinabhavana che. te jinabhavana adhakoza pahoLuM, roka koza lAMbu ane dezona eka koza uyu che. A jaMbUvRkSa anya 108 jaMbUthI vIMTAyela che. te parivAra jaMbavRkSo mULa jaMbUvRkSathI ardha pramANa che. tathA 100 yojana pramANavALA traNa vano vaDe sudarzanA vIMTAyela che. prathama vanakhaMDamAM pratyeka dizA-vidizAmAM jaMbUthI 50-50 yojane cAre dizAomAM bhavano ane tyAre vidizAmAM prAsAdo hoya che. te bhavano eka koza lAMbA, ardhakoza pahoLA, dezona eka koza uMcA che, anAdata devonA prAsAdo cAra vAvaDIothI yukta che. badhI vAvaDIo 500 dhanuSpa uDI, ardhakoza pahoLI, eka koza lAMbI hoya che. cAre prAsAdo ane bhavanonA AMtarAmAM kUTo che, te ATha che. kahyuM che - AThe kUTo sSabhakUTa jevA, jaMbunadamaya kahyA che, te kUTonI upara jinabhavano che, te eka koza pramANa che. kUTa zAbhalI vRkSanI vaktavyatA jaMbUvRkSa tulya jANavI. kahyuM che - devagurunA pazcimAImAM garuDasuvarNakumAranA AvAsabhUta zAmalI vRkSano A ja AlApaka jANavo. vizeSa e ke - pITha ane kUTa jatamaya che. | [48] guphAnA be sUtro spaSTa che. [949] jaMbU Adi vastuo jaMbUdvIpamAM ja hoya che mATe jaMbUdvIpanA adhikArI temAM rahela vastuone prarUpavA mATe ane kSetrasAmyathI dhAtakIkhaMDa tathA pukarArdhagata vastuonI prarUpaNA mATe jaMbU Adi sUtronuM kahe che- sUko siddha che. vizeSa e ke - sUtrono A vibhAga che. Adi be sUbo vAkAronA che. pratyeka cAra sUtro vijaya, nagarI, tIrthakarAdi, dIrdha vaitAdya AdinA 18, eka cUlikAno ema 19 che. e rIte dhAtakI khaMDAdimAM jANavuM. dhAtakI Adi sutro pavadha saMbaMdhI che, tethI be-be hoya che. meranA IzAna khUNAmAM rahela mAlavata parvatathI zarU karIne pradakSiNAe vakSaskAra ane vijayonI vyavasthA karAya che, jeomAM cakravartI vijaya meLave che te cakavartI vijayo-pholTa vibhAgo. yAvata pukalAvatIthI maMgalAvarta, pukala jANavuM. cAvatuM maMgalAvatI kahevAthI mahAvasa, vasAvatI, ramya, myaka ramaNIya jANavuM. [ityAdi vijayanA nAmo vRtti anusAra jANavA. te saraLa hovAthI ahIM teno anuvAda nodhela nathI.] kacchAdi vijayonI A kSemAdi rAjadhAnIo zItAdi nadIonI najIkamAM rahela traNa khaMDanA madhya khaMDamAM nava yojana pahoLI ane bAra yojana lAMbI hoya 116 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 che. temAM tIrthaMkarAdi hoya che. mATe kahe che | [50] ukATathI ATha ariheto hoya che. pratyeka vijayamAM hovAthI e rIte cakavartI Adi paNa jANavA. e rIte mahAnadInA cAre kinAre 3ra-tIrthakaro hoya che. cakavartIo zItA, zItodA nadInA eka eka kinAre ATha-ATha ja utpanna thAya che, to paNa badhI vijayanI apekSAe eka samaye babIza hotA nathI. kemake jaghanyathI paNa mahAvideha kSetramAM cAra vAsudevanuM avirahatva che. jyAM vAsudeva hoya tyAM cakravartI na hoya, tethI utkRSTathI 28 cakvartIo ja hoya che. e rIte jaghanyathI cAra cakravartIno saMbhava hovAthI vAsudeva utkRSTathI 28 ja hoya che. baladeva paNa 28-ja hoya. [951] dIrdha zabdanuM grahaNa vRta vaitAnA vyavaccheda mATe che. ATha guphAomAM yathAkrame ATha devo che. gaMgAkuMDo, nIlavaMta varSadhara parvatanA dakSiNa nitaMbe rahelA, sATha yojanAnA lAMbA-pahoLA ane madhyavartI gaMgA-devInA bhavana sahita dvIpovALA ane traNe dizAmAM toraNa sahita dvAra che je pratyeka kuMDothI dakSiNa toraNathI gaMgA nIkaLIne vijayonA vibhAga karatI bharatagaMgAvatuM zItA nadImAM praveze che. e rIte siMdhu kuMDI paNa jANavA. ATha kaSabhakUTa parvato che, kemake AThe vijayomAM te hoya che. te varSadhara parvatanI najIkamAM chonA traNa khaMDamAM madhya khaMDavartI sarve vijaya ane bharata, airAvata kSetromAM hoya che. tenuM pramANa-MdhAM RSabhakUTo ATha yojana uMcA, mULamAM bAra yojana, madhya ATha, upara cAra yojana vistIrNa jANavA. devo temAM vase che. vizeSa e ke- zItAnadInI dakSiNe paNa ATha dIdha vaitADhyAdi sarve samAna che, mAtra gaMgA, siMdhune badale ktA, ktavatI nadI kahevI. gaMgAdi kuMDanA sthAne raktAdi kuMDo kahevA. te A - ATha kvAkuMDo, ATha ktavatI kuMDo, ATha tA. nadI ityAdi. niSagha varSadhara parvatanA uttara nitaMbe rahelA 60 yojana pramANa rakatA ane kAvatI kuMDo che. jemAMthI uttaranA toraNahArathI nIkaLIne ktA, katavatI nadIo zItAmAM jaIne maLe che. [3pa2] meru parvatanI cUlikA saMbadhI koI vRti noMdhAI nathI. [53] dhAtakI mahAdhAtakI, padma, mahApadmavRkSo, jaMbUvRkSa samAna kahevA. tethI kahyuM che - jaMbUvRkSanA varNana mujaba dhAtakI Adi vRkSanuM varNana jANavuM. devaku? AdimAM zAbhalI vRkSanuM varNana jaMbUdvIpanA zAbhalIvata che.. [54,55] kSetranA adhikArI jaMbUdvIpamAM Adi cAra sUtra sugama che. vizeSa e ke - bhadrazAla vana meru parvatane parikSepathI cotarapha vIMTIne bhUmimAM che. temAM zItA-zItodAnA baMne kinAre rahela pUrvAdi dizAmAM hAthI AkAre ATha kUTo te dizAhastikUTo kahyA che. te A - padottara0 zloka sugama che. vizeSa e ke - saprasaMga A vibhAga che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8/-/4thI 781 117 merathI pratyeka dizA-vidizAmAM 50 yojana jatAM cAre dizAomAM siddhAyatano ane vidizAomAM cAra prAsAdo che. badhAM siddhAyatano 36 yojana uMcA, 5 yojanA pahoLA, 59 yojana lAMbA che. prAsAdo 5oo yojana uMcA che, cAra vAvaDIthI vIMTAyelA che. uttaramAM izAnendranA, dakSiNamAM zakendranA prAsAda che. sItA-sItodAnA baMne kAThe ATha-ATha kUTo hoya che. meranI cAre dizAomAM himavAnuM kaTa samAna ATha dizAhatikaTo kahyA che. prathama padhora kuTa pUrvamAM sItAnadInA uttara kinAre che. pachI nIlavaMta, suhasti, aMjanagiri, kumada, palAza, avataMsaka ane AThamo rocanagiri che. [56] jagatI-vedikAnA AdhArabhUta pAlI che. [957 thI 80] siddhAyatana vaDe oLakhAto kUTa te siddhakUTa, pUrvamAM che. pachI kramazaH bIjI dizAthI zeSa kUTo che. mahAhimavatu kUTa te parvatanA nAyakanA devabhavanathI adhiSThita che. haimavatakUTa haimavata kSetra nAyaka devanA AvAsabhUta che. rohitakUTa rohitA nadInI devI saMbaMdhI che. hIM kUTa mahApAddhaha nivAsI hI devIno che. harikAMtAkUTa te nAmanI nadInI devIno che. harikAMtA kUTa te nAmanI devIno che. harivardhakRta hasvi"nAyaka devano che. vaiDUrya kUTa vaiDUrya ratnamaya hovAthI che. A ja krame rukimanA kUTo kahevA. * x - kSetranA adhikArI sucaka Azrita ATha sUtro che. te sugama che vizeSa e ke - jaMbUdvIpamAM je meru che tenI apekSAe pUrvadizAmAM rucakahIpamAM pUrvavaNita svarUpavALo cakavAla AkAra Tucakavara parvata che, temAM ATha kUTo che * * * te kUTomAM naMdotarA Adi dikakumArIo vase che. jeo arihaMta bhagavaMtanA janma samaye hAthamAM arIsAne laIne gAyana karatI bhagavaMtanI bhakti kare che. e rIte dakSiNanI hAthamAM bhaMgAra laIne gAyana kare che. pazcimanI hAthamAM paMkho laIne, uttaranI hAthamAM cAmara laIne che. devanA adhikAcI 3 ma Adi pAMca sUtro sugama che. vizeSa e ke -- x - saumanasa, gaMdhamAdana, vidhuprabha, mAlyavaMta vAsinI ATha dikakumArI dholokamAM vasanArI che. te bhogaMkarAdi ATha devIo arihaMtanA janma saMbaMdhI bhavanane saMvartaka pavanAdi kare che. urvalokamAM vasanArI - naMdanakaTomAM vasatI ATha devI sajala vAdaLAdine kare che. [381] ATha devalokamAM tiryaco paNa utpanna thAya che, e rIte pUrvabhava apekSAe tiryacothI mizra manuSyo devapaNe je devalokomAM utpanna thayA te tici mizrApannako. jenA vaDe gamana karAya te pariyAna, te ja pariyAnako athavA pariyAnagamanarUpa prayojana che jeonuM te pariyAniko-vAta karanAra abhiyogika pAlaka Adi devakRtu pAlaka Adi ATha vimAno kramacI zakAdi indronA che. devatva tapazcaraNathI maLe che, mATe tapa vizeSane kahe che - 118 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 * sUtra-38ra thI 85 - [8] aTa-aSTamikA bhikSu pratimA 64 rAjhidivasa vaDe 288 bhikSA vaDe jema kRtamAM kahela che, te rIte yAvatu pAlana karelI hoya che. [3] saMsArI jIvo ATha bheda kahyA che. te A - prathama samaya nairayika, Apama samaya nairayika e rIte samaya devo... sarve jIvo ATha bhede kahyA che. te A - nairayiko, tiryaMcayoniko, tiryaMcayonika strIo, manuSyo, manuSyIo, deva, devIo, siddho... athavA sarve jIvo ATha bhede jaNavA. te A - AbhinibodhikajJAnI yAvatu kevaLajJAnI, matijJAnI, zrutajJAnI, virbhAgajJAnI. [8] ATha bheda saMyama kahyo che. te A - prathama samaya sUkSma saMparAya sarAga saMyama, apathama samaya sUkSma saMparAya sarAmasaMyama, prathama samaya bAdara saMyama, Authama samaya bAdara saMyama, prathama samaya upazAMta kaSAya vItarAga saMyama, Aprathama samaya upazAMtakaSAya vItarAma saMyama, prathama samaya kSINa kaSAya vItarAma saMyama, Authama samaya kSINa kaSAya vItarAga [85] ATha pRdIo kahI che. te ja - ranapabhA yAvat adha:saptamI, iSaujbhAra. ISatAbharA pRadInA bahu madhya deza bhAgamAM aSTayojana homamAM ATha yojana bAhalyathI kahela che... ISa prAgabhArA praNavInA ATha nAmo kahyA che te A - Shtu, iSatAmArA, tanuM, tanutanu siddhi, siddhAlaya, mukti muktAlaya. * vivecana-382 thI 385 - [32] A aSTama divaso che jeNImAM te aSTa aSTamikA. je ATha aSTaka divaso vaDe pUrI thAya che, temAM ATha aSTama divaso hoya ja, temAM ATha aTakonuM 64 dina thAya ja, tathA pahelA aTakamAM eka dakti bhojananI, eka dakti pANInI, e rIte bIjA aTakamAM be, e rIte AThamA aSTakamAM ATha. te badhI maLIne 288 bhikSA saMkhyA thAya che. yathAsaNa... cacAkalpa, yathAtathya, samyak kAyAthI pazita, pAlita, zodhita, tIritA, kirtitA, ArAdhitA ema cAvatuM zabdathI jANavuM. anupAlita eTale AtmA ane saMyamane anukULapaNAne pALelI hoya che. [8] badhAM saMsArIone tapa hotuM nathI. A saMbaMdhathI saMsArI jIvo ane tenA adhikArathI sarva jIvonuM pratipAdana karatA traNa sUtro kahe che - sUNo sugama che. vizeSa e ke - prathama samaya nairayika - nakAyunA prathama samayanA udayamAM ane bIjA prathama samaya nairayika dvitiyAdinA udaye hoya che. [84] anaMtara jJAnIo kahyA. te saMyamI paNa thAya, tethI saMyama sUtra - cAri, te be prakAre - sarANa, vItarAga bhedathI. temAM saraNa be bhede-sakSama ane bAdara kaSAya bhedathI. te baMne prathama, apacama samaya bhedathI be prakAre, ema cAra bhede sarAgasaMyama che. temAM prathama samaya saMyamanI prAptimAM che jene te tathA sUma-khaMDarUpa Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8|-| 82 thI 385 119 karela saMparAya-kapAya saMjavalana lobhalakSaNa jemAM vedAya che te sUkSma saMparAya.. rAma sahita te sAga, je saMyama te sarANa saMyama athavA sarAga sAdhuno saMyama te sarAgasaMyama *x - bIjo - A ja prathama samayathI vizeSita... A baMne paNa be zreNI apekSAe vaLI be prakAre hovA chatAM kahyuM nathI, mATe cAra bhedo na kahyA. tathA bAdara saMparAya-saMjvalana krodhAdi jemAM che te, tathA vItarANa saMyama to baMne zreNInA AzrayathI be bhede che, vaLI prathama-prathama samaya bhedathI kaika be bhede che, ema cAra bheda maLI ekaMdara ATha bhedo che. [85] saMyamIo pRthvI para hoya che mATe traNa pRthvI sUjha, saraLa che. vizeSa e - ATha yojana pramANa kSetra laMbAI-pahoLAIthI che. ISaprAgabhArAnuM ISatuM nAma paNa che. kemake ranaprabhAdi apekSAe laghuM che.. ema prAgabhAranA hRsvavathI iSaprAbhAA .. A kAraNe ja tanu-pAtaLI.. ati tanutvathI tanu tanu.. teNImAM siddha thAya mATe siddhi.. siddhonA AzrayatnathI siddhAlaya.. sarva karmothI mUkAya mATe mukti.. muktanA Azraye muktAlaya. siddhi zubhAnuSThAnamAM apramAdItAthI thAya, mATe tene kahe che* sUtra-386 thI 388 : ATha sthAnomAM samyaka rIte pravartana, prayatna ane parAkrama karavuM joIe - paNa pramAda karavo na joIe. (1) na sAMbhaLelA zrAdhamane samyapha sAMbhaLavA mATe udhama karavo. (2) sAMbhaLola dharmone avadhAraNa karavA ane visarAya nahIM tevA deDha karavA udhama karavo. (3) pApa karmone na karavA mATe saMyama vaDe udhama karavo, (4) purva saMcita karmona khapAvavA ane vizodhana karavA mATe tapa vaDe udhama karavo. (5) saMgRhita pariNatanA saMgraha mATe udhama karavo. (6) rakSAne AcAragocara zIkhavavAne udhama karavo, (3) plAnane aplAna karavA taiyAvaraya karavA mATe udhama ravo. (8) sAdharmikamAM kalaha utpanna thatAM temAM anizcita upazcita apakSagrAhI madhyasthabhAvabhUta ane sAdharmikomAM zabada, alpakalaha, atha tuM-tuM kema thAya te vicArI upazAMta karavA udhama karavo.. [8] mahAzukra ane sahasAra kAmAM vimAno deoo yojana uMcA che. [48] ahaMtu ariSTanemine deva-manuSya-asuranI hadamAM koI vAdamAM jIte nahIM evI utkRSTI 800 vAdI munionI saMpadA hatI. * vivecana-386 thI 288 : [386] sUtra sugama che. vizeSa e ke - ATha vastuone vize nahIM prApta thayelamAM saMbaMdha karavo, prApta thayelanA aviyogane mATe yatna karavo, zakti thAya thavA chatAM tenA pAlanamAM ati utsAha karavo, vadhAre zuM ? e pramANe cATa sthAnaka lakSaNa kahevAtA A viSayamAM pramAda karavo na joIe. (1) na sAMbhaLela zrutabhedarUpa dharmone sAMbhaLavAmAM udhamI thavuM ke sAMbhaLavAne 120 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 samukha javuM. (2) e rIte sAMbhaLela-zrosendriya viSayakRtane manoviSayI karavA mATe, avismRta-smRti-saMskAra viSayI karavA tatpara thavuM. (3) vRtti nathI. (4) vivecanAnirjara mATe, AthI ja AtmAnI vizuddhi mATe tatpara thavuM. (5) asaMgRhItaanAzrita ziSyavarganA saMgraha mATe. (6) vibhakti pariNAmathI navadIkSitane sAdhu sAmAcArI, viSaya-cha vrata Adi athavA AcAra-jJAnAdi viSaya pAMca bhede, gocabhikSAya te AcAragocara. ahIM vibhaktinA pariNAmathI AcAra gocaranI grahaNatA arthAt zaikSane AcArAdi zIkhavavAne. () aglAni-khedarahita karavAne, (8) adhikaraNa-virodha, te sAghamikomAM, nizcita saga, upAzcata - dveSa athavA AhArAdinI lAlasA ane ziSya tathA kulAdinI apekSA. A baMnethI hita te anizritopAzrita, zAstrane bAdhita pakSane je grahaNa na kare te apakSagrAhI, AthI ja madhyasthabhAvane prApta thayela. * x * te ciMtave ke - kaI rIte sAdhuo, mahAzadathI rahita thAya, tathAvidha kalahakArI vacanathI ti thAya, krodhathI karela manovikAra vizeSathI hita thAya ema vicArato krodhane zAMta karavA mATe tatpara thAya. [8] apamAdIne devaloka paNa maLe, mATe devaloka pratibaddha aTakane kahe che. te mahAzuka>> Adi sugama che... [48] anaMtarokta vimAnavAsI devo vaDe paNa vastuvicAramAM keTalAMka vAdIo jItAya nahIM mATe tenA aTakane kahe che, A sUtro sugama che. -- neminAthanA A ziSyo madhya koIka kevalI thaIne vedanIyakarmanI sthitione AyuSyakarmanI sthiti sAthe samAna karavA mATe kevalI samuThThAta karela che mATe samudyAta mane kahe che- * sUtra-389 : ATha samayano kevalI samaghAta kahela che - pahelA samaye daMDa kare, bIjasamaye kapATa kare, trIja samaye maMthana kare, cothA samaye lokane pure che, pAMcamA samaye AMtarAne saMhare che, chakA samaye maMthAnane saMhare che, sAtamAM samaye kATane saMre che, AThamA samaye daMDane saMhare che. * vivecana-789 - samuThThAtane prAraMbhato prathama avazya AvarjIkaraNane kare che. arthAtu narma pramANa udayAvalImAM na Avela kamane propavAnI pravRtti kare. pachI samuThThAtane kare. temAM pahelA samayamAM svadeha pramANa pahoLo ane uMco, nIce, baMne tarapha lAMbo lokAMta sudhI janAro jIvapradeza samUharUpa daMDanI jema daMDa kevalI jJAnanA upayogathI kare che. bIjA samaye te ja daMDane parva-pazcima be dizAmAM prasArIne baMne paDakhe lokAMtagAmI kapATane kare che. trIjA samaye tene ja dakSiNa-uttara be dizAmAM prasAravA vaDe maMyAnane kare che. te lokAMta sadhI pahoMcanAra hoya che. e rIte lokane prAyaH bahu pUrela hoya che, paNa maMthAnanA AMtarAo pUrelA hotA nathI, kemake jIvapadezonuM samazreNI gamana hoya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 8/-89 121 cothA samaye maMthAnAMtarone sakala loka nikUTa saha pUre che. tethI sarva lokaparita thAya che. pAMcamAM samaye ulaya krame maMthAna aMtarane saMhare che, karma sahita jIvapradezone saMkoce che. chakke samaye maMthAnane saMhare che, ghanatara saMkocathI, sAtamA samaye kapATane saMhare che. * x - AThamA samaye daMDane saMharI zarIrastha thAya che. temAM pahelA-AThamA samaye dArika prayoktA hoya che. bIjA-chaTTA-sAtamA samaye dArika mizra yogavALo thAya che. trIjA-cothA-pAMcamA samaye kAmaNazarIra yogI hoya che. temAM traNa samaya niyamathI anAhAraka hoya che. vacana-manoyoga prayogarahita hoya che. * x * tethI aSTa sAmayika kevali samuThThAta kahyo. - kevalI samuddhAta kahyo. have guNavAnuM akevalI devatva prApta thAya che, mATe devAdhikArI samakSa Adi sUga paMcakane kahe che. * sUtra-70 thI 39 : [9] zramaNa bhagavata mahAvIrane anuttaropapAtika, gatikalyANaka yAvatuM ANameSibhadraka 800 sAdhunI utkRSTa anuttaropAtika saMpata thaI. [s91 ATha bhede vANa aMtara deve kahyA che - pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kiMnara, kiM5riSa, mahorama, gAMdhad... ATha vANavyaMtara devonA ATha JtyavRkSo kahyA che. te A - [2] - pizAconuM kalaMba, yakSonuM vaDa, bhUtonuM tulasI, rAkSasonuM ThaMDaka... [63] kinnaronuM zoka, kapuriyanuM caMpaka, bhujaMgonuM nAga ane gaMdharvonuM hiMduka [e pramANe caityavRkSo che.] 9i] A ranapabhA pravInA bahu samamaNIya bhUmi bhAgathI 8oo yojana uMcA aMtare sUrya vimAna cAra care che [gati kare che.] [65] ATha no caMdramA sAthe pramarda lakSaNa yogane joDe che, te A pramANe - kRtikA, rohiNI, punarvasu, maghA, miTha, vizAkhA, anurAdhA, jyeSThA [66] bhUdvIpa hIpanA dvAro ATha yojana utd uMcAIthI che. badhAM dvIpa, samudronA dvAro ATha yojana ud uccatvathI kahelA che. [9] puruSavedanIya karmanI jaghanyathI ATha varSanI baMdhasthiti che... yazaH kIrti nAmakarmanI jaghanya ATha muhUrta baMdhasthiti che... ucca gotrakamanI paNa emaja che... [68] tendriyonI jAti kula koTi yoni pramukhanI saMkhyA ATha lAkha kahI che... [69] jIvo, ATha sthAna nivartita yugalone pApakarmapaNAne cayana karyuM che - kare che - karaze. te A pramANe - prathama samaya nairayika nivartita yAvatuM apathama samaya deva nivartita e rIte caya upacaya sAva nirAne karela che - kare che - karo... ATha prAdezika kaMdho anaMtA kahela che, ATha pradeza avagADha pagalo anaMtA kahyA che cAvata ATha guNarukSa pudgalo anaMtA kahelA che. * vivecana-390 thI 39 :[9] sugama che. vizeSa e - anuttara vimAnomAM upapAta jeono che te anutaropapAtika. tevA sAdhuonI tathA devagati lakSaNa kalyANarUpa gati che jemanI evI sthiti paNa kalyANarUpa che jemanI tathA bhaviSyamAM mokSa lakSaNa bhadra che jemane te gatikalyANAdi sAdhuonI saMpadA hatI. [391 thI 393] caitya vRkSo, maNipIThikAnI upara rahelA sarvaratnamaya ane upara chatra, vajAdithI zobhita sudharmAdi sabhAnI AgaLa je saMbhaLAya che, te A saMbhave che. je cinho kadaMbavRkSa, sulasa, vaDa, khaTvAMga, azoka, caMpaka, nAga, tuMbaravRkSa kramazaH pizAyAdine saMbhave che. te vindabhUta vRkSo AnAthI judA saMbhave che. 32,393 sUtra sugama che. arthana * mahoya. [394] vAra vara eTale gatine kare che, phare che. [395] pramada-caMdra sAthe sRzyamAnava, tevA lakSaNavALA yoga prati potAne caMdranI sAthe ATha nabo joDe che. te yoga kyAreka hoya-nitya nahIM. kahyuM che - punarvasa, rohiNI, citrA, maghA, jyeSThA, anurAdhA, kRtikA, vizAkhA A nakSaNono caMdra sAthe dakSiNa ane uttaramAM yoga hoya che. je nabo dakSiNa-uttaramAM yogavALA che te kyAreka pramaIyogI hoya che jethI lokazrI graMthanA TIkAkAra kahe che - A nakSatro ubhaya yogavALA che - X - kathaMcita caMdra sAthe bhedane paNa pAme che. tenuM phaLa A che - A nakSaNonA uttara taraphanA graho subhikSane mATe che ane caMdramAM atyaMta subhikSane mATe che. [66] devanivAsa adhikArathI devanivAsa bhUta jaMbUdvIpAdinA dvAra viSayaka be sUtro che... - [39] devAdhikArathI devatva thanAra karma vizeSarUpa traNa sUtro che... - B98,799] kamadhikArathI tenA baMdhanA kAraNabhUta kulakoTi sUga che. teIndriyAdi vaividhya hetu karma ane pudgala sUbo sugama che. vizeSa e ke - teIndriya jAti ityAdi sthAna-8-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-800 thI 802 sthAna-9 che - X - X - 0 AThamAM adhyayananI vyAkhyA karI, have saMkhyAkrama saMbaMdhathI ja navamA sthAnaka nAmaka navamA adhyayanane AraMbha che. Ano pUrva sAthe saMbaMdha saMgAkrama vaDe karAyela che, saMbaMghAMtara to pUrvanA adhyayanamAM jIvAdinA dharmo kahyA. ahIM paNa te ja kahevAya che. te saMbaMdhe Adi sUra * sUma-800 thI 802 : dioo] nava kAraNe zramaNa niSpantha sAMbhomikane visaMbhoka karatAM AjJAne atikamato nathI. AcAryanA pratyenIkane, upAdhyAyanA pratyenIkane, WvIranA pratyenIkane, kula-gaNa-saMgha-jJAna-darzana-cAstrinA pratyenIkane. 8i01] bahAcarya [adhyayana) nava kahela che - zAparikSA, lokavijaya cAva4 upadhAnazruta, mahAparijJA... [co] bahAcarya gupti nava kahI che - () vivikta zayana, sanAdi sevanAra hoya, paNa mIsaMsata pazusaMsat ane napuMsaka saMsakata zanAdine na seve. (2) strI kathAne kahenAra na hoya.. (3) rInA sthAnane sevanAra na hoya. (4) strInI manohara, manorama indriyone jonAra, ciMtavanAra na hoya. (5) praNItarasa bhogI na hoya. (6) pAna, bhojananA ati mAtrAe AhAramAM sadA katI na hoya.. (5) pUrva rata, pUvakIDitanuM smaraNakata na hoya. (8) zabda-pa-prazaMsAne anusaranAra na hoya. (9) sAtAssaukhyamAM pratibaddha thanAra na hoya.. nava bahmacaryanI aNatio kahI che - (1) vivikta rAyana-asanAdi sevanAra na hoya paNa strI-pazu-napuMsaka saMsakata sthAnane sevanAra hoya.. () Dii kathA karanAra hoya. a) nA sthAnone seve.. (4) strInI indriyone yAvatuM ciMtavanAra hoya.. (5) praNItasa bhogI hoya.. (6) pAna-bhojanano atimAmAe sadA AhAra kare. (7) pUrata, pUvakrIDitanuM smaraNa kare.. (8) zabda-rapa-prazaMsAne anusare. (9) zAtA, sukhamAM Asakta hoya. * vivecana-800 thI 802 - (coo] A sUtrano pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrvamAM pudgalo kahyA, tenA vizeSa udayathI kAMIka zramaNa bhAvane prApta thaIne paNa dharmAcArya AdinI pratyunIkatAne kare, tene visaMbhogika karato koI suzramaNa AjJAne atikramato nathI te rIte saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA - x - kahI. [801] svayaM brahmacaryamAM vyavasthita hoya te ja A pramANe kare che, mATe brAhAcaryane kahenArA adhyayanone darzAvatA kahe che - nava baMbhareraka a * kuzalAnuSThAna, te varya - sevavA yogya te brahmacarya-saMyama. tenuM pratipAdana karatA 'AcAra' sUtranA pahelA zrutaskaMdhamAM guMthAyelA adhyayano te brahmacarya che. temAM (1) dravya, bhAva bhedathI anekavidha zama, tenI jIvanI rakSArthe, parijJA 124 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jJAnapUrvaka pratyAkhyAna jemAM kahevAya-zaaparijJA. (2) loka vijaya - rAgadveSarUpa bhAvalokano vijaya-nirAkaraNa jemAM kahyuM te.. (3) zIta-anukULa, uNa-pratikULa, tene AzrIne je kareluM te zItoSNIya.. (4) samyakatva-ne acala rAkhavuM, paNa kaSTa tapa sevanArA tApasAdinA aSTa guNa aizvaryano daiSTimoha na karavo evuM pratipAdana para. (5) mAvati - AdyapadathI te lokasAra nAma che, te ajJAnAdi asArano tyAga karIne lokanA sArabhUta ratnatrayAdimAM udhama karavo te lokasAra, (6) dhUta-saMgano tyAga karavAnuM pratipAdaka. () vimoha-mohotpaNa parISaha upasargano udaya thatAM vimoha thAya, tene samyaka sahe evuM jemAM kahevAya che te vimoha.. (8) mahAvIra bhagavaMte sevela tapanuM pratipAdana karanAra zruta te upadhAna zrata.. (9) aMtakriyA lakSaNa moTI parijJA samyapha karavI e rIte pratipAdanamAM tatpara te mahAparijJA. [802] brahamacarya zabdathI maithuna virati paNa kahevAya che. mATe tenI guptionuM pratipAdana kare che - brahmacarya - maithuna vratanI, gupti-rakSAnI vADa, te brahAcarya gupti - (1) vivina - zrI, pazu, paMDakathI pRthakravartI zayana, Asana-saMthAro, pIThaDAdi ane upalakSaNathI sthAnAdi tene sevanAra brahmacArI hoya che. anyathA temAM bAdhA saMbhave che. A sukhe samajavA vyatirekathI kahe che. deva, nArI, tiryaMcI vaDe vyAptane sevanAra na hoya ema saMbaMdha karAya che. e rIte gAya vagere pazu vaDe vyAptane paNa na seve, kemake temanA vikArathI mano vikAra saMbhave che. napuMsaka saMsa strI samAna doSa prasiddha che. (2) ekalI strIone dhamadazanAdi * x * na kahe. athavA * x - pUrvokta jAti Adi cAra prakAranI kathAne kahenAra brahmacArI na hoya... (3) ahIM sUga no fsthaTUTTchuM dekhAya che, paNa nosthiTTrchuM saMbhave che. uttarAdhyayanamAM tema kahyuM che. * X * jyAM strIo rahe che te sthAno. niSadhArUpa A sthAno, tene sevanAra brahmacArI na hoya arthAt strI sAthe eka sthAne na bese, teNI uThe pachI paNa te Asane muhad sudhI avazya na bese. ahIMnA sUtrapATha mujaba strI samudAyane sevanAra na hoya - ema vyAkhyA karavI. (4) strIonA nayana, nAsikAdi Indriyone jovA mAtrathI AkarSaNa thAya te manohara, joyA pachI ciMtavana karatA manane AhvAda Ape te manorama, tene joyA pachI atizaya ciMtavana karanAra, jema ke - aho ! locananI salAvaNyatA Adi, te brahmacArI hoto nathI.. (5) jharatA sneha biMdunA bhoktA hoto nathI.. (6) lUkhA pANI-bhojanane paNa atimAtrAe na bhogave. nizcaye udaranA cha bhAga karavA. temAM aDadhAmAM vyaMjanAdi, pANInA be bhAga ane eka bhAga vAyunA pracAra mATe rAkhavo. e rIte pramANAtikamathI sarvadA AhAra karanAra na hoya. usargathI khAdha svAdha baMne sAdhune ayogya hovAthI bhojana ane pAna e benuM grahaNa kare. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-/800 thI 802 15 (9) gRhasthAvasthAmAM strI saMbaMdhI saMbhoganA anubhAvane saMbhAre nahIM tathA pUrvIDita dhutAdi ramaNa lakSaNa ciMtavanAra na hoya.. (8) mukhamaNa bhASitAdi rANahetubhUta zabdane anusasvAnA svabhAvavALo te zabdAnupAtI, ema rUpAnupAtI, khyAtine anusare te zlokAnupAtI. A traNa pada vaDe eka sthAnaka che, tene na anusare.. (9) puNyaprakRti rUpa sAtAthI saugaMdha, rasa, sparza lakSaNa viSayathI prApta sukha, temAM brahmacArI tatpara na thAya. ahIM sAta zabda grahaNathI upazama saukhyanI pratibaddhatAmAM niSedha nathI. * * uktArcathI viparIta aguptio jANavI. ukta brahmacarya jinavare kahyuM che mATe jinivazeSane * x * kahe che* sUjha-803 thI 806 : [co] abhinaMdana ahad pachI sumati ahata nava lAkha koDa sAgaropama pachI utpanna thayA... [co] nava sadabhuta padArtho kahyA che. te A pramANe - jId, ajIva, puNya, pApa, Azraddha, saMvara, nirjara, baMdha, mokSa. [85] - (1) nava bhede saMsArI jIvo kahyA che - pRvIkAyiko yAvatuM vanaspatikAyiko, beIndriya yAvatu paMcendriyo... (2) pRvIkAyiko nava gati, nava gativALA kahyA che - pRedIkAyika, pRthvIkAyikamAM utpanna thato pRvIkAyikamAMthI yAvatu paMcendriyamAMthI utpanna thAya che. te ja pRvIkAlika pRvIkAyikavane choDato pRnIkAyikapaNe yAvata paMcendriyatnamAM jAya che. (3 thI 10) e pramANe akAyiko cAvatu pAMcendriya paNa jANavA. (11) nAva bhede sarve jIvo kahyA che - ekendriya, beIndriya, Indriya, caurindriya, nairayika, paMcendriyatiyo, manuSyo, devo ane siddho. 1) navabhede sarva jIvo kahyA che - prathama samaya nairayika, prathama samaya nairayika cAva4 aprathama samaya deva, siddha... (13) nava bhede sarve jIvonI avagAhanA kahI che - pRthvIkAyanI avagAhanA cAva4 vanaspatikAyanI avagAhanA, beIndriya avagAhanA yAvatu paMcendriyanI avagAhanA... (14). jIvo nava sthAne saMsAramAM vartatA hatA . varte che - vartaze, te A - pRvIkAyikapaNAmAM cAvatu paMcendriyapaNAmAM. [806] nava kAraNe roganI utpatti thAya che. te A - ati aganathI, ahitAzAnathI, atinidrANI, ati jAgavAthI, maLa nirodhathI, mUtra nirodhathI, ati cAlavAthI, pratikULa bhojanathI, IndriyAI vikopanatAthI. vivecana-803 thI 806 :| cio3] abhinaMdana Adi sUtra sugama che. 8i04] abhinaMdana ane sumati jinoe sabhUta padArtho prarUpelA che, te nava padArthone kahe che - saMAva - paramArthathI, upacArathI nahIM, padArtho-vastuo te sadbhuta padArtho. A pramANe - nIva - sukha, duHkha, jJAnarUpa upayoga lakSaNavALA. manAya - jIvathI viparIta. jutha - zubha prakRti rUpa karma. pApa - tethI viparIta karma. Azrava - 126 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jenA vaDe karma grahaNa karAya che te Azrava arthAt zubhAzubha kamadAna hetu. saMvara - gati Adi vaDe Azravano nirodha. vinA - vipAkathI ke tapa vaDe dezathI karmo khapAvavA. baMdha * Azravo vaDe Avela karmano AtmA sAthe saMyoga. bokSa - sarvakarmanA kSayathI AtmAnuM svaAtmAmAM sthira thavuM. [zaMkA jIva ane ajIvothI judA puNyAdi che nahIM, kemake tevI rIte ghaTatuM nathI. te A pramANe - punya, pApa baMne karma che, baMdha paNa tadAtmaka kamI svarUpa ja che. karma, pudgalano pariNAma che ane pudgalo ajIva che. Azraya te mithyAdarzanAdi rUpa jIvapariNAma che. AtmAne ane pugalone choDIne enAthI bIjo koNa che? saMvara paNa Azravanirodha che. * * * * * nirjarA te karmanA nAzarUpa che, - X - mokSa samasta karmathI rahita jIvarUpa che. te kAraNathI jIva ane jIvarUpa be sadbhAva padArtha che ema kahevuM joIe. A hetuthI ja AvA sUNa mATe bIjA sthAnamAM kahyuM che. [samAdhAna] tamAruM kathana satya che. je A jIva-ajIva padArtha che te sAmAnyathI kahyA che, te ja ahIM vizeSathI nava bhede kahyA che, kemake vastunuM sAmAnya ane vizeSAbhakapaNuM che. temaja ahIM mokSa mArgamAM ziSya pravartAvavA yogya che, paNa nAma mAtra ja saMgrahaNIya che. * x * cAra mukhya tatvo saMsAranA kAraNabhUta che, saMvara ane nirjara A be mokSanA kAraNa che. * x - tethI saMsAranA tyAgapUrvaka * x * jIva mokSamAM pravarte. - 4 - [85] A nava padArthomAM pahelo jIva padArtha che, A hetuthI tenA bheda, gati, Agati, avagAhanA, saMsAranirvatana, rogotpattinA kAraNone pratipAdana karavA mATe sUtro kahyA che, te sugama che. vizeSa e - jemAM jIva rahe che te avagAhanA arthAta zarIra, vatanuM - saMsAra pratye anubhavelA. [806] atyaMta-niraMtara, Asana-besavuM che jene te atyAsana, teno bhAvaatyAzAtanA vaDe, marza - vikArAdi rogo enAthI utpanna thAya che athavA azananuM ati pramANa te atyazana - x ati AhAra ajIrNanuM kAraNa hovAthI rogotpatti saMbhave che.. ahita-pratikULa-TolapASANAdi Asana jene che te ahitAsana, tenA vaDe athavA ahita azana vaDe athavA ajIrNamAM bhojana karAya che te adhyayana - 4 - ajIrNamAM bhojana karavA vaDe, prakRtine anucita bhojana karavA vaDe zabdAdi viSayonuM prakopana-vipAka te indriyArca vikopana thatu kAmavikAra, tethI ja strI, AdimAM abhilASI unmAdAdi rogotpatti thAya che. kahyuM che ke- pahelA abhilASa, pachI ciMtA, pachI maraNa, pachI guNakIrtana, pachI udvega, pralA5, unmAda, pachI vyAdhi, pachI jaDatA, pachI maraNa thAya che. viSayanI prAptimAM rogotpati thAya, viSayamAM atyAsaktithI kSaya Adi roga thAya, e zArIrika rogotpatti kAraNo kahyA. have AMtarika rogonA kAraNabhUta karmavizeSanA bhedone kahe che Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9)-I803 thI 806 127 * sUtra-807 thI 814 - [co] darzanAvaraNIya karma navabhede kahyuM che, te A - nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalapacalA, tyAnagRddhi, cakSurdarzanAvaraNa, cakSundaniAvaraNa, avadhi darzanAvaraNa, kevaladanAvaraNa. [ce] abhijitu naba atirega nava muhUrNa caMdra sAthe yoga kare che, abhijita Adi nava no caMdrane uttarathI yoga kare che. te A - abhijituM, zravaNa, ghaniSThA, zatabhiSA, pUrvabhAdrapadA, uttarabhAdrapada, revatI, azvinI, bharaNI. [809] A ratanapabhA pRthvInA bahurAma ramaNiya bhUmibhAgathI 9oo yojanAnA AMtare uparanuM tArAmaMDala cAra care che : [gati kare che.] [10] jaMbudvIpanAmaka dvIpamAM nava yojanAnA masyo pravezyA che - praveza che ane pravesaze... [811] jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNImAM nava baladeva-vAsudeva pitA thayA. te A ... * [12] prajApati, brA, rudra, soma, ziva, mahAsiMha, anisiMha, dazaratha, vasudeva [kramathI A nAmo jANavA.] [13] ahIMthI AraMbhIne jema samavAyAMgamAM kahyuM che, tema eka navamo baladeva brahAlokathI cyavI eka bhava karI mokSe jaze tyAM sudhI kahevuM... jaMbUdvIpanA bharata photramAM AgAmI utsapiMeNImAM nava baladeva-vAsudevanA pitA tharo, nava mAtA thaze Adi samavAya sUra mujaba prathama bhImasena ane chellA suva paryanta badhuM ja kahevuM... [814] A pativAsudeva vize kIrtipuraSa vAsudevane haNavA caka mUke, te ja cakrathI teo pote mRtyu pAme. * vivecana-807 thI 814 : [co] sAmAnya ane vizeSAtmaka vastumAM sAmAnya grahaNAtmaka bodharUpa darzana, tene AvaraNa karanAruM karma te darzanAvaraNa, nava bhede che-- temAM nidrApaMcaka - drA dhAtu kutsA ane gati arthaka che... (1) jenA vaDe caitanya kutsitavarUpa aspaSTapaNAne pAme te nidrA - sukhe jAgavA rUpa supta avasthA te nidrA athavA capaTI vagADatA jemAM jAgRti thAya che, tenA vipAkane anubhavavA yogya karmaprakRti paNa nidrA, kAryathI vyapadeza karAya che. | (2) nidrAnidrA-nidrAno atizaya che. -x- te du:khe jANI zakAya tevI supta avasthA che, temAM ati avyakata caitanyavathI, ghaNI dholanAdi vaDe jAgRti thAya che. AthI nidrAnI apekSAe tenuM atyaMta suvApaNuM che. tenI vipAkavedhA karmaprakRti paNa kAryadvAratha "nidrAnidrA" kahevAya che. (3) pracalA-beThela ke ubho je suddhAvasthAmAM prayale che, te pracalA. te ubhAbeThA DolatA uMghanArane hoya che. tevI vipAkavedha karma prakRtti te "pracalA'. (4) pracalA-pracalAatizaya pracalA, te cAlatAcAlatA paNa uMghanArane hoya che, pracalAvI atizayavALI che. vipAkavedha karmaprakRti pracalApracalA che. (5) sthAna - bahupaNe saMghAta prApta, vRddhi - AkAMkSA, jAgRtAvasthAmAM 128 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ciMtavela kAryane sAdhavAnA viSayavALI je suptAvasthAmAM nidrA te satyAnagRddhi. *x * athavA tyAna - ekathI thayelI, ddha - AtmazaktirUpa, te tyAnaddhi tenA sadabhAvamAM uMghanArane vAsudevanA ardhabalasardeza zakti hoya che athavA racAnA-jaDa jevI zaitanyanI Rddhi che jemAM te tyAnaddhi. tevI vipAkavedha karma prakRti paNa tyAnaddhi ke tyAnagRddhi kahevAya che - te A nidrA paMcaka. darzanAvaraNa karma kSayopazamathI prApta AtmalAbharUpa darzanalabdhione Avaraka kahyuM. have je darzanalabdhionA lAbhane mUlathI ja Avare che. te A darzanAvaraNa catuka kahevAya. (1) cakSu vaDe sAmAnyagrAhI bodha te cAdarzana, tenuM AvaraNa te cakSurdazanAvaraNa.. (2) cA sivAya cAra indriyo vaDe ke mana vaDe je darzana te acakSudarzana, tenuM AvaraNa te acakSurdarzanAvaraNa. (3) rUpI padArthanI mayadA vaDe ke indriya nirapekSA bogharUpa sAmAnya padArthanuM grahaNa-avadhidarzana, tenuM AvaraNa te avadhidarzanAvaraNa tathA (4) ukta svarUpa kevala evuM je darzana, tenuM AvaraNa te kevaladarzanAvaraNa. ema nava bhedo kahyA. | [808] jIvone karmanA saMbaMdhathI nAgAdi devatva, tiryakatva, manuSyatva thAya che, mATe nagAdi vaktavyatA pratibaddha sUjhasamUhane kahe che. te sugama che. vizeSa che ke - sAtireka nava muhUrtone sAvat eka muhUrtanA 24/dara bhAga ane eka bhAganA 66) bhAga vaDe adhika uttara dizAmAM rahelA nakSatro, dakSiNa dizAmAM rahela caMdranI sAthe yogane anubhave che. [809] bahusama-atyaMtasama, tethI ramaNIya, te bhUmi bhAgathI paNa parvata apekSAyo nahIM ane vaka bhUmi bhAga apekSA paNa nahIM. aMtara vaDe karIne. uparitana tArAnI jAti saMbaMdhi bhramaNane kare che. | [10] nava yojana laMbAIvALA ja praveze che. lavaNasamudramAM jo ke 500 yojana lAMbA sabhyo hoya che, paNa nadImukhamAM gatichidrathI Ama che. [811 thI 813] prajApati - x x- saMpAyeM atideza karatA kahe che - A sUgathI AraMbhIne, samavAyAMgamAM kahyA mujaba jANavuM. tethI A nava vAsudeva-baladevanA mAtApitAnA nAmo, temanA nAmo, pUrvabhavanA nAmo, dharmAcAryo, nidAnabhUmio, pratizatra, gati, ityAdi - x * ATha baladevo mokSe gayA ane eka chello brAhmaloka ko, te AvatI covIzImAM siddha thaze. * X - X * AgAmI utsarpiNI sUtramAM atideza vacana paNa e rIte vicAravuM cAvatuM prativAsudeva sUtra mahAbhImasena ane chellA sugrIva sudhI. | [14] A nava pratizatruo, kIrtipadhAna puruSo te kIrtipuruSo. cakra vaDe yuddha karavAno jeono svabhAva che te cakrodhI, svacakrathI haNAze. ahIM mahApuruSa adhikAramAM cakavartI saMbaMdhI vidhi prakaraNane kahe che- * sUtra-815 thI 8ra9 :[15] pratyeka cAturata cakravartIne nava mahAnidhio che, pratyeka mahAnidhi Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 9-815 thI 829 129 nava-nava yojana pahoLI che, te A -...[16] naisarSa, pAMDuka, piMgala, sarvarana, mahApA, kAla, mahAkAla, mANAvaka, efkhamahAnidhi. [1] naisarSa mahAnidhi-mAM niveza, gAma, Akara nagara, paTTaNa, droNamukha, marDaba, aMdhAvara ane gharanI sthApanA che - [nimaNi thAya. [18] pAMDuka mahAnidhi-mAM gaNitanuM bIjanuM, mAna-unmAnanuM pramANa tathA dhAnya ane bIjonI utpatti kahI che... [19] piMgala mahAnidhimAM paraSo, strIo, soDA, hAthInI sarva AbharaNa vidhi che. [20] savaranA mahAnidhimAM cakravatanA zreSTha cauda ratnono upajavAno vidhi che, temAM kendriya ane paMcendriya no jANavA. [85] mahApA mahAnidhi-mAM sarva prakAranA vastronI utpatti, nipatti, raMgavAnI ane ghovAnI vidhi che. [2] kAla mahAnidhima-kAla, te bhUtavartamAna-bhAvinuM tathA traNa varSanuM so zilya, karma e traNenuM prajAne hitakara, jJAna che... [3] mahAkAla mahAnidhimAM loDhuM, cAMdI, sonu, maNI, motI, . phaTika zilA ane pravAla tathA khANonI utpatti che. [24] mANavaka mahAnidhimAM yoddhA, za, bahAra, yuddhanIti, daMDanIti hoya che... [85] zaMkha mahAnidhimAM-nRtyavidhi, nATakavidhi, cAra prakAranA kAvyonI ane mRdaMgAdi sarve vAdhonI utpatti vidhi che. [26] ATha caka upara rahela, ATha yojana UMcA, nava yojana pahoLA, bAra yojana lAMbA peTI AkAre che, gaMgA nadInA mukha pAse sthita che. [] sainya maNimaya, suvarNanA banela, vividha rogI paripUrNa, caMdrasUrya-cakra lakSaNa anasama cUpa AkAre dvAra zAkhavALA che. " [28] A nidhi sadeza nAmavALA, palyopama sthitika devo temAM rahe che. A nidhAno keya ke devonA AdhipatyavALA che... [829] A nava nidhio prabhuta najanasaMcayathI samRddha ane cakavanane vazavartI che. * vivecana-815 thI 829 - vRittimAM A 63muM saLaMga eka sUpa che.] sUtra sugama che. vizeSa e - naisarpa, pAMDuka, piMgala, sarvarana, mahApA, kAla, mahAkAla, mANavaka ane zaMkha mahAnidhi. A vidhAna ane teno svAmI deva baMnenI abheda vivakSA vaDe naisarpa deva, tenA hovAthI niveza-navA gAma AdinI sthApanA ke cakravartInA rAjyopayogI dravyo, badhAye nava nidhiomAM avatare che. arthAtu navA nidhAnapaNe vyavahAra karAya che. temAM navIna ane prAcInanA ja saMnivezo te naisarpa nidhimAM varte che. - 4 - temAM grAma - dezanA loka vaDe adhiThita, Ara - je rasthAnamAM lavaNa AdinI utpatti thAya che ke, nAra - jemAM kara nathI te, pattana - dezI sthAna, koi muu * jala, sthala mArga vaDe yukta, maheMva - jenI najIkamAM vAsa vidhamAna nathI te. nyAvAra - kaTakanI chAvaNI, Jda - bhavana. [7/9] rfra - dInAra Adi, sopArInA phaLa Adi lakSaNa. 2 kArano aMtarita saMbaMdha che, te batAvIzuM tathA tenA kAraNabhUta bIjone tathA setikAdi mAna, tadviSayaka je.- te paNa mAna ja arthAta dhAnyAdi mApavA yogya tathA sanmAna - gAjavA, tolAdi, tenA viSayavALuM je te. - arthAt khAMDa, goLa Adi dharima. tevuM je pramANa. * x * te pAMDuka nAmaka nidhAnamAM kaheluM che. e rIte liMga pariNAmathI saMbaMdha che. tathA dhAnya-ghauM AdinI ane tenA vizeSarUpa bIjanI je utpatti te pAMDukanidhinA viSayavALI che. arthAt teno A vyApAra che. ema jinAdie kahyuM che. maLA - gAthA (sUtra-219) sugama che... gAthA - cakra Adi sAta ekendriya ratno ane senApati Adi sAta paMcendriya rano, je cakravartIone utpanna thAya che te sarve "sarvarana''nAmaka nidhi jANavA. vastra-vastronI je sAmAnyathI utpatti ane vizeSathI vipatti, sarva vastronA prakAronI - x * evA vastronI. kevA prakAranA vastronI, te kahe che - raMgavALA, zuddha svarUpavALA, A badhI utpatti ane niSpatti mahApada nAmaka nidhi viSayavALI che. kALa-kALa nAmaka nidhimAM 'kAlajJAna' zubhAzubharUpa kAlanuM jJAna varte che tethI jaNAya che. te jJAna bhAvi vastunA viSayavALuM-bhavya, purAtana vastu viSayaka te purANa. zabdathI vartamAna vastu viSayaka te vartamAna. anAgata-traNa varSanA viSayavALuM ane atIta traNa varSanA viSayavALuM tathA 100 prakAranuM zilA kAlanidhimAM varte che. zilAzata-ghaTa, loha, citra, vastra, nApita e pAMcamUla, darekanA 20-20 bhedo che. # - khetI ane vepAra, te kAlanAmaka nidhimAM che. arthAt kAlajJAna, zilya ane karma A traNa prajAnA hitakara che, nivaha-abhyadaya hetubhUta che. loha-lohanI utpati mahAkAla nAmaka nidhimAM thAya che. tathA Ajara - lohAdinI utpattirUpa khANa lakSaNavALI che. e rIte rapAdinI utpatti saMbaMdhe kahevuM. mAma maNio-caMdrakAMtAdi, muktA-motI, zilA-sphaTikAdi ane pravAla-vidyuma.. yodhAsUra puruSonI utpatti, AvaraNa-batara, praharaNa-zo, lUha racanAdi te mANavaka nidhimAM athavA nidhinA nAyakamAM hoya che-temAM pravarte che. daMDanIti-daMDa vaDe oLakhAtI nIti, te sAmAdi cAra bhede che tethI Avazyaka [niyukti mAM kahyuM che - zeSa daMDanIti mANavakanidhithI che. nATya-nRtyanI vidhi, nATaka-caritane anusaranAra nATaka lakSaNa yukta, teno vidhi-x* cAra prakAranA kAcanI-dharma, artha, kAma, mokSa lakSaNa puruSArtha vaDe guMthela graMthanI athavA saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane saMkIrNa bhASA vaDe guMthela athavA sama, viSama, ardhasama vRtabaddha gaipaNe athavA gadha, padha, geya, vapada bhedathI cela. kAvyanI utpatti zaMkha nAmaka mahAnidhimAM hoya che tayA mRdaMgAdi vAjiMtronI utpatti che. caka-ATha cakromAM pratiSThAna che, jeonuM te aTacaka pratiSThAta, ATha yojanAnI tenI uMcAI che, nava yojananI pahoLAImAM nidhio che, bAra yojana lAMbAM che. maMjUSAnA AkAre rahelA che. gaMgAnA mukhamAM thAya che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 9/-I815 thI 829 vairya - jeonA vaiDUrya maNimaya kapATo che. - x- suvarNavALA vividha ratnothI pratipUrNa che. caMdra-sUrya-cakAkAra aviSama cihno che. cUpa-tevA AkAravALA, goLAIvALA ane lAMbA che. vIdu - bAra-zAkhA, mukhamAM che jeone te yugabAhaddano - x * caMdrasUrya-cakalANa anusama yugabAhu vadano. -x -.. nidhi samAna nAma che je devonA te nidhi sardeza nAmo. je devonA nidhio AvAso che, te na kharIdavA yogya che. kemake sarvadA teonA ja saMbaMdhavALA che. nidhAnone vize je devonuM svAmIpaNuM che, e prakama che. sUtra-829 vALI gAthA sugama che. anaMtara citavikRtirUpa vigatinA hetubhUta nidhio kA. have tathAvidha ja vikRtine pratipAdana kare che- * sUtra-830 thI 835 : [ca] vigaIo nava kahI che - dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madha, madirA, mAMsa... [31] audAki zarIra nava chidrathI rAvate kahyuM che - be zrota, be netra, be nasakora, mukha, mUThasthAna, gudA [832) puca nava bhede kahyuM che - anna puca pAna puca, vA puja, gharanuM yunsa, zayana yunsa, mana punya, vacana punya, kAma punya, namaskAra punya. [33] pApanA Ayatano nava bhede kahyA che - prANAtipAta, mRSAvAda cAvatuM parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha... 8i34] pApakRta nava bhede che - [35] utpAta, nimitta, maMtra, AkhyAyaka, cakitsaka, kalA, AvaraNa, ajJAna ane mithyA pravacana-zalu. * vivecana-830 thI 835 - [830] nava vigaIno artha kahevAyo che. tathApi kaMIka kahe che - vikArane karanArI hovAthI vikRti kahevAya che. pakvAnna kyAreka avikRti paNa hoya, tethI A nava kahela che, anyathA daza vigaIo paNa hoya. je tavo eka vakhata pUDalA vaDe pUrAya, pachI te ja tavAmAM bIjo pUDalo pUrAya, te vigaInA tyAgIne kahyuM che, te lepakRta che - vigaI nahIM. | vigaImAM dUdha pAMca prakAre - bakarI, gheTI, gAya, bheMsa, uMTaDI bhede. dahIMmAkhaNa-ghI cAra bhede ja che, kemake te uMTaDInA thatA nathI. tela cAra prakAre che - tala, alasI, kuTuMba ane sarasavanA bhede. goLa be prakAre - drava ane piMDa. madhu traNa bhede - mAkhInuM, kautikanuM, bhamarInuM. madha be bhede - kASTha ane piSTanuM. mAMsa traNa bhede-jalacara, sthalacara, kheranuM. [31] vigaIo zarIranI vRddhinI hetubhUta che, mATe zarIranA svarUpane kahe che - nava mota eTale chidro dvArA maLa nIkaLe che. tethI navagrota parizravA boMdi evuM audArika zarIra che. be kAna vagere sUtrArtha mujaba. 8i32] evA prakAranA zarIra vaDe paNa punyopArjana thAya che, mATe punyanA bhedo 132 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kahe che - sapAtramAM adAnathI je tIrthaMkaranAmAdi punyaprakRtino baMdha thAya te aNapunya ja che, e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke :- layana-ghara, zayana-saMcAro, mana vaDe guNIjano vize saMtoSa thavAthI, vANI vaDe prazaMsA karavAthI, kAyA vaDe sevAthI, namaskAra vaDe paryApAsanAthI je punya baMdhAya te manapunyAdi jANavA. kahyuM che. - anna, pAna, vastra, sthAna, zayana, Asana, sevA, vaMdana, tuSTi A nava punya che. [33] punyanA viparyayarUpa pApanA kAraNo kahe che - te sugama che, vizeSa e ke - zubha pravRtti rUpa pApanA Ayatano - baMdhanA kAraNo che. [834,835] pApa hetu adhikArI pApagruta sUga che, te sugama che. vizeSa e ke - pApopAdAna heturUpa zruta-zAstra te pApakRta. tene sevavA rUpa athavA sUrNa vRtti ane vArtikarUpa te pApagruta prasaMga. temAM utpAta-prakRtinA vikArarUpa sahaja rudhivRSTi Adi, tenA pratipAdaka zAstra paNa utpAta che. nimitta - atItAdinA parijJAnanA upAyarUpa-kUTa parvatAdi. maMtra-maMtrazAstra, jIvanA uddharaNarUpa - gAruDAdi... AgAyaka-mAtaMga vidhA - jenA upadezathI atItAdi kahevAya te DoDI Adi prasiddha che. zaikitmika-Ayurveda... kalA-gaNita pradhAna lekhAdithI AraMbhI zakunarata paryA boMtera zAstro... AvaraNa-jenA vaDe AkAzanuM AcchAdana karAya che te - bhavana, prAsAda, nagAdi arthAt vAstuvidhA. ajJAna - bhArata, kAvya, nATakAdi laukikathuta... mithyApacayana-bauddhAdi kutIrthikonA zAstra... - A badhuM pApagruta paNa sAdhue puSTa AlaMbanathI sevyu hoya to pApazruta ja che. tti - e prakAre, - samuccaya. * sUga-836 thI 838 : [36] nava naipUNika vastu kahI che - saMkhyAna, nimita, kAyika, purANa, pArihastika, papaMDita, vAdI, bhUtikarma, kisika. [3] zramaNa bhagavaMta mahAvIrane nava gaNa thayA - godAsa, uttara balisRha, udeha, cAraNa, uddhavAtika, vizvavAdI, kAmAddhi, mAnava, koTika. [38] zramaNa bhagavaMta vIre zramaNa nigranthone nava koTi vaDe parizuddha bhiu kahI che . haNe nahIM, have nahIM haNatAne anumode nahIM. rAMdhe nahIM, raMdhAve nahIM, anumode nahIM, na kharIde, na kharIdAve, na anumode. * vivecana-836 thI 838 : | [836] nipuNa-sUkSma jJAna vaDe vicare te nipuNo ke naipuNiko. vastu-AcAryAdi puraSo. te A - (1) saMkhyAna-gaNita, tenA yogathI purapa paNa saMkhyAna kahevAya athavA saMkhyAnanA viSayamAM nipuNa. (2) nimita-cUDAmaNi pramukha, (3) kAyika-zArirIka arthAt iDA piMgalAdi prANa tatva, (4) purANa-vRddha, te lAMbA jIvanavALo hovAthI, ghaNAM vRttAMtane joyela hoya. athavA zAstra vizeSane jANanAra hoya. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9)-I836 thI 838 133 4 (5) prakRtithI ja dakSa, badhAM prayojanone yogya samaye karanAra hoya. (6) 55 - utkRSTa, parapaMDita - ghaNAM zAone jANanAra athavA mitra Adi paMDito che jenA che. te nipuNanA saMsargathI nipuNa hoya che. () vAdI-vAda labdhi saMpanna, je bIjAthI jItI na zakAya athavA maMtravAdI ke dhAtuvAdI... (8) bhUtikarma-jvarAdi rakSA nimitte bhUtinuM ApavuM, temAM nipuNa... (9) cikitsA karavAmAM nipuNa. athavA anupavAda pUrvanI naipuNika vastuo-adhyayana vizeSa. 8i3] A naipuNika sAdhuo gacchamAM aMtarbhAvI hovAthI gaNasUjha-sugama che. vizeSa e - eka kriyA-vAcanAvALA sAdhuno samudAya te gaNa. 8i38] ukta gaNavartI sAdhuone bhagavaMte je kahyuM te kahe che - nava vibhAga vaDe vizuddha evI bhikSAno samUha te maikSa. sAdhu svayaM ghauM Adine daLavA vaDe nA haze. gRhastha pAse na hasAve, na anumode - x * athavA sadoSa ApanAne niSedha na kare, te anumata ja che. * x - kahyuM che - pote na kare, to paNa jANavA chatAM grahaNa kare to tenA prasaMgane vadhAre che. kemake na grahaNa karanAra tenA prasaMgane vAre che. had-pIselA evA ghauM, maga Adi na pIseluM evuM dhAnya svayaM rAMdhe nahIM, zeSa pUrvavatuM, sugama che. ahIM Adha cha koTio avizodhi koTimAM avatare che, kemake AdhAkamadirUpa che, chellI traNa vizodhikoTimAM che. kahyuM che - te nava koTi be bhede karAya che, udgama koTi ane vizodhi koTi. pahelI cha avizodhi koTimAM avatare che, chellI traNa-kkItagika vizodhikoTimAM che... - nava koTi zuddha AhAra lenAra sAdhu kathaMcita mokSa abhAve devagatimAM jAya che. mATe devagati gata vastu samUhane kahe che- * sUtra-839 thI 845 - [36] devendra devarAja IzAnanA varaNa lokapAlane nava gamahiSIo kahI che... [co] devendra devarAja IzAnanI agramahiSIonI nava palyopamanI sthiti kahI che... [41] deva nikAyo nava kahyA ri sArasvata Aditya, vali, varuNa, gadatoya, tuSita, avyAbAdha, Aneya, riTa... [crs] avyAbAdha devonA 909 devo kan che, e pramANe AgneyanI paNa, e pramANe ja riTanA paNa jANavA. [8] nava jhaveyaka vimAna pradTo kahyA che. (1) adhadna Adhastana, (2) Adhastana madhyama, (3) Adhastana upasmi, (4) madhyama adhatana, (5) madhyama madhyama, (6) madhyama uparima, (3) uparima adhatana, (8) uparima madhyama, (9) uparima uparima-zaiveyaka vimAna pradTa. A nava paiveyaka vimAnanA nava rUTo kahelA che - [45] bhadra, subhadra, sujAta, saumanasa, priyadarzana, sudarzana, amogha, supabuddha, yazodharA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 * vivecana-839 thI 845 : [839,840] sUNa sugama che. vizeSa e- teonuM saparigrahava hovAthI nava ja che. kahyuM che - saudharma, IzAna kalAmAM saparigrahitA ane aparigrahita devInI jaghanya sthiti palyopama ane sAdhika palyopama che. saudharmamAM utkRSTathI saparigrahitAnI sAta ane bIjInI pao palyopama che. IzAnamAM te nava cAne papa-palyopama sthiti che. [841 thI 845 sArasvatathI Agneya paryanta ATha devo kRNAjinA ATha AMtarAmAM rahe che, riTha deva kuNarAjinA madhye riTAbha vimAna prastAmAM rahe che - - anaMtara zaiveyaka vimAno kahyA. temAM rahenArA AyuSyamAn hoya che, tethI AyunA pariNAma bhedo kahe che * sUtra-846 thI 848 : [46] A pariNAma nava bhede che. te A - gati pariNAma, gati baMdhana pariNAma, sthiti pariNAma, sthiti baMdhana pariNAmaudarvagaurava pariNAma, Adho gaurava pariNAma, tigaurava pariNAma, dIrdha gaurava pariNAma, hRsva gaurava pariNAma. [8] nava navAmikA bhikSa pratimA 81 ahoraNa vaDe ane 45-bhikSAo vaDe yathAsUtra yAvata ArAdhelI hoya che. [848] prAyazcitta nava bhede - AlocanAhathI anavasthApya. - vivecana-846 thI 848 : [846] AyuSya-karmaprakRtti vizeSano pariNAma eTale dharma, svabhAva, zakti. temAM (1) gati-devAdinI, tene niyata je svabhAva vaDe AyuSya, jIvane prApta karAve che, te AyuSyano gatipariNAma. (2) je AyusvabhAvathI pratiniyata gati karmabaMdha thAya che, jema nArakAyunA svabhAvathI manuSya-tiryagati nAmakarma baMdhAya che, paNa deva-narakagati nAmakarma nA baMdhAya te gatibaMdhana pariNAma (3) AyunI aMtarmuhUtiida 33-sAgaropamanI sthiti te sthiti pariNAma. (4) je pUrvabhavAyu pariNAma vaDe parabhavAyunI niyata sthitine bAMdhe che, te sthiti baMghana pariNAma, jema tiryagAyupariNAmathI devanuM Ayu utkRSTathI paNa 18sAgaropama sudhI ja bAMdhe che. (5) je Ayu svabhAvathI jIvane urvadizAmAM gamanazakti lakSaNa pariNAma hoya che, te urva gaurava pariNAma. ra4 - gamana paryAya. (6) e rIte adho (3) tiryam paNa jANavA... (8) je AyusvabhAva vaDe jIvane dIrdha gamanapaNe thAya te dIrdha gaurava pariNAma... (9) e rIte jethI hud gamana te hUrva gaurava pariNAma. - 4 - | [84] Ayu pariNAma kahyA. te vizeSa hovAthI tapazakti hoya che, mATe tapazakti kahe che - sugama che. vizeSa e - jenA nava-nava dino che, te navanavamikA. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-I846 thI 848 135 * x * nava navaka eTale 81. ema 81-ahorAtra vaDe thAya che. temAM pahelA navakamAM roja pANInI ane ekadati bhojananI e rIte eka-eka dattinI vRddhi vaDe navamAM navakamAM nava dakti pANInI ane navadatti bhojananI, te rIte kula 405 dakti vaDe cayAga, cAkalpa, yathAmArga, yathA tattva samyaka kAya vaDe spaSTa, pAlita, zobhita, tIrita, kIrtita, ArAdhita thAya che. [848] A pratimA janmAMtaramAM karela pApakarmanA prAyazcitarUpa che mATe prAyazcitanA nirUpaNavALuM sUtra che, je pUrve kahevAyela che. prAyazcita bharatAdi kSetramAM hoya, mATe temAM rahela vastu kahe che * sUtra-849 thI 868 :| [49] jaMbUDhIpanA meranI dakSiNe bharatamAM dII vaitADhaya upara nava kuTo. kawA che - [85] siddha, bharata, khaMDapapAta, mANibhadra, vaitADhaya, pUNabhadra, timizvaguphA, bharata, vaizramaNa-skUTa. [51] jaMbUdvIpanA merunI dakSiNe niSadha varSadhara paddhati nava phUTo kahyA che - [85] siddha, niSadha, harivarSa, videha, hI, dhRti, zItodA, avara videha, caka-kUTo... [853] jaMbUdvIpanA meru parvate naMdanavamAM nava phUTo che - [85] naMdana, maMdara, niSadha, haimavata, rajad, caka, sAgaracitta, vaira, bala-kUTa jANavA. [85] jaMbUdvIpamAM mAlyavaMta vakSaskAra pati nava kUTo che (856) siddha, mAcata, uttarakaTa, kaccha, sAgara, jata, zItA, pUrNa, harissaha - kUTo... [85] jaMbudvIpamAM kaccha vijayamAM dIrdha vaitADhya nava kUTo kahyA che - [58] siddha, kheDApAta, mANibhadra, vaitAdya, pUNabhadra, timiwguphA, kaccha, vaizramaNa-kUTo... [859] jaMbUdvIpamAM sukaccha vijayamAM dIparvata upara nava kUTo che - [60] siddha, sukaccha, khaMDaprapAta, mANibhadra, vaitAya, pUNabhadra, timizraguphA, sukaccha, vaizramaNa-kTo. 8i61] e rIte yAvata pukalAvatI vijayamAM dIrdha vaitA, ema ja kaccha vijayamAM dIdha vaitADhya, e pramANe cAvata maMgalAvatImAM dIdha vaitADhya [nava kUTo kahyA che.]... jaMbudvIpamAM vidhAbha nakSakAre nava kuTo che - 8i62) siddha, vidhutAbha, devaphA pakjha, kanaka, sauvastika, sItodA, sajala, harikUTa... [863] jaMbUdvIpanA pakSama vijayanA dIrdha vaitA nava phUTo che - siddha, pampa, khaMDapAta, mANIbhadra, vaitADhya e rIte yAvata salilAvatI, vavanA dIdha vaitAye e pramANe yAvatu gaMdhilAvatI dIdha vaitADhya nava kUTo che - (86) siddha, gadhilAvatI, khaMDaupAd, mANIbhadra, vaitADha, pUNabhakta, timizaguphA, vaizramaNa phUTo. [65] e rIte badhA dIrdha vaitADhya be kUTo sadeza nAmavALA che, zeSa kUTonA te ja nAmo che.. jaMbUdvIpanA merunI uttare nIlavaMta varSadhara parvata nava kUTo che - [66] siddha, nilavaMta videha, sItA, kIrti, nAsikAMtA, Avaravideha, ramyapha, upadarzana kUTa. 136 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [86jaMbudvIpanA meranI uttare airavatamAM dIdha vaitADhya nava kUTo kahA che. - 8i68] siddha, ratna, khaMDaupAta mANIbhadra, vaitADha, pUNabhadra, timiyaguphA, airAvata, vaizramaNa, airAvatakUTo. * vivecana-846 thI 868 :- [vRttimAM 689 rUpe saLaMga eka sUka che.) sUtro sugama che. vizeSa e ke- bharatakSetranuM grahaNa vijayAdinA niSedha mATe che, dIrdha grahaNa vrata vaitAdyanA niSedhArthe che. siddha-siddhAyatana yukta siddha kuTa. te savA yojana uMcu, teTaluM mULe vistIrNa, tenAthI ardha uparanA bhAge vistAravALuM, eka koza laMbAI, addha kozanI pahoLAI deza uNa eka koza uMcAIvALuM che. pazcima sivAya traNe dizAmAM 500 dhanu uMcA, 50 dhanuSa pahoLA traNa daravAjA yukta, 108 jinapratimA yukta evA siddhAyatanathI vibhUSita uparanA bhAgavALuM siddhakUTa che. te vaitADhya parvata upara pUrva dizAmAM raheluM che, zeSakaTo kramazaH pazcime che. bharatadevanA prAsAdAvataMsaka vaDe oLakhAtuM bharatakUTa che. khaMDapAtA vaitAdya gaphA-jenA dvArA cakravartI anArya kSetranI svakSetramAM Ave che. tenA adhiSThAyaka deva saMbaMdhItvathI khaMDaprapAtakUTa kahyo che. mANibhadra devanA nivAsathI mANibhadra phUTa che. vaitADhya parvata nAyaka devanA nivAsathI vaitADhyakUTa, pUrNabhadra devanA nivAsathI pUrNabhadrakUTa, timisa guphA nAme guphA - je dvArA cakravartI svogathI anArya kSetramAM jAya che, tenA adhiSThAyakanA nivAsathI timiyaguphAkUTa nAma che. bharata paNa temaja che. vaizramaNa lokapAlanA AvAsathI vaizramaNakuTa che. siddha - siddhAyatana kUTa tathA niSadhaparvatanA adhiSThAyaka devanA nivAsayukta te niSaghakUTa. harivarSa kSetranA adhiSThAyaka deve svIkAreluM harivardhakUTa. ema videhakUTa paNa jANavuM. hI devInA nivAsavALuM hI kUTa, e rIte dhRtikUTa, zItodAnadInI devIno nivAsa te zItodAkUTa, apara videha kUTa videhakUTava. Tucaka cakravAla parvatanA adhiSThAyaka devano nivAsa te cakakUTa. naina - merunI prathama mekhalA upara, temAM nava kUTo che, temAM naMdanavanamAM pUvadi dizAomAM cAra siddhAyatano, vidizAomAM cAra-cAra pukaraNIthI parivRtta cAra prAsAdAvataMsako che. temAM pUrvanA siddhAyatanathI uttaramAM ane IzAnamAM rahela prAsAdathI dakSiNamAM naMdanakUTa, tyAM meghakA devI. pUrvanA siddhAyatanathI dakSiNa ane agnikoNamAM rahela prAsAdathI uttaramAM maMdaskUTa, tyAM meghavatI devI che. A krame bIjA kUTo paNa jANavA. yAvat AThamo kUTa. devIoniSaghakUTe sumedhA, haimavatakUTe meghamAlinI, jadphUTe suvatsA, cakakUTa vacchamitrA, sAgaracitrakUTe vairasenA, vairakUTa balAhakA che. balakUTa meruthI IzAne che. siddha - mAlyavaMta IzAnakoNano gajadaMta parvata che. tyAM siddhAyatana kUTa meranI IzAne che. ema bIjA paNa kUTo jANavA. vizeSa e - siddhakuTe bhogAdevI, jatakUTe bhogamAlinI bIjA kUTe samAna nAmavALA devo che. harissahakUTa nIlavaMtakUTathI dakSiNe 1ooo yojana pramANa che. vidhuprabhavartI harikUTa, naMdanavanavai balakUTa paNa Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-I849 thI 868 133 temaja che. bAkInA kUTo prAyaH 5oo yojana pramANavALA che. e rIte kacchAdi vijayanA vaitAdyanA kUTo kahyA mujaba jANavA. vizeSa e ke - vAva pukalAvatI, AdimAM mahAkacchA, kacchAvatI, Avad, maMgalAvarta, pukalamAM - sukaccha vijayanI jema vaitAdyAdimAM siddhakUTAdi nava-nava kUTo kahevA. vizeSa e ke - bIjA ane AThamA kUTanA sthAne che vijayanuM nAma kahevuM. thai - zItA nadInA dakSiNe samudra samIpe. ahIM yAvatuM zabda thakI suvaccha, mahAvaccha, vacchAvatI, ramya, ramya ane ramaNIya nAmaka vijayomAM pUrvanI jema nava nava kUTo jANavA. vidhutaprabha gajadaMtaka parvata devakaranI pazcime che, tyAM navakUTo pUrvavatuM. vizeSa e - vArisenA, balAhakAno kanakakUTa, svastika kUTa che. 5 - zItodA nadInI dakSiNe vidhuprabha gajadaMtaka parvata pAse padma vijayamAM, ahIM cAvatuthI supama, mahAparma, padmAvatI Adi jANavuM - x * A abhizApathI vaM - zItodAnI uttare samudra samIpe vapravijayamAM, gaMdhilAvatImAM cAvatuM zadathI suvaDa, mahAvapa Adi jANavA - x * vaLI pamAdi soLa vijayamAM atideza kare che. kUTonuM sAmAnya lakSaNa kahyuM. vizeSArthIe to jaMbUdvIpa prApti nirUpaNa karavI. A rIte nIlavatu ane aivat kUTo kahevA... - A kUTonI vaktavyatA tIrthakare kahelI che. mATe temanA saMbaMdhI sUtro kahe che- sUjha-869,830 : 8i69) puruSAdanIya pArja ahaMtu vajaasSabhanArAya saMghayaNa ane samacatustra saMsthAnathI saMsthita nava hAtha uMcA hatA. [9] zramaNa bhagavAna mahAvIranA tIrthamAM nava jIvoe tIrthakara nAma gotrakama upArjana karyuM - zreNika, supArzva, udAyI, pohila ANagAradeDhA, zaMkha, zataka, sulasA zrAvikA, revatI zrAvikA. - vivecana-869,870 : 8i69] sUtra sugama che... [co] tIrthakaratvanA kAraNabhUta tIrthaMkaranAma ane goga-karma vizeSa ja mATe ekavatu bhAve tIrthaMkara nAmagoba kahyuM. athavA tIrthaMkaranAma evuM gotra che jenuM te tIrthakara nAmagotra. (1) zreNika rAjA prasiddha che, (2) supArzva-bhagavAna mahAvIranA kAkA, (3) udAyI-koNika putra, komika mRtyu pAmatA pATalI pugamAM raheto hato. te potAnA bhavanamAM parvadinomAM saMvIgna gItArtha sadgarane nimaMtrI, temanI sevAmAM parAyaNa, parama saMvega rasa anusarato sAmAyika, pauSadhAdi karato ekadA rAge, pauSadhopavAsa karIne sUto hato. tenA pUrve deza nikAla karela pairI rAjAnA putra, bAra varSa paryAyI dravya sAdhue charIthI gaLuM kApI mArela. (4) ponTila aNagAra-anuttaropAtika sUtramAM kahela che. te hastinAgapura vAsI bhadrA sAryavAhIno puga, bagIza patnIno tyAgI, mahAvIra ziSya, mAsikI 138 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 saMlekhanA karI sarvArthasiddhe utpanna thayela, mahAvidehamAM mokSe jaze. A polimuni bharatakSegarI mokSagAmI kahyA, tethI A bIjA saMbhave che. (5) deDhAyu prasiddha che... (6-7) zaMkha ane zataka baMne zrAvastInA zrAvako che. - zrAvastInA koThaka caitya bhagavaMta ekadA padhAryA. zaMkhAdi zrAvako bhagavaMtanuM Agamana jANI vaMdanArthe AvyA. pAchA vaLatA zaMkhe zrAvakone kahyuM - X - vipula azanAdi taiyAra karo, tethI tene bhogavatA pAkSika parvane karatA vicarazuM. zrAvakoe te svIkAryuM. pachI zaMkhe vicAryu azanAdi bhojana karIne pAkSika pauSadha pratye jAgRta thaI vicaravuM mAre zreya nathI, paNa pauSadhazALAmAM AmaraNa, zaAdi choDIne, zata veSane dhAraNa karI pauSadha laI vicaravuM zreyaskara che. teNe ghera jaI potAnI patnI utpalAne vRtAMta jaNAvI pauSadhazALAmAM pauSadha lIdho. A tapha zrAvake anazanAdina. taiyAra karyA - x - zaMkha na AvatA, pukalI aparanAma zataka tenA ghera gayo, utpalAe tenI zrAvakocita bhakti karI, pachI te pauSadha zALAmAM gayo. iyapithikI pratikamI. pachI zaMkhane kahyuM - azanAdi taiyAra che, cAlo ApaNe jamIe. * x - zaMkhe kahyuM, huM pauSadhamAM chuM, pukalIe zrAvako pAse jaIne A vAta karI. - x * zaMkha, pauSadha pAryA vinA prabhu pAse jaIne vaMdana karIne beTho, bIjA zrAvakoe paNa vaMdanA karI, zaMkhane jaIne Thapako Apyo. bhagavaMte teone aTakAvIne kahyuM, tenI hIlanA na karo, te DhadharmI che Adi - x - (8) sulasA - rAjagRhImAM prasenajita rAjAnA nAga nAme sArathInI patnI hatI. * x * indra sabhAmAM teNInA samyakatvanI prazaMsA sAMbhaLIne parIkSArthe koI deva sAdhunuM rUpa karIne Avyo. - x* munirUpa karela deve kahyuM mane lApAka telanuM prayojana che. sulasA laIne AvatA, deve tenuM bhAjana phoDI nAMkhyuM, ema bIjuM ane trIjuM bhAjana paNa phoDI nAMkhyuM, to paNa teNIne khedarahita joIne saMtuSTa thayela deve tene banIza guTikAo ApI. kahyuM ke tame eka-eka goLI khAjo, tamane kramazaH banIza putro thaze Adi - 4 - (9) revatI-bhagavaMtane auSadha denArI. bhagavaMtane meMTika gAmamAM vicaratA hatA tyAre pita javara ane lohInA jhALA thayelA. loko kahetA hatA ke gozALAnA tapa tejathI baLela bhagavaMta cha mAsamAM kALa karaze. tyAre siMha nAmanA munine thayuM ke * * * mArA dhamacArya bhagavaMta mahAvIrane javara roganI pIDA che, loko kaheze ke - x - teo chavAsthapaNe ja kAlagata thayela che - X * e rIte teo mahAkhedita thayA, teo mAlukkaccha nAme nirjana vanamAM mahAdhvanithI raDavA lAgyA. bhagavaMte sthavira manine kahIne temane bolAvyA. kahyuM ke siMha ! tuM je vicAre che tema nahIM thAya. huM deza uNa 16 varSa kevalI paryAya pUrNa karIza. tuM nagaramAM jA. tyAM revatI gAthApanIe * x * teNIe [azva mATe bIjorA pAka taiyAra karela che, te lAva. * x * revatIe bahumAnapUrvaka potAne, kRtArtha mAnIne vahorAvyuM. bhagavaMta * * * vItarAga bhAve tene peTamAM nAMkhyo. turaMta roga kSINa thayo. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 140 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 9/-I869,830 thanAra tIrthaMkaro kahyA. have siddha thanAra jIvone kahe che- * sUjha-831 - he AyoM ! kRSNa vAsudeva, rAma baladeva, udaya peDhAla putra, poli, zataka gAthApati, dAka nirmanca, satyakI ninzI putra, zAlikAthI bodhita saMbaDa pazciAjaka, pAnAthanA praziNA supAradf Ama, A nava AgAmI utsarpiNImAM cAra mahadtarUpa dharma prarUpI siddha thaze cAva4 aMta karaze. * vivecana-831 ; vAsudevomAM chello, anaMtara kALe thayela kRNa. maLo - AmaMtraNa vacana che, bhagavaMta mahAvIre sAdhuone AmaMtrIne kahyuM- he Aryo ! pkRtanA bIjA zrutaskaMdhamAM nAlaMdIya adhyayana che - udaka nAme sAdhu, peDhAlano putra, pAnajinanA ziSya, rAjagRhI bahAra nAlaMdA pADAmAM IzAna khuNe hastidvIpa vanakhaMDamAM rahyo. gautama svAmI pAse saMzayane nivArIne cArayAma dharma choDI paMcamahAvrata dharma svIkAryo. poli ane zataka gata sUtramAM kahyA. dAruka ANagAra vAsudevano putra ane bhagavaMta aThinemino ziSya, anuropapAtika sUtramAM kahela che. satyaDI e ninjI putra che. te A rIte- ceTaka rAjAnI putrI sujayeSThA vairAgyathI dIkSita thaI upAzrayamAM AtApanA letI hatI. peDhAla nAme vidhA siddha pavriAjake - X - vIryano prakSepa karyo, putra janmyo. - x - te satyakI. - x - sAdhvI pAsethI apaharaNa karI pitA vidhAdhare tene vidhA grahaNa karAvI. rohiNI vidhAe tene pUrve pAMca bhavomAM mArI nAMkhela. cha bhave cha mAsanuM ja Ayu bAkI rahetA tene te vidhA ISTa na hatI, te A sAtamA bhavamAM satyakIne siddha thaI. tenA kapALamAM keda karI vidyA pravezI devIe tyAM bIjI AMkha karI. * x * teNe vidhAdhara cakravartItva prApta karyuM. pachI badhAM tIrthakarone vAMdI, nATya dekhADI ramaNa karato hato. sulasA zrAvikA dharmamAM bhAvita che ema jANela te zrAvikAbuddha maDa parivrAjaka vidhAdhara zrAvaka. te A -x - aMmaDa vidhAdhara zrAvaka mahAvIrasvAmI pAse dharma sAMbhaLI caMpAnagarIcI rAjagRhI tarapha cAlyo. ghaNAM jIvonA upakArane mATe bhagavaMte kahyuM - sulasA zrAvikAne kuzaLa vAta kaheje. emaDe vicAryuM ke - zrAvikA punyavatI che, jene trilokanA nAtha kuzala vArtA kahe che, teNImAM zo guNa haze ? mATe tenA samyakatvanI parIkSA karuM. parivrAjaka veze sulasA pAse jaI kahyuM - tane dharma thaze, mATe amane bhaktithI bhojana Apa. sulatAe kahyuM - jene ApavAthI dharma thAya. tene huM jANuM chuM. aMmaDa AkAzamAM kamaLa Asana viracI lokone vismaya pamADato hato - X - X * to paNa sulatAe kahyuM ke mAre pAkhaMDIthI zuM prayojana ? cAMmaDe paNa kahyuM ke A zrAvikA parama samyagurdaSTi che kemake mahAnuM atizaya jovA chatAM daSTimohane na pAmI. pachI maDa loko sAthe tenA ghera nisIhI kahI, namaskAra maMtra bolatA pravezyo. sulasAe paNa uThIne tenI bhakti karI, aMmaDe paNa tenI prazaMsA karI, uvavAI sUtrano aMmaDa bIja saMbhave che. supAzca Aya, pAnAthanA ziSyAnI ziSyA che.. jemAM cAra mahAvata rUpa dharma che te catuyami, tene prarUpIne siddha thaze. A navamAM keTalAMka vaccenA tIrthakarapaNe thaze, keTalAMka kevalIpaNe thaze. - 4 - anaMtara sUramAM zreNikanA tIrthakaratvane kahe che- * sUtra-82 thI 876 : [8] he A biMbisAra zreNika rAja kALa mAse kALa karIne ratanapabhA pRvImAM sImaMtaka narakavAsamAM 84,000 varSanI sthitimAM nArakone vize nairamikapaNe utpanna thaze. te tyAM nairayika thaze, varUpathI kALo, kALo dekhAto yAvata vaNazI paramakRSNa thaze. te tyAM ekAMta du:khamaya yAva4 vedanAne bhogavaze. te narakamAMthI nIkaLIne AvatI utsarpiNImAM ja jaMbUdvIpamAM bharata hogamAM vaitAdya parvatanA pAdamUle janapadamAM zatadvAra nagaramAM samudita kulakaranI bhadvAbhAIi kRddhimAM paraSapaNe avataraze. pachI te bhadrA nava mAsa pUrNa ane sADA sAta midina vItI gayA bAda jenA hAtha-paga sukumAla che, ahIMpratipUrNa-paMcendriya zarIra che jenuM evA lakSaNa, vyaMjana yukata yAvatuM supa bALakane janma Apaze. je rAzie te bALaka janmaze te rAtrimAM zatadvAra nagaramAM bAhA-aMdara bhAraNa ane kuMbhANa paDAva ane ratanavarSA thaze. pachI te bALakanA mAtApitA 11mo divasa vItatA yAvatu bArame divase AvuM gauNa ane guNaniux nAma sthApana karaze. jyAre amAre A bALakano janma thayo te samaye zaddvAra nagara bAhafkhyatara bhArANA kuMbhANa pA ane ranavaSarNa thaI mATe amArA bALakanuM mahApA" evuM nAma thAo. pachI te bALakanA mAtApitA "mahApadma" nAma karaze. pachI mahApadma bALaka sAdhika ATha varSano thayo jANIne mA rAjyAbhiSekathI siMcita karaze. te tyAM mahA himavaMta mahA malaya ane meru samAna rAjAnA guNa varNana vALo rAjI thaze - 4 - - pachI te mahApA rAjAne anyaEA kyAreka be devo mahAddhika yAvat mahAsaukhya senAkarma karaze. te - pUNabhadra ane mANibhadra. tyAre zatadvAra nagaramAM ghaNAM rAIsara, talavA mADaMbika, kauTuMbika, Ibhya, zreSThI, senApati, sAviAha vagere ekamekane bolAvIne ema kaheze ke - je kAraNe he devAnupiyo ApaNA mahApA rAjI be mahahika yAvata mahAsaukhya deva senAkarma kare che - pUNabhadra ane mANibhadra, tethI he devAnupiyo ! ApaNA mahApA rAjAnuM bIjuM nAma devasena thAo. pachI temanuM bIjuM nAma devasena thaze. pachI devasena ane anya koI divase zveta, zaMkhatalavatuM, nimala ane caturdanta hastirana utpanna thaze. tyAre te devasena rAja koI divase zetazaMkhatala-vimalarUpa caturdatta hAstirana para besIne zatadvAra nagaranI vaccovacca thaIne vAraMvAra Avaze-jaze. tyAre zaddvAra nagaranA ghaNA rAja, Izvara yAvatuM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9)-32 thI 876 141 142 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 paraspara bolAvIne ema kaheze ke jethI he devAnupiyo . ApaNA devasena rAjAne zeta-zaMkhatala-vimala evo catudA hastirana utpanna thayo che, tethI huM devAnupiyo ApaNA devasena rAjanuM vimalavAhana jevuM bIjuM nAma thAo, pachI temanuM vimalavAhana trIjuM nAma thaze. pachI te vimalavAhana sA 30 varSa gRhavAsamAM rahIne mAtA-pitA devagata thayA pachI vaDIla vamanI meLavI zarada RtumAM anuttara mokSamArgamAM tatpara thaze. vaLI lokAMtika devo jitakalpa mujaba tevI ISTa, kAMta, piya, manojJa, maNAma, udAra, kalyANakArI, dhanya, ziva, maMgala, sagrIka evI vANIthI abhinaMdAtA, abhidvAtA bahAranA sabhUmi bhAga udhAnamAM eka devaduSya grahaNa karIne, muMDa thaIne, gRhavAsa choDIne apamANika pravajayA leze. te bhagavaMta sAtireka bAra varSa haMmezA kAyAne vosirAvIne dehanI saMbhALa na karatAM je koI upasargo utpanna thaze. jemake - deva, manuSya ke tiryaMcayoniko vaDe utpanna karAyelA te samyapha rIte sahana karaze, khamaze, titikSA karaze, adhyAsita karaze. tyAre te bhagavata Iyasimita bhASAsamita cAva4 gupta brahmacArI, amamatva, akiMcana, chigraMtha, nirupalepa, kAMsya pAmavata mukatatoya * x * cAvat - 4 - jJAnarUSa teja vaDe dIpta thaze. 8] kAMsya, zaMkha, jIva, gagana, vAyu, zAradasalIla, kamalama, kurma vihaga, khaga, bhAraMs... [874] kuMjara, vRSabha, siMha, parvatarAja, akSobhasAgara, caMdra, sUrya, kanaka, vasuMdharA, suhuta agni - ena thaze. [85] te bhagavaMtane kyAMya pratibaMdha nahIM hoya, te pratibaMdha cAra prakAre kahyo che - aMDaja potaja, avagrahika, pragahika. je je dizAmAM Icchaze te te dizAmAM Apatibaddha zucibhUta ladhubhUta abhagraMtha thaI saMyama vaDe AtmAne bhAvatA vicaraze. te bhagavaMtane anuttarajJAna, anuttara darzana, anuttara ca>>i vaDe e rIte Alaya-vihAra vaDe, Arjava, mArdava, lAghava, kSamA, mukti, guti, satya, saMyama, tapa-guNa-sucatisovaciya-phUla parinivaNi mArga vaDe AtmAne bhAvatA dhyAnAMtarikAmAM vartatA anaMta, anuttara, nivyaghiAta yAvatu uttama kevalajJAnadarzana utpanna thaze. tyAre te bhagavaMta ahad jina thaze. kevalI, sarvajJa, sarvadarza, deva sahita manuSya ane asuralokanA payione jANaze ane jaze. sarvalokane, sarve jIvonA Agati, gati, sthiti, cyavana, upapAta, taka mano mAnasika, mukata, kRta, parisevita, pragaTakarma, gupta karyuM, tene chAnI nahIM rahe, rahasyanA bhAgI nahIM thAya. te te kALamAM manavacana, kAyAnA yogamAM vatatA sarvalokamAM sarva jIvonA sarvabhAvone jANatA ane je vicaraze. tyAre bhagavana te anuttara uttama kevalajJAnadazanathI deva-manuSya-asuralokane jANIne zramaNa nibhyone jei koI upasargo upajaze, kemake - deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI upajaze tene sArI rIte saheze, khamaze, titikSo, AdhyAsita karo, tyAre te bhagavAna aNagara thaze, isamita, bhASAsamita e rIte jema vardhamAnasvAmImAM kahyuM te badhuM ja kahevuM sAvat adhyApAra zAMta yogayukta, te bhagavaMtane evA vihArathI vicaratA bAra varSa ane tera pakSa vItatA teramAM varSanI madhya vartatA anuttara jJAna vaDe cAvatuM bhAvanA adhyayana mujaba uttama kevalajJAnadina utpanna thaze - X * sarvajJa sarvadarzI thaze.] bhAvanA sahita pAMca mahAvrata ane i jIvanikAyanI rakSAno dharma kahetA vicaraze. he Aryo je rIte meM zramaNa nibhyone eka AraMbha sthAna kahela che, te rIte mahApadma ahajU paNa zramaNa nithione eka AraMbha sthAnane kaheze. je rIte meM zramaNa nirmanthone be baMdAna-prema baMdhana ane hepa baMdhana kahA, tema mahApA ahaMta zramaNa ninthone be baMdhana kaheze - prema ane dveSa baMdhana. jema meM zramaNa nibhyone traNa daMDa kallA - manadaMDa Adi, tema mahApadma ahaMta zramaNa nibhyone manadaMDAdi traNa daMDa kaheze. A abhilApa vaDe krodhakamAya Adi cAra kaSAyo, zabdadi pAMca kAmaguNo, pRedIkAya cAvatu sakAya e ja jIvanikAyo jema meM kahyA tema cAvatuM te paNa kaheMze. A abhilAya vaDe sAta bhaya sthAno meM kahyA, tema mahApadma ahaMtu paNa zramaNa nigranthone sAta bhaya sthAno kaheze, e rIte ATha sadasthAna, nava brahmacaryagatio, dazavidha zramaNa dharma, cAva4 33-AzAtanAo. je rIte he Aya ! meM zramaNa nigranthone nagnabhAva, muMDabhAva, asnAna, daMtadhAvanA, achawtva, pagarakharahitatA, bhUmisyA, phalakazayyA, kASThazA , kezaloca, bahAryavAsa, pagRhapraveza cAvatuM labdha-apalabdha vRtti kahelI che, e rIte je mahApadma ahata paNa zramaNa nigranthone nagna bhAva yAvatu labdha-apalabdha vRtti kaheze.. he Aryo je rIte meM zramaNa-nigranthone AdhAkama, ozika, mizrajAta, athavapUka, pUtika, krIta, pAminsa, Azledha, nikRSTa, abhyAhata, kAMtArabhakata, durbhixbhakata, glAnabhakta, valikAbhakta, pAdhUNabhakta, mUla-kaMda-phala-bhIjaharita-bhojana niSedhela che, e rIte mahApadma ahaMta paNa AdhAkarmika yAvata harita bhojana levAno niSedha karaze. he Aryo je rIte meM zramaNa nigranthone pAMca mahAtatika, supatikamaNa, acelaka dharma kahela che, e rIte mahApA aha paNa zramaNa nigranthone paMcamahattatika yAvatu acelaka dhamane kaheze. he Aryo je rIte meM pAMca aNutata ane sAta zikSaNaad yukad bhAra prakArano zrAvakadharma kahyo che, te rIte mahApadma ahaMta paNa * x * kaheze. he Aryo je rIte zramaNa nigranthone meM zayyAtara ane rAjapiMDa nivedaNo che, te rIte mahApadma ahaMta paNa zramaNone - x * niSedha karaze. he Aryo je rIte mane nava gaNa ane agyAra gaNadharo che, e rIte Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9I-I872 thI 876 143 mahApadma ahaMne paNa nava gaNa, agyAra gaNadharo thaze. he Aryo je rIte huM 30 varSa gRhavAsa mathe vasIne muMDa thaIne yAvat dIkSita thaI bAra varSa, tera pakSa chaThastha paryAya pALIne tera pakSa nyUna 30 varSanA kevalI payayane pALIne 4ra-varSa zAmaNaya paryAyine pALIne ra varSa savayi pALIne siddha thaIza cAvatu sarva duHkhono aMta karIza, e rIte mahApA ahad 30 varSa gRhavAsamAM rahIne yAvat * x + 9+varSa savayui pALIne yAvat sarva du:khono aMta karaze. [876) je zIla samAcAra cAhata tirthaMkara mahAvIrano hato zIla samAcAra mahApadma ahaMnA thaze. * vivecana-832 thI 876 - 8i72] sUjha sugama che. vizeSa e ke - anaMtarota mAryo ! e sAdhuone AmaMtraNa vacana che. DhakkA jene sArabhUta che, te biMbisAra. zreNike kumArapaNe Aga lAgatA jayaDhakkA gharamAMthI kADhelI, tethI pitAe tene bhibhisAra kahyo. prathama prastaTavartI sImaMtaka taskendramAM 84,000 varSanI sthitivALI nATakomAM nAkapaNe utpanna thaze. svarUpathI kALo, kALo dekhAto, cAvatuM zabdathI mahAna bhayano vikAra che jene te, vikarALa, udvegajanaka, paramakRSNavarNa. te narakamAM vedanA vedaze. zveta - ekAMta du:khamaya, cAvatu zabdathI mana-vacana-kAya balane athavA upa-madhya-kAyanA vibhAgane jIve che te mitulAne, kyAMka 'vipulA' pATha che. eTale zarIra vyApinI, pragADha, kaTuka rasa utpAdaka, karkaza sparza saMpAditA ke kaTuka dravyanI jema kaDavI-aniSTa ema karkaza jANavI. vegavALI, jaldIthI mUcha utpAdikA, veidanA bhogavaze.] vedanA be prakAre - sukharUpa, du:kharUpa. sukhano niSedha karavAne du:kharUpa kahyuM. parvatAdi durgavat koIpaNa rIte ullaMghana karavA mATe asamartha, devanirmita, vadhu zuM kahevuM ? sahevI azakya. A jaMbUdvIpamAM paNa asaMkhyAtatama jaMbUdvIpamAM nahIM, puruSapaNe pharI utpanna thaze. paripUrNa navamAsa ane sADAsAta ahorama vyatIta thatAM - x- komaLa hAtha ane paNa jenA che, te sukumAra pANIpAda, svakIya-svakIya pramANathI pratipUrNa athavA pavitra pAMca indriyo jemAM che te ahIna pratipUrNa paMcendriya zarIra athavA ahIna pratipuNya paMcendriya zarIra, athavA aMgopAMganA pramANathI hIna nahIM tevuM zarIra * x * lakSaNa zAstramAM kahela puruSa lakSaNa, * x * mAnotmAnAdika vyaMjana-meSa, tilAdi,-saubhAgyAdi guNo, lakSaNa-vyaMjanonA guNa vaDe yukata te lakSaNabhaMjana guNopeta. - x * upapeta-yukta - X * lakSaNa vyaMjananuM svarUpa kahe che - mAna, unmAna, pramANAdi lakSaNa che ane vyaMjana maSa Adi che athavA sahaja zarIra sAthe utpanna che ane pachIthI thayela te vyaMjana che. lakSaNane mukhya karIne vizeSaNAMtarane kahe che - temAM mAna - jala droNa pramANapaNuM. te A - jaLathI bharela kuMDamAM mAna karavAnA puruSane besADavo. pachI je 144 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jaLa kuMDathI nIkaLe, te jo droNa pramANa hoya to te puruSa mAnopeta kahevAya che. unmAna-tulAropita AbhAra pramANatA. pramANa-AmAMgulathI 108 uMcAI che. kahyuM che jadroNa te mAna, ardhabhAra te unmAna, svamukhathI navagaNuM uMcuM te pramANa. A pramANe traNa lakSaNa che. te mAnonmAnapamANavI patipUrNa, suMdara thayela mastakAdi aMgo jemAM che te ane tathAvidha suMdara zarIra che jenuM te - x * tathA zazivatuM saumyAkAra, manohara, premAvaha darzana jenuM che te zazi saugAkAra kAMtapriya darzana, tethI surUpa, evA bALakane janma Apaze. je rAzimAM, te satrimAM, addha rAtrimAM ja tIrthakaranI utpatti hoya mATe rAtrinuM grahaNa che. te bALaka utpanna thaze. atyaMtara saha bAhya nagaranA bhAgathI je nagara che temAM arthAtu badhAya nagaramAM, 2000 pala vaDe bhAra thAya athavA puruSo vaDe upADavA yogya bhAra te bhAska che. pramANa, tethI bhAra ja mra te bhAsaNa, te bhArANathI bhAra pariNAmathI, e rIte kuMbha pariNAmathI. vizeSa e ke - kuMbha, ATha ADhakAdi pramANathI thAya che. paDA ane ratnanI varSA thaze. yAvatu zabdathI - azuci jAti karmakaraNathI dUra karela, pAThAMtarathI-virAma pAmatA, azucinA, prasavanA vyApAronA vidhAnamAM, sUtikA saMbaMdhI azucikarma virAma pAmatA. - bAranA pUraNa te dvAdaza, te ja kathana che jene te dvAdazAkhya. te A divase te dvAdazAgra divasa ke dvAdazAha divasa eTale bAmo divasa AvatA. A kathanapaNA pratyakSa najIka, e ja svabhAva che jeno paNa mAtrA vaDe paNa anya prakArane pAmela nahIM. te zuM ? prazasta, guNavALuM paNa pAribhASika nahIM. gauNa eTale amukhya paNa thAya mATe guNone AzrIne pakAvarSAdithI niSpanna te guNaniSajJa, "mahApA-mahApadA" tenA pitAnuM eka vAra vicAravuM ane bIjI vAra nAma saMskaraNa karavuM. vicAraNA bAda mahApa bALaka, sAdhika ATha varSa thayA che jene te sAtireka aSTa varSa jAtaka. rAjA saMbadhI varNana kahevuM, te A che - moTA guNanA samUha vaDe aMtarbhata bhAva pratyaya hovAthI athavA moTAI vaDe himavaMta varSadhara parvata, mahAmalayA te viMdhya. maMda-me, mahendra-zakAdi, tenI mAphaka zreSTha che je te. atyaMta vizuddhasarvathAnirdoSa. puruSa paraMparAnI apekSAe moTA, evA rAjAonA kularUpa. vaMzasaMtAnamAM utpanna thayela che te, atyaMta vizaddha dIrdha rAjakulavaMzapata. niraMtara sajalakSaNa-caka, svastika vaDe zobhita, zira Adi aMgo ane aMgulI Adi upAMgo jenA te niraMtara sajalakSaNa viNajita aMgopAMga, bahumAnapUrvaka bahu lokothI pUjAyela, sarva guNa vaDe samRddha, kSatriya, mudita, pitA-pitAmaha Adi dvArA mastaka para abhiSeka karAyela che je te. vinitapaNAthI mAtA-pitAno suma. dayAkArI, maryAdAkArI, pUrva puruSakRta maryAdAdhArI je pote lopato nathI. upadrava na karanAra, anyakRta mane dhAraNa karanAra, manuSyandra, vatsalatAthI lokapitA, dezano purohita-zAMtikArI, ApadAmAM paDela lokonA uddhAranA upAyarUpa mAgane kare che. abhuta kAryano karanAra, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-I872 thI 876 145 manuSyo vaDe pravara, * ** puruSomAM pradhAna, zauyadi adhikatAthI puruSomAM siMha samAna, zApa sAmarthyatvathI puruSomAM AzIviSa. pUjya ane sevyapaNAthI puruSomAM puMDarIka samAnazeSa rAjArUpI hAthIne jItanAra hovAthI puruSavara gaMdhahastisama. dhanezvaratvathI Adya, dakipaNAthI dita, prasiddhatvathI vita, vistIrNa-vipula bhavana, zayana, Asana, yAna, vAhana vaDe vyApta. ghaNuM dhana-sonu-rUpe tathA dravyane meLavavAnA upAya vizepomAM pravartela. * x - jayAM ghaNuM bhojana bace che tathA ghaNA dAsadAsI, gAya, baLado che, jalayaMtrAdi, bhaMDAra, dhAnyagRha, hathiyArano bhaMDAra, hasti Adi sainya vaDe yukta, jenA paDozI rAjA baLahIna che. rAjayanA coro AdinuM sarvasva laI lIdhela che, kaMTakano nAza karyo che, mAnamardana karela che, dezano uddhAra karyo che, dezane sukhI karela che e rIte zatruo paNa jANavA. mAtra zabu tethI judA jANavA. vijayavatvathI zatruno parAjaya karela. durmikSanA abhAvavALuM, mArinA bhayathI mukta, kSema, ziva, subhikSavALuM tathA viM ane kumArAdinuM vyasthAnAdi, rAjyane pALatA mahApA rAjA vicaraze. be deva mahartika, cAvatu zabdathI mahatadhRtika, mahAnubhAga, mahAyaza, mahAbalathI yukta jANavuM. sainya zagune sAdhavA rUpa karma athavA senAviSayaka kartavyatA lakSaNa. pUrNabhadra-dakSiNa cakSanikAyendra, mANibhadra-uttara yakSanikAya Indra, mahAmAMDalIka-rAjA Izvara-yuvarAja, mAMDalika ke amAtya. bIjAo kahe che ke aNimAdi aNuvidhA aizvaryayukta te Izvara. talavara-rAjAe saMtuSTa thaIne Apela pabaMdha vibhUSita. mADaMbika-chinna maDaMbAdhipa, kauTuMbikakeTalAka kuTuMbano svAmI. Ibhya-arthavALo. eTale ke jenA dravyano Dhagalo karIe to hAthI paNa na dekhAya teTalA dravya pramANavALo. zreSThI-zrIdevIthI beThela suvarNamaya paTTathI bhUSita mastakavALo. nagarazeTha, senApatirAjAe nirapita hAthI, ghoDA, ca, padAti senAno nAyaka. sArthavAha-sArthanAyaka, rAjA vagere AdimAM che jeone te, - x - devoe ja senA che jene athavA devAdhiSThita che tenA jenI te devasena. - x - zreyAn - ati vakhANavA lAyaka athavA zeta. te hAthI :- zaMkhatala-kaMbaMpa vaDe, vimala-paMkarahita, sabrikAza deza. tenA para ArUDha thaIne pravesaze ane nIkaLaze. - x - guruonA-mAtApitAnA, mahattapUjayo athavA gaurava cogya hovAthI guru ane mahattara-vaya vaDe vRddha. * x * mahattaronI anujJA bAda, lokANaha lakSaNa siddha sthAnamAM utpanna thanArA te lokAMtika, * X * anyathA kRSNarAjinA madhya vasanArA ane siddha sthAne javApaNuM teone anaMtara bhave mokSa thavAthI che.. jItakalA-Acarela kalA-tIrthakarane pratibodha kasvArUpa che jeonuM te jItakalika. teonuM AcareluM ja A kalA che. teo vaDe tIrthaMkara pratibodha pAmatA nathI. kemake bhagavaMta svayaMbhuddha che. te vivakSita vANI vaDe, je vANIthI AnaMda utpanna thAya che. je vANI ISTaicchita kAMta-manohara priya-prema utpAdaka, virupa vANI paNa kAraNavazAt priya thAya che. manojJa-zubha svarUpA, te zabdathI hoya paNa arthathI hRdayaMgama na thAya to ? mATe [7/10] 146 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kahe che. maNAma-manane game tevI. udAtta-gaMbhIra svara vaDe prayoga karela hovAthI ke arthathI yukta hovAthI. kalya-Arogya ane mav[ - AhvAna tevI kalyANakara, zivaupadravAbhA. dhanyA-dhanane prApta karAve ke dhanamAM sArI che. maMgala-durita kSayamAM sArI, sazrIkA-vacananA artha vaDe yukta evI vANI vaDe-abhinaMdAtA evA naganI bahAra udhAnamAM AvyA... ahIM vAcanAMtarane kahe che sADA bAra varSa paryanta kAyAne vosirAvyAthI, parikama varjanathI deto tyAga karela hovAthI pariSahAdine sahevAthI tema sahevAya che. utpanna thanAra upasargone bhayanA abhAvathI sahana karaze, krodhanA abhAve khamaze, dInatAnA abhAve titikSA karaze, avicalapaNAthI adhyAsita karaze. thAvat kutte - thI eSaNAsamita - upakaraNane levA-mUkavAmAM samita, uccArAdi samita - heta - cUMka, ziyALa - nAkano mela, naLa * mela, mana-vacana-kAyAnI traNa guptithI gupta. sva-sva viSayomAM rAgAdi vaDe indriyonI pravRtti na hovAthI guptendriya, nava brAhmacarya gupti vaDe kSita maithuna viramaNa vratane sevanAra, aSaNa - mArApaNArUpa uccAra jemAM vidhamAna nathI kemake anAsakta che, jene dravya nathI te akiMcana, chedela che dhanadhAnyAdi pratibaMdha jeNe te chinnagraMtha. pAThAMtarathI brigraMtha-pheMksa grantha. nivartava - dravyathI nirmaLa dehatvacI ane bhAvathI baMdhahetunA abhAvathI jemAMthI upalepa nIkaLI gayo che te. A hakIkata upamAna vaDe kahevAya che - kAMsAnA pagavizeSanI jema muktatyajela athati na lAgela pANInI jema baMdhanA hetupaNAthI toya - neha jeNe te makatatoya. je rIte bhAvanA-AcArAMga manA zrutaskaMdha-ra-nA adhyayana-15mAM kahela che, te rIte A varNana kahevA yogya che. te kyAM sudhI ? sArI rIte dhRtAdi prakSepa karela che jemAM te suhuta, evo je hutAzana-agni, te suhutAzana, tenI mAphaka jJAna ke tapakSa teja vaDe dIpyamAna, atideza karelA padono saMgrahane be gAyA vaDe kahe che [8]] kAMsyapAmavatuM mukatatoya, zaMkhanI jema niraMgaNa-rAmAdi vaDe raMgAvAthI chUTela, jIvanI jema apratihata gati-saMyamamAM gati arthAt enI pravRti koI rIte haNAya nahIM. gaganava nirAlaMbana arthAta kula, gAma aAdinA AlaMbana vinAnA. vAyunI jema apratibaddha-gAmAdimAM eka rAtri Adi vasavAthI. zaradaRtunA jaLanI jema zuddhahadayI-cAkaluSa manavALA hovAthI. kamaLa patra jema nipalepa. kAcabAnI jema guptendriya-kAcabo kyAreka pAMce avayavathI gupta hoya che - te rIte A paNa IkiyapaMcaka vaDe gupta thaze. pakSInI jema vipramata-parikara tyAga ane aniyatavAsathI. geMDAnA zIMgaDAnI jema ekajAta - eka ja hoya che, tenI jema ekabUta-rAgAdi anya sahAyanA abhAvathI. bhAkhaMDa pakSI mAphaka apamata-be bhAkhaMDa pakSIne eka zarIra, grIvA judI, paNa traNa hoya che, te baMne atyaMta apamatapaNAe nivahane meLave che. tethI tenI upamA che. [A rIte 11-upamA kahI.] [874] kuMjaranI jema cUskaSAyAdi zatruo pratye hAthI mAphaka zUra. baLadanI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-[872 thI 876 147 jema utpanna balavALA-pratijJA karela vastunA bhArane nirvAhanArA. siMhanI jema duddharSaparISahAdithI parAbhava na pAmavA yogya. meruvat akaMpa-anukUlAdi upasarga vaDenizcala sattvavALA, sAgaranI jema akSobha, e rIte sUtra vaDe sUcanA che - sAgaravat gaMbhIra-harSa, zokAdithI kSobhita na thavAthI. caMdranI jema saumyulekSya-anupatApakArI pariNAma. sUryanI jema dipta tejavALA-dravyathI zarIranI kAMti ane bhAvathI jJAna vaDe. jAtya suvarNavat jAtarUpa arthAt rAgAdi kudravyanA virahathI prApta karela che zuddha svarUpa te. pRthvInI jema sarva sparzane sahenArA-zItoSNAdi anukULa-pratikULa sparzone sahenArA. "suhulahuta'' - kahevAI gayela che. [85] te mahApadma bhagavaMtane A pakSa nathI. te kahe che - kyAMya paNa pratibaMdha - sneha thaze. haMsAdi aMDaja, A mArA che tevA ullekha vaDe pratibaMdha thAya che athavA IMDu te manohara mora vagerenuM kAraNa che evo pratibaMdha thAya athavA aMDajapaTTasUtra, potaja-A hAthI mArA che evo pratibaMdha thAya athavA potaka-bALakaathavA potaka-vastra mAruM che evo pratibaMdha thAya. vizuddha AhAramAM paNa sarAga saMyamavALAne pratibaMdha thAya mATe batAve che - pIrasavAne mATe upADeluM, bhojana karavAne upADeluM. athavA avagraha jene che evI vasati, pITha, phalakAdi vastu athavA dAMDo vagere upadhinI jAta, prakarSa vaDe jenuM grahaNa che te pragrahika arthAt audhika pAtrAdi upakaraNa athavA aMDaja ke potaja. - x - X - jyAre vihArane arthe Icche tyAre te te dizAmAM mahApadmaprabhu vicaraze ema saMbaMdha che. - 4 - zucibhUta-bhAvanI zuddhithI, upadhirahitapaNAne laIne athavA gauravanA tyAga vaDe laghubhUta. anurUpapaNe-ucitapaNe viratithI paNa pApanA udayathI nahIM. sUkSma ane alpa paNa gayela che dhana Adi grantha jene athavA jenAthI te anupagrantha athavA apa zabdathI aNupragraMtha athavA anarpA-anarpaNIya-bIjAne na devA yogya kemake AdhyAtmikatvathI. graMthavat - dravyanI jema jJAnAdi graMya che jene te anarpsa graMtha. vemALe - arthAt vAsayat - vasatA evA. anuttara - enAthI bIjuM zreSTha nathI te. anuttara vaDe. A padano AgaLa saMbaMdha karavo, vAti ane ekaratrAdi vihAra vaDe, Arjava Adi kramazaH mAyA, mAna, gaurava, krodha, lobhanA nigraho che. gupti-mana vagere, satya-bIjuM mahAvrata, saMyamapaheluM, tapoguNa-anazanAdi, sucati-sArI rIte seveluM, zauca-trIjuM mahAvrata athavA vica-vijJAna - 4 - phalapradhAna parinirvANa mArga-nivRtti nagarIno paMcarUpa satyAdi parinirvANa mArga vaDe. dhyAna-zukaladhyAnanA bIjA ane trIjA bhedarUpano madhya-dhyAnAMtara te dhyAnAMtarikAmAM vartatAne arthAt zukla dhyAnanA bIjA bhedathI utarIne trIjA bhedane na prApta karela evA mahApadmAne anaMta viSayatvathI anaMta, sarvottama hovAthI anuttara, parvatAdithI pratihata hovAthI nirvyAghAta, sarvAvaraNanA nAzathI nirAvaraNa, sarvArtha viSayatvathI kRtsna, svarUpathI pUnamanA caMdra jevuM, asahAyathI kevala, vara-jJAna darzana 148 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 araha - prasiddha che. - 4 - aSTavidha mahAprAtihArya pUjAnA yogathI arha,rAgAdi jitavAthI jina, paripUrNa jJAnAdi trayanA yogathI kevalI, sarva vizeSArthanA bodhathI sarvajJa, sakala sAmAnyArthanA avabodhathI sarvadarzI thaze. vaimAnika ane jyotika lakSaNa deva vaDe yukta, manuSya tathA bhavanapati, vyaMtara lakSaNa asura vaDe yukta. loka-paMcAstikAyAtmaka tenA paryAyo-vicitra pariNAmone jANaze-dekhaze. A devAdikanuM grahaNa pradhAnanI apekSAe che. anyathA sarve jIvonA sarve paryAyone jANaze - x - vaimAnika ane jyotiSkanuM maraNa te cyavana, nAka ane devono janma te upapAta, * 4 * manamAM thayela te mAnasika-ciMtita vastu. muktaodanAdi, kRta-ghaDo Adi, pratisevita-prANivadha Adi. pragaTa kArya, janarahita vyApAra - - te badhAMne jANaze. mA - sarvajJa hovAthI jene raha-vijana vidhamAna nathI te. A hetuthI ja rahasyanA abhAvathI arahasyane bhaje che te. te - te kAlane AzrIne ema jANavuM. - 4 - mAnasa, vAyasa, kAyika tenA yoga-vyApAramAM - 4 - vartamAna-vyavasthita sarvabhAvone jANatAM ane jotAM vicaraze. jANIne bhAvanA sahita, dareka vrata, iryAsamiti Adi pAMca bhAvanAo vaDe je che te, te bhAvanAonuM svarUpa AvazyakathI mAnavuM. cha jIvanikAyone rakSaNIyapaNAe evA svarUpavALuM cAstriAtmaka sadgatimAM jIvane dhAraNa karavAthI dharma ane zrutadharmane prarUpatAM vicaraze. have mahApAnuM ane potAnuM sarvajJapaNuM hovAthI baMne sarvajJonA matamAM abheda che. bhedamAM to baMnemAMthI ekane ayathArtha vastune jovAthI asarvajJatAno prasaMga Ave mATe bhagavaMta baMnene samAna vastunI prarUpaNAne batAvatA kahe che - 4 - x - he Aryo ! ema ziSyane AmaMtraNa che. AraMbha e ja sthAna te AraMbhasthAna eka ja che. tenuM te-te pramattayoga lakSaNa hovAthI. badho pramAda yukta yoga sAdhuone AraMbharUpa che. zeSa Avazyaka sUtramAM prAyaH prasiddha che, mATe lakhyuM nathI. phalaka-pAtaLuM lAMbu pATiyuM. kASTha-jADuM ane lAMbu. labdha sanmAnAdi yukta meLavela ane apalabdha-tiraskArapUrvaka meLavela je bhojanAdi nirvAha te labdhApalabdha vRttio. AdhAya sAdhune AzrIne krma - sacetanane acetana karavArUpa athavA acetananI pAkalakSaNa kriyA che je bhojanAdimAM te AdhAkarmika. - 4 - 4 - kRti zabda upadarzanArthe athavA vikalpArthe che.. pAkhaMDI, zramaNo, nigranthone uddezIne durbhikSAdino nAza thatA je bhojana apAya che te auddezika-uddezamAM thayela te. athavA temaja je uddharela, dahIM AdithI mizrita karIne ke tapAvIne apAya che te auddezika che. - x - gRhastha ane sAdhu baMne mATe thayela te mizrajAta. - - 4 - mUlathI potAne mATe rAMdhatA, temAM sAdhu Adine mATe je kaNa Adi nAkhavuM te adhyavapUraka che. - X - zuddha AhArAdi hoya paNa AdhAkarmInA avayavo Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-872 thI 836 149 vaDe apavitra kareluM te pUtika kahevAya. * x - dravya ke bhAva vaDe kharIdela te kIta. kahyuM che - sAdhune mATe dhanAdi vaDe vecAtu levuM te krIta che... pAmiya-sAdhune mATe uchInuM lAveluM che... Acchadha-nokarAdinI vastune teno svAmI baLathI laIne sAdhune Ape che. - x - atisRSTa-ghaNAM lokonuM sAdhAraNa hoya temAMthI eka AdithI AjJA na apAyeluM te anikRSTa che. * * * abhyAhata-potAnA gAmAdithI je Ape che. - x - adhyavapUrakAdinuM svarUpa kahyuM paNa vyutpatti nahIM. tethI kahe che - pA eono zabdArtha prAyaH pragaTaja che. kAMtAbhanAdi - AdhAkamadinA ja bhedo che. temAM kAMtAra-aTavI. temAM bhakta-bhojana, temAM sAdhu Adi mATe banAveluM te kAMtArabhakta. e rIte bIjA paNa bhojano jANavA. vizeSa e ke - glAnane roganI zAMti mATe je Ape che athavA glAnone mATe je apAya te glAnabhakta.. vaElikA-meghADaMbara, temAM vRSTi vaDe bhika loko bhramaNane mATe azakta thAya che. tethI gRhastha, tenA mATe vizeSataH bhojana dAnArthe banAve che. prAdurNako - mahemAno. te bhikSuko ja, tene mATe je bhojana che te prAthUrNaka bhakta athavA prApUrNaka mATe saMskAra karIne je apAve che te. mUla-pUnarnavAdi mULiAonuM bhojana athavA te ja bhojana ke khavAya che te bhojana. kaMda-sUraNa Adi. phala-trapuSi Adi. bIja-dADama Adi. harita-madhuratRNAdi. jIva vadhanA nimittabhUta hovAthI e badhA bhojanano niSedha kare che.. paMcamahAvrata-Adi. pahelA ane chellA tIrthakarone pAMca mahAvrato ja che. zeSa bAvIza ane mahAvideha saMbaMdhI tIrthakarone cAra yAma che. tethI paMcamahAvratika. e rIte pratikramaNa sahita-ubhaya saMdhyA Avazyaka kaQA vaDe je che te sapratikramaNa. bIja jinonA sAghane kAraNe utpanna thaye ja che te pratikramaNa - 8 - avamAna - jinakabhI vizeSApekSAe vo na hovAthI ane vikalapInI apekSAe jIrNa, malina, khaMDita, zveta ane apavAdine laIne cela-vao che jemAM te celakadharma. kahyuM che ke - jema koI kaTivastrathI mastaka vaTIne pANImAM praveze te ghaNAM vo hovA chatAM lokamAM Avelaka kahevAya, tema muni paNa sAmela hovA chatAM gayela kahevAya. zeta-jIrNa-kulita-sto-aniyata-mbIjAe vAparela vastra, mUcharihita hovAthI muni vasyA hovA chatAM acelaka kahevAya che. rAgAdi nimitapaNAthI mUcha cAtrinA vighAtane mATe che, paNa vA nathI kemake adhyAtmanI zuddhi hovAthI, zarIra ane AhAranI jema. zarIrathI sUkA vageremAM Asakti ke saga utpanna thato nathI ema. kahyuM che ke - skUla vaAdimAM tuM mUrchA kare che, to zarIramAM avazya karIza, kemake zarIra to akeya ane durlabhatara che. tethI vizeSe mUccha karIza. adhyAtma zuddhinA abhAvathI vaAbhAva paNa cAstrine mATe nathI. kahyuM che ke - dArighathI parAbhava pAmela puruSo parigraha rahita chatAM paNa parakIya parigrahamAM mUccha ane kapAyAdi doSavALA hovAthI AtmAno nigraha na karanArA evA anaMtakarmarUpa malano 15o sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 saMcaya kare che. kahyuM che - tIrthakaro sarve bIjAnA upadezane anusaratA nathI, chAstha avasthAmAM bIjAne upadeza ApatA nathI ke ziSya vargane dikSA ApatA nathI. tema ja temano ziyAdi varga badhuM kare to tIrthanuM pravartata kyAMthI thAya ? e rIte tame kaho cho, to pachI acelakapaNAno Agraha zA mATe ? ucita vastranA abhAvamAM paNa cAaidharma hoya che ja. zarIra ane AhAranI mAphaka te paNa cA>>ine upakAka che. kahyuM che ke vadi abhAve tRNagrahaNa, agni sevata IcchA nivAravAne tathA dharmazukladhyAnane mATe glAnAryo ane maraNArthe vastra grahaNa kahyuM. jyAM sAdhu zayana kare te zayyA, tenAthI bhavasAgara tare te zayyAtara eTale vasatino dAtA. teno piMDa te zayyAtara piMDa. je azanAdi-4, vastrAdi-4, zaci Adi-4-levAno niSedha che. te levAnA doSa A pramANe - tIrthakarono niSedha, ajJAnatva, udgamAdi paNa zuddha na thAya, nilabhatA ane lAghavatA na rahe. zayyA durlabha ane naSTa thAya. cakavartI, vAsudevAdino piMDa te rAjapiMDa. have baMne jinonI paNa samAnatAnuM nigamana karavA mATe kahe che [36] je zIla samAcAra-svabhAva anuSThAnamAM jeno che te ja zIlasamAcAra che jenA te... mahAvIra prabhunI jema mahApA jina paNa uttarAphAgunI nakSatramAM janmAdivALA che, te saMbaMdhathI nakSatra sUma * sUga-87 thI 887 : [8] nava nakSatro caMdranA pazcimabhAgA kahyA che, te - [838] abhijituM, zravaNa, ghaniSThA, revatI, azvinI, mRgazIrSa, puSya, hasta, ci. A nava padmabhAA che... [879] Anata, pANata, AraNa, azruta kalAmAM vimAno Coo yojana ud uccattathI kahelA che. [8] vimalavAhana kulakara 00 dhanuSa uM uMcAIpaNe hatA. [881] kauzalika ahaM RSabha A avasarpiNImAM nava koDAkoDI sAgaropama vyatIta thayA pachI tIrtha pravatali... [8] ghanadaMta, laSTaded, gUDhadaMta, zuddhadata tadvIpanA dvIpo 00-00 yojana lAMbA-pahoLA che. 8i83) zuka mahaahanI nava vIthIo kahI che - hAvIeNI, gajavIthI, nAgalIthI, vRSabhanIthI, govIthI, uragatIzI, ajavIthI, mRgalIthI, vaizAnaranIthI. [8] nava prakAre nokaSAya vedanIya kamoM kahyA che - Aveda, yuveda, napuMsakaveda, hAsya, ratI, AratI, bhaya, zoka ane durgAchA. [85] caurindriyanI jAti kula koTi yoni pramukha nava lAkha kahI che. bhuja parisarSa sthalacara paMcendriya tiryaMca yonikonI jAtikula koTi temaja che. 8i86) jIvo nava sthAna vaDe nivartita yugala pApakarmapaNe cayana kayAM che . kare che . karaze. pRthavIkAya nivartita cAvata paMcendriya nivartita. e pramANe Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-837 thI 887 151 caya, upacaya yAvatu nirjarA karyA che - kare che - karaze. [8] nava padezika skaMdha nA kahyA che, nava pradeza vagaDha yugalo anaMtA kahA che yAvatu navaguNa rukSa pudgalo anaMtA kahyA che. * vivecana-833 thI 887 : 8i99] sugama che. vizeSa epazcAt bhAga caMdra vaDe bhoga jeno che te pazcAt bhAga caMdrane atikramIne je bhogave che - pUMTha daIne bhogave che. - 8i38] abhijitu Adi... matAMtarathI azvinI, bharaNI, zravaNa, anurAdhA, ghaniSThA, revatI, puSya, mRgazira, hasta, cinA pazcimabhAgA che. [879] nakSatra vimAnano vRtAMta kahyo. tethI vimAna vizeSa vRttAMta sUtra che, te spaSTa che... [880] anaMtara vimAnonuM uccatva kahyuM mATe kulakara vizeSanA uMccatvanuM sUtra che... [881] kulakaranA saMbaMdhacI RSabhakulakaranuM sUtra che... [882] kaSabha haMtu manuSya hatA, tethI aMtarlIpanA manuSya kSetra vizeSa pramANavALuM sUtra, te sugama che. te sAtamA sthAnathI che. [883] 600 yojana pramANa kahyA. samabhUtala pRthvInA taLathI uparanA bhAgamAM 900 yojanamAM gati karanArA grahavizeSanA vRtAMtane kahe che - zukra mahAgrahanI nava vIvIo - kSetranA bhAgo prAyaH traNa traNa nakSatro vaDe thAya che. temAM - haya saMjJAvALI vIthI te hacavIcI. ema badhe che. saMjJA-vyavahAra vizeSArthe che. je ahIM hacavIthI kahI te bIje nAgavIthI nAme rUDha che, nAgavIthI te airAvaNa pada che. A vIvIonuM lakSaNo bhadrabAhu prasiddha AryAnA kramathI lakhAya che - bharaNI, svAtI, kRtikA A traNa nAgavIthI uttara bhAgamAM che.. sehiNI, mRgazira, Adra Ibha nAmaka vIdhI che. punarvasu, puSya, AzleSA A traNa sugaja nAmaka vIdhI che. maghAdi vRSabha nAmaka, zravaNAdi jaraovA nAmaka, proThapadAdi cAra go vIthI che, temAM madhyaphaLa che. hastAdi cAra ajavIthI che. indra devatA-jayeSThA ane mUla hoya to mugavIthI che. pavaSiADhA, uttarASADhA, abhijita A traNa nakSatro vaizvAnarNavIthI dakSiNa mArge kahelI che. A vIthIomAM zukra viyare che. temAM nAga, gaja, airAvaNa vIvImAM jo zuka hoya to megha ghaNo varSe, auSadhi sulabha thAya, dravya vRddhi thAya. pazasaMjJaka traNa vIvIomAM zuka hoya to dhAnya, phalAdi madhyama thAya. aja, mRga, vaizvAnara e traNa vIvIomAM jo zukra hoya to dravya ane bhayathI pIDita loka hoya che. 8i84] vIthI vizeSanA cAra vaDe zukAdi graho manuSyone upakAra ane upaghAta karanArA hoya che mATe dravyAdi sAmagrI vaDe karmonA udayAdino sadbhAva hoya che. A saMbaMdhe prastuta adhyayanamAM avataratA karmanA svarUpane kahe che - ahIM no zabda sAhacarya arthamAM che. krodhAdi kaSAyo sAthe rahenArA te nokapAyo. ekalA A nokaSAyonuM pradhAnapaNuM nathI. paNa je anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyonI sAthe udayamAM 15ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 Ave che, tenA vipAka jevA ja vipAkane batAve che. budha grahanI mAphaka bIjAnA saMsarganI jema anuvarte che. e rIte nokaSAyapaNe je karma vedAya te nokaSAyavedanIya. temAM jenA udayathI strIne puruSano abhilASa thAya che, pitanA udayathI madhuranA abhilASanI jema, te chANanA agni samAna strIveda che. jenA udaya vaDe puraSane strIno abhilASa thAya che, kaphanA udayathI khaTAzanI abhilASanI jema, te dAvAgninI javAlA samAna puSaveda che. jenA udayathI napuMsakane strI tathA puraSa baMneno abhilASa thAya, pitta-kaphanA udaye matinA abhilASavatuM, mahAnagaradAhanA agni samAna napuMsaka veda che.. jenA udayathI sanimitta ke niaimita hase che te karma hAya.. jenA udayathI sacita-ayita bAhya dravyomAM jIvane ti utpanna thAya te karma ti... jenA udaye te dravyomAM arati utpanna thAya te aratikarma. jenA udayathI bhayarahita jIvone paNa AlokabhayAdi sAta prakArano bhaya utpanna thAya te bhayakarma... jenA udayathI zokarahita jIvane paNa AkraMdanAdi zoka utpanna thAya te zokakarma... jenA udayathI viTAdi bIbhatsa padArthonI jugupsA thAya te jugupsAkarma. [885 thI 88] anaMtara karma kahyuM, tenA vazavartI jIvo vividha kula koTine bhajanArA thAya che mATe kulakoTinA be sUtro che... temAM gayela jIvo karmano saMcaya kare che mATe caya Adi cha sUtro che... karma pudgalanA prastAvathI pudgala sUtra che. A sUtro sugama che. vizeSa e ke- caurindriya jIvonI jAtimAM je kulakoTionI yoni pramukhanA - yonidvAronA lAkho che. te nava jAti kula koTi yoni pramukha lAkho.. bhujA vaDe cAle che, te bhujago, godhA Adi. sthAna-9-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-888 153 sthAna-10 che. - X - X - o have saMkhyA vizeSa saMbaMdhathI ja "daza sthAnaka" adhyayana AraMbhAya che. Ano pUrva adhyayana sAthe A saMbaMdha che. anaMtara adhyayanamAM jIva, jIva navapaNAne prarUyA, ahIM te ja dazapaNe prarUpAya che. evA saMbaMdhavALA ane cAra anuyogadvAravALA A adhyayananuM sUtra * sUtra-888 - loka sthiti daza bhede kahI che - (1) je lokamAM jIvo marI marIne tyAM tyAM ja vAraMvAra utpanna thAya che e pramANe eka lokasthiti kahI. () je jIvone pravAhathI niraMtara pApakarma baMdhAya che, e pramANe eka lokasthiti kahI che... () je jIvone pravAhathI niraMtara mohanIya pApakarma baMdhAya che, ema eka lokasthiti kahI che.. (4) ema thayuM nathI, thatuM nathI, thaze nahIM, je jIvo AjIvo thaze ke ajI jIvo thaze evI eka lokiita kahI che... (5) ema thayuM nathI, thatuM nathI, thaze nahIM ke je trasajIvono vyavaccheda thaze, sthAvara jIvono vyavaccheda thaze athavA sthAvara jIvo kasarUpe thaze e pramANe paNa eka loka sthiti che. (6) evuM thayuM nathI, thatuM nathI, thaze nahIM ke je loka Aloka thaze, Aloka loka thaI jaze, evI eka lokasthiti kahI che... () evuM thayuM nathI, thatuM nathI, thaze nahIM ke - je loka AlokamAM praveze athavA Aloka zekamAM pravesaze evI eka loka sthiti kahI che... (8) jeTalA mAM loka che teTalA kSetramAM jIvo che, jeTalAmAM jIvo che teTalAmAM loka che evI eka loka sthiti che... (9) jyAM sudhI jIvo ane yugalono gatipathayi che tyAM sudhI loka che, jyAM sudhI loka che tyAM sudhI jIvo ane pulono gati pamAya che ema eka lokasthiti che... (10) badhAM lokAMtamAM addha pazcaskRSTa pulo kSatAe pariName che, jethI jIvo tathA yugalo lokAMtathI bahAra javA samartha na thAya te lokasthiti. * vivecana-888 : Ano pUrvaNa sAthe A saMbaMdha che - pUrve navaguNa rakSa pugalo anaMtA che tema kahyuM, te asaMkhyaya pradezAtmaka lokamAM samAya che, e rIte lokanI sthiti che, te hetuthI te ja ahIM kehavAya che. e rIte saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA, ahIM paNa saMhitAdinI carcA, pahelA adhyayananI jema - mAtra paMcAstikAyAtmaka lokanI sthiti-svabhAva te lokasthiti... (1) yar - uddezamAM che. * x * apAya - marIne. lokanA deza-gati-yoni ke kalamAM sAMtara ke niraMtara ucitapaNAe pharI pharIne utpa thAya che, e pramANe paNa eka lokasthiti che. pa - utara vAkyApekSAe. (2) have bIjI - savA - pravAhathI anAdi aparyavasitakAla. jaya - niraMtara, jJAnAvaraNAdi badhuM pApakarma che, mokSanA pratibaMdhakapaNAne laIne badhAM karmonuM pApavA 154 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 hovAthI. zivase * baMdhAya che, e rIte paNa eka arthAt anya, satata karmabaMdhanarUpa bIjI loka sthiti. (3) mohanIya pradhAnatAthI bhedathI juduM kahyuM ema satata mohanIya baMdhana, e trIjI.. (4) jIva-ajIva, ajIva-jIvatva abhAve cothI. (5) traNa sthAvaronA avyavaccheda rUpa pAMcamI... (6) lokAlokanuM loka lokava na thavuM te chaThThI... () lokAlokano anyonya praveza na thavo te sAtamI... (8) jyAM sudhI loka che tyAM sudhI jIva che arthAt jeTalo phogamAM lokano vyapadeza che teTalA phoTomAM jIvo che, ahIM jyAM sudhI jIvo che tyAM sudhI loka che. arthAt jeTalA kSetramAM jIvo che teTaluM kSetra loka che. (9) jyAM sudhI jIvAdino gati paryAya che tyAM sudhI loka che - navamI, (10) sarve lokAMtomAM gADha coMTelA, pRSTa mAtra, je tevA nathI te baddha pArthaskRSTa sUkSa dravyAMtara vaDe arthAt tenA saMparkathI sUkSapariNAmavALA na thayela. lokAMtamAM svabhAvathI pugalo rakSapaNAe pariName che athavA lokAMtanA svabhAvathI ja je rAtA thAya che te rakSatAthI te pudgalo paraspara saMbaMdha rahita karAya che. zuM sarvathA ? ema nahIM. paNa tenA vaDe A zabdanA gamyamAnavathI te rU5 vaDe karAya che. jethI karma ane pudgala sahita jIvo ane paramANu Adi lokAMta bahAra javAne samartha thatAM nathI. - x * ema dazamI lokasthiti che, zeSa sugama che.. - lokasthitithI ja viziSTa vaktA vaDe nIkaLelA zabda pagalo paNa lokAMta sudhI jAya che. A prastAvathI zabdanA bhedo * sUl-889 thI 891 - [9] daza prakAre zabda kahela che - [890] nihArI, piDama, bhinna, jarjarita, dIdha, hR4, pRthakva, kAkaNI, kaMkaNI svara, 8i91] daza IndriAnA artho atItA kahyA che - koI dezAthI zabdane sAMbhaLe, koI sarvathI zabdane sAMbhaLe, koI dezathI rUpane jue, koI sarvathI rUpane jue che, e rIte gaMdha, rasa, sparza yAvatuM koI savathI anei anubhavela che... daza IndriyanA artho pratyutpanna kahyA che - koI eka dezathI zabdane sAMbhaLe che, koI eka sarvathI zabdane sAMbhaLe che yAvatu pati... daza IndriyArthI anAgata kahA che - koI eka dezathI zabdane sAMbhaLe che, koI savathI zabdane sAMbhaLe che rAvata spazane anubhave che. * vivecana-889 thI 891 - [889,890] nihAMrI-ghoSavALo zabda, ghaMTAnI jema.. piMDathI thayela te piMDimaghoSarahita. DhakkAdinA zabdavatu.. rakSa-kAkAdinA zabdavatuM. bhinna-kuSThAdithI haNAyela zadavatuM.. jarjarita ke jharjharitataMtrI sahita kaTikA vAdhanI jema.. dIrdha-dII vaNa[zrita ke dUrathI zrAvya meghAdi zabdava... hrasva-hrasva vaNazrita ke vivakSAthI laghuvINAdi zabdavat... pRcakava-anakapaNAmAM atyaMta vividha vAjiMtrAdi dravya yoge je svara, be zaMkhAdinI jema te pRthakatva che.. kAkaNI-sUkSma kaMThano gIta dhvani, je 'kAkalI' e Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-889 thI 891 155 156 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 rIte rUDha che.. kiMkiNI-nAnI ghaMTaDI, teno svara-vani te kiMkiNI svara. [891] anaMtara zabda kahyo. te indriyanA viSayamAM che, kAlanA bheda vaDe IndriyanA viSayone prarUpatA traNa ane kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e - vivakSita zabdasamUha apekSAe dezathI koIka viSayane koIke sAMbhaLela che. sarvathA ke indriyonI apekSAe zrobendriya vaDe dezathI ane saMbhijJa zrota nAmaka labdhiyukta avasthAmAM badhI indriyothI sarvathI sAMbhaLela che athavA dezathI eka kAnathI, sarvathI baMne kAnathI sAMbhaLela che. ema sarvatra jANavuM. pratyutpanna eTale vartamAna. IndriyanA viSayo pudgalonA dharmo che mATe pudgala svarUpa kahe che* sUtra-892 thI 894 - [8 daza prakAre Acchia yugalo cAlita thAya, te - 1-AhAra karAtA yugala cale, pariNAma pamADAtA cale, 3-uMco zvAsa letA cale, 4nIco zvAsa letAM cale, pa-vedAMtA cale, 6-nirjarAtA cale, vikuvA cale, 8paricAra karatA cale, 9-cakSAviSTatAthI cale 1o-zarIranA vAyuthI prerita pudagalo cale. [kAraNe kodhotpatti thAya che. te A - 1-mArA manojJa zabdaarasa-rU-gaMdha-apaharela che. - amanojJa zabda-sArasa-rUpa-gaMdha ApaNe Apela che. 3- mAsa manojJa zaKdAdi A hare che. 4- amanojJa zabdAdi mane A Ape che. 5- mArA manojJa zabdAdi A haraze. 6* amanojJa zabdadi mane A Apaze. 8 mArA manojJa zaGdAdi apaharela che - apahare che - apaharaze. * amanojJa zabdAdi A puruSe Apela che -- Ape che - Apaze. * mArA manojJa zabdadine yAvatu apaharela che - apahare che - apaharaze tathA amanojJa zAdAdi mane Apela che - Ape che - Apaze. 10- huM AcArya, upAdhyAyone vize samyam vanuM chuM. mane AcArya, upAdhyAyoe viparItapaNe ravIkArela che. [ema ciMtavavAthI krodha upaje. 8i94) daza bhede saMyama kahela che - pRedIkAya saMyama yAvatu vanaspatikAya saMyama, beindriya saMyama, teIndriya saMyama, caurindriya saMyama, pAMcendriya saMyama, ajIvakAsa saMyama. asaMyama daza prakAre kahela che - mRdIkAyika asaMyama, aNudu-vAyu-vanaspati yAvatu AjIvakAya asaMyama. daza prakAre saMvara kahela che - zrotrendriya saMvara yAvat sparzanendriya saMvara, mana-vacana-kAya evara, upakaraNa saMvara, zucikuzAgra saMvara.. daza prakAre asaMvara kahela che . zrondriya agAMvarI sUcikuzAgra asaMvara. * vivecana-892 thI 894 : [892] sUtra spaSTa che. vizeSa e - acchinna eTale apRthabhUta, zarIramAM ke vivakSita skaMdhamAM saMbaMdhavALo pudgala cale arthAta sthAnAMtare jAya. (1) AhArAto - khavAto pula AhAramAM upayoga karAtA pudgala cale. (2) pariNAma pAmatA pudgala ja udaranA agnithI khala ane rasa bhAvathI athavA bhojanamAM pariNAma pAmatA pudgala cAle. (3) ucchavAsa levAtA ucchavAsa vAyuno pudgala ke ucchavAsa letA cale. (4) niHzvAsa levAtA ke niHzvAsa lIdhAcI cale. (5,6) vedAtA ane nirjarAtA kama padagala athavA vedAye ane nirjasa karAye cale. (3) vaikriya zarIrapaNe pariNAma pAmato ke zarIra vaikriya karAtA cale. (8) maithuna saMjJAnA viSayathI karAto zuka purzalAdi athavA strI zarIrano bhoga karAtA zukAdi cale. (9) bhUtAdi adhiSThita ke yakSanA AvezavALA thayelA puruSanA zarIra lakSaNa pudgala cale. (10) dehamAM rahela vAyu vaDe prerita ke vAyu vaDe vyApta deha thatA bAhya vAyuthI pheMkaila pula cale. [893] pudgalanA adhikADI ja pudgalanA dharmo, indriyonA viSayone AzrIne je thAya te kahe che - uktArtha che, vizeSa e ke - sthAnano vibhAga A che * temAM mArA manojJa zabdAdine apaharela che ema ciMtavatA krodhotpatti thAya A choka.. evI rIte amanojJa zabdAdine Apela che. * x * A bIjuM... e rIte vartamAnanA nirdeza vaDe che ane bhaviSyanA nirdeza vaDe paNa be sthAna, ema cha thayA. tathA manojJanA apahArathI kAla traNanA nirdezathI sAtamuM.. ema amanophAnA upahArathI AThamuM. manojJano pahA-amanojJanA upahArathI kAla traNanA nirdezathI navamuM ane viparItapaNe svIkArela te vipatipanna. [894] krodhanI utpatti saMyamIne nathI mATe saMyama ane pratipakSe asaMyama mATenuM sUtra che. asaMyamanA vipakSarUpa saMvara che mATe saMvara sUtra ane saMvarathI viparIta asaMvara che. A sUtro sugama che. vizeSa e ke - upakaraNa saMvara-aniyata ane akalAnIya vAdinA agrahaNarUpa athavA vistArela vastrAdine upakaraNanuM saMvavuM te upakaraNasaMvara. A audhika upakaraNanI apekSAe che. tathA soyanuM ane damagrionuM zarIranA upaghAtakapaNAthI je saMvaravuM te zucikuzAgra saMvara. upalakSaNathI samasta pagrahika upakaraNApekSAe saMvara jANavo. ahIM chellA be pada vaDe dravyasaMvara kahela che... - asaMvaranA ja vizeSane kahe che * sUtra-85 thI 900 : [9] daza kAraNe "huM ja ukRSTa chuM" ema madavALo thAya, te A - jAtimAMthI, kulamadathI yAvata aizvaryamathI, nAgakumArasuvaNakumAra devo mArI pAse zIgha Ave che evA madathI, sAmAnya puruSonA dharmathI mane zreSTha avadhijJAnadarzana utpanna thayA che e madathI. [896] samAdhi daza bhede kahI che - prANAtipAta viramaNa, mRNA-adattAdAnamaithuna-parigraha viramaNa, i-bhASA-eSaNA-AdAna bhAMDa mAtra nikSepaNA - uccAra prasavaNaariSThApanikA samiti... asamAdhi daza bhede kahI - prANAtipAta mAvata parigraha, Iya asamiti yAvatu uccAra prasavaNa khela siMdhANaga pAriSThApanikA asamiti. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-895 thI 900 153 [9] pravajyA daza bhede kahI. te A - 8i98] chaMda, rosA, jUiNAM, ptA, pratikSatA, smaraNa, rogiNIkA anAdatAM, devasaMDrApti, vatsAnubaMdhitA... [9] zramaNadharma daza bhede che. te A - kSamA, mukti , Arjava, mAdava, lAghava, satya, saMyama, tapa, tyAga, brahmacaryavAsa. vaiyAvacca daza bhede kahI che. te A - AcArya vaiyAvacca, upAdhyAya-vi-tapasvI-plAna-rakSa-kula-gaNasaMghansAdharmika vaiyAvacca. [@] jIva pariNAma daza bhede kahyA che. te A - gati pariNAma, Indriya pariNAma, kapAya-lesADyoga-upayoga-jJAna-darzana-zAsTiA-veda pariNAma... ajIva pariNAma daza bheda kahyA che--baMdhana pariNAma, gati-saMsthAna-bheda-va-rasa-gaMdhasparza-agurulaghu-zabda pariNAma. * vivecana-895 thI - [clpa sUtra spaSTa che. vizeSa e- mamata jAtyAdi prakarSano paryA che jene aMta arthAta huM ja jAti AdithI uttamapaNe sarvotkRSTa chuM - 4 - 4 - huM, - atizayavALo chuM evA abhiprAya vaDe stabdha-madavALo thAya. yAvatu zabdathI balarapa-zruta-tapa-lAbha mada vaDe ema jANavuM. tathA nAgakumAra ke suvarNakumAra mArI pAse zIgha Ave che. sAmAnya paraSonA dharma-jJAnapayaya lakSANa, tethI utara-pradhAna teja autarika. niyata kSetranA viSayavALo avadhi, tarUpa jJAnadarzana prasiddha che. [896] ukta madathI vilakSaNa samAdhi che. tethI samAdhi sUtra ane tenA vipakSarUpa asamAdhi che. tethI samAdhi-asamAdhi sUtra che... [897] samAdhi ane asamAdhinA AzrayavALI pravajayA che mATe tenuM sUtra che... [899] dikSA sUjha ane dikSAvALAno zramaNa dharma che... zramaNadharmanA vizeSa rUpa vaiyAvRtya che mATe be sUtra che... [06] A badhA jIvanA dharmo che. tethI jIvanA pariNAmanuM sUtra ane vilakSaNapaNAthI ajIvanA pariNAmanuM sUtra che. A sUtro sugama che. vizeSa e - samAdhAnarUpa samAdhi-samatA, sAmAnyathI rAgAdino abhAva, te upAdhi bhedathI daza prakAre che. 8i98] chaMdA-chaMda eTale svakIya abhiprAya vizeSathI goviMda vAcaka athavA suMdarInaMdanI jema athavA pArakAnA abhiprAyathI-bhAIne vaza thaIne bhavadattanI jema te chaMdA pravajyA... roSathI zivabhUtinI jema te ropA pradyA... dArighathI kaThi lAvanAranI jema je dikSA te paripUnA. suviNa-svapnathI pupaculAnI jema athavA svapnamAM levAya te svanA. paDisayApratijJAthI je dikSA te pratikUtA-zAlibhadra bhaginI pati dhanyavatuM. mAraNikA-saMbhAravAthI je dikSA che, mallinAthe janmAMtara smaraNa karAvI pratibuddhAdi rAjAne apAvI te... rogiNikA - roga vidhamAna che jemAM te segiNI, te ja rogiNikA-sanakumAranI jema... anAdaitA-anAdathI je dikSA che, naMdIpaiNavatuM athavA zithilanI je dikSA te anAdetA. devasaMjJatA-devanA pratibodhathI dikSA, metAdiva... vansa anubaMdhathI - 158 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vala - paNa, anuSa - teha che jemAM te vatsAnubaMdhikA, vajasvAmInI mAtAnI jema. | [899] zramaNa dharma-vyAkhyAna karela ja che. vizeSa e - viyAga - tyAga, dAnadharma. vyAvRta ke vyAkRtarU5 vyApAra, tenuM karma te vaiyAvRtya athavA bhakta pAnAdi vaDe upakhaMbha. samAna dharma te sadharma, te vaDe AcAra te sAdharmika, | [900] pariNAma-pariNamavuM te pariNAma arthAt te bhAvamAM javuM. kahyuM che - pariNAma ja attara gamanarUpa che, paNa sarvathA te rUpe rahevuM nahIM, tema sarvathA vinAzarUpa nathI te pariNAma, tene jANanAra, tema ISTa che. A rIte dravyartha naya mate samajavuM, paryAyArthika naya mate te nizcaye dravyono chatA paryAya vaDe nAza thatAM chatA paryAyo vaDe prAdabhavarUpa pariNAma che. e rIte jIvano pariNAma te jIvapariNAma, te prAyogika che. temAM (1) gatipariNAma-gati e ja pariNAma. e rIte sarvatra samajavuM. gati, ahIM gati nAmakarmanA udayathI nArakAdinA vyapadezanA hetubhUta che ane tene pariNAma to A bhavanA kSayathI che, te narakagati Adi cAra bhede che. (2) Indriya pariNAma-gati pariNAma thatAM ja indriyono pariNAma thAya che mATe kahe che - te zrotrAdi bhede pAMca prakAre che... (3) IndriyonI pariNatimAM ITaaniSTa viSayanA saMyogathI rAgadveSarUpa pariNati thAya che. tethI pachI kapAya pariNAma kahyA che, te krodhAdi bhedathI cAra prakAre che. (4) kaSAya pariNAma thatA lezyAno pariNAma thAya che, paNa lezyAnI pariNatimAM kaSAyanI pariNati nathI, je mATe kSINakaSAya jIvane paNa zukla lezyAnI pariNati dezona pUrvakoTi varSa paryaad hoya che. kahyuM che - jaghanya aMtamuharta ane utkRSTathI nava varSa nyUna koDa pUrva zuklalezyA sthiti jANavI. A hetuthI leNyA pariNAma kahyo, te kRSNAdi bhede cha prakAre che. (5) lephsA pariNAma, yoga hovAthI thAya, je kAraNathI phudhana ruddha yogane lezyA pariNAma dUra thAya che. kahyuM che - samucchinna kriyA dhyAna alezyane hoya. vezyA pariNAma pachI yoga pariNAma kahyA, te mana-vacana-kAya traNa bhede che. (6) saMsArI jIvone yoga pariNatimAM upayoga pariNati hoya, mATe have upayoga pariNAma kahe che, te sAkA-anAkAranA bhedathI be prakAre che. () upayoga pariNAma hotA jJAna pariNAma hoya che te Abhinibodhika bhedathI pAMca prakAre che tathA mithyArdaSTinuM jJAna te ajJAna che, tethI ajJAna pariNAmamati jJAna, zruta ajJAna, virbhAgajJAna lakSaNa traNa prakAre che. paNa vizeSa grahaNanA sAdhammacI jJAna pariNAma grahaNathI gRhita jANavo. (8) jJAna ane ajJAna pariNAma hotA ja samyaktvAdinI pariNati che mATe jJAna pachI darzana pariNAma kahyA. te samyaktva, mithyAtva, mizra bhede che. (9) samyakrava prApti pachI ja cAstri hoya che tethI tenA pariNAma kahyA. te sAmAyikAdi pAMca bhede che.. (10) A Adi veda pariNAmamAM cA>>i pariNAma hoya Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-85 thI 900 159 160 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 che, paNa cA>>i pariNAmamAM veda pariNati nathI, je mATe avedaka jIvane paNa yathAvAta cAritranI pariNati kahela che. tethI cAstri pariNAma pachI veda pariNAma kahyo. te strIvedAdi traNa prakAre che.. agIya - pudgalono pariNAma, temAM baMdhana-paraspara pudgalono saMbaMdha-saMzleSa, te ja pariNAma te baMdhana pariNAma. ema badhe jANavuM. baMdhana pariNAmanuM lakSaNa A che - sama snigdhatAthI baMdha na thAya, samarakSatA thakI paNa na thAya, vimama ptibdha rakSavathI DhaMdhono baMdha thAya che. arthAta samaguNa niSpano samaguNa nigdha ke samaguNa rakSa sAthe baMdha na thAya jo viSama mAmA hoya to baMdha thAya. viSama mAtrAnA nirapaNArthe kahe che - snigdhano dvayAdhika ptibdha sAthe, sUkSano dvayAdhika rakSa sAthe, rUkSa-snigdha paramANuno jaghanya vajIne viSama ke sama mAmAe baMdha thAya che. gati pariNAma-be bhede, pRzadgati-je prayatna vizeSathI phonanA pradezone sparza karato jAya che, aspRzadgati-sparza karyA vinA ja jAya che, paNa A saMbhavI na zake. gativALA dravyonA prayatnanA bhedanI upalabdhi hovAthI, te A pramANe - megha vaDe mUkAyelA mahelanA uparanA bhAgamAM karAnA paDavAnA kALano bheda jaNAya che. A hetuthI aspRzadgati pariNAma saMbhavI zake che. athavA dIrdha-dUravanA bhedathI A be prakAre che. saMsthAnuM pariNAma - parimaMDala, vRta, casa, caturA, Ayata bhede pAMca prakAre che... bheda pariNAma pAMca prakAre, temAM khaMDabheda-raeNkela mATInA piMDanI jema, pratara bhedaabhapaTalanI jema, anutara bheda-vaMzanI jema, cUrNabheda-cUravuM te, ukarikA bhedapopaDo ukheDavAnI jema. varNa pariNAma pAMca prakAre che... gaMdha pariNAma be bhede che... sapariNAma-pAMca bhede che... sparza pariNAma ATha bhede che... adhogamana svabhAvarUpa gurUka nahIM ane udagamana svabhAvarUpa ladhu nahIM evuM dravya te agurulaghuka-atyaMta sUma bhASA, mana ane karma dravyAdi te pariNAma. ahIM pariNAma ane pariNAmavALAnA abhedathI gura laghuka pariNAma, evA grahaNathI teno vipakSa paNa gRhita jANavo. temAM vipakSAe gura ane vivakSAe ja laghu te gulaghuka-audArikAdi atyaMta sthaLa. A vastu nizAnayathI, kahI, vyavahAranayathI te cAra prakAre che - (1) guraka-adho gamana svabhAva vajAdi, (2) laghuka-urdhvagamana svabhAva-dhUmAdi, (3) gurukalaghu-tiryagAmI, jayotika vimAnAdi, (4) agurulaghuka-AkAzAdi. kahyuM che - nizcayathI sarvaguru ke salaghudravya ekAMte nathI. bAdara dravya gura laghuka che ane zeSa dravya agurulaghuka che. vyavahAranayathI guru dravyapathara, laghu-dIpa, gurulaghu-vAyu ane agurulaghu-AkAza che. zabda pariNAma-zubhAzubha bhede be prakAre.. ajIva pariNAmanA adhikArathI pudgalalakSaNa jIva pariNAma ane aMtarikSa lakSaNa ajIva pariNAma upAdhikA vyapadeza karavA yogya asvAdhyAyikane sUga vaDe kahe che. * sUjha-901,902 : [901] AkAza saMbaMdhI avAdhyAya daza bheda kahyo che - ulkApAta, dizAdaIha, garjita, vidhuta, nighati, jUgaya, cakSAdIta, dUmikA, mahikA, rajaghAd. dArika asvAdhyAya daza bhede kahyo che - asthi, mAMsa, lohI, zuci sAmaMta, zamazAna sAmaMta caMdragrahaNa, sUryagrahaNa, patana, rAjavigraha, upAzrayamAM aughaki zarIra (mRtaka) paDeluM hoya. (02] paMcendriya jIvono AraMbha na karanArane daza bhede saMyama thAyakomanA sukhano nAza karanAra thato nathI, zromanA du:khano saMyoga karanAra na thAya. e pramANe cAvata sAzA du:khano saMyoga na thAya. ema asaMyama paNa kahevo. * vivecana-01,902 : 9i01] aMtarikSa-AkAzamAM thayela te AMtarikSaka, svAdhyAya-vAMcanA Adi pAMca bhede yathAsaMbhava jemAM che te svAdhyAyika. teno abhAva te asvAdhyAyika. temAM ulkA-AkAzamAM utpanna thayela teno pAta-ulkApAta tathA dizA-vidizAmAM dAha te digdAha-mahAnagaranA dAhanI jema je udho bhUmi para pratiSThita na hoya ane gaganatalavartI te digdAha.. garjita-megha dhvani. vighata-vijaLI, nirdhAta-vAdaLA sahitake hita AkAzamAM baMtAdi vaDe mahAdhvani.. jUjyaga-saMdhyApabhA ane caMdraprabhAnuM eka sAthe hovuM arthAt saMdhyApabhA-caMdraprabhAnuM mizratva. temAM caMdraprabhA AvRttA saMdhyA nAza pAme, zukala pakSanI pratipadAdi divasomAM jaNAya nahIM athavA saMdhyA vibhAga na jaNAtA kAlaveLA na jaNAya. A hetuthI traNa dina sudhI prAdoSika kAlane grahaNa na kare, tethI kAlika sUNano asvAdhyAya thAya.. ukAdinuM svarUpa A che - chinnamUla, didAha, sarekha prakAzayukta te ukA, saMdhyA cheda AvaraNa te cUpaka zukalapakSe traNa dina hoya. cakSAdIta-AkAzamAM thAya che. A svAdhyAya karanArane kSudradevatA chalanA kare che.. pUmikA-mahikAno bheda, varNathI ghamikA-dhamAM hoya che.. mahikA-jhAkaLa prasiddha che, A baMne paNa kArtikAdimAM garbhamAsomAM hoya che, te paDyA pachI turaMta ja sUkSamapaNAthI badhuM akAya vaDe vAsita thAya che. raja-udghAta te vizrA pariNAmathI cotaraphathI januM paDavuM . asvAdhyAyanA adhikArI ja kahe che - dArika eTale manuSya ane tiryacanA zarIra saMbaMdhI te dArika asvAdhyAyika. temAM asthi, mAMsa ane lohI prasiddha che. temAM paMcendriya-tiryaMca saMbaMdhI asvAdhyAyika, dravyathI asthi, mAMsa, lohI. graMthAMtarathI carma paNa kahevAya che. kahyuM che - lohI-mAMsa-cAmaDu-hADakAM A cAra avAdhyAyika che. phoTathI 60 hAthamAM, kALathI saMbhavakALathI trIjI porasI sudhI, bilADI Adi vaDe uMdarAdinA nAzamAM ahorama sudhI, bhAvathI naMdi Adi na bhaNavA, manuSyasaMbaMdhI paNa avAdhyAya ema ja che. vizeSa e - kSetrathI 100 hAtha aMdara, kALathI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 -901,902 161 162 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ahorAtra sudhI cAvatu Adva saMbaMdhI traNa dina sudhI, strInA janmamAM ATha dina, puruSanA janmamAM sAta dina, hADakAmAM jIvanA vinAzathI AraMbhIne 100 hAthamAM rahelAne bAra varSa sudhI avAdhyAya hoya. citAni vaDe baLelA ke udakapravAhathI taNAyelA hADakA asvAdhyAyika thatAM nathI, paNa bhUmimAM dATelA hADakAMo asvAdhyAyika thAya che. azuci-viSTA ane matra tenI samIpamAM azaci sAmaMta asvAdhyAyika che. kAlagrahaNane AzrIne kahyuM che - lohI, mUtra, viSTAne suMghavuM ane jovuM e baMneno tyAga karavo. zmazAna sAmaMta-maDadAnA sthAna samIpe. caMdra-caMdra vimAnano uparAga-rAhu vimAnanA tejathI DhaMkAvuM te caMdroparAgagrahaNa, e rIte sUryagrahaNa paNa jANavuM. ahIM kAlamAna che - jo caMdra ke sUryagrahaNa thatAM saMgraha ke saMpUrNa bUDe che tyAre grahaNakALa, te sajhizeSa, te ahosabi zeSa ane tyArapachI ahorAtra paryanta varje che. kahyuM che ke - caMdra, sUrya grahaNamAM nighati ane garjitamAM ahorAtra hoya. - AcaraNa karela to jo te ja rAtrimAM athavA divasamAM mUkela hoya to caMdragrahaNamAM te ja satrimAM zeSane choDe che ane sUryagrahaNamAM to te divasanAM zeSa bhAgane choDIne bIjA divasanI rAtri paNa choDe che. kahyuM che ke- caMdra jo rAtre grahaNa thaI be ja mUkAyo hoya to te ja saginA zeSane varjavuM. sUrya jo divase grahaNa thaI divase ja mUkAyo hoya to te ja divasa zeSa ane rAtri zeSa varjavuM. caMdra ane sUryanA grahaNanuM dArikava to tenA vimAnanA pRvIkAyika jIvonI apekSAo jANavuM. jo ke aMtarIkSava che, to paNa vivaphyu nathI kemake aMtarIkSapaNAe kahela Akasmika ulkAdithI caMdrAdinA vimAnonA zAzvatatvathI bhinna5Na che. patana-rAjA, pradhAna, senApati, gAmanA mAlikAdinuM maraNa. temAM jo daMDanAyaka ke sajA maraNa pAme ane bIjo jyAM sudhI na thAya tyAre bhayamAM ke nirbhayamAM svAdhyAyane vaje. nirbhayamAM zravaNa pachI ahorama paryanta vaje che. gAmano mahatara maraNa pAme, adhikArI ke ghaNAM svajana vALAnuM ke zayyAtaranuM ke upAzrayathI sAta gRhamAM sAmAnya purapanuM maraNa thatAM ahorama paryanta svAdhyAyane varje che athavA dhIme dhIme bhaNe che. kemake A sAdhuo du:kha vagaranA che, e rIte loko gaha na kare. - x * rAjAono saMgrAma, upalakSaNathI senApati, grAmabhogika, mahattara puraSa-strI ane malla yuddhomAM svAdhyAyika che. e rIte pAMzu, loTa AdinA kalahamAM asvAdhyAyika che. je kAraNathI ukta sthAnamAM prAyaH ghaNAM vyaMtaro kautukathI Ave che ane pramAdIne chaLe che athavA A sAdhuo du:kha rahita che, e rIte uDAha athavA aprIti utpanna thAya. A kAraNathI je vigrahAdika jeTalA lAMbo kALa je phogamAM thAya te vigrahAdikamAM teTalA kALa paryA, te kSetramAM svAdhyAyane parihare che. tathA upAzraya-vasatimAM vartamAna dArika manuSyAdinA zarIra jyAre ubhinna hoya tyAre 100 hAthamAM asvAdhyAya thAya che ane jo na bhedAyeluM hoya to paNa 7/11]. kutsitapaNAthI ane AcaritapaNAthI 100 hAtha paryA tyAjya che. tyAM pariThApanA karAtAM te sthAna zuddha thAya. [902] paMcendriya zarIra svAdhyAyika che ema kahyuM. paMcendriyanA adhikArathI tene AzrIne saMyama-asaMyama saMbaMdhI be sUtra che te utArtha che. saMyama-saMyama adhikArI tenA viSayabhUta sUmone kahe che* sUtra-903 thI 17 : [@]] daza sUkSmo kahelA che - prANa sUkSma, patakasUma cAvatuM sneha sUma, gaNitasUkSma, bhaMgasUkSma., [co] jaMbUdvIpanA merunI dakSiNe gaMgA, siMdhu mahAnadIomAM daza mahAnadIo maLe che. te A - samUnA, sarayu, AvI, koNI, mahI,.. zata, vivatsA, vibhASA, airAvatI, caMdrabhAgA... jaMbudvIpanA meranI uttare raktA, MvatI mahAnadIomAM daza mahAnadIo maLe che. te A - kRNA, mahAkRNA, nIlA, mahAnIlA, vIrA, mahAtIrA, IndrA yAvatuM mahAbhogA. [08] jaMbUdvIpanA bharata kSetramAM daza-rAjadhAnIo kahI che - [@6] caMpA, mathurA, vArANasI, zrAvatI, sAketa hastinApura kAMpilsa, mithilA, kauzAMbI, rAjagRha... [09] A daza rAjadhAnImAM daza rAjAo muMDa thaIne cAvatu patajita thayA. te A - bharata, sagara, mAvA, sanatakumAra, zAMti, kutha, ara, mahApaw, harisena ane jaya. [jaMbUdvIpano meru parvata 1ooo yojana jamInamAM, pRdItale 10,000 yojana, uparanA bhAge 10eo yojana, savagrapaNe lAkha yojana kahyo che. [9] jaMbUdvIpanA meru parvatanA bahu madhya bhAge A ratanapabhA pRthvInA uparano ane nIceno zullaka pataramAM tyAM ATha pradezika sucaka kahela che jyAMthI A daza dizAo pravarte che. te - pUrva, agni, dakSiNa, naiRtya, pazcima, vAyavya, uttara, IzAna, udad, adho. A daza dizAnA daza nAmo kahyA che, te A - [10] aundrI, AneyI, yamA, naiRtyI, vANI, vAyavyA, somA, IzAnA vimalA ane temAM jANavI. [11] lavaNa samudra madhye 10,000 yojana gotIrtha rahita kSetra kahyuM che - ..lavaNasamudranI 10,ooo yojana pramANa udakamAlA kahI che... badhA moya pAtALa kaLazo eka lAkha yojana UMDAIthI kahyA che, mUlamAM 10,ooo yojanA pahoLA che, bahumadhya deza bhAge eka pradezavALI zreNImAM lAkha yojana pahoLA che. uparanA mukhamAM muLamAM 10,000 yojana pahoLA che. te mahApAtALa kaLazonI ThIkarI sarvataH vajaranamaya, satra samAna 1ooo yojana jADAIthI che. badhAM GzupAtALa kaLazo 1ooo yojana UMDAIthI che. mULamAM 1oo yojana pahoLA che. bahu madhya deza bhAgamAM eka prAdezika zreNimAM 1ooo yojana pahoLA che. upara mukhanA mUlamAM 100 yojana pahoLA che. te ladhu pAtALa kaLazonI ThIkarI sarvataH Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 -03 thI 14 - 163 vajanamaya, sama sama daza yojananI jADAI vaDe kahelI che. [91 dhAtakIkhaMDanA baMne meru parvato 1ooo yojana UMDAIthI ane bhUmitalamAM deza-una 10,ooo yojana pahoLAIthI tathA uparanA bhAge 1ooo yojana pahoLAIthI kahela che... puravaradvIpAddhanA baMne meru parvato daza yojana, e ja pramANe dhAtakIkhaMDanI mAphaka jANavA. [] badhAM vRtta vaitADhaya parvato 1ooo yojanAnI uMd uccatva vaDe 1ooo gAunI uMDAI vaDe sarvatra sama, pyAlAne kAre rahelA ane 1ooo yojananI pahoLAI vaDe kahelA che. [14] jaMbUdvIpamAM daza kSetro kahelA che - bharata, airavata, haimavata, hairaNyavata, harivarSa, ramyavarSa pUrNavideha, aparavideha, devakuru, uttarakura [15] mAnuSottara parvata mUlamAM 10rara yojana pahoLAIthI che. [16] badhA aMjanaka parvato 1ooo yojana uMDA, mUlamAM 10,ooo yojana pahoLA, upara 1ooo yojana pahoLA che... badhA dadhimukha parvato 1ooo yojanA GDA, saba sama, yAlA akATe, 10,000 yojana pahoLA che.. badhA ratikara parvato 1ooo yojana uMcA, 1000 gAu uDA, saba sama, jhAlara AkAranA tathA 10,ooo yojana pahoLAIthI kahyA che. [1] cakavara parvata 10eo yojana uDA, mUlamAM 10,000 yojanA pahoLA, upara 1ooo yojana pahoLA che... kuMDalavara parvata emaja jaNAvo. * vivecana-903 thI 17 : (903] daza sUmo:- prANa sUkSma - anuddharita kuMtha, panakasUmaullI. cAvatuM zabdathI A jANavuM. bIjasUkSma-vIhI Adino agrabhAga, haritasUma-bhUmi jevA varNanuM ghAsa, puSasUkSma-vaDa AdinA puSpo, aMDasUma-kIDI AdinA iMDA, layanasUmakIDInA nagarasa, sneha sUma ThAra vagere ATaluM AThamAM sthAnamAM kahyuM che. bIjA be A che. gaNita sUmagaNitanI saMkalanAdi te ja sUma che kAraNa ke sUkSma buddhi vaDe gamyatvathI vajamta sudhI gaNita saMbhaLAya che.. bhaMga sUkSma-bhAMgA eTale vastunA vikalpo. te be bhede che - sthAnabhAMgA, kramabhAMgA. temAM sthAnabhaMga A 1- dravyathI hiMsA bhAvathI nahIM, 2- bIjI bhAvathI, dravyathI nahIM, 3- anyA bhAvathI ane dravyathI, 4- anyA na bhAvathI na dravyathI, AvA lakSaNavALuM sUma te bhaMga sUma. AnI sUkSmatA bhajanIya pada bahuvamAM gahata bhAva vaDe sUma buddhithI jANavA yogya hovAthI che. [904] pUrve gaNita sUkSma kahyuM, mATe taddhizeSabhUta prakRtAdhyAyana avatArIpaNe jaMbUDhIpa" Adi gaMgA sUtrAdithI kuMDalasUtra paryanta kSetrane kahe che. A sugama che. vizeSa e- daza nadInI madhye pahelI pAMca gaMgAmAM maLe che ane pAchalI pAMca siMdhamAM maLe che. e rIte rakatA sUga paNa jANavuM. vizeSa e ke- cAvatu zabdathI IndrasenA, vAripeNA jANavI. 164 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [905,906] rAjadhAnI-rAjAno jemAM abhiSeka karAya te - dezanI mathe mukhya nagarIo. 1- aMgadezamAM caMpAnagarI, 2- surasena dezamAM mayusa, 3- kAzImAM vArANasI, 4- kuNAlamAM zrAvastI, 5- kozalamAM sAketa-ayodhyA, 6- kuru dezamAM hastinAgapura, 9- pAMcAlamAM kaMpilapura, 8- videhamAM mithilA, * vasamAM kosAMbI, 10- magadhamAM rAjagRhI. A nagarIomAM sAghuo utsargathI pravezatA nathI. kemake taraNa strI, vaizyA strI AdinA darzanathI manano kSobhAdi saMbhave che. mahinAmAM be ke traNa vakhata pravezanAra sAdhuone AjJAbhaMgAdi doSa lAge. A daza to daza sthAnakathI kahI che, paNa A daza ja nathI. kemake 5 AdizamAM 26-nagarIo che. bIjA graMthamAM te te prAyazcittAdi vicAromAM prasiddha che. nizItha bhAgamAM bIjI rAjadhAnInuM grahaNa paNa kahela che. - x - ahIM A doSo che - taruNI, vezyA strI, vivAha, rAjAdinI RddhithI pUrvanI mRti, vAjiMtra ane gItAdi zabdo, strI zabdothI vikAra thAya. | [co] anaMtarokta daza Arya nagarImAM keTalIkamAM cakravartI rAjA dIkSita thayA che. tethI daza sthAnamAM teono avatAra kahela che. subhUma ane brahmadad be cakravartI dIkSita na thaIne narakamAM gayA che. temAM bharata ane sagara pahelA be cakravartI rAjA sAketa nagarImAM jenuM paryAya nAma vinItA, ayodhyA che, tyAM jamyA ane dikSA lIdhI. trIjo maghavA zrAvatImAM, sanakumAradi cAra hastinAgapuramAM, mahApA vArANasImAM, harioNa kAMpitramAM, jaya-rAjagRhImAM pravajita thayo. A daza nagarImAM kramathI dikSA lIdhI tema na kahevuM, kemake tethI graMtha sAthe virodha thaze. kahyuM che - cakravartIno janma anukrame vinItA, ayodhyA, zrAvastI, pAMcano hastinAgapuramAM vAraNasI, kaMpilapura, rAjagRhI ane kaMpilapure che. apavajita cakravartIo hastinApura ane kaMpilapuramAM utpanna thayA ane je cakravartI jayAM utpaNa thayA tyAM ja dIkSita thayA. AvakanA abhiprAyathI A vyAkhyAna karyuM.. nizIthabhANanA abhiprAyathI to A daza nagarImAM bAra cakravartao thayA. kahyuM che - caMpA, mathurA, vArANasI, zrAvatI, sAketa, hastinApura, kAMpica, mithilA, kosAMbI, rAjagRhI. zAMti-kuMthu-ara A traNa jinacakI eka nagarImAM thayA. tethI bArenI daza nagarIo thaI athavA jyAM vAsudeva utpanna thayA ke janAkIrNa hoya. [908] maMda-meTa, bhUmimAM avagADha, vikhuMbha-pahoLAIcI, upapiMDakavana pradezamAM, dazazata-hajAra, dazadazakaso. *x - AvA prakAranI bhaNiti-daza sthAnakamAM anurodhathI che. sarvAgra-sarvaparimANa. [909] uparitana ane adhatana kSullaka prataramAM kemake badhAM prataromAM A be laghu che. te baMnenI nIce ane upara pradezAMtaranI vRddhi vaDe, lokanuM vardhamAnava hovAthI. ATha pradeza che jemAM te aSTapradezika * x* temAM upalA prataramAM cAra pradezo gostanavatu che, e rIte aghatana prataramAM paNa che. * x * cA-dvipadeza AdimAM, Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/903 thI 917 165 be pradeza pachI tenA vaDe vadhatI gADAnI uMdhanA jevA AkAravALI mahAdizA cAra ja che. eka pradezanI zarUAtavALI, anuttarA motInA hAra jevA AkAravALI cAra vidizAo che tathA cAra pradezanI zarUAtavALI anuttara evI urdhva ane adho be dizA utpanna thAya che. [10] Indra che devatA jeNIno te aindrI, e rIte AgneyI, cAmyA ityAdi, timirarahita hovAthI urdhva dizAnuM vimalA nAma che tathA aMdhakArayuktapaNAne laIne rAtri tulya hovAthI adhodizAnuM nAma tamA che. [11] taLAva AdimAM utaravAno mArga te gotIrtha, gotIrthanI jema. gotIrthaavatAravALI bhUmi, tethI rahita te samabhUmi. A bhUmi 95,000 yojana pUrva bhAgathI ane teTalI ja pazcima bhAgathI gotIrthabhUmine choDIne madhyamAM hoya che. udakanI zikhA-velA, 10,000 yojana vikhaMbhathI che, uMcapaNe 16,000 yojana che. samudranA madhya bhAgathI ja uThela che, badhI paNa pUrvAdi dizAomAM, tenA bhAvathI cAre mahApAtALa kaLazo-valayAmukha, keura, jUcaka, Izvara nAme cothA sthAnamAM kahela che. kSullaka pAtALa kaLazonA niSedha mATe mahAzabdanuM grahaNa che. - . - 4 - eka lAkha yojananA udvedha vaDe che. mUla-taLIyAmAM 10,000 yojana, madhye eka lAkha. kevI rIte ? mUlanA vikhuMbhathI baMne paDakhe eka eka pradezanI vRddhithI vistAra pAmatAM kaLazonI eka pradezavALI zreNI thAya che, te vaDe. - 4 - 4 - mukhamUla-mukhapradezamAM. juThThuM - bhIMto, vajramaya che. 7884 A saMkhyAe kSullaka pAtALa kalazo, mahApAtALa kalaza apekSAe che. te uMDAI ane madhyanA vikhaMbhathI, 1000 yojana tathA 100 yojana che. [12] dhAtakI khaMDamAM pUrva-pazcimano meru, sUtra siddha svarUpa che. vizeSa e ke - dhAtakI khaMDadvIpamAM baMne meru 84,000 yojana uMcA ane 1000 yojana jamInamAM uMDA che, zikhare pahoLA che. mULamAM 9500 yojana pahoLA ane sapATI upara 9400 yojana pahoLA che. [913,914] badhAM vRtta vaitADhya parvato vIza che, te pratyeka pAMca-pAMca haimavata, hairaNyavat, harivarSa, ramyak varSakSetramAM zabdAvatI, vikaTAvI, gaMdhAvatI, mAlavatparyAya nAmathI che. vRtta zabdanuM grahaNa dIrgha vaitADhyano vyavaccheda karavA mATe che. [15] mAnuSottara parvata cakravAla prasiddha che. [916] cAra aMjanaka parvato, naMdIzvara dvIpamAM che. dadhimukha parvato, pratyeka aMjanaka parvatonI cAre dizAmAM rahela puSkariNInI madhye rahelA soLa parvato che. ratikara parvato naMdIzvara dvIpamAM cAre vidizAmAM che. [917] rucaka parvata rucaka nAmaka teramAM dvIpamAM rahela cakravAla parvata che. kuMDala parvata kuMDala nAme agyAramAM dvIpamAM rahela cakravAla parvata che. kuMDala parvata, udvedha, mUla vikhaMbha, uparI viSphabhathI rucakavara parvata samAna che. dvIpasAgara prajJaptimAM kahyuM che - 1022 yojana mUlamAM vistRta ane zikhare 424 yojana kuMDalavara parvatano 166 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vistRta che. rucaka parvatanuM paNa tyAM A vizeSa kahela che - mUlamAM vikhuMbha 10022 yojana ane zikhare 4024 yojana vistRta che - gaNitAnuyoga kahyo, have dravyAnuyoga- * sUtra-918 : dravyAnuyoga daza bhede kahyo che, te A che - dravyAnuyoga, mAtRkAnuyoga, ekArtikAnuyoga, karaNAnuyoga, arpitAnarpita, bhAvitAbhAvita, bAhya-abAhya, zAzvAzAzvata, tathAjJAna, atathAjJAna, * vivecana-918 : anuyojana-sUtrano artha sAthe saMbaMdha karavo athavA anurUpa ke anukUla yoga-sUtranA abhidheya artha prati vyApAra te anuyoga eTale vyAkhyAna, vyAkhyeya bhedathI te cAra prakAre che - caraNakaraNAnuyoga, dharmakathAnuyoga, gaNitAnuyoga, dravyAnuyoga. temAM-- (1) dravyAnuyoga-jIvAdinuM je dravyapaNuM vicArAya te. prati te te paryAyone pAme che athavA krUvate - te te paryAyo vaDe thave che. dravya - guNa paryAyavALo padArtha. temAM jIvamAM sahabhAvitva lakSaNa-jJAnAdi guNo che, tenA sivAya jIva kadApi na saMbhave. jIvatvanI hAni thavAthI tathA mAnuSatva, bAlAdi kAlakRta avasthA lakSaNo temAM che ja. AthI guNaparyAyavALuM A dravya Adi te dravyAnuyoga. 2-mAtRkAnuyoga-mAtRkAnI jema mAtRkA-pravacana puruSanI mAtA utpAda-vyayadhrauvya lakSaNa padatrayI, teNIno anuyoga. jema-utpAdavALuM jIva dravya che kemake bAlyAdi paryAyonI pratikSaNamAM utpatti dekhavAthI ane anutpattimAM to vRddhAdi avasthAnI aprAptino prasaMgathI asamaMjasapaNuM prApta thaze. tathA vyayavALuM jIva dravya che, kemake pratikSaNe bAlyAdi avasthAno vyaya jovAthI, avyayapaNAmAM to sarvadA bAlyAdinI prAptithI asamaMjasapaNuM ja thaze. jo sarvathA utpAda, vyayavALuM dravya hoya to koI rIte dhruva na thAya, tyAre akRta-Agama, kRta-vinAzanI prApti thaze. pUrva dRSTa anusmaraNa, abhilASAdi bhAvano abhAva thaze. samasta Aloka-paraloka saMbaMdhI AlaMbanabhUta anuSThAnono abhAva thaze. te hetuthI dravyapaNAe AnuM vapaNuM che. - 4 - e mAtRkAnuyoga che. 3-ekArthikAnuyoga-eka evo artha kahevA yogya jIvAdi padArtha, te jeone che te ekArthika-zabdo, te vaDe anuyoga-tenuM kathana te ekArthika anuyoga. jema jIvadravya prati jIva, prANI, bhUta, satva athavA ekArthikono je anuyoga, jema prANa dhAraNathI jIva, ucchvAsAdinA astitatvathI prANI, sarvadA thavAthI bhUta, sadA hovApaNAthI satva ityAdi. 4-karaNAnuyoga-jeonA vaDe karAya te karaNa, teno anuyoga. te A-kartA jIvadravyane vicitra kriyAmAM sAdhakatama kAla-svabhAva-niyati-pUrvakRta che, paNa ekAkI jIva kaMI karavA zaktimAna nathI athavA mATI dravya, kuMbhAra, cakra, cIvara ane daMDAdika karaNakalApa vinA ghaTa lakSaNa kArya pratye ghaTI na zake mATe tenA kAraNo che Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/18 163 evI rIte dravyano karaNAnuyoga che. pa-arpitAnarpita-dravya ja arpita. jema jIvadravya, saMsArI. saMsArI paNa rasarUpa. basa paNa paMcendriya ityAdi. anarpita-jema jIvadravya, tethI arpita-anarpita thAya che. ema arpitAnarpita dravyAnuyoga. 6-bhAvitAbhAvika-bhAvita-bIjA dravyano saMsargathI, bhAvita. jema jIvadravya kiMcita bhAvita che. te prazasta-aprazasta bhAvita che. prazasta bhAvita - saMvipna bhAvita, aprazasta bhAvita* kumati bhAvita, te baMne prakAranuM vAmanIya ane avAmanIya che. vAmanIya che ke saMsargathI utpanna thayela guNa ke doSa anya saMsargathI vame che, avAmanIya-na vage. abhAvita to saMsargane pAmela ke na pAmela vajaddula jevuM dravya, vAsita thavA zakya nathI. e rIte ghaTa Adi dravya paNa samajavuM tethI bhAvitAbhAvita rUpa dravyAnuyoga. bAhAbAhya-temAM jIvavya, caitanyadharma vaDe AkAzAstikAya Adi dravyathI bhinnatvathI bAhya che ane te ja amUrtavAdi dharmathI abAla che kemake baMne dravyone paNa amUrNapaNuM hovAthI athavA caitanyathI abAhya-jIvAstikAyathI jIva, kemake baMnenuM caitanya lakSaNa che athavA ghaTAdi dravya bAhya che ane karma, caitanyAdi bAhya che, kemake te dekhAtA nathI - 4 - 8-zAzvatAzAzvata-jIva dravya anAdi anaMtatvathI zAzvata che, te ja navA-navA pAyio pAmavAthI azAzvata che. e rIte zAzvatAzAzvata * * * 9-dyAjJAna-jema vastu che tema jJAna che jene te tayAjJAna-samyam daSTi jIvadravya, tenuM ja aviparita jJAna athavA jema vastu che temaja jJAna che jemAM te tathA jJAna-ghaTAdi dravya ghaTAdipaNe ja pratibhAsamAna athavA jenoe svIkArela pariNAmI pariNAmapaNAe ja pratibhAsamAna nathI te jJAna. 10-atayAjJAna-miyAdeSTi jIvadravya ke alAtadravya vakapaNAe jaNAtuM athavA ekAMtavAdIe svIkArela vastu, te A - ekAMte nitya ke anitya vastu teoe svIkArela che, tenA pariNAmIpaNAe te atayAjJAna. pharI gaNitAnuyogane aMgIkAra karI utpAtparvata adhikArathI sUra* sUtra-919 : Asurendra asurarAja camarano tigicchikUTa utpAtaparvata mUlamAM 10rara yojana viSThabha che.. surendra asurarAja camaranA soma lokapAlano somAbha utpA5vata 1ooo yojana uMco, 1ooo gAu bhUmimAM, mUlamAM 1ooo yojanA vichaMbhathI che.. surendra asurarAja camaranA yama lokapAlano yamapabha utpAtAvata ema ja che. e rIte varuNa ane vaizramaNano che.. vairoyanarAja vairoganendra balino Tucakendra utpAAvata mUlamAM 10rara yojana viEbhathI che.. vairocanendra balinA soma lokapAlane emaja che.. je rIte amarendranA lokapAlano utpAtparvata kahyA tema balIndranA kahevA. 168 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 nAgarAja nAgakumArendra dharaNano dharaNAbha utpAtparvata 1ooo yojana uMco, 1000 gAu jamInamAM, mUlamAM 1000 yojana viSThabhathI che.. nAgarAja nAgakumArendra dharaNanA kAlavAla lokapAlano mahAkAlapabha utpAtparvata 1ooo yojana uMco Adi emaja che.. e rIte yAvatuM zaMkhapAlano kahejo.. e rIte bhUtAnaMdanuM paNa kahevuM. e rIte lokapAlonuM dharaNanI jema kahevuM. temaja yAvat svanita kumArone lokapAla sahita kahevA. badhA utpAtparvato sadeza nAmavALA jANAvA... devendra devarAja zakano zakrAbha utpAtparvata 10,000 yojana uMco, 10,000 gAu jamInamAM, mUlamAM 10,ooo vikaMbharI che.. devendra devarAja zakanA soma lokapAlano jema zakanuM kahyuM temaja badhAM lokapAlono, badhAM Indrono cAvatu ayyatendra ane tenA lokapAlonuM kahevuM. badhAMnA utpAvatonuM pramANa sarakhuM che. * vivecana-919 : sUga sugama che. vizeSa e - tiffchI - kiMjaka pradhAna kUTavathI tibaMchi kUTa, tenuM pradhAnatva ane kamalabahutvathI A saMjJA che. uMce javuM te utpAta, tenA vaDe oLakhAto te utpAtparvata, te rucakavara nAmaka teramA samudranA dakSiNa bhAgathI asaMkhyaya dvIpa samudrone ulaMdhIne cAvatuM aTuNavara dvIpa ane aruNavara samudra che te baMnenA maLe aNavara samudramAM dakSiNathI 42,000 yojana avagAhIne hoya che. tenuM pramANa-1721 yojana uMco, mUlamAM 1022 yojana pahoLo, 424 yojana madhyamAM ane zikhare 323 yojana pahoLo che. te ranamaya pAvara vedikAthI vIMTAyela che. temAM maLe azokAvataMsaka nAmaka deva prAsAda che. lokapAla somAbhano utpAtaparvata aruNoda samudramAM hoya che. e rIte yama, varaNa, vaizramaNanA sUtro jANavA. Tucakendra utpAta parvata aruNoda samudramAM hoya che. raNavara samudranI uttare jagatithI 42,000 yojana samudramAM avagAhIne kendra utpAtparvata che, tyAM cAra lokapAlonI rAjadhAnI che. je prakAre amara saMbaMdhI lokapAlonA utpAtparvatanuM pramANa pratyeka cAra sUtro vaDe kahyuM, te prakAre ja cAra sUtro vaDe bali vairoganendranuM paNa kahevuM, kemake samAnapaNuM che. dharaNendrano utpAta parvata aruNoda samudramAM ja hoya che.. prathama lokapAlanA sUtramAM Ama kahevAthI 1000 gAu uMco" Adi sUtrano atideza karyo. Ama kahevAthI zeSa traNakolavAla, selavAla ane zaMkhavAla lokapAlonA utpAtaparvatanA traNa sUko batAvyA. uttara dizAnA nAgarAja bhUtAnaMdanA utpAtaparvatanuM nAma ane pramANa jema dharaNendranuM kahyuM che tema kahevuM. bhUtAnaMdaprabha utpAtaparvata aruNoda samudramAM ja hoya che, mAtra uttara dizAthI che, te bhUtAnaMdanA lokapAlonA paNa utpAta parvatonuM pramANa, dharaNanA lokapAlo mujaba ja jANavuM. vizeSa e ke tenA nAmo cothA sthAna mujaba jANavA. jema dharaNendranuM kahyuM tema ja suparNakumAra ane vidhutakumArAdinA IndronA utpAta parvatonuM pramANa kahevuM. kyAM sudhI kahevuM? svanitakumAro paryA. mAtra Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 10/-/19 169 IndronuM nahIM, teonA lokapAlonuM paNa kahevuM. badhA IndronA ane teonA lokapAlonA utpAta parvato sadaMza nAmavALA kahevA. jema dharaNano dharaNapabha, tenA prathama lokapAla kAlavAlano kAlavAlAbha e rIte sarvatra jANavuM. te parvato sthAnane AzrIne A pramANe hoya che - asuranANa-udadhikumAranA IndronA AvAso aruNoda samudramAM hoya che, teonA utpAta parvato paNa tyAM ja hoya che. hIpa-dizA-agni-svanitakumAronA IndronA AvAso cAraNavara dvIpamAM hoya che, tyAMja temanA utpAta parvato che. kuMDalavara dvIpanA kuMDala parvatanI aMdara dakSiNathI 16-rAjadhAnI che. te cAracAra rAjadhAnIo maLe somapabha, yamaprabha, varuNapabha, vaizramaNapabha nAmaka utpAta parvato soma Adi zakanA lokapAlonA hoya che ane uttara paDakhe evI rIte ja IzAnendranA lokapAlonA utpAta parvato che. jema zakanuM kahyuM tema sAcyatendra paryaord IndronA ane lokapAlonA utpAta parvato kahevA. kemake badhAnuM eka samAna pramANa che. sthAno vizeSasUtrathI jANavA. hajAra yojananA adhikArI hajAra yojananI avagAhanAnA sUtro* sUtra-20 thI 928 - [2] bAdara vanaspatikAyikone utkRSTathI 1ooo yojana zarIraavagAhanA kahI che.. jalacara paMcendriya ticayonikone utkRSTathI 1ooo yojana zarIra-avagAhanA kahI che.. uraparisarSa sthalacara paMcendriya tiyone paNa temaja kahI che. [21] saMbhava ahaMthI abhinaMdana ahad daza lAkha koDa sAgaropama vyatIta thaye utpanna thayA. [] anaMtaka daza bhede kahyA che - nAmAnaMtaka, sthApanAnaMtaka, dravyAnaMtaka, gaNanAnaMtaka, pradezAnataka, ekatoanaMtaka, dvidhAanaMtaka, dezavistAronaMtaka, sadvistArAmaMtaka, zAzvatAnaMtaka. [3] uuta pUrvanI daza vastuo kahI che.. astinAstipavAda pUrvanI daza cUlavastuo kahI che... [24] pratisevanA daza bheda che - [25] dauM, pramAda, anAbhoga, cAtura, Apatti, zaMkita, sahakSAtkAra, bhaya, paheSa ane vimarza.... [26] daza AlocanA doSo kahyA che- [2] AkaMpatA, anumAnaItA, jaMdiOM, bhAdara, sUkSma, chai, zabdaiulaka, bahujana, avyakata, tatsavI. [28] daza sthAnothI saMpanna aNagAra potAnA doSone AlocavAne yogya che - jAti saMpanna, kula saMpanna e rIte AThamAM sthAnamAM kahyA mujaba yAvatu kSAMta, dAMta, amApI, apazcAttApI... daza sthAne saMpanna aNagAra AlocanA ApavAne yogya che - AcAravAnuM, avadhAraNavAnuM, yAvatu apAyadazal, piyadAma, deDhadhama... prAyazcitta daza prakAre kahela che - AlocanA yogya yAvatuM anavasthApya, pArasaMcita yogya. * vivecana-920 thI928 : [20] sUtra sugama che. vizeSa e - bAdarone ja, sUmone nahIM kemake teonI gulanA asaMkhyaya bhAga mAtra avagAhanA che. e rIte bAdaranI jaghanyathI paNa na thAo. utkRSTathI 1000 yojana utsadha aMgula yojana vaDe, pramANa yojana vaDe nahIM * x * zarIra avagAhanA-je pradezomAM zarIra avagAhIne rahela che, te zarIranI avagAhanA. te tevA prakAranI nadI, kaha, pAtAlanA viSayamAM samajavI. garbhaja ane saMmUrNima jalacara-masyo, te matsya yugalanI 1000 yojananI avagAhanA che. A avagAhanA svayaMbhUramaNa samudramAM ja hoya che. uparisarpa ahIM garbhaja mahoNo jANavA - x - tenI 1000 yojana avagAhanA che. A urago vize aDhIdvIpa bahAranA dvIpomAM jalanA Azraye rahelA hoya. - 4 - [921] AvA artho jinezvaroe batAvyA che, tethI - x * jinanA aMtanuM sUra-saMbhava Adi kahyuM te sugama che. [922] kahela pramANavALI avagAhanAdi ane bIjA padArtho jinoe anaMtA joyA che, mATe anaMtakane bhedathI kahe che - (1) nAmAnaMtaka-anaMtaka evI nAmabhUta varNAnupUrvI che jene athavA sacetanAdinuM anaMtaka che. (2) sthApanAnaMtaka-je aAdimAM anaMtakanI sthApanA che.. (3) dravya-anaMtakajIvadravyo ke pudgala dravyonuM anaMtava.. (4) gaNanAnaMtaka-coka, be, traNa e rIte saMgAtA, asaMkhyAtA, anaMtA ema saMkhyAmAgatA e saMgAyogya vastuthI anapekSA saMkhyAna mAtra vyapadeza karAya che te.. (5) pradeza anaMtaka-AkAzapadezonuM anaMtava.. (6) ekatonaMtaka-atIta ke anAgata addhA.. (3) dvidhAnaMtaka-sarvaddhA.. (8) deza vistArAnaMtaka-eka AkAzapatara, (9) sarva vistArAmaMtaka-savakAzAstikAya.. (10) zAzvatAnaMtaka-akSaya [23] evA prakAre ane kahetuM pUrvagata zrata che. tene vizeSathI ahIM avatAratA be sUtra kahe che - utpAta pUrva paheluM che, tenI daza vastu-adhyAya vizeSo che.. astinAsti pravAda nAme cothuM pUrva che, tenI mUlavastunI upara cUlArUpa vastuo te cUlA vastuo kahevAya che. [924] pUrvagAdi zratamAM niSedhela vastuo saMbaMdhI sAdhuone je prakAre pratiSevA hoya, te prakAre dazAve che. pratipevaNA-prANAtipAta AdinuM AcaravuM... [5] darya-valsana Adi, dathiI AgamamAM nipeghela prANAtipAtAdi AcaraNa te dapritisavaNA, e rIte pachInA padomAM paNa jANavuM. vizeSa e - pramAda eTale parihAsa, vikathAdi : x * athavA karavA yogya kAryamAM apayana, te pramAda. anAbhoga-vimaraNa. Atura-glAna hovA chatAM tenI saMbhALa mATe athavA pote ja vyAkuLa hoya chatAM, arthAt sudhA-pipAsA-vyAdhithI parAbhava pAmIne je AcaraNA kare eTale ke - X - A parISaha, vyAdhithI pIDAI je seve che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/920 thI 928 dravyAdi bhedathI cAra prakAranI Apattine vize, dravyathI prAsuka dravyanI durlabhatA, kSetrathI mArgamAM patana, kALathI durbhikSa, bhAvathI glAnatva. kahyuM che ke - dravyAdinA alAbhamAM cAra prakAranI ApadA hoya che. 171 zaMkA hoya to eSaNIya paNa aneSaNIya bane - 4 - .. sahasAkAra-akasmAta karaNa, sahasAkAranuM lakSaNa A che - pUrve joyA sivAya paga mUkyA pachI je jue che, paNa pAcho pharI zakato nathI, A prAyaH sahasAkaraNa che. maya - rAjA, corAdithI DaravuM, dveSa - mAtsarya bhaya ane pradveSathI pratiSevA thAya che. jema rAjAdinA abhiyogathI mArgAdi batAve che, siMhanA bhayathI vRkSa para caDe che. - 4 -... ahIM pradveSanA grahaNathI kapAyo kahyA che. kahyuM che ke - krodhAdi pradveSa che... vimarza-ziSyAdinI parIkSA kahyuM che ke - ziSyAdinI parIkSAthI paNa-pRthvI AdinA saMghaTTana rUpa pratiSevA thAya che. [926] pratiSevAmAM to AlocanA karavA yogya che. temAM je doSo che te pariharavA yogya che, ema batAvavA A sUtra che... - [927] - (1) Amya - AvarjIne, khuza karIne. kahyuM che - vaiyAvRtyAdi vaDe prathama AcAryane prasanna karI pachI Aloce che. kevI rIte mane thoDuM prAyazcitta Ape... (2) anumAnattA - anumAna karIne - A mRdu daMDa che ke ugradaMDa che ema jANIne arthAt jo A mRdu daMDa ApanAra haze to huM AlocanA ApIza anyathA nahIM. kahyuM che A ugradaMDa che ke mRdudaMDa ema anumAna karIne bIjAne thoDI AlocanA Ape che mATe mane paNa thoDuM prAyazcitta Apaze... (3) khaM vidyuM - je doSa AcAryAdie jorola hoya te doSane ja Aloce, bIjAne nahIM. AnuM AlocavuM mAtra AcAryane rAjI karavAmAM tatpara5NAe karIne asaMvijJapaNAthI che. kahyuM che - je doSa bIjAe joyA hoya tene ja pragaTa kare, anyane nahIM, zodhinA bhayathI ke AcAryAdi ema jANaze ke ATalA badhA doSavALo che evA bhayathI prakAze nahIM. (4) cAvara - moTA atiyArane ja Aloce, sUkSmane nahIM... (5) sUkSma-sUkSma aticArane ja Aloce. je sUkSma aticArane Aloye te bAdarane kema na Aloce ? evA prakAranA AcAryano bhAva saMpAdana karavAne kahyuM. (6) channa - chAnuM evI rIte Alocake jema pote ja sAMbhaLe paNa AcArya na sAMbhaLe. - X -...(7) zabdAkula-zabda vaDe Akula-moTo zabda, tevA moTA zabda vaDe Aloce ke jema bIjA agItArtho paNa sAMbhaLe. (8) vadhunana ghaNA loko eTale AlocanAcAryo che je AlocanAmAM te bahujana. A abhiprAya che - eka AcArya pAse AlocIne vaLI te ja aparAdhane anya AcArya pAse paNa Aloce che te bahujanadoSa. (9) avyaTM - agItArtha gurunI pAse je AlocavuM te gurunA saMbaMdhathI avyakta kahevA.- 4 ---- (10) tasmaitri - je doSa AlocanA yogya che, te doSone sevanAra je guru che, tenI pAse AlocavuM te tatsevi lakSaNa AlocanA doSa che. temAM AlocanA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kartAno A abhiprAya che - je rIte meM doSa sevela che, tema te paNa doSa sevanathI mArA jevo che, tethI te mane moTuM prAyazcita nahIM Ape, e rIte kliSTa citte Aloce. [928] A doSono parihAra karanAra guNavAnane AlocanA devI. te guNone kahe che - daza sthAne, A krama vaDe, jema AThamAM sthAnamAM kahyuM che, tema A sUtra kahevuM. kyAM sudhI? cAvat kSAMta, dAMta, A pada sudhI. te kahe che - vinayasaMpanna, jJAnasaMpanna, darzana saMpanna, cAstri saMpanna. ahIM (9) amAyI, (10) apazvAtutAvI, A be pada adhika che, te pragaTa che, vizeSa e ke - graMthAMtaramAM kahela tenuM svarUpa A - amAyAvI chupAve nahIM ane apazvAtApI paritApa kare nahIM. AvA prakAranA guNavALAne apAtI AlocanA guNavAna puruSa dvArA ISTa che, te guNone kahe che- (1) jJAnAdi AcAravAn, (2) avadhAraNavAn. * cAvat - zabdathI (3) AgamAdi pAMca prakAranA vyavahAravALo, (4) lajjAne dUra karAvanAra, jema bIjo sukhe AlocanA karI zake, te apavrIDaka. (5) AlocitamAM zuddhi karavA samartha. (6) evA prakAre prAyazcita Ape jethI bIjo nirvAha karavAmAM samartha thaI zake. (7) AlocanA doSo sAMbhaLIne bIjA pAse prakAze nahIM. (8) sAticAra puruSane pAralaukika apAya batAvanAra. A ATha pUrvokta ja che. (9) priyadharma-dharma upara prItivALo, (10) dRDha dharmA--Apatti AvyA chatAM dharmathI na Dage. - A be guNa ahIM adhika che. Alocita doSone mATe prAyazcita ApavuM, A hetuthI tenA prarUpaNAnuM sUtra che - (1) AlocanA-gurune nivedana, tenA vaDe je thayela aticAranI zuddhi thAya che, te AlocanAne yogya hovAthI AlocanArha. tenI zuddhi mATe je prAyazcitta te paNa AlocanArha, ema sarvatra jANavuM. yAvat zabdathI - (2) pratikramaNa-mithyAduSkRt, tene yogya te pratikramaNArha. (3) AlocanA ane pratikramaNane yogya te tadubhayArha.. (4) parityAgathI zodhya, te vivekAe... (5) kAyotsarga yogya-vyutsargAha.. (6) nIvi Adi tapathI zodhyatapAe.. (7) paryAya cheda yogya te chedAe.. (8) vrata upasthApanA yogya-mUlArha.. (9) jemAM doSa sevyA pachI keTalAka kALa sudhI vratamAM na sthApIne pachI AcIrNa tapavALo thAya, doSathI virAma pAme tyAre vratomAM sthapAya te anavasthApyAha.. (10) ahIM adhika A che, temAM doSa sevyA pachI liMga, kSetra, kAla, tapa vaDe bahAra karAya che, te pArAMcikane yogya te pArAMcikAI, 172 pArAMyika, mithyAtvane paNa anubhave, tethI mithyAtva nirUpaNa-- * sUtra-929 thI 935 : [29] mithyAtva daza bhede kahyuM - (1) adharmamAM dharmasaMjJA, (2) dharmamAM adharmasaMjJA, (3) amArgamAM mArga saMjJA, (4) mArgamAM unmArga saMjJA, (5) ajIvamAM jIvasaMjJA, (6) jIvamAM jIvasaMjJA, (7) asAdhumAM sAdhu saMjJA, (8) sAdhumAM asAdhusaMjJA, (9) amukta muktasaMjJA, (10) mukte amukta saMjJA. [930] arhat caMdraprabha daza lAkha pUrvanuM sayu pALIne siddha yAvat sarva Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-29 thI 935 13 du:khathI mukata thayA... ahaMta dharma daza lAkha varSanuM satayu pAchaLIne siddha yAvatu du:kha mukata thayA... ahata namI daza hajAra varSanuM savayui pALIne siddha yAvatuM du:kha mukata thayA... vAsudeva puSasiMha daza lAkha varNanuM savaNa bhogavIne chaThThI tamA pRvImAM nairavikapaNe upaya... ahaM nemi daza dhanu uMcA hatA, 1ooo varSanuM savayui pALIne siddha yAvatuM duHkha mukta thayA. vAsudeva kRSNa daza dhanuSa uMcA hatA, 1000 varSanuM sAyu bhogavIne trIjI vAlukApabhA pRNImAM utpanna thayA. [31] bhavanavAsI daza bhede kahyA - asukumAra cAvat svanita kumAra A daza prakAranA bhavanavAsI devonA daza caityavRkSo kA che - [32] atya, satavaNa, zAbhali, uMbara, zirISa, dadhipaNa, vaMjula, palAza, vAgha, kaNeraphA.. [33] sukha daza prakAre kahyuM che. te - [34] Arogya, dIrdhAyu, Ayatva, kAma, bhoga, saMtoSa asti, sukhabhoga, niSkrama, anAbAdha (mor).. [35] upaghAta daza bheTe ko - - udagamopaghAta utpAdanopaghAta, jema pAMcamAM sthAnamAM kahyuM tema yAvatuM parikSaNopaghAta, jJAnopaghAta darzanopaghAta, cAoipaghAta, pIti vaDe upaghAta, sarakSaNopaghAta... vizodhi daza bhede kahI che - ugamavizodhi, utpAdana vizodhi cAvata sAraNa vizodhi. * vivecana-929 thI 35 - [929] temAM adharma-zruta lakSaNa vihInatvathI apauoya Adi anAgatamAM dharmasaMjJA-Agamabuddhi te mithyAtva kemake viparyasta che. dharma-karSa, chedAdi zuddha, Aptavacana lakSaNa samyakakRtamAM adharma buddhi. badhAM puraSo gAdivALA ane asarvajJa che, kemake puruSapaNAthI jema huM, ityAdi pramANathI anApta pupo che ane AtanA abhAvathI temaNe upadezela zAstra, dharmarUpa nathI. ityAdi kuvikalpaNa anAmata buddhirUpa mithyAva... umA-mokSamArga pratye apaMga, vastutavApekSAthI viparIta zraddhAna-jJAna-anuSThAna rUpa temAM mArgabuddhi. mArgamAM amA"saMjJA... ajIva-AkAza, paramANu dimAM jIvasaMjJA. A badhuM jaDa, caitanya, puruSarUpa che Adi maMtavyathI - - pRthvI Adi jIvomAM ajIva saMjJA, jemake - pRthvI Adi jIvo nathI, kemake ucazvAsAdi, prANi dharmono ghaTanI jema sAkSAtkAra thato nathI. asAdhu-cha jIvanikAyanA vadhavI na nivarsela, ozikAdi bhojI ane brAhAmArImAM sAdhu saMjJA, jema - A sAdhuo che kemake, sarve pApa pravRta chatAM brAhmamudrAdhAri hovAthI, ityAdi vikalparUpa buddhi. - sAdhu-brahmacaryAdi guNa saMyuktamAM asAdhusaMjJA, A sAdhuo kumArapaNe pravajita che mATe teonI gati nathI, kemake putrarahitanI gati nathI, snAnAdi rahitatvathI, evI vikalpAtmaka buddhi. amukAmAM-karma sahita loka vyavahAramAM pravRttane mukta saMjJA. jema- aNimAdi 174 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ATha bhede aizvarya pAmIne nivRtta AtmA parama dutarane tarIne harSa pAme che tevI buddhi... muktamAM-sakala karmakRta vikArI rahita ane anaMta jJAna-darzana-sukhavIryayukta jIvomAM amukta saMjJA. AvA prakAranA mukta jIvo ja nathI, kemake anAdi karmasaMyoga nivAravA zakya ja che - anAdivathI ja AtmA ane AtmAnA saMyoganI jema athavA mukta jIvo ja nathI, kemake mukta jIvonuM bujhAyela dIvAnI jema samAnatva hovAthI athavA AtmAnuM ja nAstipaNuM che ityAdi buddhi. [30] anaMtara mithyAtvanA viSayapaNAe mukto kahyA. have tenA adhikArathI traNa tIrthakaronuM daza sthAnaka anupAtathI muktatva kahe che. traNe sUtro sugama che. vizeSa e - yAvat zabdathI siddha, buddha, mukta, aMtakRta, sarva duHkha kSINa thayA che tevA ema samajavuM ukta tIrthaMkara mahApuruSa che mATe mahApuruSa-saMbaMdhI traNa sUtro kahyA, te sugama che. [931] nairayikapaNe upajyA, nAkonI samIpatAthI bhavanavAsI devonA be sUtra kahyA, te sugama che... [32] asura, nAga, suvarNa, vidhuta, agni, dvIpa, udadhi, dizi, pavana, svanita e daza bhavanavAsIo che, e kramathI azvattha vagere caityavRkSo, je siddhAyatanAdinA dvArano vize saMbhaLAya che te samajavA. [33] bhavanavAsI devo kahyA, temane sukha hovAthI sAmAnyathI sukhanuM sUtra kahe che... [34] Arogya-nirogatA, dIrdhAyu-lAMbujIvita, zubha evuM vizeSaNa samajavuM. Adyava-dhanapativa, sukhanuM kAraNa hovAthI sukha athavA dhanavAna vaDe karatI pUjA te A waa . * x* kAma-zabda, rUpalakSaNa, sukhanuM kAraNa hovAthI sukha, bhoga-gaMdha, rasa, sparzalakSaNa. saMtoSa-AlocchApaNuM. saMtoSatuM AnaMdarUpa hovAthI sukha che. kahyuM che - mAnuSyatvane sAra Arogya, dharmano sAra satya, vidhAnosAra nizcaya, sukhano sAra saMtoSa che. kAsthi - asti - je vastunI jyAre jarUra paDe tyAre te vastu hovI, mATe sukha che. zubhabhoga-aniMdita bhoga, viSayomAM bhoga kiyA te sAtAnA udaya vaDe prApta karavA yogyatvathI sukha che. tikramaNa-nIkaLavuM te, aviratirUpa kAdavamAMthI nIkaLavuM eTale pravajyA - x * arthAt dikSA ja saMsArIjIvone sukharUpa che kemake bAdhArahita, svAdhIna ane AnaMdarUpa che. A kAraNathI ja kahe che - bAra mAsa dikSApayiI zramaNa nikzi anuttara devonI tejolezyAne ullaMghI jAya che. je sukha cakravartIne nathI, Indrone paNa nathI, te sukha lokanA vyApAra rahita sAdhuone A lokamAM ja hoya che. bIjA sukho du:khapatikAra mAtra ane sukha abhimAnajanaka hovAthI tAvathI sukha nathI.. anAbAdha-nikramaNa sukha pachI anAbAdha-nathI vidhamAna janma-jarAmaraNa-sudhA-pipAsAdi abAdhA jemAM te. arthAt mokSasukha. kahyuM che - avyAbAdha siddhone je sukha che, te manuSyone ke samagra devone paNa nathI. [935] nikamaNa sukha cAjhisukha kahyuM, te anupahata anAbAdha sukhane mATe thAya, tethI e sukhanA sAdhanarUpa cAstrinA matAdi ane jJAnAdinA upaghAtanuM nirapaNasUga che. temAM (1) je udgama-AdhAkamadi soLa prakAranA doSa vaDe cAstrinuM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/29 thI 35 15 virAghana athavA bhojanAdinI akalayatA te udgamopaghAta. (2) dhabI Adi lakSANathI je utpAdanathI upaghAta te utpAdanopaghAta... pAMcamA sthAna mujaba, te A rIte - eSaNopaghAta-aMkitAdi daza eSaNAnA bheda vaDe te. (4) parikarma-vastra, pAgAdinI samasyanA tethI svAdhyAya ke zramAdithI zarIranosaMyamano upaghAta te parikampaghAta. (5) pariharaNA-lAkSaNika ke akalpanIya upakaraNanI AsevA, tethI je virAdhanA te pariharaNopaghAta. (6) jJAnopaghAta-zrutajJAna apekSAe pramAdathI thAya. (7) darzana-upaghAtazaMkAdithI. (8) cAoipaghAta-samitibhaMga AdithI. (9) aprItithI vinayAdino upaghAta te aciyatopaghAta. (10) saMrakSaNa vaDe zarIrAdi viSayamAM mUcha, upaghAtaparigrahaNanI viratinI virAdhanA te saMrakSaNopaghAta... have upaghAtanA vipakSabhUta vizuddhinA nirupaNa mATe sUra kahe che temAM udagamAdinI vizaddhi te bhakatAdinI nisvaghatA. yAvatuM zabdathI "eSaNA" Adi kahevuM. temAM pazkirma-vasati Adi kAjo kADhavA rUpa saMskArI je saMyamanI vizuddhi te parikarma vizuddhi pariharaNA-vagAdinI zAstrIya sevanA vaDe je vizuddhi te pariharaNA vizuddhi. jJAnAdi traNanI vizuddhio je tenA AcAranuM paripAlana karavAthI apAtikanI vizuddhi-tenuM nivartana karavAthI aciyata vizuddhi. saMyama arthe upadhi AdinuM saMrakSaNa karavuM te saMrakSaNa vizuddhi athavA udgama Adi upAdhika daza prakAre A vizuddhi, cittanI vizuddhirUpa vizuddha che. dhe yitanI ja vizuddhinA vipakSabhUta upadhika saMkaleza kahe che. * sUtra-936,933 - [36] saMkaleza daza bhede kahyA che - upadhi saMkaleza, upAzraya saMkaleza, kaSAya aMkaleza, bhakatapAna saMkaleza, mana aMkleza, vacana saMkaleza, kAya saMkleza, jJAna saMkaleza, darzana aMkaleza, cAstri saMkleza. daza prakAre asaMkleza kahyo che - upadhi yAvatu cAstri asaMkaleza. [ca] baLa daza bhede kahyuM che - zroendriya bala yAva4 sparzendriya bala, jJAnabala, darzanabala, cAbila, tapabala, lIbila. * vivecana-936,917 : [936] saMkleza-asamAdhi. sahAya karAya te saMyama athavA saMyamarUpa zarIra jenA vaDe te upadhi-vastrAdi viSayakasaMkleza te upadhi saMleza. e rIte bIjAmAM paNa jANavuM. vizeSa e ke- upAzraya-vasati. kapAyo ja ke kapAyo vaDe saMkleza te kaSAyasaMkleza. bhakatapAna Azrita saMkaleza te bhakatapAna saMkleza. manathI ke manamAM saMkleza. vANIthI saMkaleza. kAyAne AzrIne saMkleza. jJAnano saMkleza-avizuddhayamAnatA te jJAna saMkleza. e rIte darzana ane cAsmino saMkleza paNa jANavo. have vipakSIbhUta asaMklezane kahe che - te sUtra sugama che. [3] saMkleza jIvane viziSTa vIryabala hoya to thAya che mATe sAmAnyathI 176 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 bala nirUpaNa kare che . zrobendriyAdi pAMce IndriyonA bala-sva artha grahaNa sAmarthya cAvatu cA Indriya balAdi kahevuM. jJAnabala-atItAdi vastunA nirNayanuM sAmarthya athavA cAtrinA sAdhanapaNAthI mokSa sAdhananuM sAmarthya. darzanabala-sarvajJavacananA prAmAyathI atIndriya ane yukti vaDe agamya evA padArthanA rocana lakSaNa. cAbila-jethI dukara chatAM paNa sarva saMganA viyogane AtmA kare che ane je anaMta, anAbAdha, yokAMtika, AtyaMtika, AtmAne svAdhIna evA AnaMdane prApta kare. tapabala-je aneka bhavopArjita, aneka du:khanA kAraNabhUta nikAcita karmanI gAMThane khapAve che. vIryabala-jethI gamanAgamanAdi vicitra kriyAmAM varto ane samasta kaluSanA samUhane dUra karIne satata AnaMdanuM bhAjana thAya che. cAstri balayukta satya ja bole, tethI satyanuM nirupaNa kare che* sUtra-938 thI 94ra : [38] satya dazabhede che -[39] janapada, sammata, sthApanA, nAma, rUma, pratItya, vyavahAra, bhAta, yoga ane prakhya. [64] mRA dazabhede che - [941] krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, hAsya, bhaya, AkhyAyika ane upaghAtanizcita. [942) satyAmRSA daza bhede che - utpamizra, vigatamizra, utapanna vigatamitra, jIvamitra, AjIvamitra, jIvAjIvamizra, anaMtamizra, parittamitra, advAmizra ane addha-dvAmizra. * vivecana-938 thI 94ra :[938] prANI, padArtha ke munionA mATe je hita, te satya. dazabhede - [39] temAM - x- (1) janapada satya-dezane vize je artha vAyakapaNe rUDha che te artha vAcakapaNe dezAMtaramAM paNa prayoga karAtuM satya avitatha te janapada satya. jema koMkaNAdimAM payasa, pica, nira, udakAdi. enuM satyatva aduSTa vivakSAnA hetutvathI vividha dezomAM ISTa artha prAtine utpanna karAvanAruM ane vyavahAranI pravRttithI che. e rIte bIjA satyomAM bhAvanA karavI. (2) saMmata satya-saMmata evuM satya kumuda-kuvalaya-utpala-tAmarasanI samAna paMkamAM utpatti hovA chatAM paNa gopAlAdine saMmata araviMda ja paMkaja kahevAya che. A hetuthI saMmatapaNe 'paMkaja' satya che. kuvalayAdimAM paMkaja zabda asatya che, kemake temAM saMmatapaNuM nathI... (3) sthApanA-sthapAya che te sthApanA. je lepyAdi karma, arihaMtAdinA vikalpa vaDe sthapAya che. jema A ajita chatAM jina che, anAcArya chatAM AcArya che, ema kahevAya che. (4) nAmasatya-nAma eTale abhidhAna, te satya. jema kulanI vRddhi na karavI chatAM kulavardhana kahevAya, e rIte dhanavardhana... (5) rUpasatya rUpanI apekSAe satya. jema prapaMcathI pravajita rUpane dhArato pravajita kahevAya. tenI asatyatA nathI... (6) pratItya satya-anya vastune AzrIne je satya che. jema anAmikAnuM dIrdhatva Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/938 thI 942 1e svava. te A rIte-anaMta pariNAmavALA dravyanA sahakArI kAraNa samIpe te - te rUpane prakAze che mATe satyatA. () vyavahAra satya- vyavahAra vaDe satya. jema parvata baLe che, vAsaNa gaLe che. ahIM parvatamAM tRNAdi baLe che, vAsaNamAM pANI maLe che, chatAM Avo vyavahAra che... (8) bhAvasatya-adhika zuklAdi paryAyane AzrIne je satya che. jema bagalA dhoLA che, pAMca varNonA saMbhava chatAM zukla varNanI adhikatA che. (9) yoga satya * saMbaMdhathI satya che. jema daMDanA yogathI daMDa, chaganA yogathI chaba ja kahevAya che... (10) aupa satya - upamA e ja aupacce. tenA vaDe je satya che. jema samudra jevuM taLAva, A deva che, tuM siMha che. [940] satyanA vipakSarUpa mRSAne kahe che. mRSA eTale amRta, asatya. [941] te A - (1) krodhamAM nizrita, A saMbaMdhathI krodhAzrita-kopAzrita aSA, te jema krodhathI parAbhava pAmI adAsane paNa dAsa kahe. (2) mAnamAM nizrita - jema mAnathI dhamadhamato koI pUche tyAre alAghanI chatAM huM mahAghanI chuM kahe. (3) mAyAmAM nizrita-jema mAyA karanAra Adi kahe - piMDa nAza thayo. (4) lobhamAM nizrita - jema vaNika AdinuM vacana, ochA mUlya kharIdhu hoya chatAM vadhu mUlya kharIdhu kahe. (5) premamAM nizrita-ati ktanuM vacana, jema huM tAro dAsa chuM. (6) veSamAM nizrita-IrSyALu guNavAne nirguNa kahe. (7) hAsyamAM nizritajema kaMdarpaka koIno koI saMbaMdha grahaNa karAye pakaDAye chate pUchavAthI nathI joyuM ema kahe. (8) bhayamAM nizrita-pakaDAyela corAdinuM tema tema asamaMjasa bolavuM. (9) AkhyAyikAmAM nizrita - te kathAmAM pratibaddha asatupalApa. (10) upaghAta-prANInA vadhamAM nizrita, e dazamuM mRSA, cora na hoya tene cora che evuM abhyAkhyAna vacana. [942] satya-asatya baMnenA yogamAM mizravacana thAya te kahe che - satya ane mRSA te 'sAmosaM'. temAM (1) utpanna mizra-utpanna viSayaka mizra che. * x * jema eka nagarane AzrIne, ahIM daza bALako utpanna thayA ema kahe to nyUnAdhika jamamAM vyavahArathI enuM satyamRSAtva hovAthI kAle tane so rUpiA ApIza ema kahIne 50 Ape to lokamAM tenuM mRSAva jaNAtuM nathI ane nahIM Apelane vize mRSAvanI siddhi thavAthI kemake sarvathA kriyAnA abhAva vaDe sarvathA viparItatvathI. e rIte badhe kahevuM. (2) vigata mizra-vigata viSaya mizra, jema eka gAmane AzrIne A nagaramAM Aje daza vRddho maraNa pAmyA, jUnAdhika hoya to te mizravacana. (3) utpanna vigatamizna-utpanna ane vigata, baMne viSayavALuM mizra che. jema eka nagarane AzrIne daza bALaka janmyA, daza vRddho mAM. (4) jIvamizna-jIva viSayaka mizra, jema jIvatA ane marelA kRminI rAzimAM jIvarAzi che tema kahevuM. (5) ajIvamitra-ajIvone AzrIne je mitra che. jema ke ja ghaNAmRta kamirAzine vize te ajIvarAzi che tema kahevuM. (6) jIvAjIva mizra[7/12 18 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jIva jIvanA viSayavALuM mizra, jema te ja jIvatAM-malA kRmionI sazimAM pramANathI ATalAM jIvatAATalAM marelA che tema kahevuM. | (a) anaMtamizra - anaMtanA viSayavALuM mizra. jema pratyeka gAdivALA kaMdamUlAdine vize A anaMtakAya che ema bole che... (8) pItamizra - parita viSayaka mizra, jema anaMtakAyanA lezavALA pratyekamAM A pratyeka che ema bole... (9) dvAmizra - kAla viSayaka satyAsatya, jema koI kaMIka prayojanamAM sahAyaka pratye preraNA karato ke pariNata prAyaH divasa chatAM satri varte che ema kahe.. (10) addhadvAmizra - mItA eTale divasa ke rAtri. teno eka deza - prahAdi te addhaddhA, tenA viSayamAM mizra che. jema koI kaMIka prayojanamAM prahara mAtramAM ja madhyAhna thayo ema kahe te mizravacana che. bhASA adhikArathI sakala bhASaNIya artha vyApaka satyabhASArUpa daiSTivAdane paryAyathI daza prakAre kahe che * sUtra-943 - daSTivAdanA daza nAmo kahelA che - daSTivAda, hetuvAda, bhUtavAda, ddvAda, samyagravAda, viAda, bhASAvicaya, pUrvagata, anuyogagata ane sarva prANa-bhUtajId-satya sukhAvaha. * vivecana-943 - dRSTi-darzana, bolavuM te vAda. te dRSTivAda. dRSTinuM paDavuM. jemAM te dRSTipAta arthAt sarve nayanI daSTio ahIM kahevAya che. tenA dazanAmo che te A - (1) daSTivAda-pratipAdana karyo che. zabda vikalAmAM che.. (2) hetuvAda - jijJAsita arthane jaNAve te hetu - anumAnane utpanna karanAruM liMga athavA upacArathI anumAna ja, teno je vAda.. (3) bhUtavAda-sabUta padArthono vAda che. (4) tavavAda-vastunA sArabhUta bhAvo, teno vAda che. athavA tathya eTale satya, teno vAda te tathyavAda. (5) samyak - aviparItavAda te samyagravAda.. (6) dharma-vastunA payayiono vAda athavA cAaidharmano vAda te dharmavAda.. () satyAdi bhASA teno vicaya-nirNaya te bhASA vijaya athavA bhASA-vANIno vijaya te bhASAvijaya.. (8) badhAM zratothI pUrve cAya che, te pUrvo-utpAtAdi cauda. temAM gata-atyaMtarIbhUta thatu teno svabhAva te pUrvagata. (9) anuyoga-tIrthaMkaradinA pUrvabhavAdinA vyAkhyAna graMtharUpa prathamAnuyoga ane bharatarAjAnA vaMzajonA mokSagamana ane anuttara vimAna-gamananI vakatavyatArUpa vyAkhyAna graMtharUpa caMDikAnuyoga ema be rUpe anuyogamAM rahela. A pUrvagata ane anuyogaNatarU5 be nAma daSTivAdanA aMzarUpa che to paNa daiSTivAdapaNe kahyA, te avayavamAM samudAyano upacAra karavAthI. (10) sarve te prANo - hIndriyAdi, bhUtovanaspati, jIvo-paMcendriyo, savo-pRthvI Adi. *x* teone sukha athavA zubha pratye Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/943 16 180 laI jAya che te sarve prANa, bhUta, jIva, sava sukhAvaha ane sukhAvahatva to saMyamanA pratipAdakavavI tayA savone nivaNanA hetupaNAcI che... - prANIo Adine rdaSTivAda azArUpa hovAthI sukhAvaha che ane zaru du:khAvaha che, mATe zaru prarUpaNA * sUtra-944 thI 649 - [4] A daza bheTa kA che - [45] ani, viSa, lavaNa, neha, #ATa, amla, duwyukata-mana, vacana, kAyA, avirati bhAva. [] doSa daza bhede kahA che - [47] tajAta ghoSa, matibhaMgadoSa, pazAstRdoSa, pariharaNadoSa, valasaNa, kAraNa, hetu, saMkramaNa, nigraha, vastu. [948) viroSa daza bhede kahyA che - 9i49] vastu, tAtadoSa, ekArSika, kAraNa, pratyutpas, doSa nitya, adhika, AtmA vaDe, kaMpanId-daza viroSo. * vivecana-94 thI 949 - sUjha 946 thI 949no vRtti anusAra akSarazaH anuvAda jarUra karyo che, paNa mane kaMI samajAyela nathI. [44] jenA vaDe hiMsA karAya te za>>... [945] zastra-hiMsaka vastu, be bhede che - dravyayI ane bhAvathI. temAM pahelA dravyathI kahevAya che (1) ani-jAnala, bIjA agninI apekSAe svakAya zA che ane pRthvI AdinI apekSAe pakAyazastra che.. (2) vipa-sthAvara ane jaMgama bhede... (3) lavaNa-prasiddha che. (4) sneha-tela, ghI.. (5) kSAra-bhasmAdi.. (6) amla-kAMjI. bhAva, te bhAvarUpa zA - (9) duprayukta-akuzala mana.. (8) duprayukta vANI.. (9) prayukta kAyA, ahIM kAyAnI hiMsApravRttimAM khaDyAdi upakaraNa hovAthI kAya zabdanA grahaNathI tenuM grahaNa.. (10) avirati-apatyAkhyAna ke te bhAva. [946] avirati Adi doSo, zA che ema kahyuM, doSanA prastAvathI doSa vizeSanuM nirapaNa kare che - [64] A doSo guru-ziSya, vAdI-prativAdInA saMbadhI vAdanA AzrayanI jema jaNAya che. temAM (1) gura AdinI jAti ke prakAra, janmamarma-kamadi lakSaNa te tAta, te ja kSaNe karIne doSa te tAta doSa arthAta tathAvidha kulAdi vaDe dUSaNa devuM athavA prativAdI pAsethI utpanna kSobhathI na bolavuM Adi lakSaNavALo doSa te tAta doSa. () potAnI ja matino vinAza te matibhaMga athavuM vismRti Adi lakSaNa doSa te matibhaMga doSa.. (3) prazAkhA-anuzAsaka-maghi karanAra sabhAnAyaka ke sabhya, tethI dveSathI ke upekSAthI prativAdIne jaya ApavArUpa doSa athavA vimRta prameya prativAdIne prameya smAraNAdi te prazAstR doSa (4) ahIM 'tyA' zabda laghuzrutirUpa che tathA pariharaNa-sevavuM arthAt svadarzana sthitithI ke lokaDhiI anAsevyanuM sevavuM te pariharaNa doSa athavA pariharaNaAsevana arthAt sabhAnI raDhi vaDe sevya vastunuM na sevavuM te ja ke tethI je doSa, te parizraNa doSa athavA vAdIe sthApana karela dUSaNane ayacArya parihAra karavAvALo uttara te pariharaNa doSa. [vRttikArazrIe ahIM TAMtarUpe bauddhamata, mimAMsaka dvArA teno sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 parihAra, temanuM asamyak parihArapaNuM ityAdi noMdhela che, jeno ame anuvAda ka<< nathI. jijJAsuoe tatsaMbaMdhI tajajJo pAse ja samajavuM.) (5) anyane dUra karIne cokkasa karAya che vastu jenA vaDe te lakSaNa, potAnuM je lakSaNa che svalakSaNa. jema jIvanuM lakSaNa upayoga athavA jema pramANanuM lakSaNa sva ane paranA prakAzarUpa jANavApaNuM. (6) kare che te kAraNa - parokSa arya saMbaMdhI nirNayanA nimitarUpa upapatti mAna. jema nirupama sukhavALo siddha jIva che, anAbAdha jJAnanA prakarSatI. ahIM samasta lokane prasiddha sAdhyasAdhana dhammane anurUpa daSTAMta nathI. mATe upapatti mAgatA che. dAMtanA sadbhAvamAM hetu thapadeza thAya. () sAyanA sadbhAvano bhAva ane tenA abhAvarUpa lakSaNane jaNAve che te hetu, *x tethI svalakSaNa doSa, kAraNadoSa, hetudoSa. *x* athavA lakSaNanI sAthe je kAraNa ane hetu te baMneno doSa A samAsa che, temAM lakSaNa doSa avyApti ke ativyAtirUpa che. temAM adhyAti A pramANe - je cAnI samIpathI ane dUrathI jJAnanA pratibhAsano bheda te svalakSaNa. A svalAkha nAme lakSaNa che. A indriya vaDe pratyakSane AzrIne hoya. paNa Abhika nahIM. yogajJAna [AmikamAM] samIpa ane dUrathI pratibhAsano bheda nathI. A hetuthI yogajJAnanI apekSAe kaMIpaNa svalakSaNa nahIM thAya. ativyApti A pramANe - arthopalabdhi hetu te pramANa, e pramANa lakSaNa che. ahIM arthanI upalabdhinA hetubhUta caNA, dahIM, odana vagere bhojananA anaMtatvane laIne pramANa karavA yogya nahIM thAya. athavA dANAMtika padArtha, jenA vaDe jaNAya che te lakSaNa - daSTAMta, teno doSa sAdhya vikalavAdi, te TAMta doSa. temAM sAdhya vikalatA jema zabada nitya che, mUtapaNAthI ghaTanI jema. ahIM ghaTamAM nityapaNuM nathI. kAraNadoSa-sAdhya pratye teno vyabhicAra, jema ApaNeya veda che. kemake vedanA kAraNanuM azrayamANava che. ahIM ayUyamAnava to kAraNAMtarathI paNa saMbhave che. hetu doSa - asiddha, viruddha, anaikAMtika lakSaNa che. temAM asiddha. jema zabda anitya che, cA vaDe pratyakSa hovAthI, ghaTanI jema. ahIM zabdamAM cA vaDe jovAnuM siddha nathI, viruddha, jema zabda nitya che. kRtakapaNAthI ghaTatI jema. ahIM ghaTamAM kRtakatva nityavathI viruddha che ane anityapaNAne ja sAdhanAruM che. ataikAMtika, jema-zada nitya che. prameyapaNAthI AkAzanI jema. ahIM prameyava anityapaNAmAM paNa varte che, tethI saMzaya ja che. (8) saMkAmaNa doSa * prastuta prameyamAM apastuta prameyanuM pravezavuM atyaMta viSayAMtaramAM javuM athavA prativAdInA matamAM potAnuM saMkAmavuM athavuM paramatanI samukha potAnuM jJAna te ja doSa che. (9) vigraha-chalAdi vaDe parAjaya sthAna te ja doSa te nigrahadoSa. (10) sAdhyadharma ane sAdhanadharma e baMne ahIM vase che te vastu-prakaraNathI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10I-I944 thI 949 181 pA. teno doSa te vastu doSa - pratyakSathI nirAkaraNapaNuM Adi. jema azrAvaNa zabda che. ahIM zabdamAM na sAMbhaLavApaNAnuM nirAkaraNa che. [948] ukata sAmAnyathI kahelA, tajjAtAdi doSone ane tethI bIjA padArtho sAmAnya, vizeSarUpavALA vidhamAna che, te vizeSane kahe che. [949] vizeSa-bheda-vyakti A ekAryavAcaka che. doDha zloka che - vastu eTale pUrvanA sUtranA aMte kahela je pakSa ane tainAtuM eTale te pUrvanA sUtranI ja AdimAM kahela prativAdInI jAti Adi, tad viSayaka doSa te vastu tAtadoSa. temAM vastu doSa - pakSa doSa, tajjAtadoSa te jAtyAdi hIlanA karavI. A baMne vizeSa doSo, sAmAnyanI apekSAe che athavA vastu doSa viSayamAM vizeSa - bheda pratyakSa nirAkaraNapaNuM Adi. temAM pratyakSathI nirAkaraNa karela, jema-azrAvaNa zabda, anumAnathI nirAkaraNa karela, jema nitya zabda, pratIti vaDe nirAkRta, jema acaMdra zazI. svavacana vaDe nirAkRta. je huM kahuM chuM te mithyA che. lokaruDhi nirAkRta, jema manuSyanuM kapALa pavitra che. tajjAtadoSa viSayamAM paNa bheda, janma, marma, kamadithIdu che. jamadoSa kathA * kacacha dezotpala ghoDImAM je gaIbhanA saMyogathI ghoDo utpanna thayo tene mahAjana madhya vartana pragaTa thAya che ityAdi. pUrvokta sUtramAM matibhaMgAdi ATha zeSa doSo kahyA. te ahIM doSa zabda vaDe saMghaya che. te doSo sAmAnya doSanI apekSAe vizeSa hoya che je mATe doSa-vizeSa che athavA zeSa doSonA viSayamAM vizeSa-bheda che. te aneka prakAre svayaM samajI levo. eka evo A artha - abhidheya te kArya che, te che jeno yokArSika arthAta ekAryavAcaka. - X - X - te sAmAnya zabdApekSAe ekArcika nAmavALo zabda, vizeSa hoya che, jema ghaTa tathA anekArthavALo zabda jema gauH yayokataM-dizAmAM, vegamAM, vANImAM, jalamAM, pRthvImAM, svargamAM, vajamAM, aMzumAM, pazumAM A nava arthamAM zabda che. jo zabda che. ahIM ekAciMka vizeSanA grahaNa vaDe anekArthika vizeSa paNa grahaNa karela samajavo. kemake tenuM viparItapaNuM che, paNa te ahIM grahaNa na karAya, kemake ahIM daza sthAna anurodha che athavA kathaMcita ekArcika zabdanA samUhamAM je kathaMcita bheda che te vizeSa thAya che. A prakama che. ityAdi - X - X - kArya kAraNAtmaka vastunA samUhamAM kAraNa e vizeSa che. kArya paNa vizeSa hoya che, paNa te ahIM kahyuM nathI. kemake daza sthAnakanuM varNana che. athavA kAraNanA viSayamAM vizeSa-bheda, jemake - pariNAmIkaraNa mATIno piMDa che. apekSA kAraNa, dizA, deza, kAla, AkAza purapa, cakAdi athavA upAdAna kAraNa mATI vagere ane nimita kAraNa kuMbhArAdi, sahAkArIkAraNa caka, cIvarAdi. e rIte anekavidha kAraNa che. athavA doSa zabdanA saMbaMdhathI pUrve vyAkhyA karela kAraNadoSa sAmAnyanI apekSAe vizeSa che. pratyutpanna-vamAnasaMbaMdhI arthAt pUrve na thayela doSa-guNathI vipakSabhUta. te 182 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 atItAdi sAmAnya doSanI apekSAe vize che athavA sarvathA vastuno svIkAra karyA chatA vizeSa doSa je akRta-abhyAgama ane kRtavipanAza ityAdirUpa sAmAnya doSanI apekSAe vizeSa doSa che. nityadoSa-abhavyanA je mithyAtvAdi, anAdi aparyavasita hovAthI te doSa, sAmAnyanI apekSAe vizeSa che athavA sarvathA vastumAM nitya pakSa svIkAratA je doSa bAla-kamArAdi avasthAnA abhAva prApti lakSaNa, te sAmAnyanI apekSAe vizeSa hoya che. akAranA prazleSathI adhika-vAda kAlamAM je adhika dRSTAMta ane nigamana Adi bIjAne jaNAvavuM te adhika doSa che kAraNa ke tenA vinA ja pratipAdana karavA yogya arthanI pratIti thavAthI tenA kathananuM nirarthakapaNuM che. kahyuM che ke - jinavacana siddha eTale satya ja che, kayAMka udAharaNa kahevAya che, zrotAne Azrine kyAMka hetu paNa kahevAya che. kyAMka paMcAvayava vAkya kahevAya athavA kyAMka dazadhA vAkya kahevAya, paNa sarvathA pratiSedha nathI. tethI adhika doSa, doSanA vizeSAvathI vizeSa che athavA adhika daTAMtAdi hotA jema doSa-vAdInuM dUSaNa, te paNa doSa vizeSa che. marA - AtmA vaDe karela. 35nIta - bIjA vaDe apAyela. sAmAnya vastunI apekSAe AtmakRta vizeSa che ane bIjAe Apela te apara vizeSa che. 2 kAra ane vizeSa zabdano prayoga bhAvanA vAkyamAM batAvela che athavA doSa zabdanI anuvRtithI potAno karAyela doSa ane bIjAe Apela doSa e baMne sAmAnya doSanI apekSAe vizeSa che - X - X - 0 A sUtra 949nuM vRttino akSarazaH anuvAda karyo che, paNa kaMI samajAto etNI. ahIM ukta svarUpavALA vizeSAdi bhAvo anuyogathI gamya che ane anuyoga arthathI ane vacanathI che. temAM arthathI masA saMtamo tavI che ane vacanAnuyoga to eno ja zabdane AzrIte vicAre che, tethI tene kahe che. sUtra-50 :daza prakAre zuddha vAganuyoga kahe che, te A - caMkAra, maMkara, piMkAra, sekaMkAra, sArtAkAra, ekava, pRthakatva, saMyutha, saMkAmita ane bhinna. * vivecana-5o - zuddha-anapekSita vAcAryavALI je vANI atha sUtra, teno vicAra te zuddha vAganuyoga. * * temAM cakArAdi zuddha vAcAno je Anuyoga te vakArAdi ja kahevA yogya che. temAM vaMkAramAM anusvAra alAkSaNika che. (1) vaMvAra - caMkAra evo artha che, teno anuyoga te cakArAnuyoga. jema - va zabda samAhAra, itaretayoga, samuccaya, antAcaya, avadhAraNa, pAdapuraNa ane adhika vacanAdimAM che. jema pharthIo safunya - ahIM sUtramAM ghakAra samuccaya arthamAM che kAraNa ? strIo ane zayanonI aparibhogyatAnuM athANuM pratipAdana karavA mATe che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/950 183 (2) maMjhAra makAra anuyoga, jema samAM ya mAAM vA, ahIM mA zabda niSedhArthamAM che athavA emeya samaLe maLavuM mahAvIre teLAmeva A sUtramAM kAra Agamika che. teLAmeva vaDe vivakSita arthapratIta che. (3) pinAra - maiM kAranA lopadarzanathI ane anusvAra AgamathI api zabda kahela che. teno anuyoga. jema RSi zabda saMbhAvanA, nivRtti, apekSA, samuccaya, gahIM, ziSyAmarpaNa, bhUSaNa, prazna AdimAM che. temAM dhaMpi o sAme mAM A rIte ane bIjI rIte paNa ema prakArAMtara samuccaya che. (4) mevaMja - ahIM paNa arvA alAkSaNika che, tethI seAra zabda che teno-anuyoga. jema se mivu vA. ahIM zabda atha arthavALo che atha zabda-prakriyA, prazna, AnaMtarya, maMgala, upanyAsa, prativacana, samuccayamAM e rIte AnaMtartha arthavALo che. " zabda kyAMka gau arthamAM che kyAMka tattva arthamAM che athavA meyaMjAra - zreyanuM karavuM te zreyaskAra. teno anuyoga. jema - sevaM me miignanuM aAyanuM A sUtramAM zreya atizayapaNe prazaMsA yogya, kalyANa A artha che. athavA rovavAne sAM vAvi mava. ahIM seva zabda bhaviSyat arthavALo che. (5) sAyaMjAra - mArca A nipAta zabda satya arthavALo che, tethI chAMdasatvathI vAra pratyaya che athavA karavuM te vAra tethI sAyaMvAra teno anuyoga jema satya che tema vacananA sadbhAvarUpa praznamAM che. - X - (6) pAtta - ekavacana, teno anuyoga. jema sabhyanijJAnavAritrani mokSamAi: ahIM ekavacana samyagdarzanAdinuM eka mokSamArgapaNuM jaNAvavA mATe che ane asamuditapaNAmAM mokSamArgapaNuM nathI - 4 - (7) pRthavattva - bheda arthAt dvIvacana ke bahuvacanamAM, teno anuyoga-jema dhanatyAye dharmaciAvanene dhamathiAvanemA - A sUtramAM "dharmAstikAyanA pradezo'' A bahuvacana asaMkhyAtatva batAvavA che. (8) saMnU - saMgata, yukta arthavALA yUtha - padono ke be padano samUha te saMsUya arthAt samAsa. teno anuyoga. jema sabhyazanazuddha - samyak darzana vaDe, samyagdarzana mATe athavA samyagdarzanathI je zuddha te samyagdarzana zuddha. ityAdi aneka prakAre samAsa che. (9) saMmiya - saMkrAmita-vibhakti, vayanAdinA aMtapaNAe pariNAmane pAmela, teno anuyoga. jema sAmULa aMoLa, nAsati pAvuM amaMjiyA mAvA. ahIM sAdhULa-sAdhunAm e chaThThIne sAdhUmya: e rIte paMcamI vibhaktirUpe vipariNAma karIne azaMkita bhAvo thAya che, A padano saMbaMdha karavo. tathA a MvA ne 7 muMnaMti, 7 se cArUtti yudhnanlR - mAM ekavacanano bahuvacanapaNe pariNAma karIne padanI ghaTanA karavI. (10) pinna - krama, kAla, bhedAdithI bhinna-juduM vacana, teno anuyoga. jema tivid tivikhkhuM, e saMgrahavacana kahIne pharIthI maLeLa ityAdithI tivikhaM ema vivaraNa karyu. e rIte krama bhinna che. krama vaDe ja tividuM A karuM nahIM ityAdi vaDe sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vivaraNa karIne pachI tiviSeLa vivaraNa karavA yogya hoya che e rIte krama bhinnano A anuyoga che. yathAkrama vivaraNamAM yathAsaMkhya doSa thAya, mATe te doSanA parihAra mATe kramabheda kahe che - x - 4 - tathA kAlabheda - atItAdino nirdeza prApta thatA vartamAnAdi nirdeza. jema jaMbudvIprApti AdimAM RSabhasvAmIne AzrIne sama vire levarAvA vaMti narmati ema sUtramAM che teno anuyoga. A vartamAna nirdeza traNe kALamAM thanArA tIrthaMkarone vize paNa A nyAya darzAvavAne che. 184 - 4 - 4 - vacana anuyogathI arthAnuyoga pravarte che, mATe dAnalakSaNa arthanA bhedo saMbaMdhI anuyogane kahe che- * sUtra-951 thI 956 H [51] dAna dazabhede kahyuM che - [52] anukaMpA, saMgraha, bhaya, kAruNya, lajjA, gArava, adharma, dharma, karaze (e AzAthI), kRtadAna. [53] gati daza bhede kahI che. te A - narakagati, nakavigrahagati, tiryaMcagati, tiryaMcavigrahagati yAvat siddhigati, siddhivigrahagati. [54] muMDo daza kahyA che zroprendriya muMDa yAvat sparzanendriya muMDa, krodhamuMDa yAvatu lobhamuMDa ane dazamo ziramuMDa. [55] saMkhyAna daza prakAre kahyuM che - [56] parikarma, vyavahAra, rajju, rAzi, kAMzava, yAvattAvartI, varga, dhana, vavarga, kalpa. * vivecana-951 thI 956 H [951,952] daza bhede dAna - (1) dAna zabdanA saMbaMdhathI anukaMpA vaDe ke kRpA vaDe - dIna, anAthanA viSayavALuM dAna te anukaMpA dAna - 4 - te upacAthI anukaMpA ja che. umAsvAti ja kahe che - kRpaNa, anAtha, daddhi, kaSTa prApta, rogazokathI haNAyela evAne kRpAnA arthathI devAya te anukaMpAdAna. (2) saMgrahavuM te saMgraha. kaSTAdimAM sahAya karavAne je dAna te saMgrahadAna athavA abhedathI dAna paNa saMgraha kahevAya che. utkarSamAM ke kaSTamAM je kaMI sahAya mATe dAna apAya che te dAna, munioe saMgraha mAnyo che, mokSArthe nahIM. (3) bhayathI ApavuM te athavA bhayanA nimittathI je dAna te bhayadAna che. kahyuM rAjA, koTavALa, purohita, madhumukha, malla, daMDapAzIne - x - devAtuM dAna. (4) kAruNya-zokathI, putraviyogAdi janita zokathI bhavAMtaramAM sukhI thAo evI vAsanAthI tenI ja zayyA AdinuM dAna te kAruNya dAna athavA kAruNyajanya hovAthI dAna paNa upacArathI kAruNya kahevAya che. (5) lajjA-zaramathI je dAna te lajjAdAna kahevAya che. kahyuM che - lokonA samUhamAM rahela puruSane bIjAe yAcanA karI tyAre bIjAnA cittanI rakSArthe je ApavuM te dAna lajjAthI thAya che... (6) gaurava vaDe - garvathI je apAya te gauravadAna. kahyuM che - naTa, narta, mallane arthe ane saMbaMdhI, baMdhu, mitrane arthe je yazane mATe dAna = devAya che te dAna garvathI hoya che. che - Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-51 thI 956 185 () adharmane poSaka dAna te adharmadAna. adharmanA kAraNacvathI adharma ja che. kahyuM che - hiMsA, asatya, corI, paradArA, parigrahamAM Asaktane je dAna apAya che te dAtArane adhamane mATe jANavuM... (8) dharmanA kAraNe je dAna te dharmadAna athavA dharmamAM ja dAna te dharmadAna. kahyuM che - tRNa ane maNi samAna che jemane evA niloMbhI supAtrane mATe je dAna apAya che te akSaya, atula ane anaMta evuM dAna dharmane mATe hoya che. (9) mane A kaMIka upakAra karaze evI buddhi vaDe je dAna te "karaze-dAna." (10) mane eNe upakAra karyo che te prayojanarUpa pratyupakAra mATe je dAna te kRta-dAna che. teNe mane seMkaDo vakhata ApyuM che, mATe pratyupakArArthe AvuM te. [53] ukta lakSaNa dAnathI zubha ke azubha gati thAya che mATe gatinuM nirapaNa kare che - (1) nIkaLyA che zubhathI je nArako teonI gamyamAnapaNAthI gati te narakagati athavA narakagati nAmakarmanA udayathI prApya nAkava lakSaNa paryAya vizeSa te narakagati. (2) nArakonI vigrahathI-kSetranA vibhAgone ullaMghIne gati te niyavigrahagati athavA sthiti nivRtti lakSaNa Rju ane vakra vihAyogati nAmakarmanA udayathI prApta che - nirayavigraha gati... A rIte tiryaca, manuSya ane devonI paNa samajavI. (9) siddhigati- jemAM niSThitA hoya te siddhi, evI gamyamAnatvanI gati te siddhi gati. * lokAgra lakSaNavALI... (10) siddhi-mukta jIvonI, vigrahaAkAzanA vibhAganA atikrama vaDe gati-lokAMta prAptirUpa, te siddhi vigraha gati. vigrahagatine vakragati paNa kahe che. paNa te vakragati siddhane nathI mATe tenA sahacarapaNAthI nAkAdine paNa vakragati kahI nathI athavA nAkAdi cArene vakra gati kahI, nirvizeSapaNe Rjugati kahI. siddhimAM javuM, nirvizeSatvathI sAmAnya siddhi gati kahI ane siddhimAM avigraha vaDe javuM te siddhi avigraha gati. sAmAnya-vizeSathI A bheda che. [54] siddhi gati, muMDone ja hoya, tethI tenuM nirUpaNa kare che - dUra kare che te muMDa. te zrobendriyAdinA bhedathI daza prakAre che. bAkI sugama che. [55,56] maMDo daza che, ema saMkhyAna kahyuM. have tenI vidhio kahevAya che (1) saMkalitAdi anekavidha gaNitajJajanone prasiddha, tenA vaDe je saMkhyA karavA yogyanuM je saMkhyAna-gaNavuM te parikarma kahevAya che. (2) vyavahA-zreNI vyavahArAdi pATIgaNita aneka bhede prasiddha che. (3) jU - rAja vaDe je saMkhyAna te ju kahevAya - te kSetra gaNita che. (4) rAzi - dhAnyAdino Dhagalo, tenA viSayavALa saMkhyAna te sazi. (5) kalAzavarNa-kalA eTale aMzonuM, savarNa-sardezIkaraNa che jemAM. (6) vAva-tAva- cAvatAvatuM ke guNAkAra kAryavAcaka che. guNAkAra vaDe je saMkhyAna te yAvattAva kahevAya che te pratyutpanna ema lokamAM rUDha che. athavA 186 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 cAvatu - koIpaNa rIte, tAva - teTalI ja saMkhyA yAdaicchika guNAkArathI vivaNita saMkalitAdi saMkhyAnamAM laI avAya che te. jemake - gaccha eTale daza te vAMchA vaDe atha cArdacchika guNAkArathI ATha vaDe abhyAsa karatA-80 thayA. pachI vAMchA-ATha yukta karatA 88 thayA vaLI gaccha vaDe guNatAM 880 thayA. pachI yAdaicchika guNAkAra vaDe - 16 vaDe bhAgAkAra karatAM je lAbhe te dazanuM saMkalita gaNita-papa Ave che. (3) varga saMkhyAna - jema be no varga cAra, samAna be rAzino ghAta. (8) ghana saMkhyAna - jema be no ghana ATha, samAna traNa zazino ghAta. (9) varNavarga - vargano varga te saMkhyAna. jema beno varga cAra ane cArano varga soLa... (10) kalA-chaMda, karavata vaDe lAkaDAnuM veravuM tenA viSayavALuM saMkhyAna te kalA. je pATImAM kAkaca vyavahAra nAme prasiddha che. ahIM parikamadi keTalAka gaNitanA daTAMto - - batAvyA nathI. daza muMDo kahyA, te pratyAkhyAnathI ja hoya che, mATe tenuM nirupaNa* sUjha-53,58 : [5] pratyAkhyAna daza bhede kahyA - [58] anAgata, atikAMta, koTisahita, niyaMtrita, sAkara, anAkAra, parimANakRta, niravazeSa, saMketa ane addhA. e rIte dazavidha pratyAkhyAna kahyA che. * vivecana-53,58 : pratikULapaNAne A * maryAdA vaDe sthAna - kahevuM te pratyAkhyAna thatu nivRtti. manAta Adi doDha gAthA che. daza bheda A che -]. (1) anAmata- nahIM AvelamAM karavAthI anAgata. paryuSaNAdimAM AcAryAdinuM vaiyAvacca karavAmAM aMtarAyanA sadabhAvathI, pahelAM ja tapa karavuM. kahyuM che - paryuSaNA Avaze tyAre tapa karavAthI mane AcAryanA, tapasvInA ke glAnanA vaiyAvacamAM aMtarAya thaze, te tapa agAuthI hamaNAM svIkAre che, tethI nahIM Avela kALamAM A pratyAkhyAna anAmata jANavuM. (2) atikAMta - e rIte paryuSaNAdi vyatIta thayA pachI karavAthI atikrAMta pratyAkhyAna kahevAya che. kahyuM che - paryuSaNAmAM kAraNa utpanna thatA je tapa na kare. kemake guru-tapasvI-glAnanI vaiyAvacca laIne tapa na kare te kAla atIta thatAM hamaNAM tapakarma svIkAre te atikAMta. (3) koTisahita baMne koTithI - eka upavAsAdino aMtavibhAga ane bIjA upavAsAdino AraMbha. e rIte baMne koTirUpa lakSaNathI sahita yukta te koTisahita arthAta ubhaya pratyAkhyAnanI maLela koTirUpa upavAsa AdinuM karavuM. * .. (4) niyaMtrita-pratijJA karela divasAdimAM glAnapaNAdi aMtarAya prApta thatA paNa avazya karyuM. A pratyAkhyAna prathama saMghayaNavALAne ja hoya che. kahyuM che - mahine mahine amuka tapa amuka divase ATalA kALa sudhI nirogI ke rogI e yAvatu zvAsocchAsa, sudhI karavuM joIe. A niyaMtrita pratyAkhyAna, dhIrapuruSoe prakSeluM che. je potAnA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/53,958 183 AtmAmAM anizrita, AtmAmAM apratibaddha aNagAro hoya che teo ja ene grahaNa kare che. caudapUrvI, jinakI, pahelA saMghayaNavALAne A pratyAkhyAna hoya che. te vakhate sthaviro A pratyAkhyAna karatA hatA. (5) sAkAra-maryAdA che te AkAro [AgAro] vaDe sahita te sAkAra. (6) anAkAra-nathI vidhamAna AkAro-mahattarAkArAdi kemake prayojana chinna thayuM che, tethI svIkAranArane jemAM, te anAkAra. temAM paNa anAbhoga ane sahasAkAra e be AkAra che, kemake mukhamAM aMguli prakSepa saMbhave che. () parimANakRta - parimANa eTale dakti, kavala, ghara ane bhikSAdinI gaNanI karela che jemAM te. kahyuM che - dakti-vala-gha-bhikSA-odanAdi dravya vaDe je bhaktano parityAga kare che, te parimANakRta kahevAya che. (8) niravabhesa-nIkaLela che avazeSa paNa apAya AhArano prakAra jemAMthI te niravazeSa athavA sarva azanAdinA tyAga vaDe te viSayava thakI niravazeSa che. kahyuM che - sarve-ezana, pAna, khAdha, peyano vidhi sarvabhAva vaDe parihare che te pratyAkhyAna niravazeSa che tema jinendroe kahyuM che. (9) saMketa-ketana eTale keta-aMgUDho, muThThI, gAMTha, ghara Adi ciha te ja ketaka - ketaka vaDe sahita te saMketaka arthAt graMthAdi sahita. kahyuM che ke - aMgUTho, mUddhi, graMthi, ghara, prasveda, ucchavAsa, tibuka ane jyoti, tene AzrIne je pratyAkhyAna karAya te saMketa, tema anaMtajJAnIe kahyuM che. (10) addhA-kALanuM athati porasI Adi kAlamAnane AzrIne kareluM pratyAkhyAna. kahyuM che - je addhA pratyAkhyAna che, te kAlanA cheda vaDe thAya che. purimAddha, porasI, muhad, mAsArdu, mAsanA pramANathI thAya che. pratyAkhyAna zabda, sarvatra anAmatAdimAM saMbaMdha karAya che ane tuM zabda nizcayanA arthavALo che, tethI daza prakAre ja pratyAkhyAna che. ahIM upAdhinI bhedathI spaSTa ja bheda che mATe punaruktipaNAnI zaMkA na karavI... - pratyAkhyAna sAdhanI sAmAcArIrUpa che, mATe tenA adhikArI bIjI paNa sAmAcArIne nirUpaNa karatA kahe che-- * sUraNa-59 thI 961 - [59] sAmAcArI daza bheda kahI che - [66] IcchAkAra, micchAkAra, tathAkAra, AvazyakI, naidhikI, ApRcchA, pratiSacchA, chaMda, nimaMtraNa ane upasaMpadA, e rIte daza prakAre sAmAcArI thAya che. [961] zramaNa bhagavaMta mahAvIra chArthIkALamAM aMtima rAtrimAM daza moTA svapno joIne jAgyA te A pramANe - (1) eka mahAghora sUpavAgha, diptadhara, tAlapizAcane svapnamAM parAjita karela joIne jAgRtta thayA... () eka mahAzveta pAMkhavALA puruSa kokilane vanamAM jaIne jAgRta thayA... - (3) eka mahAna priviSi pAMkhavALA puruSa 188 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kokilane vAnamAM jaIne jAgRta thayA.. - (4) eka mahAna dAmayugala - sarva ranamaya mALAne svapnamAM jaIne jAgRta thayA. () eka mahAna zveta gAyonuM ToLuM svapnamAM jaIne jAgRta thayA... - (6) eka mahAna pAsarovara, cotarapha phUlo vaDe khIlela evuM vAnamAM joine jAgRtta thayA... - (0) eka mahAsAgara hajAro kallolanI lahero vaDe kavitA baMne bhujAothI tarela svapnamAM joIne jAgRta thayA. (8) eka mahA dinakara teja vaDe prakAzamAna svapnamAM joIne jagRta thayA... - (9) eka mahA piMgala nIla vaiDUcamaNI jevA varNa vaDe samAna mAnuSottara parvatane potAnA AMtaraDAthI sarvataH samaMtAtu veSTita, pariveSTita vanamAM joIne jAgRta thayA... - (10) meru parvatamAM meru cUlikA upara eka zreSTha siMhAsane beThelA potAne svapnamAM joIne lAgyA. [GjA daza svapno joIne jAgRtta thayA. have svaMphaLa he che] (1) zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTo ghorarUma, dipta teja tAlapizAcane vanamAM parAjita karIne jAgyA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra mohanIya kamano mUlathI nAza karyo... (2) zramaNa bhagavaMta mahAvIre eka moTA zveta pAMkhavALA yAvatu jAgRta thayA tethI zramaNa bhagavata mahAvIra zukla yAnane prApta thaI vicare che... (3) zramaNa bhagavaMta mahAvIra eka moTA citravicitra pAMkhavALAne yAvatu jAgRta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra svasamayaparasamayarUpa citravicitra dvAdazAMga gANipiTakane sAmAnyathI kahe che, vizeSathI kahe che, dazavi che, nirdeza che, upadeze che, te A pramANe 'AcAra' vAva4 daiSTivAda.. (4) zramaNa bhagavaMta mahAvIra sarvaranamaya eka mahA dAmayugala yAvatuM jAgRta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra be prakArano dharma parUpe che. te A - agAradharma ane aNagAradharma. () zramaNa bhagavaMta mahAvIra eka moTA zveta govani vanamAM cAvatuM jAgRtta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIrano cAra prakArano saMgha che, te A - sAdhu, sAdadI, zrAvaka, zrAvikA... (6) zramaNa bhagavata mahAvIra je eka mahA paThAsarovarane yAvatu jAgRtta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra cAra prakAranA devone parUpe che. te - bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSa, vaimAnika. () zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTA kalolavALAne yAvatu jAgRta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra anAdi anaMta dImiAviALA cAturaMta saMsAra kAMtArane tayAM... (8) zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTA sUni joine jAgyA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane anaMta, anuttara yAvata (kevalajJAna, kevaladarzana) utpanna thayela che... (9) zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTA nIla vaidUrya yAvatu jAgRta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane deva-manuSyaasura sahita lokamAM udara kIrti, varNa, zabda, zvAdhA vistarI rahI che. evI nA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/59 thI 961 189 rIte nizcaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra varte che. (1) zramaNa bhagavaMta mahAvIra, je meru parvata meru cUlikAe siMhAsane beThela yAvatu jAgRtta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra deva-manuSya-asura sahita pakSadA maLe kevali prApta dharma kaheze, parUpaze yAvat upadezaze. * vivecana-959 thI 961 - [59] samAcaravuM te samAcAra, teno bhAva te sAmAcArya, te ja sAmAcArI arthAt saMvyavahAra. icchA Adi doDha zloka vaDe kahe che - [960] - (1) IcchavuM te IcchA, karavuM te kAra. temAM 'kAra' zabda darekamAM joDavo. balAbhiyoga vinA karavuM te IcchAkAra arthAt IcchAkriyA. IcchA ApanI IcchAe mAre A kArya thAo. IcchA pradhAna kriyA paNa balAbhiyoga pUrvikA nahIM e bhAva che. Ano prayoga potAne ke parane arthe Icchato jyAre bIjA pratye yAye tyAre hoya che. kahyuM che - jo koI paNa kAraNe cAce to temAM IcchAkArano prayoga karavo, paNa balAtkAra karavo na ko. (2) mithyA-vitatha-amRta A paryAya zabdo che. mithyA karavuM te mithyAkAra ati mithyAkriyA. tevA saMyamayogamAM viparIta AcaraNa karI jANela che jinavacanano sAra jeNe evA sAdhuo, te viparIta kriyAnA niphaLapaNAne batAvavA mATe mithyAkAra kare che, A mithyA kriyA che. kahyuM che ke - saMyamayogamAM tatpara sAdhue je kAMI viparIta AcaryuM hoya te meM A khoTuM karyuM ema jANIne teno mithyAkAra karavo. (3) tathA karavuM te tathAkAra, te sUga pragnAdi gocara, jema Ape kahyuM temaja A che AvA svarUpavALo tathAkAra che. kahyuM che - sUtranI vAsanAmAM, sAMbhaLavAmAM, upadezamAM, sUtra-arcanA kathanamAM, tathA pUchelA praznanA AcArye Apela uttaramAM ApanuM vacana avitatha che ema kahevuM te tathAkAra che. A puruSa vizeSanA viSayamAM ja prayoga karavo yogya che. kahyuM che ke - kalaya ane akalaya, te baMnene vize niNAta, jJAnAdi pAMca sthAnomAM sthita, saMyama-tapamAM vartanAra evA munine tathAkAra karavo. (4) avazya kartavya yoga vaDe nIpajela te AvazyakI. 'tra' zabda samuccayamAM che. Ano prayoga upAzrayamAMthI nIkaLatAM Avazyaka yogayuktA sAdhune hoya che. kahyuM che - sUtranItio guru AjJApUrvaka kArya prasaMge jatAM AvazyakI jANavI. kemake zuddhA-DroyA-anvarya yogavALI che. (5) niSedha vaDe thayela naivedhikI - anya vyApAranA niSedharUpa Ano prayoga upAzrayamAM praveza karanArane che. jethI kahyuM che - evI rIte pravezamAM niSiddhayoga karela mana-vacana-kAyayogavALAne A taipedhikI ucita che, paNa aniSiddha yogavALAne ucita nathI kemake sArthaka nathI. (6) pUchavuM te ApRcchA. te vihAra bhUminA gamanAdi prayojanamAM gurune pUchavArUpa karavI. zabda pUrvavatuM. kahyuM che - kArya prasaMge gurune pUchavuM. gurune saMmata 190 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kArya hoya to paNa avazya pUchavuM. A pramANe vAraMvAra pUchavAthI nizcaye tene zreya thAya che ane nirjarAno hetu thAya che. () pratikRcchA - pratipazna. te gurue pUrve niyukta kAryane vize kArya karavAnA samayamAM karavI athavA pUrve niSedha karela kAryamAM prayojana thatAM, te ja kArya karavAnI IcchAvALAe pratikRcchA karavI. kahyuM che - pratikRcchA to pUrve niyukta karela kAni vize paNa kArya samaye karavI athavA kAryAntaranA hetuthI karavI, tema siddhAMta nipuNoe kahela che. (8) chaMdaNA - pUrve gRhita azanAdi vaDe AmaMtraNA karavI. kahyuM che - pUrve grahaNa karela azanAdi vaDe gurunI AjJAthI yathAyogya munione nimaMtraNa karavuM. A vizeSa viSayavALI chaMdanA jANavI. (9) nimaMtraNA - agrahita evA azanAdi vaDe vijJapti arthAt ApanA mATe huM azanAdi laI AvuM ? ema kahe. A arthamAM kahyuM che - svAdhyAyathI zrAMta thayela sAdhu, guruno zeSa kArya na hoya to gurune pUchIne zeSa munione nimaMtraNA kare. [azanAdi lAvI ApuM ? ema pUche.] (10) upasaMpan - havethI huM Apano chuM evA prakArano svIkAra te jJAna, darzana, cAritranA arthapaNAthI traNa prakAre che. temAM jJAnopacaMpa-pUrve gRhita sUgAne sthirikaraNArthe, truTita sUtrArthanA saMghAnane mATe tathA prathamathI grahaNa karavAne upasaMpadA levAya che. darzanopasaMpata paNa evI rIte. vizeSa e ke- darzanaprabhAvaka saMmati Adi zAstraviSayaka che. cAritranI upasaMpadA vaiyAvRtya karavA mATe ane tapane mATe upasaMpadA lenAne hoya che. * * x * kALathI vaLI cAvatu jIvanI ane IttarakAlanI upasaMpadA paNa hoya che - X - X - [961] A dazavidha samAcArI bhagavaMta mahAvIre prarUpelI che, A hetuthI bhagavaMtane ja Azraya karIne daza sthAnane kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - chAstha kALamAM jyAre bhagavaMta trika, catuka, cavara, caturmukha, mahApAdimAM nipuNa paTahanA zabdathI udghoSaNApUrvaka yatheccha, niraMtara eka varSa paryanta mahAdAnane ApIne badhAM lokonuM dAdhi nAza karyuM hatuM, pachI devamanuSya-asura sahitanI parSadA vaDe parivarelA kuMDapura nagarathI nIkaLIne jJAtavanakhaMDamAM mAgasaravada dazame ekalA dIkSita thaIne, manapayaya jJAna utpanna karIne ATha mAsa vicarIne mayUraka nAmaka saMnivezanI bahAra rahelA yamAna nAmanA pAkhaMDI saMbaMdhI eka uTakamAM tenI anujJAe varSAvAsa rahyA. tyAM pazuo vaDe ujane upadrava karAyo to paNa tenI rakSAne na karavAthI jhuMpaDInA nAyaka munikumArane apIlikata samajIne vakiAlano addhamAsa gayA pachI akAlamAM ja nIkaLIne asthikagrAma nAmaka saMnivezathI bahAra zUlapANI yAnA AyatanamAM zeSa vaSavAsa rahyA. tyAM jyAre rAtrimAM zUlapANI yakSa, bhagavAnane kSobha pamADavAne zIgha-atyaMta moTA aTTahAsya karato, lokone trAsa pamADato hato. tyAre Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/59 thI 961 11 192 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-33 te bhagavaMta, deva dvArA vinAza pAmaze e rIte bhagavaMtanA nimite lokone avairya utpanna thayuM. pharIne hasti, pizAca, nAganA rUpa vaDe bhagavaMtane kSobha pamADavA samartha na thayo. pachI zira, kAna, nAka, dAMta, nakha, AMkha ane pIThamAM vedanA karavA lAgyo. [ema daza upasarga karyA sAmAnya paSane eka vakhatamAM prANano nAza karavAmAM samartha evI vedanA karyA chatAM, pracaMDa pavanathI haNAyelA me zikharanI jema akaMpa evA vardhamAnasvAmIne joIne thAkela te yakSa, jinapatinA pADApAmAM vaMdanapUrvaka kahevA lAgyo ke - he kSamAzramaNa! mAro aparAdha Apa kSamA karo. siddhArtha vyaMtaradeva, tenA nigraha mATe zIgha doDyo ane bolyo ke - are re zUlapANi ! apArjitanI prArthanA karanAra, hInapuNya caturdazIka zrIhI-puti-kIrti varjita, duraMta-prAMta lakSaNa, tuM nathI jANato ke A siddhArtha rAjAno putra, puNavat samasta jagajIvone mAnanAra ane samasta sura, asura, manuSya nikAyanA nAyakone jIvita samAna evA bhagavaMtano teM aparAdha karyo che, ema jo Indra jANaze to dezanikAla karaze. ema sAMbhaLI te yakSa Daryo ane adhika khamAvavA lAgyo. siddhArthe tene dharma kahyo. te yakSa upazAMta thayo. pachI bhaktinA samUhamAM nirbhara mAnasavALo te deva gIta-nRtyanA upadarzanapUrvaka bhagavaMtane pUjato hato ane loko vicAravA lAgyA ke - devAIne mArIne have deva krIDA kare che. svAmIne deza uNA cAra prahara sudhI te deve ati saMtApa Apyo. bhagavaMta prabhAta samaye muhUrta mAtra nidrA-pramAdane prApta thayA. te avasare A svapno joyA athavA chAstha kALamAM je thayelI chAsyakAlikI, teNInA aMtima bhAgarUkSa, avayavamAM samudAyanA upacArasI je sami te aMtima samikA. te rAtrinA avasAnamAM mahAMta-prazasta, svapna-nidrAnA vikArathI thayela vijJAna vaDe jaNAyelA artha vizeSo te mahAvato. temane svapnamAM-sutela avasthAmAM *x - - (1) mahAghora-atiraudra, rUpa-AkAra, dIpta-javalita, daita-garvavALuM ghAraNa kare che, te mahAghorarapa dIptadhara ke daMtadhara. - x - tAla-vRkSa vizeSa tenA jevA dIdhatvAdi samAnapaNAthI, pizAca-rAkSasa, te tAlapizAca, tene AtmA vaDe nirAkara karyo-jItyo. (2) bIjuM-puruSa evo kokila-parapuSTa te pekokila, te avazya kRNa hoya che, mATe zukla pAMkhavALo ema vizeSita karyuM. (3) bi karma vaDe vicitra-vividha varNa vizeSavALA be pAMkho che jene te... (4) mAlA yugala... (5) gAyanA rapo... (6) pA je sarovaramAM utpanna thAya che, te padAsara... (7) urmIo-kallolo, te svarUpa je lahero te uIvIcaya. vIcI zabda lokamAM aMtara arthamAM rUDha che athavA urmi ane vIci zabdano phaka guratva ane laghutta vaDe karAyelA che. kyAMka vIyi zabda bhaNAto ja nathI. hajAro urmi ane vIyi vaDe kalita je samudra te urmivIci sahasaMkalita, tene baMne bAhuthI taryA... (8) dinakara-sUrya. (9) eka moTA parvata vaDe chAMdasapaNAthI, A pAThamAM mAnuSottaranI A be vizeSaNo che - ra - piMgalavarNa vaiDUrya-maNivizeSa, teno varNanIla te vaiDUrya arthAt piMgala nIlavarNa, tenA jevo dekhAya che te hakveiDUrya varNAbha, tenA vaDe athavA harivatanIla evuM vaiDUrya te hasvirya. - x - nina - potAnA AMtaraDA - udara madhya avayava vizeSa vaDe. mAva - eka vakhata vIMTAyela, paravedave - aneka vakhata vIMTAyela... (10) eka mahAna * x* siMhAsanonI maLe te zreSTha te siMhAsanavara, te upara beThela potAne. - - - A kahela daza mahAsvapnonA phaLane batAve che - 4 - sUtra sugama che. vizeSathI kiMIka nirdeza karatA kahe che ke - AdithI athavA sarvathI ja vinAza karyo - vinAza karavApaNAne laIne upacArathI kahyuM ane prakAranI apekSAe to atIta nirdeza ja che, * A rIte bIjAomAM paNa samajavuM. svasiddhAMta ane para siddhAMta che jemAM te svasamaya parasamayika, ir - AcAryanI piTala - peTI. vyApArIonA sarvasva sthAnanI jema te gaNipiTaka. mAyA * sAmAnya, vizeSarUpathI kahe che - pannaveDuM - sAmAnyathI jaNAve che. dareka sUtrane arthanA kathana vaDe prarUpe che. pratyupekSaNAdi kriyAne batAvavA vaDe sUmanA abhidheyane dazavi che. A kriyA akSaro vaDe grahaNa karI, AvI rIte karAya che A bhAvanA che. nig * kathaMcita na grahaNa karanArane tenI upara anukaMpA vaDe nizcayathI pharI pharIne batAve che, te nirdeza che. 3varU - samasta vayanI yukti vaDe upadarzana karAve che. cakavaUTIgvo - zramaNAdi cAra vaNoM ekatra thayela - caturvarNa. te ja cAtu, tenA vaDe vyApta che cAturvayAkIrNa athavA cAra prakAre che jemAM te ghaturvamAM, * cAra varNavALo evA jJAnAdi guNo vaDe AkIrNa te caturvaNAkIrNa. padhdharva. vaMdana, kutuhalAdi prayojana vaDe AvelA cAra prakAranA devo pratye jIvAjIvAdi padArthonuM prajJApana karAve che - bodha Ape che. samyakatvane grahaNa karAve che yAvata ziSyane kare che athavA lokone mATe devonA svarUpane prakAze che. anaMta : sUramAM sAvat zabdathI nivyaghiAta, nirAvaraNa, kRstA, pratipUrNa, kevalavara jJAnadarzana ema jANavuM. Hva. - vaimAnika ane jyotiko vaDe ane manuSyo vaDe, bhavanapati tathA vyaMtaro vaDe varte che te "sadevamanujAsura." te lokamAM arthAt gilokamAM sAta - pradhAnakIrti - sarva dizAmAM vyApArI prazaMsA. varSa - ekAdi dizAvyApI prazaMsA, zabda-ardha dizAmAM vyApI prazaMsA ane zloka - te te sthAnamAM ja glAdhA. A badhAMno hRddha che. tethI A badhAya paranuvaMti - vyAkuLa thAya che - satata bhame che athavA jUthane - avAja kare che. pAThAMtarathI paribhramaNa kare che. kaI rIte ? ta - prakAre, anu - vAkyAlaMkAra, AvA prakAranA bhagavat sarvajJAnI, sarvadarza, sarva Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/59 thI 961 193 194 sthAnAMgasUjha saTIkaanuvAda-3/3 saMzayano vyavaccheda kanAra, sarvajana bodhaka evI bhASA bolanAra, sarvajagajIva vatsala, sarvaguNIgaNa cakravartI, sarvanara, devanA nAyaka samudAya vaDe levAyela caraNayuga, mahAvIra nAme e ja pharIthI kahevAya che. glAdhA karanArAno Adara jaNAvavA athavA anekapaNuM jaNAvavA mATe. Ayarva - Adi pUrvavatu. svapnadarzana kALe bhagavaMta sarogasamyagadarzanI hatA mATe sarANa samyagdarzananuM nirUpaNa karatAM kahe che * sUtra-962,963 - [6] daza bhede sarANa samyagdarzana karyuM che - [963] te A - (1) nisarga ci, (2) upadezaruci, (3) AjJAruci, (4) sUmaruci, (5) bIjaruci, (6) abhigamaruci, () vistAraruci, (8) kriyAruci, (9) saMkSeparuci, (10) dharmaci. * vivecana-962,963 - [66] sarA - upazAMta na thayela ane kSaya na thayela mohavALAnuM je samyagdarzana * dvArtha zraddhAna te sarANa samyagdarzana athavA sagasahita samyagdarzana che jene te sarANa samyagdarzana. [963] ruci zabda badhAmAM joDavo. - (1) nisarga - svabhAva tenA vaDe tattvAbhilASarUpa ruci che jene te nisargaruci athavA nisaf - sahajatI ruci te nisarga ruci, je jAtismaraNa jJAnAdi rUpa potAnI buddhi vaDe sadbhUta jIvAdi padArthone jANIne sahe che te nisarga ruci. kahyuM che - je jinardaSTa bhAva dravyAdi cAra bhedathI bIjAnA upadeza sivAya svayameva jAti smaraNAdithI sahe che - anyanA nathI evI zraddhA te nisarga ruci jANavI. . (2) upadezaruci - guru AdinA kathana vaDe ruci che jene te upadeza saci. sarvatra tapuraSa samAsa svayaM samajavo arthAta jinezvaroe kahela jIvAdi padArtho ja tIrthakara ke tenA ziSyAdi vaDe upadezAyelane je sahe che te - 4 - (3) AjJAruci - sarvAnA vacanAtmaka AjJA vaDe che jene che. je pAtaLA sagadveSa ane mithyA jJAna vaDe AcAryAdinI AjJA e ja kugrahanA abhAvathI jIvAdi padArtho temaja che evI ruci. mApatuSAdinI jema te AjJAruci samajavo. kahyuM che - samyakatvane aTakAvanAra rAga, dveSa, moha ajJAna jenA nAza pAmyA che te nizcaye AjJA vaDe ruci karato AjJAruci hoya che. (4) sUtraruci - sUtra - Agama vaDe ruci che jene che. je sUbAgamane bhaNato te ja aMgapraviTAdi vaDe samyakatvane pAme che. goviMda vAcakavatuM te sUmaruci. (5) bIjaruci - jema bIja je eka paNa anekArtha pratibodhaka vacana, tenA vaDe ruci che jene te bIjaruci ati jene yoka paNa jIvAdi padane jANavA vaDe aneka padArthamAM ruci utpanna thAya che te bIjaruci. kahyuM che - jema udakanA eka dezamAM nAkhela telabiMdu samasta udakamAM phelAya che, tema eka jIvAdi padanI ruci vaDe 7/13 aneka padonI ruci thAya che ane tevA prakAranA kSayopazamathI samyakatvane pAme che. te bIjayi jANavo. * x - (6) abhigamaruci - abhigama eTale jJAna, tethI ruci che jene che. jenA vaDe AcArAMgAdi zrata, arthathI adhigata hoya che te abhigama ruci arthAt abhigamapUrvaka tenI ruci. kahyuM che - AcArAMgAdi agyAra aMgo, prakIrNaka, daSTivAda Adi zrutajJAnane arthathI jeNe jANyuM hoya te abhigamaruci che. (9) vistAraruci - vistAra eTale phelAvo, tethI ruci che jene te vistAra ruci, jeNe dhamastikAyAdi dravyonA sarva paryAyo, sarve nayo ane pramANa vaDe jANelA hoya che te. kemake jJAnane anusaranArI ruci. (8) kriyArUci - kriyA eTale anuSThAna. ruci zabdanA yogathI kriyAmAM ruci che jene che. arthAt darzanAdinA AcArarUpa anuSThAnamAM jene bhAvathI ruci che te kiyAruci. kahyuM che - jJAna, darzana, tapa, cAtri, samiti ane guptimAM je bhAvathI kriyAnI ruci te nizcaye kriyAyi. (9) saMkSeparuci - saMkSepa eTale saMgraha. temAM ruci che jene te saMparuci. je na svIkArela kapilAdi darzana ane jinavacanamAM anabhijJa che, te saMkSepa vaDe ja cilAtiputranI jema upazamAdi traNa pada vaDe ja tatvanI ruci pAme che te saMkSeparuci che. kahyuM che ke - kudarzana jeNe grahaNa karela nathI ane pravacanamAM avizArada che, zeSa pravacanane paNa svIkArela nathI te saMkSeparuci jANavo. (10) dharmaci - dharma eTale zrutAdi, temAM ruci che jene te dharmaruci arthAt jinokta dhamastikAya ane zratadharma-cAaidharmane sahe che te dharmaruci jANavo. jo astikAya gharma-svabhAva arthAta dhamastikAyano gatisahAyaka lakSaNAdi, zratadharmacAritradharmane jinAbhihita che tene sahe. A samyagdaSTi, daze saMjJAno kramathI vyavaccheda kare che, mATe saMjJA* sUtra-964,965 - 9i64] saMjJAo daza kahI che - AhAra saMjJA yAvatu parigrahasaMjJA, krodha saMjJA yAvatu lobhasaMjJA, lokasaMjJA, oghasaMjJA... nairayikone A rIte ja dazasaMjJAo kahI che. e rIte niraMtara yAvata vaimAnikone jANavI. [65] nairayiko daza bhede vedanAne bhogavatA vicare che. te A - zIta, uNa, sudhA, pipAsA, kaMDu, paravazatA, bhaya, zoka, jarA ane vyAdhi. * vivecana-964,965 - [964] saMjJAna te saMjJA eTale Abhoga. anya AcAryo te mananA vijJAnarUpa kahe che. athavA AhArAdino abhilASI jIva jenA vaDe sArI rIte jaNAya che te saMjJA * vedanIya, mohanIya karmanA AzrayavALI ane jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa karmanA Ayopazama lakSaNa vicitra prakAranI AhAradinI prApti mATe je kiyA te saMjJA. te upAdhimedAdithI daza prakAre thAya che- Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/962,963 15 196 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 dazA, dIrdhadazA ane saMkSepakadazA. 68] kamavipAkadazAnA daza adhyayano kahyA che - mRgAputra, gomAsa, aMDa, zakaTa, brAhmaNa, naMdiSeNa, saurika, udubara, sahasaudAha-Amaraka ane kumAra licchavI. [69] upAsaka dazAnA daza adhyayano kahyA - [97o] AnaMda, kAmadeva, sulanIpitA, surAdeva, mUllazataka, kuMDakolika, sAlaputra, mahAzataka, naMdinI pitA, sAlesikA siliNI] pitA. [71] AMtakRta dazAnA daza adhyayano kA - [7] nami, mAtaMga, somila, rAmagupta, sudarzana, jamAlI, bhagAlI, kiMkarma, parAka, abaDayux. [73] anuttaropapAtika dazAnA daza adhyayano kahyA - [74] praSi dAsa, dhAnya, sunAma, kArtika, saMsthAna, zAlibhadra, AnaMda, khetalI, dazANabhadra, atimukta. A daza kahyA che. (1) AhAra saMjJA - sudhA vedanIyanA udayathI kavalAdi AhArane arthe pudgala grahaNa karavArUpa kiyA jenA vaDe jaNAya che te AhAsaMjJA. (2) bhaya vedanIyanA udayathI bhaya vaDe atyaMta bhramita thayelanI daSTi, vadana vikAra, romarAjInuM ubhA thavuM Adi kriyA jenAthI jaNAya te bhayasaMjJA. (3) puruSavedanA udayathI maithunane mATe strI aMga jovAthI prasanna vadana thavAthI taMbhita thayela baMne sAthaLonuM kaMpAyamAna thavuM Adi lakSaNavALI kriyA jenA vaDe jaNAya te maithuna saMjJA... (4) lobhanA udayathI bhavanA kAraNabhUta AsaktipUrvaka sacita-acita dravyanA grahaNarUpa kriyA jenA vaDe jaNAya te parigraha saM. (5) krodhanA udayathI tenA Avezagarbhita mukha, nayana, daMtacchada peTA ja jenA vaDe jaNAya che te krodha saMjJA. (6) mAnanA udayathI ahaMkArAtmaka ukAdi pariNati ja jenA vaDe jaNAya te mAnasaMjJA... (9) mAyAnA udaya vaDe azubha saMklezathI asatya bhASANAdi kiyA jenA vaDe jaNAya te mAyAsaMjJA... (8) lobhanA udayathI lAlasA saMyuktapaNAthI sayita ayita dravyanI prArthanA jevA vaDe thAya te lobhasaMjJA... (9) matijJAnAdi AvaraNanA kSayathI zabdAdi arthagocara sAmAnya avabodha rUpa kriyA jenA vaDe jaNAya te oghasaMjJA.. (10) te vizeSa bodha kriyA ja jaNAya che jenA vaDe te lokasaMjJA. tethI oghasaMjJA darzananA upayogarUpa ane loka saMjJA jJAnanA upayogarUpa che. anya AcAryo viparIta rIte kahe che. bIjA ema kahe che ke - sAmAnya pravRti te oghasaMjJA ane lokadaiSTi te lokasaMjJA. A saMjJAo sukhe samajI zakAya te mATe prAyaH yathona kriyA nibaMdhana karmodayAdi pariNAmarUpa ja jANavI. * x * A daza saMjJA badhAM jIvone vize covIzadaMDaka dvArA nirapaNa kare che. sAmAnya sUjha mAphaka nAkasUtramAM daza saMjJAo che tema bIjA paNa vaimAnika paryanta covIza daMDakomAM saMjJAo che. 9i65 anaMtara sUtramAM vaimAniko kahyA, te sukhavedanA anubhave che. tethI viparIta nAsko du:kha vedanA anubhave che - x * vizeSa e - vedanA eTale pIDA. zItasparza janita te zItavedanA, te cothI Adi naskamAM hoya che. e rIte uNaprathamAdimAM, kSudhA-mukha, pipAsA-tRSA, kaMDu-kharajane, parajhaM-paramatAne, bhaya-bIkane, zoka-dInatAne, jarA-vRddhatvane, vyAdhi-javara, kuSThAdine.. A vedanAdi amUrtane jino jANe chAstha nahIM * sUtra-966 thI 976 - 9i66] daza sthAnone chAstha sarvabhAvathI jANato-joto nathI. te A - dhamastikAya yAvatu vAyu, (9) A jina thaze ke nahIM, (10) A sarva duHkhono aMta karaze ke nahIM... A dazane utpanna jJAnadarzanadhara arihaMta yAva4 (ANe che ke, A sarve duHkhono aMta jaze ke nahIM 9i6 daza dazAo kahI che - kamavipAkadazA, upAsakadazA, aMtakRd dazA, anuttaropAtikadazA, AcAradazA, praznavyAkaraNadazA, baMdhadazA, dvigRhidra sthAna, () ekavIza zabala doSo, (3) mIza AzAtanA, (4) ATha prakAre gaNisaMpadA, (5) daza cittasamAdhi sthAna, (6) agiyAra upAsaka pratimA, (2) bAra bhikSu pratimA, (8) paryuSaNa kahyuM, (9) 30 mohanIya sthAna, (10) AjAti sthAna. 0 prazna vyAkaraNa dazAnA daza adhyayano kahyA - upamA, saMkhyA, RSibhASita, AcAryabhASita, mahAvIrabhASita, kSaumaka bano, komala prazno, Adarza prazno, AMguSTha pano, bAhu prazno.) o baMdha dazAnA daza adhyayano kahyA che - baMdha, mokSa, devaddhi, dazAmaMDalika, AcArya vipatipati, upAdhyAya vipatipatti, bhAvanA, vimukti zAzvata ane karma o dvigRddhi dazAnA daza adhyayano kahyA che - vAta vivAta, uSapAta, suotrakRNa, beMtAlIsa vana, gIza mahAsvano, boMtera avazvano, hAra, rAma ane gupta. e daza kahyA che. o dIdhadazAnA daza adhyayano kahyA che - caMdra, sUrya, zukra, zrIdevI, prabhAvatI, dvIpasamudropatti, bahuputrikA, maMdara, sthavira, saMbhUti vijaya, vira paA ucchavAsa niHzvAsa. o saMkSepika dazAnA (daza) adhyayano kA che - (1) sullikA vimAna pravibhakita, (2) mahatI vimAna vibhakti, (3) aMgacUlikA, (4) vagacUlikA, (5) vivAha cUlikA(6) araNopAta (9) varuNodhapAta, (8) galopapAta, () velaMdharopAta ane (10) vaizramaNopAta. [9] daza sAgaropama koDAkoDIno utsarpiNIkAla che ane daza sAgaropama koDAkoDIno avasarpiNIkAla che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/966 thI 976 193 198 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 * vivecana-966 thI 936 : [966] gatArtha che. vizeSa e - ahIM chAsya, atizayarahita ja samajavo. anyathA avadhijJAnI paramANu Adine jANe che ja. sarva prakAra vaDe thatu sparza, rasa, gaMdha, rUpalakSaNa jJAna vaDe ghaTanI jema, dhamastikAyane, cAvat zabdathI adhamastikAya, AkAzAstikAya, zarIramAM na rahela jIva, paramANu pudgala, zabda, gaMdhane. ahIM be adhika che. temAM A - pratyakSa jJAna vaDe sAkSAtkAra karela kevalI thaze ke nahIM A navamuM tathA dazamuM che te pragaTa che. A daza sthAno chaDAsyone jANavA yogya nathI. sAtizaya jJAnAdipaNAthI jina jANe che. * X - cAvatu zabdathI jina, ahaMtu, kevalI, sarvajJa sarvabhAvathI jANe che - jue che - x - 9i67] sarvajJapaNAthI ja jina, je atIndriya arthane batAvanArA zruta vizeSone kahela che, te daza sthAnaka anupAtI arthone kahe che - 23 rane e agyAra sUtro che. temAM daza saMsA, daza adhikAranA abhidhAyakava thakI dazA e rIte bahuvacanAMta strIliMgI zAstranuM nAma che. karmathI - azubha karmano vipAka-phaLa te karmavipAka. tenuM pratipAdana karanArI daza adhyayanAtmaka hovAthI dazA te karmavipAka dazA. vipAkazrutano bIjo zrutaskaMdha paNa daza adhyayanAtmaka ja che. paNa te ahIM abhimata nathI. tenuM varNana AgaLa karavAmAM AvanAra che. sAdhuone upAse che - seve che, te upAsaka * zrAvaka. tenA kriyAnA kalApa vaDe guMthAyelI daza adhyayana vaDe oLakhAtI dazA te upAsaka dazA. aMto - vinAza, te karmanuM athavA tenA phaLabhUta saMsAranuM karela che jeoe te aMtakRta, te tIrthakarAdi, teonI dazA te aMtaRtu dazA. ahIM AThamA aMganA prathama varganA daza adhyayano che mATe saMkhyA vaDe upalakSita hovAthI dAMtaRtu dazA kahevAthI AThamuM aMga kahyuM. uttara : pradhAna, nathI ane koI uttara vidhamAna te anura, upapatana te upapAta - janma. anuttara evo uparAMta te anuttaropapAta, te che jeone te anutaropapAtiko arthAt sarvArthasiddha Adi pAMca vimAnamAM utpanna thanArA, tenI vaktavyatAthI pratibaddha je dazA-daza adhyayana vaDe oLakhAyela te anuttaropapAtika dazA-navamuM aMga sUtra. AcaravuM te AcAra-jJAnAdi pAMca prakAre AcAra pratipAdanamAM tatpara dazA - daza adhyayanAbhikA te AcAradazA, je dazAzrutaskaMdha che. prano te pRcchA ane vyAkaraNa te nirvacano arthAtu praznonA uttaro te prazna vyAkaraNo. tenuM pratipAdana karanArI daza adhyayanAmikA dazA te prazna vyAkaraNa dazA - dazamuM aMga sUga che. tathA baMdha dazA, dvigRddhidazA, dIrdhadazA, saMkSepika dazA apratIta che. [968] karmavipAka dazAnA adhyayana vibhAgane kahe che. te A - [969] mRgA-mRga grAma nagaramAM vijaya rAjAnI mRgArANIno putra te mRgAputra. te nagaramAM gautamasvAmIe samavasaraNamAM Avela janmAMdha puruSane joIne pUchayuM - he bhadaMta ! A nagaramAM bIjo koI jAtyaMdha che. bhagavaMte jAti aMdha ane AkRti rahita mRgAputranuM kathana karyuM. gautama svAmI kutUhalathI tene jovAne tenA ghera gayA. mRgAdevIe vaMdana karIne AgamananuM kAraNa pUchyuM. gautama svAmIe kahyuM ke - huM tArA putrane jovAne Avyo chuM. tyAre mRgAdevIe bhUmigRhamAM rahela tene, temAMthI ughADIne gautamasvAmI batAvatI hatI. tene ati dhRNAspada joIne gautama svAmIe bhagavaMtane pUchyuM ke - A mRgAputra janmAtaMramAM koNa hato ? - bhagavaMte kahyuM - A vijayavardhamAnaka nAmanA kheTamAM makAyI [IkkAI] nAme hato. lAMca levI, upacArothI lokone saMtApakArI rASTrakUTa hato. tyAMthI soLa rogacaMtaka vaDe abhibhUta thayo, marIne narakamAM gayo. tyAMthI pApakarmanA vipAka vaDe loTaAkAra jevo, avyakta IndriyavALo ane durgadhavALo mRgAputra thayo. ahIMthI marIne narakamAM jaze. tenuM pratipAdaka prathama adhyayana mRgAputra. gogAsa. - gAya Adi pazune trAsa pamADela te gogAsa. hastinApura nagaramAM bhIma nAme kuTagrAhanI utpalA nAmanI bhAryAno gogAsa nAme putra thayo. prasavakALe mahApApI A jIve ghaNI bUmo pADavA vaDe pazuone trAsa pamADyo. yauvanavayamAM A aneka prakAranA pazuonA mAMsane khAto hato, tethI marIne nAka thayo. tyAMthI nIkaLIne vANijyagrAmamAM vijaya nAme sArthavAha ane tenI bhadrA nAme bhAryAno ujhitaka nAme putra thayo. tene kAmaHjA gaNikAne arthe rAjAe talatala jevaDA mAMsa chedana vaDe ane tene khavaDAvavA vaDe catuuthamAM viDaMbanA karAvIne nAza karAvyo. te marIne nakamAM gayo e rIte gogAsanI vaktavyatA vaDe prasiddha adhyayana bIjuM 'gomAsa' che. je vipAka zrugamAM 'ujhitaka' nAme kahevAya che. aMDapurimatAla nagarano vAsI kUkaDA Adi aneka prakAranA IMDAnA samUhno vyavahAra karanAra niSNaka nAme vyApArInA vipAkane pratipAdana karanAruM aMdanAmA adhyayana che. te nika narakamAM gayo, tyAMthI nIkaLIne alagnasena nAme pallIpati thayo. tenI upara niraMtara dezanuM luMTata karavA vaDe ati kopa pAmela purimatAla naganA rAjAe vizvAsa pamADavA pUrvaka tene bolAvIne nagaranA pratyeka cauTAmAM tenI AgaLa tenA kAkA, kAkI vagere svajana vani mArIne talatala jeTalA mAMsanuM chedana ane lohI-mAMsanA bhojana karAvavA vaDe karthanA karIne marAvyo. vipAkazrutamAM A adhyayana abhagnasena nAme kahevAyuM che. za8 - nAme apara adhyayanamAM zAkhAMjanI nagarImAM subhadra sArthavAha ane tenI bhadrA nAme bhAryAno zakaTa nAme paNa hato. tene supeNa nAme pradhAne sudarzanA nAme gaNikAnA prasaMgamAM gaNikA sahita mAMsa chedanAdi atyaMta kadarthanA karAvIne marAvyo. te pUrvajanmamAM chagalapara nagare chalika nAme chogalika mAMsa priya hato. te cothuM adhyayana. mALA - kosAMbI nagarImAM bRhaspati datta nAme brAhmaNa hato. tene aMtaHpuranA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2oo sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 10/-/966 thI 976 19 prasaMgamAM udayana rAjAe pUrvokta rIte darthanA karIne marAvyo. pUrvabhave te mahezaradad nAme purohita hato. te jitazatru rAjAnA zatruonA jayane mATe brAhmaNAdi vaDe homa karato hato. tyAM pratidina cAre varNanuM eka eka bALaka AThamAdi parvamAM be-be, comAsImAM cAra-cAra, cha mAsImAM ATha-ATha ane varSamAM soLa-soLa, paracakanA AgamanamAM 108-108no homa karavA vaDe pacakane jIve che. A pramANe te pApakarmathI marIne nakamAM gayo. e rIte A pAMcamuM adhyayana che. naMdipeNa-mathurAnagarImAM zrIdAma rAjAno putra naMdipeNa nAmano yuvarAja hato. vipAkakRtamAM 'naMdivardhana' nAma che. tene rAjAno droha karavAnA vRtAMtamAM rAjAe nagaranA cauTAmAM tapAvela loDhAnA pANI vaDe snAna karAvIne ane tenA tapAvela loha siMhAsane besADIne kSAra nAkhela telathI bharela kaLazo vaDe rAjyAbhiSeka karAvIne kaTapUrvaka mArIne prANono nAza karAvyo. marIne te narakamAM gayo. te pUrvabhavamAM siMhapura nagaramAM siMharatha nAme rAjAno duryodhana nAme jelara hato. te aneka prakAranI yAtanA vaDe lokone kadarzanA karIne maraNa pAmIne narakamAM gayo. AvA prakAranA arthavALuM chaThuM adhyayana che. zauki - zorika nagaramAM zaurikadad nAme matsyabaMdha hato, tene mAchalAnuM mAMsa priya hatuM. gaLAmAM lAgela matsyanA kaMTaka vaDe mahAkaTane pAmIne maraNa pAmI, te nakamAM gayo. pUrvajanmamAM te naMdipura nagare mitra rAjAno zrIka nAme soIyo hato. te jIvaghAtamAM rativALo ane mAMsapriya hato. maraNa pAmIne te nakamAM gayo. A adhyayana-~ uddebara-pADalImaMDa nagaramAM sAgaradatta sArthavAhano uduMbara nAme putra hato. te koI vakhata 16 roga vaDe parAbhava pAmI, mahAkATa anubhavIne maraNa pAmyo. te pUrvajanme vijayapuranA kanakaratha rAjAno dhanvatI nAme paidha hato. te mAMsapiya ane lokone mAMsano upadeza karanAro hato. e rIte pApa karIne te narakamAM gayo. A AThamuM adhyayana che. sahasuddAha sadasaT - akasmAta, 3/6 - utkRSTadAha te sahasoddAha, athavA sahasa-hajAro lokono dAha te sahasodAha. mAmAna - tethI Amaraka - sAmatya vaDe mAri A artha vaDe navamuM adhyayana che. temAM supratiSTha nagaramAM siMhasena nAme rAjA, zyAmA nAmaka rANImAM anurakta hato. rANInA vacanathI ja eka nyUna 500 rANIone mAravAnI IcchAvALI jANIne kopa pAmyo. eka nyUna 5oo rANIonI mAtAne rAjAe nimaMtrIne moya gharamAM AvAsa ApIne, bhojanAdi vaDe sakArI, vizvAsa pamADI, teone rANI ane parivAra sahita, cotaraphathI daravAjA baMdha karI agni saLagAvIne bALI naMkhAvI. pachI rAjA marIne chaThI narake jaIne tyAMthI rohitakA nagaramAM datta sArthavAhanI devadattA nAme putrIrUpe thayo. tene puSpagaMdI rAjA paraNyo. te rAjA potAnI mAtAnI bhaktimAM tatpara hovAthI tenI sevA karato hato. rAjAnI mAtAne bhogamAM vidanakArI che ema mAnIne devadattAe tapAvela loDhAnA daMDane rAjAnI mAtAnA guhAdvAramAM prakSepavAthI akasmAtu dAha vaDe mArI nAkhI. rAjAe hakIkata jANIne tene viDaMbanApUrvaka marAvI nAMkhI. A devadatA nAme adhyayana che. kumAra licchavI - kumAra eTale rAjyane yogya, athavA prathama vayamAM rahelA te kumAro, tene ane licchavI eTale lAbhanI IcchAvALA vepArI. tene AzrIne A dazamuM adhyayana che. * * * indrapura nagaramAM pRthvIzrI nAme gaNikA hatI. te ghaNAM rAjakumAro ane vaNikapugAdine maMgacUrNa Adi vaDe vaza karIne udAra bhogo bhogavatI hatI. maraNa pAmIne te chaThThI nampha gaI. tyAMthI nIkaLI vardhamAna nagaramAM dhanadeva sArthavAhanI sAMja nAme putrI thaI. te vijaya rAjAne paraNI. yotizULa vaDe kaTapUrvaka jIvIne mRtyu pAmIne narakamAM gaI. vipAkakRtamAM 'jU' nAme adhyayana che. [969] upAzakadazAnuM vivaraNa karatAM kahe che - doDha zloka che. [970] AnaMda, vANijya grAma nagarano vAsI mahaddhika AnaMda nAme gRhapati bhagavaMta mahAvIra dvArA bodha pAmyo. agiyAra zrAvaka-pratimAne vahana karIne utpanna thayela avadhijJAnavALo te eka mAsanI saMlekhanA karIne saudharmakalAmAM gayo. te vaktavyatAnuM paheluM adhyayana che. kAmadeva, caMpAnagarIno vAsI, temaja bodha pAmela. parIkSA karanAra devakRta upasargamAM nizcala pratijJAvALo, temaja svarge gayo. adhyayana bIjuM. cUlanIpitA nAme gRhapati, vANArasIno vAsI, temaja pratibuddha. eka vakhata pratimAne svIkArela hato tyAre parIkSaka deva vaDe mAtAne traNa khaMDavALI karatI joIne kSobha pAmyo, pratijJAthI calita thayo. devane pakaDavA mATe prabaLatAthI doDyo. pharI AlocanA karIne svargamAM gayo. AvA prakAranI vaktavyatAthI prasiddha adhyayana cUlanI pitA nAme kahevAya che. surAdeva, vANArasI nagarI nivAsI gRhapati hato. parikSaka deve tene kahyuM, jo tuM dharmane mUkIza nahIM to huM tArA zarIramAM soLa rogone ekI sAthe utpanna karuM chuM. e rIte devavacana sAMbhaLIne te pratijJAthI calita thayo. pharIthI AlocanA-pratikramaNa karIne svargamAM gayo. A vaktavyatAne kahenAruM cothuM adhyayana surAdeva che. cullazataka, mahAzatakanI apekSAe laghuzataka te cUlazataka. te AlaMbhikA nagarIno vAsI, upasarga karanAra deva vaDe apaharaNa karAtuM dravyane joIne pratijJAthI calita thayo. pharIthI niraticAra thaIne svarge gayo. e pramANe jemAM kahevAya che te pAMcamuM cUlazataka adhyayana che. kuMDakolika, kAMpicapurano vAsI eka gRhapati. dharmadhyAnamAM rahela, teNe je rIte gozAlaka matanuM varNana karanAra devane uttara Apyo ane svargamAM gayo, tenuM vRtAMta kuMDakolika adhyayanamAM che. saddAlaputra nAme polAsapurano vAsI, kuMbhakAra jAtiya, te gozAlakano upAsaka hato. tene bhagavaMte bodha pamADyo pharIthI potAnA matane grahaNa karAvavAne tatpara thayela gozAlaka vaDe kSobha na pAmela aMtaHkaraNavALo, evA teNe pratimAne svIkArela. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/966 thI 976 201 202 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 parIkSaka deve, bhAyane mAravAnuM batAvavAthI te pratimAbhagna thayo. pharI AlocanA karIne te svarge gayo. A vaktavyatAvALuM saddAlaputra adhyayana che. mahAzataka, rAjagRha nivAsI gRhapati, tera mAryAno pati, zrAvakanI agiyAra pratimA vahana karela, avadhijJAna utpanna thavA vaDe bodhavALo, revati nAme potAnI patnIe karela anukUla upasargamAM acala mativALo ane saMlekhanA karIne svarga gati pAmela zrAvaka tenI vaktavyatA vaDe racAyela evuM mahAzataka nAme AThamuM adhyayana che. naMdinIpitA nAme zrAvatI nagarIno vAsI, bhagavaMtabodhita ane saMlekhanAdi vaDe svani pAmela zrAvakanI vaktavyatA vaDe nibaMdhana karavAthI naMdinIpitA nAme navamuM adhyayana che. sAlAikA [sAlinI] pitA nAme zrAvatI nagarI nivAsI gRhapati, bhagavaMta dvArA bodha pAmIne anaMtara temaja saMlekhanAdi vaDe saudharma ne pAmela zrAvaka. tenI vaktavyatA vaDe nibaddha A dazamuM adhyayana. A daze zrAvako 20 varSanA paryAyavALA, saudharmakAmAM gayA che ane cAra palyopamanI sthitivALA devo thayA che. mahAvidehamAM siddha thaze. [971] have aMtakRta dazAnA adhyayonA vivaraNane kahe che - A sUtramAM ATha varga che, temAM pahelA vargamAM daza adhyayano che te A - 9i72] A nami Adi aMtakRt sAdhuonA nAmo aMtakRt dazAMganA prathama vargamAM adhyayananA saMgrahane vize dekhAtA nathI. jethI tyAM kahevAya che ke - gautama, samudra, sAgara, gaMbhIra, timita, cala, kAMpica, akSobhya, prasenajituM ane viSNu. tethI A nAmo vAcanAMtaranI apekSAe che ema saMbhAvanA karIe chIe paNa pUrva bhAvanA nAmonI apekSAe A nAmo haze ema na kahevuM. kemake janmAMtaronuM tyAM kahevApaNuM nathI. [973] have anutaropAtika dazAno adhyayana vibhAga kahe che. A sUtramAM traNa varSa che temAM trIjA vargamAM dekhAtAM keTalAMka adhyayanonI sAthe AnuM samAnapaNuM che, paNa badhAM adhyayanonI sAthe nathI. 9i74] ahIM kahyuM che - harSidAsa Adi, paNa sUtramAM A dekhAya che - dhanya, sunakSatra, naSidAsa, pellaka, samaputra, caMdramAM, proThaka, peDhAlaputra, podila ane dazamo vimala. e rIte daza adhyayana kahyA che. tethI ahIM paNa vAcanAMtaranI apekSAe A adhyayana vibhAga kahela che. paNa hAla prApta vAcananI apekSAe nahIM. temAM dhanya ane sunakSatranuM kathAnaka A pramANe che - kAkaMdI nagarImAM bhadrA sArthavAhIno putra, dhanya nAme hato. bhagavaMta mahAvIra pAse dharma sAMbhaLIne dikSA lIdhI. te niraMtara cha karanAra ane pAraNe tyAjya evo AhAra meLavIne AyaMbila karato hato. viziSTa tapa vaDe kSINa mAMsa ane lohIvALo evo te sAdhu, 14,ooo munionI madhya ati dukakAraka che ema zreNika mahArAjAne rAjagRha nagarImAM mahAvIra prabhue kahyuM, tethI zreNika rAjAe bhakti sahita temane vaMdana karyuM, prazaMsA karI. kALa karIne teo sarvArthasiddha vimAnamAM upayo.. A rIte sunakSatrane paNa jANavo. kArtika - hastinAgapuramAM kArtika zeTha, hajAra zreSThImaNe prathama AsanavALo zramaNopAsaka hato. teNe jitam sajAnA abhiyogathI parivrAjakane mAsakSamaNanA pAraNAmAM bhojana pIraseluM. te ja kAraNathI saMsArathI nirveda pAmIne munisuvratasvAmI pAse dikSA lIdhI. dvAdazAMgI dhAraka thaIne zakrendrapaNe utpanna thayo. e pramANe je bhagavatI sUtramAM saMbhaLAya che, te kArtika bIjo ane ahIM kahela te anuttara devomAM utpanna thayela bIjo jANavo. zAlibhadra - pUrvabhave saMgama nAme vasapAla hato. teNe bahumAna sahita sAdhune khIranuM bhojana ApyuM. tethI rAjagRhanagaramAM gobhadra zeThanA putrapaNe utpanna thayo. deva thayela gobhadrazeTha dvArA mokalAyela divya bhojana, vastra, kusuma, vilepana ane bhUSaNAdi bhogonA aMga vaDe batrIza strIonI sAthe sAta bhUmivALA manohara mahelamAM rahIne kIDA karato hato. koI vakhate vepArIe lAvela lakSa mUtravALI bahu ratnakaMbalone zAlibhadranI mAtA bhadrAe kharIdIne vahuone vaheMcI ApI. teoe te kaMbalonuM pAdapoMchana karyuM - pheMkI dIdhI. A hakIkata sAMbhaLIne kutUhala utpanna thavAthI zAlibhadrane jovA mATe zreNika mahArAjA tene ghera AvyA, tenI mAtAe tene kahyuM ke - he putra ! tane jovAne svAmI Icche che, mATe tuM mahelathI nIce Ava ane svAmIne jo. mAtAnA AvA vacano sAMbhaLavAthI amAro bIjo svAmI che, ema ciMtavatA vairAgya pAmyo. vardhamAnasvAmI pAse dikSA lIdhI. utkRSTa tapa vaDe kSINadeha thaIne zilAtale pAdapopagamana vidhithI anuttaradevapaNe utpanna thayo. te A ahIM saMbhAvanA karAya che. paNa hAlamAM anuttaropAtikamAM A kahela nathI. tetaliputra * je jJAtA adhyayanamAM saMbhaLAya che, te A nahIM kemake tenuM to mokSagamana saMbhaLAya che. dazArNabhadra - dazArNapura nagara nivAsI pRthvIpati hato. je bhagavaMta mahAvIrane dazArNakUTa nagaranI nikaTamAM samavasarale che. ema udhAnapAlakanA vayanathI jANIne ema ciMtavyu ke - jema koIe bhagavaMtane vAMdhA na hoya tema mAre vAMdavuM e rIte rAjyanI saMpattinA garvathI ane bhaktithI vicAryuM, tyArapachI prAtaHkAle vizeSa snAna karIne, vilepana-AbharaNanI zobhAvALo, utkRSTathI racanA karela zreSTha paTTa haratInI pITha upara ArUDha thayelo. valsanAdi vividha kriyAne karanAra, darpasahita cAlatA caturaMga sainya vaDe saMyukata, puSamANavaka vaDe sArI rIte varNana karAtA agaNita guNagaNavALo, sAmaMta-amAtya-maMtrI-rAjadaivArika ane dUtAdi vaDe parivarela tapura sahita nagaraloka parivarela. AnaMdamayavata jema mahimaMDalane saMpAdana karato ravargapurIthI jema Indra nIkaLe tema nagarathI rAjA nIkaLyo. nIkaLIne samavasaraNanI sanmukha jaIne yathAvidhie bhayajanarUpa kamalavanane vikasvara karavAmAM abhinava sUryasamAna bhagavaMta mahAvIrane vAMdIne beTho. dazArNabhadra rAjAnA abhiprAyane jANIne tenA mAnane dUra karavAne tatpara thayela zakendra, ATha Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 sthAnAMgasutra saTIkaanuvAda-3/3 10/-/966 thI 976 203 mukhavALo hAthI banAvyo. tenA pratyeka mukhamAM ATha dAMto karyA. dareka dAMtamAM ATha pukaraNIo banAvI, dareka pukariNImAM ATha-ATha kamala sthApyA. dareka kamalamAM ATha daLa banAvI, prati dalamAM batrIzabaddha nATakanI canA karI. evA gajendra upara samAraDha thaIne potAnI lakSamI vaDe samasta gaganamaMDalane pUryo. evA svarUpavALA, Indrane joIne sajAe ciMtavyu ke - amArA jevAne kyAMthI AvI vibhUti hoya ? eNe niravadha dharma karela che mATe huM evA dharmane karuM ema ciMtavIne dikSA lIdhI tyAre Indra kahyuM - hamaNAM teM mane jItI lIdho. ema kahIne namaskAra karyo. te A dazArNabhadra saMbhave che, paNa anuropapAtikAMgamAM kahela nathI. kyAMka siddha thayela che tema saMbhaLAya che. atimukata-aMtakRta dazAMgamAM A pramANe saMbhaLAya che - polAsapura nagaramAM vijaya rAjAne zrIdevI nAme rANIne atimukta nAme putra, cha varSano hato. te gaucarIne mATe Avela gautamasvAmIne joIne ema bolyo ke - tame koNa cho ane zA mATe pharo cho ? tyAre gautamasvAmI bolyA- ame sAdhu chIe ane bhikSArthe karIe chIe bhadaMta ! tame Avo, tamone huM bhikSA apAvuM. ema bolIne aMgulI vaDe bhagavAnuM gautamane grahaNa karIne potAne ghera lAvyo. tyAre zrIdevI khuza thaIne bhagavaMta gautamane pratilAgyA. atimukata pharIthI bolyo ke- tame kyAM vaso cho ? bhagavaMta bolyA - bhadra ! mArA ghamacAryazrI vardhamAnasvAmI udhAnamAM vase che, tyAM huM vasuM chuM. kumAra bolyo - bhadaMta! bhagavAna mahAvIranA caraNayugalane vAMdavA tamArI sAthe AvuM ? gautama bolyA - he devAnupiya! jema sukha upaje tema kara. tyAre gautamanI sAthe AvIne atimukta kumAre bhagavaMtane vaMdana karyuM. dharma sAMbhaLIne te pratibodha pAmyo. ghera AvIne mAbApane kahyuM ke- saMsArathI huM udAsIna thayo chuM. mATe dikSA grahaNa karuM chuM tethI tame baMne mane rajA Apo. tyAre tenA mAbApa bolyA ke - he bALaka ! tuM zuM jANe che ? tyAre atimuko kahyuM - he mAtApitA ! je huM jANuM chuM te nathI jANato ane je nathI jANato te jANuM chuM. tyAre tenA mAbApa bolyA ke- kevI rIte ? te bolyo. he mAtApitA ! huM jANuM chuM ke janmelAe avazya maravAnuM che, paNa nathI jANato ke kayA samaye kayA sthAnamAM athavA kevI rIte ke keTalI vakhata? tathA nathI jANato ke kayA karmo vaDe narakAdi gatimAM jIvo upaje che ? vaLI huM e jANuM chuM ke - potAnA karelA karmo vaDe jIvo, nakAdimAM upaje che. AvI rIte teNe mAbApane samajAvIne dikSA grahaNa karI, tapa karIne mokSe gayo. A satramAM anutaropapAtika devomAM dazamAM adhyayanapaNe kahyo. tethI prastuta atimukta bIjo ja haze. daza adhyayano kahyA. [65] AcAra dazAnA adhyayana vibhAgane kahe che - asamAdhi eTale jJAnAdi bhAvanA niSedharUpa prazasta bhAva A artha che. tenA sthAno - pado te asamAdhi sthAno agi jenA Asevana vaDe potAne bIjAne ane ubhayane. ahIM parabhavamAM athavA ubhayalokamAM asamAdhi utpanna thAya che tene asamAdhi sthAno kahevAya che. te zIgha cAlavuM Adi vIza sthAno tyAMthI ja jANavA, tene pratipAdana karanAra adhyayana, asamAdhi sthAno kahevAya che A prathama. ekavIza 'zabalA' zabala eTale kAbaDuM-malina. dravyathI vaAdi ane bhAvathI aticAra sahita cAtri. ahIM zabala cAtrinA yogathI 'zabalA' sAdhuo che, te hastakamarUpa prakAramaMtara vaDe maithuna Adi-21-pado che. te uktarUpavALA 21-padomAM ja sevatA-doSa lagADatAM sAgha upAdhithI ekavIza thAya che. te adhyayana 1 zabalA che. 33-AzAtanAo - jJAnAdi guNo, A - samastapaNe, zAtya - nAza pAme che, jenA vaDe te AzAtanA - ratnAdhikanA viSayamAM AgaLa gamanAdika avinayarUpa, te AzAtanA, 33 bhede prasiddha che, te adhyayana. ATha prakAre gaNisaMpadA- AcAra, zrata, zarIra, vayanAdika AcAryanA guNonI Rddhi, AThamAM sthAnamAM kahevAyela svarUpavALI jemAM kahevAya che, te adhyayana paNa gaNisaMpadA nAme kahevAya che. cita samAdhinA daza sthAno - je hovAthI citanI prazasta pariNati thAya che te daza citasamAdhi sthAno. na utpanna thayela pUrvaka dharmanI ciMtAnuM utpanna karavuM Adi tyAMja prasiddha che. te kahevAya che, je adhyayanamAM daza citta samAdhi sthAno nAmathI kahevAya che. ekAdaza upAsaka-zrAvakanI pratimA-darzana, vrata, sAmAyika Adi viSayavALI jemAM pratipAdana karAya che te ekAdaza pratimA che. bAra bhikSa pratimA-abhigraho. mAsikI, dvimAsikI vagere jemAM kahevAya che, te dvAdaza bhikSapratimA nAme adhyayana kahevAya che. paryAyo, Rtubaddhiko - te dravya, phoga, kALa, bhAvanA saMbaMdhavALA choDAya che. jemAM te nita vidhithI pasavanA athavA parIti-sarvataH krodhAdi bhAvathI upazAMta thavAya che jemAM te papazamanA athavA para - sarvacA eka kSetramAM jaghanyathI 30 divasa ane utkRSTathI cha mAsa paryanta vasavuM te niyukta vidhithI paryuSaNA. teno kalA-cAra arthAt maryAdA te pakjhosavaNA kA, paryapazamanA ka5 athavA paryuSaNA kahe che. te * x - prasiddha ja che. te arthavALuM adhyayana te ja nAmathI paryuSaNA kalA kahevAya che. gIza mohanIya karmabaMdhanA sthAno-kAraNo ItyAdi tyAM ja prasiddha mohanIya sthAno che tene pratipAdana karanAruM adhyayana. AjAti sthAna - saMpUIna, garbha ane upapAtathI janma, tenuM sthAna-saMsAra, te nidAna sahita parAne ja hoya che. evA prakAranA kAryane pratipAdana karanAra adhyayana te 'AjAti sthAna' kahevAya che. 0 ahIM kahela svarUpavALI prazna vyAkaraNa dazA vartamAnamAM dekhAtI nathI. hAla to pAMca Azraya, pAMca saMvarAtmaka che. ahIM kahela upamAdi adhyayanono akSarArtha to sugama ja che. vizeSa e ke - saT - pragnavighA, jenA vaDe kSaumaka-vaAdine vize devatAno avatAra Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/966 thI 976 205 karAya che, temAM kSaumaka eTale vara, saTT - arIso. guNa * hAthano avayava. vAIva - bhUjA. 0 baMdhadazAnA paNa baMdhAdi adhyayano zruta ane artha vaDe kahevA yogya che.... o dvigRddhi dazA to svarUpathI paNa jaNAyela nathI. o dIrdhadazA - svarUpacI na jaNAyela ja che, tenA adhyayano to keTalAka nirayAvalikA zrutaskaMdhamAM dekhAya che. temAM caMdranI vakatavyatA vaDe pratibaddha che caMdra adhyayana. te A - rAjagRhI nagarImAM jyotikano rAjA caMdra, mahAvIra svAmIne vaMdana karIne, nATyavidhi batAvI pAcho gayo. tyAre gautama svAmIe, bhagavaMtane teno vRtAMta pUchyo. bhagavaMte kahyuM - zrAvati nagarImAM aMgajitu nAme A caMdra gRhapati hato. teNe pArzvanAtha pAse dikSA lIdhI ane zramaNapaNAne alpa virAdhIne caMdrapaNe utpanna thayo ane mahAvidehamAM siddha thaze tayA - - suranI vakatavyatA vaDe pratibaddha adhyayana te sUra. tenI vaktavyatA caMdrava samajavI. vizeSa e ke - supatiSTha nAmathI hato. zuka-graha che. tenI vaktavyatA A che - rAjagRhImAM bhagavaMtane vAMdIne zuka pAcho gayA pachI gautama svAmIe pUchayuM, bhagavaMta bolyA - vANArasImAM A somila nAme brAhANa hato. teNe pAzvanAthane pUchyuM ke - he bhagavaMta! Apane yApanIya che, sarasava-mAsA-kulatyA tamane khAvA yogya che ? tame eka cho - be cho - aneka che ? ityAdi bhagavaMta A praznonA uttaro ApyA. te somila zrAvaka thayo. pharIne viSayatithI ArAmAdi laukika dharmasthAno karAvIne dizApokSika tApasapaNe dIkSita thaIne dareka chanA pAraNAmAM krama vaDe pUviida dizAothI kaMdAdikane lAvIne AhAra karato hato. koI divase te somila je gatadi sthAnamAM huM paDIza tyAM ja prANa tajIza, evo abhigraha svIkArIne kASThanI mudrA vaDe mukhane bAMdhIne uttara dizA samukha cAlyo. tyAM prathama divasamAM madhyAhna pachInA kALamAM azokavRkSa nIce homAdi karma karIne beTho, tyAM tene koI deve kahyuM ke - he somila brAhmaNa maharSi! tAruM dudhavajita che. vaLI bIje divase temaja saptavarNa vRkSa nIce beTho, deve temaja kahyuM. bIjA Adi divase pIpaLo, vaDa, uMbara vRkSanI nIce beTho ane deve temaja kahyuM. tyAre pAMcame divase somila bolyo - kevI rIte mAruM duwvajita che? deva bolyo - pArzvanAtha samIpe teM aNavatAdi zrAvaka dharmane svIkArIne hamaNA anyathA varte che. mATe tAruM dudhavajita che. tethI haju paNa te ja aNavatAdi dharmane te grahaNa kara. jethI tAruM pavajita thAya. e rIte deve kahyuM. teNe paNa temaja karyuM. pachI zrAvakapaNAne pALIne, AlocanA-pratikramaNa karyA sivAya kALa karIne zukAvataMsaka vimAnamAM zukapaNe utpanna thayela che. - zrIdevInA AzrayavALuM adhyayana che. te A - zrIdevI, rAgRha nagaramAM mahAvIra prabhune vaMdanArthe saudharmakAthI AvI, nATyavidhi batAvI pAchI gaI. gautamasvAmIe pUrvabhavanuM svarUpa pUchyuM. bhagavaMte gautama svAmIne kahyuM - rAjagRhImAM 206 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 sudarzana nAme zeTha hato. priyA temanI patnI hatI. temane bhUtA nAme bRhatakumArikA putrI hatI. teNe pAnAtha pAse dikSA lIdhI. pachI zarIrabakuzA thaI. sAticAra marIne svarge gaI ane tyAMthI cyavIne mahAvidehamAM siddha thaze. prabhAvatI - ceTaka rAjAnI putrI ane vItabhaya nagaranA udAyana mahArAjanI panI hatI. jeNIe jinabiMbanI pUjAyeM snAna karyA bAda dAsIe zveta vastra arpaNa karyA pachI vibhamathI mane avasara vinA dAzIe na vastra ApyuM. ema mAnIne krodhathI arIsA vaDe mArI, teNI maraNa pAmI. tethI vairAgya utpanna thavAthI anazana grahaNa karIne devapaNA utpanna thaI. teNIe ujjainInA rAjA pratye vihopa vaDe cAlela udAyana mahArAjAnA, grImamAM tRSAthI parAbhavita sainyane zItala jala vaDe paspirma jalAzaya karavA vaDe upakAra karela hato. AvA svarUpanuM adhyayana te prabhAvatI adhyayana saMbhave che. * x - baha5gikA devInA varNana vaDe je pratibaddha, te bahupatrikA adhyayana kahevAya che. te A - rAjagRhImAM mahAvIra prabhune vaMdanArthe saudharmakatAthI bahuputrikA devI AvI, vAMdIne pAchI gaI, gautame pUchatAM bhagavaMte kahyuM - vArANasImAM bhadra sArthavAhanI subhadrA nAme panI hatI. te vaMdhyA hovAthI putranI IcchAvALI thaI, bhikSArthe Avela Ayarni putranA lAbha mATe pUchyuM. sALIe dharma kahyo ane dikSA ApI. te ghaNAM lokonA apatyo vize prIti vaDe avyaMjana, udvartanAdimAM tatpara banI, aticAra sahita maraNa pAmIne saudharmako gaI. tyAMthI cyavIne vibhela nAmaka saMnivezamAM brAhmaNIpaNe utpanna thaze. pachI pitAnA bhANejanI patnI thaze ane joDalAMne janma ApanArI thaze. te soLa varSamAM 3-saMtAnane janma Apaze. tethI saMtAnanA khedathI Ayani pUchaze. sAdhvIo tene dharma kaheze. zrAvakadharma svIkAraze. pachI kAlAMtare dikSA leze. tyAMthI saudharmako IndranA sAmAnika devapaNe utpanna thaIne mahAvidehamAM siddha thaze. sthavira saMbhUtivijaya, bhadrabAhusvAmInA gurubhAI, zakaTAlapuga pUlabhadranA dikSA dAtA, tenA vRtAMta vaDe pratibaddha navamuM adhyayana che. zeSa traNa adayayano apratIta che. o saMkSopika dazA - nahIM jaNAyela svarUpavALI che paNa tenA adhyayanono A artha che - ahIM AvalikA praviTa - paMktibaddha ane Itara-chUTA chUTA vimAno, tenuM pravibhajana jemAM che te vimAna pravibhakti. temAM eka alAyaMsa, bIje mahAgraMtha che. te likA vimAna pravibhakti ane mahati vimAna pravibhakti che... AcAradi aMganI likA. jema AcAranI aneka prakAre che, tema ahIM kahela - na kahela arthasaMgrAhikA cUlikA che. vargacUlikA - varga eTale adhyayanAdi samUha, tenI cUlikA. vivAhacUlikA - bhagavatI sUtranI cUlikA te vyAkhyA cUlikA. araNopAta * ahIM araNa nAme deva, tenA samaya vaDe nibaddha graMtha. teno upapAta - avatArano hetu to aruNopapAta. jyAre te adhyayana vaDe upayukata sAdhu Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/966 thI 976 parivartana kare che, tyAre A aruNadeva svasamayathI nibaddha hovAthI calitAsana ane saMbhramabhramita locana thaIne, avadhijJAnathI tenA svarUpane jANI, saMtuSTa thaI, calitacapala kuMDala dhAraNa karI divya kAMti-vibhUti-gati vaDe te sAdhu pAse AvI bhakti samUhathI vadana namAvI, puSpavRSTi karI, namaskAra karI, aMjali joDI, vizuddha adhyavasAyathI sAMbhaLe che, pUrNa thatAM te deva kahe che - sAro svAdhyAya karyo che, tame vara mAMgo, tyAre tRSNArahita * x * sAdhu kahe che - mAre varanuM prayojana nathI. te deva * x - svasthAne jAya che. 9i76) AvA prakAranuM kRta kALa vizeSamAM ja hoya, mATe daza sthAnakamAM avataratA kALanA svarUpane kahe che. te sUtra sugama che. kAladravya mAphaka nArakAdi jIva dravyo paNa bheTavALA che, tethI kahe che* sUtra-977 - nairayika daza bhede kahA - anaMtaropaugHka, paraMparopaka, anaMtarAvagADha, paraMparAvagaDha, anaMtarAhAraka, paraMparAhAraka, anaMtarAyatA, paraMparAyatA, carimA, asarimA. e rIte vaimAnika paryanta cothI paMkAbhA gRetImAM daza lAkha narakAvAsAo kahelA che. ratanapabhA pRtImAM jaghanyathI nairamikonI sthiti 10,ooo varSa che. cothI paMkapabhAmAM utkRSTathI nairasika sthiti daza sAgaropama che. pAMcamI dhUmapabhAmAM jaghanyathI nairayika sthiti daza sAgaropama che. asurakumAranI jaghanya sthiti 10,000 varSa che. e rIte cAvatuM nitakumAranI jANavI... bhAdara vanaspatikAyikonI utkRSTathI sthiti 10,000 varSanI che... vANavyaMtara devonI jaghanyathI sthiti 10,ooo varSa che... brahAloka kalo utkRSTathI devonI sthiti daza sAgaropama che... lAMtaka kale devonI jAnya sthiti daza sAgaropama che. * vivecana-977 : ahIM 24-sUtro che. (1) jene aMtara vidhamAna nathI te anaMtara - vartamAna samaya. temAM upajelA te anaMtaropapaka - jeone utpanna thayAne eka samaya paNa atikAMta thayo nathI teo... (2) jemane utpanna thayAne be vagere samayo thayela che te paraMparopaka - X - X - A kAla vizeSarUpa upAdhi vaDe karAyelA be bheda che. (3) vivAita pradezanI apekSAe aMtara rahita pradezamAM rahela te anaMtarAvagADho athavA prathama samayamAM avagADha te anaMtarAvagADha, (4) tethI vilakSaNa te paraMparAvagADha. phogathI A be bheda che. (5) anaMtara jIva pradezo vaDe vyAptapaNe athavA pRSTapaNe rahela pugalono AhAre che te anaMtarAhADo ane (6) pUrve aMtara sahita rahela chatAM potAnA phonamAM rahela padagalane AhAre te paraMpasahArako. athavA prathama samaye AhAre te anaMtAkAraka, bIjA te paraMparAhArako. 208 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 (9) pativamAM aMtara vidhamAna nathI te anaMtara paryAptako arthAtu prathama samaya pa taMka. (8) bIjA paraMpara paryAptaka. A bhAvakRtu bheda che. (9) carama nAka bhavayuktatvathI carima, (10) tenAthI viparIta te cAcarima. A paNa bhAvakRta bheda che. caramAcama jIvaparyAya che mATe. nAkanI jema A daza prakAro * x * niraMtara vaimAnika sudhI kahevuM. daMDakanI AdimAM daza prakAre nAko kahyA. have tenA AdhArone ane nAkAdinI sthitine daza sthAnanA anupAtathI nirupatA aDhAra sUtro kahe che. te sugama che... anaMtara lAMtaka devo kahyA, te labdhabhadrA che. tethI bhadrakArI karmanA kAraNone kahe che * sUtra-948 - daza sthAna vaDe jIvo AgAmI bhavamAM kalyANa thAya evA kamane kare che - (1) niyANuM na karavAthI, () samyagRSTipaNAthI, (3) yogavAhitAthI, (4) kSamA vaDe sahana karavAthI, (5) jitendriyatAthI, (6) amAyitAthI, (9) apasthitAthI, (8) samrAmayatAthI, (9) pravacana vatsalatANI, (10) pravacana uddabhAvanA-prabhAvanAthI. * vivecana-938 : AgAmI bhavAMtaramAM thanAruM bhadra-kalyANa, anaMtara sudevava vANa, sumAnuSad prAptithI mokSa prApti lakSaNa che jemane te Agamiyad bhadra. teno bhAva te Agamidhya bhadratA, tene mATe arthAta bhaviSyamAM bhadra arthe athavA bhAvi kalyANapaNAe zubha prakRti rUpa karmane bAMdhe che. te A - (1) AnaMdarasayukta mokSaphaLavALI jJAnAdi ArAdhanArUpa latA je devendrAdinA guNa ane baddhinI prArthanA lakSaNa adhyavasAyarUpa parazu vaDe chedAya che te nidAna, te jene nathI te anidAna, te anidAnatA vaDe - x - (2) deSTi sampannatA - sabhyardaSTipaNe... (3) yogavAhitA-zrutanA upadhAna karavApaNe athavA yoga vaDe >> saba utsukatA na karavA lakSaNa samAdhi vaDe vahe che, evA svabhAvavALo te yogavAhI. tenA bhAva-cogavAhitA. (4) kSAMti vaDe khame che te kSAMtizramaNa, kSAMtinuM grahaNa asamarthatAnA viccheda mATe che. tethI kSAMtikSamaNanA bhAvarUpa kSAMtikSamatA vaDe. (5) jitendriyatA-IndriyanigrahathI... (6) mAyAvI, teno niSedha karavAthI mAyArahita. tenA bhAvathI amAyitA vaDe... (2) jJAnAdinI bahAra dezathI ke sarvathI rahe te pArthastha. kahyuM che - te pAsatyo be bhede - dezathI ane sarvathI. temAM jJAnadarzana cAritra rahita hoya te sarvathI pAsatyo jANavo ane zayyAtara - Ahata-nityaniyata agrapiMDane nikAraNa bhogave che te dezathI pAsatyo jANavo. nirvattApa - mAre ATaluM devA yogya che, tamAre roja levuM ema gRhasthanA kahevAthI niyatapaNe levAya che ane nitya - sadA levAya . aA - tAjA rAMdhelA bhojanano agra bhAga levo te. agrapiMDa.. pAsatyAno bhAva te pArzvasthatAnA abhAva varDa. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/978 209 20 (8) pAsatyAdi doSa varjitatAthI mUla-uttaraguNa vaDe saMpannatAthI karIne je zobhana evo sAdhu te suzramaNa teno bhAva te suzramaNatA vaDe. (9) prakRSTa, prazasta ke pragata vayana - Agama te pravacana arthAt dvAdazAMga ane tenA AdhArabhUta saMgha, tenI vatsalatA - hitakAritA, pratyanIkava AdinA nirAsa vaDe te pravacana vatsalatA. (10) pravacana-dvAdazAMganuM udbhAvavuM - prabhAvanA karavI, pAvacanikapaNuM, dharmakathA, vAdAdi labdhi vaDe yazavAda utpanna karavo, te pravacanobhAvana, te ja pravacanobhAvana vaDe... - A AgAmI bhadratAnA kAraNone karanArAe AzaMsA prayoga na karavo joIe, mATe tene kahe che * sUtra-979 + AzaMsA prayoga daza bhede che - (1) Aloka AzaMsA prayoga, (2) paraloka AzaMsA prayoga, (3) dvidhAloka AzaMsApayoga, (4) avinAzaMsApayoga, (5) maraNazaMsA prayoga, (6) kAma AzaMsApayoga, () bhoga AzaMsApayoga. (8) lobhAzaMsApayoga, (9) pUjAzaMsApayoga, (10) sakArAzaMsA prayoga * vivecana-979 : AzaMsavuM te AzaMsA - IcchA, teno prayoga - vyApAra athavA AzaMsA vaDe ja prayoga te AzaMsApayoga. prAkRtapaNAthI 'sa' upara anusvAra nathI. temAM - (1) * A, prajJApaka manuSya apekSAe mAnuSatvapayayimAM vatato je loka-prANIvarga te. ihaloka ane tenAthI judo te paraloka. temAM IhalokanI AzaMsA A rIte - huM tapazcaraNanA prabhAve cakravartI Adi thAuM evI IcchA, te IhalokAzamApayoga. e rIte badhe vigraha karavo. (2) pazlokAzaMsAprayoga - jema huM tapazcaraNathI IndrAdi thAuM. (3) dvighAlokAzaMsApayoga - huM Indra thAuM ane pachI cakravartI thAuM athavA A bhavamAM kaMIka IcchA kare ane parabhavamAM kaMIka IcchA kare. A traNa sAmAnyathI che, bIjA sAta tenA vizeSo che. sAmAnya ane vizeSamAM vivakSA bheda che. tethI karIne AzaMsAprayoganuM dazavidhapaNuM viruddha thatuM nathI. *** (4) jIvita pratye AzaMsA - mAruM jIvana dIdha thAo evI IcchA te jIvitAzaMsA prayoga.. (5) maraNa pratye AzaMsA-mAruM zIdhra maraNa thAo, evI IcchA te maraNAzaMsA prayoga. (6) zabda-rUpa lakSaNa kAma e baMne mane manojJa maLe tevI IcchA te kAmAzaMsA prayoga... (3) gaMdharasa-sparza lakSaNa bhogo mane manojJa maLe te IcchA, te bhogAzaMsAprayoga... (8) kIrti, zrutAdino mane lAbha thAya te IcchA, te lAbhAzaMsA prayoga... (9) pUjA-puSpAdi vaDe mAruM pUjana thAo evI IcchA che pUjAzaMsA prayoga... (10) sakAra-pravara vastrAdi vaDe pUjanarUpa satkAra mane thAo evI IcchA che sakArAzaMsA prayoga. ukata lakSaNa AzaMsA prayogathI paNa keTalAka gharmane Acare che mATe dharmane [7/14 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 sAmAnyathI nirupaNa karatA kahe che- * sUga-980 : dharma daza bhede hoya che. te A - grAmadharma, nagaradhama, rASTradharma, pAkhaMDadhAma, kuladAma, gaNadharma, saMyadharma, kRtadharma, cAsTiAdharma, astikAya. * vivecana-80 : (1) grAma-dezanA AzrayavALA, teno ke temAM dharma-AcAra, vyavasthA te grAmadharma, A dareka gAmamAM bhinna hoya che athavA grAma - Indriyano samUha, teno dharma te viSayAbhilASa lakSaNa prAmadharma. (2) nagaradharma-nagara AcAra. te paNa dareka nagaramAM prAyaH bhinna ja hoya che... (3) rASTradharma-dezAcAra... (4) pAkhaMDa dharma-pAkhaMDIno AcAra.. (5) kuladharma-ugrAdi kulAcAra athavA jaina munionA gaccha samUhAtmaka cAMdrAdi kulanI sAmAcArI rUpa dharma... (6) gaNadharma-mala AdinA gaNanI vyavasthArUpa athavA jainonA kulanA samudAyarUpa - koTika Adi gaNa, tenI sAmAcArIrUpa dharma... (3) saMghadharma-goSThIno AcAra * athavA jainonA gaNa-samudAya rUpa cAturvarNa saMghadharma-AcAra, (8) zruta-AcArAdi, durgatimAM paDatA jIvone dhAraNa karavAthI te dhRtadharma... (9) saMcita karelA karmane khAlI karavAthI cAstri, te ja dharma te cAaidharma... (10) pradezono zazi te astikAya, te ja dharma-gati payaya vaDe jIva ane pudgala e baMnene dharavAthI astikAya dharma che. A grAmadhamadi sthavira vaDe karAyela hovAthI viranuM nirUpaNa. * sUtra-981,982 - [81 sthavira daza bhede kahyA - grAmasthavira, nagarasthavira, rASTrasthavira, prazAstRsthavira, kulasthavira gaNavira, saMghasthavira, jAtisthAvara, cutasthavira, pasthiti [] dhumo daza bhede kahyA - Atmaja, kSetraja, dattaka, vinayita, orasa, maukhara, zoMDIra, saMvardhita, aupayAcitaka, dhamanivAsI * vivecana-981,982 : [981 durvyavasthita lokone sanmArgamAM sthira kare te sthavira. temAM - (1,2,3) gAma, nagara, rASTramAM vyavasthA karanAra, buddhivALA, Adeya, prabhAvavALA te sthaviro... (4) je zikhave che te prazAstA-dharmopadezaka, te lokone sthira karavAthI prazAstRsthaviro... (5,6,7) je laukika ke lokottara kula, gaNa, saMghanI vyavasthA karanArA ane teno bhaMga karanAsto nigraha kanArA te kula-gaNa-saMgha sthaviro kahevAya che. (8) sATha varSa pramANa, janma paryAyavALA te jAti viro... (9) samavAyAdi aMgane dhAraNa karanAra te zrutasthaviro... (10) vIza varSa pramANa pravajayA parivALA te paryAya sthaviro. [982] sthaviro Azritone putranI jema paripAlana kare che, mATe putranuM nirupaNa Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 212 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 10/-/981,982 kare che - pitAne pavitra kare athavA pitAnI maryAdAne pALe te ma. temAM- (1) pitAnA zarIrathI utpanna te Atmaja, jema bharatano AdityayazA... (2) kSema-bhAya, teNIthI utpanna te gaja. - jema pAMDune pAMDavo, lokaraTIe tenI patnI kuMtIthI ja pAMDavonuM punatva hovAthI, pAMDuthI nahIM. kAraNa? dharma Adi vaDe utpati mAnela hovAthI. (3) dattakaputrapaNe lIdhela. jema bAhubaline anilaga saMbhaLAya che. te puNavat " ja kahevAya ema sarvatra jANavuM... (4) vinayita-zikSAne grahaNa karAvela... (5) utpanna thayela che putra sneha lakSaNa jemAM athavA pitRsneha lakSaNa sa jene te uparasa athavA hRdayamAM snehathI je varte che te orasa... (6) mukhara ja maukhara-vAyApaNAthI madhura bhASaNa karavAthI je potAne pukhapaNAe svIkAra karAve che, te mokhara, (9) zauDIra - je zauryavALo puruSa, zUramAM yuddha karavA vaDe vaza karIne pugapaNe svIkAre che jema kuvalayamALAmAM mahendrasiMha rAjaputra. athavA Atmaja, te ja guNanA bhedathI bhinna karAya che. temAM vijJaka-paMDita, abhayakumAravatuM. hadaya vaDe varte che orasa-balavAnuM bAhubalIvatuM. zaoNDI-zUra vAsudevavat athavA garvavALo te zaoNDIra. (8) saMvardhita-bhojanAdi ApavA vaDe vRddhi pamADela anAthaputra. (9) devatAnuM ArAdhanA karIne thayela te aupayAyitaka athavA vaparAta-sevA, te che prayojana jene te avapAtika-sevaka... (9) samIpamAM vasavAno svabhAva che jeno te aMtevAsI, dharmane arthe aMtevAsI arthAt ziSya.... - dharmAnovAsItva to chAsthaLe ja che, kevalIne nahIM, kemake temane anuttarajJAnAdiva hoya che, te anutaro kahe che * sUtra-83 thI 98s : 8i3] DevalIne daza anuttara kahyA che - anuttara jJAna, anuttara dani, anuttara cAstri, anuttara tapa, anuttara vIrya, anuttara kSAMti, anuttara mukti, anuttara Arjava, anuttara mAdana ane anuttara lAdhava. [984] samaya kSetramAM daza kurukSetro kahyA che - pAMca devakUru pAMca uttahara.. temAM daza atizaya moTA daza mahAmo kahyA che - jaMbusudanA, ghAtakIvRkSa, mahAdhAtakIvRkSa, pAvRkSa, mahApawvRkSa, pAMca kUTa zAbhalIvRkSa... tyAM daza mahartika devo yAvata vase che - anArya, jaMbUDhIpAdhipati, sudarzana, piyarana, poMDarIka, mahApauMDarIka, pAMca garula veNudevo. [85] daza prakAre vagADha duSamakALane jANe. te - akAle vaSa, kAle na varase, asAdhu pujAya, sAdhu na pUjaya, gurajanano avinaya kare, manojJa zabda yAvatu amanojJa spaNa... daza prakAre avagADha suSama kALa jANe - akAle na varase e rIte ukatathI viparIta yAvatuM manojJa a. [8] sukhamasuSamA samayamAM daza prakAranA kalpavRkSo upabhogapaNe zIgha Ave che - [8] mattAMgada, bhRtAMga, kuTitAMga, dIpAMga, jyotiraMga, citrAMga, birasAMga, marcaMga, gehAkAra ane anana. * vivecana-983 thI 987 : [983] nathI pradhAnatara jevI koI te anuttara. temAM jJAnAvaraNanA phAyathI anutara jJAna, darzanavaraNanA phAyathI ke darzana mohanIya kSayathI darzana, cAstri mohanIyanA kSayathI cAsTi, cAstrimohanA kSaya ane anaMtavIryatvathI zukladhyAnAdi rUpa tapa ane vIryAnarAyanA kSayathI anuttara vIrya che. ahIM tapa, kSAMti, mukta, Arjava, mAdava, lAghava e cha cAstrinA ja bhedo che. mATe cAstri mohanIyanA kSayathI ja hoya che. paNa sAmAnya ane vizeSamAM kathaMcita bheda hovAthI ahIM bheda vaDe grahaNa karelA che. [984,985) kevalI manuSya kSetramAM ja hoya. tethI daza sthAnamAM utaratA padArthane samaya AdithI laIne * x * ahIM sudhI samayakSetra pramANane kahe che. [983] - (1) matta-mada, tenuM aMga-kAraNa te madira. tene je vRkSo Ape che te matAMgado. (2) mRta - bharavuM, pUravuM. temAM kAraNa te mRtAMgo - bhAjano, kAraNa ke bharaNa kriyAbhAjana vinA na thAya, mATe tene ApanAra che tethI vRkSo paNa mRtAMgo che... (3) truTita-vAjiMtro, tenA kAraNabhUtatvathI guTitAMgo-vAjiMtrone denAra. A gaNe aMge vRttimAM eka gAthA paNa che.) (4) aMga zabda pratyekamAM joDatA dIpAMga. dIpa-prakAzaka vastu, tenA kAraNapaNAthI dIpAMgo... (5) jayotiraMga - jyoti eTale agni. temAM suSamasuSama nAmaka ArAmAM agninA abhAvathI jyotinI mAphaka je vastu saumya prakAzavALI, tenA kAraNapaNAthI jyotiraMga che... (6) citrAMga-citra eTale vivakSA vaDe aneka prakAranA pradhAnapaNAthI ane puSpa mAlAnA kAraNatvathI citrAMgo (9) citra-vividha prakAranA manojJaraso jethI maLe che te cikaraso tu bhojananA aMgo te citra rasAMgo. kahyuM che - dIpazikhA ane jyotika nAmaka vRkSo udhota kare che. citrAMgaNI mAlA, cinarasAMgathI bhojana maLe che. (8) maNiyaMga-maNimaya AbharaNonA kAraNathI maryaMga-AbharaNanA hetuo... (9) gehAMga, geha-ghara tenI mAphaka AkAra che je vRkSono te gehAkAra... (10) anapna-vastra ApanArA. - - - kahyuM che ke- mayaMgamAM zreSTha AbhuSaNo, bhavanavRkSomAM zreSTha bhavano ane AkIrNa vRkSomAM ghaNAM prakAranA vastro nIpaje che... kAlAdhikArathI kAla vizeSane bhAvi kulakaro kahe che- * sUtra-988 thI 92 - [8] jaMbUdvIpamAM bharata vakSeitramAM atIta uksapiMeNImAM daza kulakaro thayA. te A - [989] zataMjala, zatAyu, anaMtasena, amitasenatakona, bhImasena, mahAbhImarona, deDharatha, dazaratha, zataratha. [9] jaMbudvIpamAM bharata kSetramAM AgAmI utsarpiNImAM daza kulakaro thaze. te A - sImaMkara, sImaMdhara, kSemakara, kSemaMdhara, vimalavAhana, saMmuti, pratikRta, dazAdhatu, dhanu, zatadhanU. [@] jaMbUdvIpanA meru parvatanI pUrve zItA mahAnadInA baMne kAMThe daza Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/983 thI 983 263 vakSaskAra parvato kahyA che - mAlyavaMta, citrakUTa, vicitrakUTa, bahAkUTa yAvatuM somanasa... jaMbUdvIpamAM meru parvatanI pazcime zItA mahAnadInA baMne kAMThe daza vAkAra parvato kahyA che - vidhutabhathI gaMdhamAdana. e pramANe dhAtakIkhaMDanA pUrtimAM paNa daza vakSaskAra parvato kahevA cAvata pukharavaradvIpAdhanA pazcimAdhamAM paNa daza vakSakAra parvato kahevA. 9i9 daza kalyo IndrAdhiSThita kahyA che - saudharma yAvatu sahastrAra, pANata ane asuta.. A daza kalyomAM daza Indro kA che - zukra, IzAna cAvatu acuta.. e daza IndronA daza pariyAnika vimAno kahyA che - pAlaka, puwka yAvat vimalavara ane sarvatobhaddha. * vivecana-988 thI 2 - jaMbUdvIpa Adi be sUtro sugama che. vizeSa e- atIta utsarpiNImAM. kulane karavAnA svabhAvavALA te kulakaro arthAta viziSTa buddhivALA ane lokanI vyavasthA karanArA puruSo vizeSo... AvatI utsarpiNImAM... vartamAnamAM to avasarpiNI che, te kahI nathI. temAM sAta ja kulakaro thayA, kyAMka paMdara paNa kahyA che. pUrve pukarAI kSetranuM svarUpa kahyuM, mATe phoganA adhikArathI kalpane AzrIne dazakane kahe che - saudharmAdi devalokonuM IndrAdhiSThitapaNuM to e devalokone vize Indrono nivAsa hovAthI che. Anata ane AraNa e be devalokomAM to tenA nivAsanA abhAvathI anadhiSThitatva kahyuM che. svAmItvathI to baMne Indro paNa adhiSThita ja che ema mAnavuM. cAvata zabdathI IzAna, sanakumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMtaka ane sAtamo zaka jANavo. je kAraNathI e kalpone vize Indro rahela che e kAraNathI ja daza indro hoya che. ema darzAvavA mATe kahe che. zaka - saudharma kAno Indra, zeSa Indro devalokanA samAna nAmavALA che. zeSa sugama che. IndranA adhikArathI ja tenA vimAnone kahe che - pariyAna eTale dezAMtaramAM javuM te prayojana che je vimAnonuM te pariyAniko arthAt gamanamAM prayojanavALA. thAna - zibikAdi-pAlakhI vagere. tenA jevA AkAravALA vimAno-devanA Azrayo te cIna vimAno, paNa zAzvatA nahIM arthAt nagaranA jevA AkAravALA. pustakAMtaramAM thAna zabda dekhAto nathI. pAlaka Adi, zakAdinA krame samajavA. cAvat zabdathI saumanasa, zrIvasa, baMdhAvatuM, kAmakrama, prItigama, manorama e pramANe jANavA. A nAmavALA Abhiyogika devo vimAnarUpe thAya che... evA vimAnomAM janAra Indro pratimAdi tapa karavAthI thAya che. tethI pratimA svarUpa kahe che- * sUtra-93,994 : [9] daza dazamikA bhikSapatimA 100 rAtri divasa vaDe ane papa0 bhikSA vaDe yathAsUtra yAvat ArAdhelI hoya che. 214 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [9] saMsAra samApaka jIvo daza bheda hoya che - prathama samaya ekendriya, apathama samaya ekendriya e rIte yAvata pathama samaya paMcendriya.. saMsAra samApaka jIvo daza bhede kahyA che - pRedIkAyika yAva4 vanaspatikAyika, beIndriya cAvatu paMcendriya ane anindriya. athavA sarve jIvo darabhede kahyA che - prathama samaya nairayika, apayama samaya nairasika yAvatu pathama samaya deva, prathama samaya siddha, pathama samaya siddha. vivecana-93,994 - [993 daza-daza divaso jemAM hoya te dazadazamikA - dazadazakathI niSpanna. bhikSanI pratijJA te bhikSApatimA. dazadazaka eTalo 100 divaso. prathama dazakamAM daza bhikSA, bIjImAM vIza e rIte dazamAM dazakamAM 100 bhikSA hoya che. badhI maLIne 550 bhikSA thAya che. yathAsUtra-sUTane na atikramIne, cAvatu zabdathI cayAartha - ane na atikramIne, yathAtathya - zabdArthane na atikramIne, yathAmArga- kSAyopathamika bhAvone na atikramIne, yathAkalA-tenA AcArone na atikramIne, samyaka kAyA vaDe paNa mAtra manoratho vaDe nahIM. vizuddha pariNAmathI svIkArelI, pariNAmanI hAni vinA pALelI, niraticArapaNe zodhelI ke prAptinI samAptimAM ucita anuSThAna vaDe zobhAvelI, pAra pahocADelI, pratijJAkAlathI kaMIka adhika kALa anuSThita, prazaMsA karelI. ukta badhA padothI ArAghelI thAya che. [994] pratimAno abhyAsa saMsAra kSayArthe saMsArIjIvo vaDe thAya che, mATe saMsArI jIvo ane jIva adhikArI sarva jIvone traNa sUga vaDe kahe che. te sugama che. vizeSa e ke - prathama samaya ekendriyapaNuM che jeone te prathama samayo, evA ekendriyo te prathama samaya ekendriya ane tethI ulaTuM be, traNa Adi samayo thayA che jeone te prathama samaya ekendriyo e rIte be-traNa-cAra-pAMca Indriyo kahevA. anindriya-siddho ke apAtAo upayogathI kevalIo atindriya che. - saMsArI jIvonA paryAyavizeSo - * sUtra-95,96 : [9] so varSanA yuvALA puruSanI daza dazAo kahI che - 9i6) bAlA, kriDA, maMdA, balA, ghA, hAyanI, pappA, prabhArA, mumukhI, zAyanI. * vivecana-5,996 - je kALe manuSyonuM 100 varSanuM Ayu hoya te zatAyukALa. - X - mukhyavRtie 100 vaSayaka puruSanA grahaNa chatAM pUrvakoTi AyuvALAnA kALamAM 100 vaSayaka koI purapane kumArapaNAmAM paNa bAlAdi dazA-dazaka pUrNa thAya. paNa ema nathI tethI upacAra ja yukta che. daza e saMkhyA che. varSa dazakanA pramANavALI kAlakRg avasthA, ahIM varSazatAyunuM grahaNa viziSTatara daza sthAnakanA anurodhathI che. te A pramANe - daza varSanA pramANavALI dazA daza che. anyathA pUrvakoTi Ayukane paNa daza avasthA hoya che. mAtra te daza varSanA pramANavALI na hoya. paNa bahu ke alA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/95,996 rA5 varNavALI hoya che. temAM "bAla"nI A avasthA dharma ane dharmInA abhedathI te bAlA. (1) bAlA-jamela jIvanI prathama dazA, temAM sukha-du:khane bahu na jANe. mATe te bAladazA che... (2) bIjI 'kIDA' dazAne prApta thayela jIva vividha krIDA vaDe krIDe che. paNa temAM kAmabhogamAM tIvamati upajatI nathI. (3) maMdA-viziSTa bala buddhipUrvaka kAryamAM asamartha ane madhya bhoga bhogavavAmAM samartha je avasthAmAM hoya te maMda dazA. kahyuM che ke - bIjI dazAne prApta je puraSa, tenA gharamAM nizcita bhogo hoya te bhogavavA samartha che, paNa sAmagrIne hoya to nA bhogave ati bhogopArjane maMda. (4) balA * je avasthAmAM puruSane bala hoya to tenA yogathI balA kahevAya. kahyuM che - cothI balAdazAne prApta puSa, te baLa batAvavA samartha hoya paNa nirapadrava paNa hoya ja... (5) prajJA-Icchita ane prApta karavAnA viSayavALI ke kuTuMbAdinI abhivRddhi viSayaka buddhi, tenA yogathI dazA paNa prajJA athavA prakamAMthI jANe te prajJAdazA. tenuM ja kaItva vivakSAe kathana che... () puruSane IndriyomAM hIna karAve che, Indriyo svaviSaya grahaNamAM thoDI asamartha kare che mATe te hAyanI dazA che kahyuM che - hAyanI dazA prApta puruSa kAmabhoga virakta, Indriya baLahIna thAya. () pragaTa kare ke viratAre che kapha, khAMsI Adine je dazA te prapaMyA athavA ArogyathI khasAve te prapaMyA. kahyuM che - sAtamI prapaMcA dazAne kramazaH pAmelo puruSa, cIkaNA glemane kADhe che ane vAraMvAra khAMse che. (8) prAgabhAra - thoDo namela, evA prakAranuM zarIra je dazAmAM thAya che te prAbhAA . kahyuM che - AThamI prAgabhArA dazAne pAmelo puruSa saMkocAyela vacAvALo hoya, strIone apriya hoya, jarA vaDe jarjarita hoya. (9) mumuhI - jA sakSasI vaDe dabAyela zarIrarUpa gharavALA jIvane mUkavA pratye mukha che je dazAmAM te mumukhI. te A rIte - navamI mumukhI dazAne Azrita je puruSa che, te jarA vaDe hAni pAme che, jIvitamAM paNa IcchArahita vase che. nava eTale jIvitamAM ke naralakSaNa jIva. (10) zAyanI - suvADe che athavA sue che je dazAmAM te zAyanI tenuM svarUpa A che - hIna ane bhinna svaravALo, dIna, viparIta, zUnya citta, durbala ane du:khIta thaIne dazamI dazAne prApta puruSa vase che. anaMtara puruSanI dazA kahI. have puruSanA samAnadharmaka vanaspatinI dazA prakArAMtathI kahe che * sUtra997 thI 1000 : [9] tRNa vanaspatikAyika daza bhede kahyA - mUla, kaMda yAvatu puW, phaLa, bIja.. [998] badhI vidhAdhara zreNio daza-daza yojana pahoLAIthI kahI 216 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 che. badhI abhiyoga zreNi 10-10 yojana pahoLAIthI kahI che. [9] veyaka vimAno 1000 yojana ud UMcAI vaDe che. [1ooo] daza kAraNe tejalezyA saha vItA bhasmIbhUta kare te A - (1) koI tayArUpa zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanI kare, te atyArazAlita sAdhu krodha pAmIne upasarga karanAra para teja pheMke, paritApa upajAve, paritApa upajAvIne te ja telaiyA vaDe tijAlecAyukta anAne bALI nAMkhe. () koI tevA zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanA kare, atyApratita sAdhuno pakSapAtI deva, krodha pAmIne tenA para tejovaizyA mUke, pIDA kare, pIDA karIne te ja tejalezyA vaDe rejolezyA yukatane bALIne bhasma kara a) koI tArUpa zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanA kare, te ati AutIta sAdhu ane teno pakSapAtI deva, krodha pAmIne te baMne pratijJA kare ke Ane haNavo. baMne tenA para tejovaiyA mUke, paritApa kare, paritApIne tenI ja tejalezyA vaDe tene bALIne bhasma kare. (4) koI tathArUpa zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanA kare atyAtita te sAdhu krodha pAmIne tenA upara tejole mUke, tenA zarIramAM phoDA upajAve phoDA phuTe, phoDA phuDA pachI tejalezyA sahita evA tene bALIne bhasma kare. (5) koI tathArUpa zramama, mAhaNanI atyAzAtanA kare, atyANAtita te sAdhuno pakSapAtI deva krodha pAmIne te duSTAtmA upara tejoverA , tethI tenA zarIramAM phoDA utpanna thAya, te phoDA phUTe. phoDA phUTyA pachI te deva, te tejovezyA yukata duSTane bALIne bhasma kare. (6) koI tathArUpa zramaNa, mAhaNanI atyAzAtanA kare, atyAtita che sAdhu ane teno pakSapAtI deva kopa pAme. baMne pelA adhamane mAravA pratijJA kare. te duSTa upara tevezyA mUke. te duSTanA zarIramAM phoDA thAya, te phoDA phUTe, pachI teo tejaleyAvALA tene bALIne bhasma kare. () koI tathArUpa zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanA kare, te ati Atita sAdhu krodha pAmIne te duSTa upara tejalezyA mUke tethI tenA zarIramAM phoDA utpanna thAya, phoDA phUTe pachI temAM nAnI phoDalIo thAya, te phoDalI phUTe pachI te ja tejalezyAyukta anAyane bALIne bhasma kara (8) () - e rIte pUrvavat devanI ane baMnenA be AlApaka kahevA. (10) koI tathArUpa zramaNa, mAhaNanI atyAzAtanA kare, tenI upara tejolesyAne mUke, te tejalezyA, sAdhune AkramaNa na kare, vizeSa parAbhava na kare, paNa Amatema uMcI-nIcI thAya che, pachI AdakSiNa pradakSiNA kare che. karIne uMce AkAzamAM jAya che. tyAMthI haNAIne pAchI phare che, pAchI pharIne te ja upasarga karanAranA zarIrane bALatI, tejalecAyukata evA tene bhasmasAt kare che. jema gopAlaka maMkhaliputra tenAthI haNAyo. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/97 thI 1000 21 * vivecana-997 thI 1000 : [69tRNavat vanaspati te tRNa vanaspatio. tRNa sAdharma bAdarapaNAne laIne che, sUmonuM dazavidhatva nathI, mUla - jaTA, kaMda-skaMdhathI nIce vartanAra, * * * skaMdha-thaDa, vakrachAla, zAlA-zAkhA, pravAla-aMkuza, paga-pAMdaDA, puSpa-skUla, phaLa prasiddha che, bIja-miMja. [68] daza sthAna adhikAravALuM bIjuM sUtra che. sarva-badhAM dIdha-vaitAdyanI vidhAdhara zreNio - vidhAdhara nagaranI paMktio. dIdhavetAdya 5-yojana uMcA, 50yojanA mUlamAM viAkaMbhathI, bhUmitalathI 10 yojana atikramIne daza yojananI pahoLAIthI dakSiNa ane uttarathI ema be zreNIo che, temAM dakSiNathI 50 nagaro ane uttarathI 60-nagaro mata kSetramAM che. airavata kSetramAM temaja viparItapaNe che, vijayomAM baMne zreNI papa-papa nagaro che. vidhAdharonI zreNInI upara 10 yojana atikramIne 10 yojananI pahoLAIvALI baMne paDakhethI Abhiyogika devonI zreNIo hoya che. temAM abhiyoga-AjJA, te vaDe je vicAre te Abhiyogika devo. zakAdinA soma, yama, varaNa, vaizramaNa nAmaka lokapAlonA AjJAMkita vyaMtaro che, zreNInI upara parvata pAMca yojana uMcA, daza yojana pahoLA che. [69] Abhiyogika devonI zreNi devAvAsa che, te vizeSathI kahe che. [1000] pUrve devAvAsa kahyA, devo mahaddhika hoya che. AthI devonI ane muninI mahaddhikatAnuM varNana karavA mATe tejonisarganuM pratipAdana daza sthAna-prakAro vaDe, saha-sAthe, tejasA-tejolezyA vaDe vatatA anAni, bhAsa-bhasmavat athatu vinAza kare che, sAdhu anAryane bALI nAMkhe, te A pramANe - (1) zarU - koIka anArya karmakArI pApAtmA, tayArUpa-tejolabdhine pAmela zramaNatapoyukta, mAhana-jIvono vinAza na karo evA prakAranI prarUpaNA karanArane, * x - tenI ati AzAtanA kare. te sAdhu ati AzAtita-upasarga karAyela. parikupita - sarvathA krodha pAmIne te upasarga karanAra upara teja-tejoleyA rUpa tejane mUke. - te sAdhu, te upasarga karanArane paritApa upajAve-pIDA kare che, pIDA karIne te ja tejolesyA vaDe paritApitane -x- sahita paNa jaNAtuM hovAthI teja vaDe paNa thatu tejovaizyAyakta anAryane paNa, sAdhunA tejanuM balavAnapaNuM hovAthI prasiddha che, bhasma kare A coka. zeSa nava paNa sugama che. vizeSa e ke - ati AzAtanA karAyela te sAdhu, tyArapachI turaMta ja teno pakSapAtI deva, atyaMta kopa pAmIne te anAryane bhasma kare e bIjuM... baMne paNa kopa pAmIne, te be - muni ane deva, upasarga karanArane bhasma karavAnI pratijJA yogathI kRtapratijJa arthAt A duSTa haNavA yogya che, e rIte svIkAra karAyelA A trIjuM. soyAmAM sAdhu ja tejonisarga kare... pAcamAmAM deva ane chaThThAmAM baMne tejonisarga kare. ... mama A vizeSa che. temAM - upasarga karanAranA zarIramAM phoDAo agnithI baLelAnI jema utpanna thAya. te phoDA phUTe che. phUTyA pachI te ja upasarga karavAvALo, 218 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 tejolezyAyukata chatAM paNa tene, sAdhu ane devanA tejanuM baLavAnapaNuM hovAthI vinAza kare. sAtamA-AThamA-navamAmAM paNa temaja che. vizeSa e- temAM phoDA utpanna thAya che, te kUTe che, tethI temAM ati nAnI phoDalI thAya che. pachI te kUTe che. phoDalI kUTyA pachI te ja upasarga karanAra tejolezyAyukta chatAM bhasma cAya. A nava sthAno sAdhu ane devanA kopanA AzrayavALA che. dazamuM sthAna vItarAga Azrita che. temAM upasarga karatA gozAlakanI jema tejonisarga kare. te teja zramaNa para mUkeluM, mahAvIra prabhuvatuM thoDuM AkramaNa na kare, vizeSa parAbhava na kare, paNa paDakhethI uMce caDavuM-nIce paDavuM kare che, pachI A-dakSiNa pradakSiNA kare che. pachI uMdizAmAM AkAzamAM uMce jAya che, uMce jaIne te teja sAdhunA zarIranI samIpathI temanA mAhAbhyathI haNAIne pAchuM phare che, pharIne te ja upasarga karanAra parapanA zarIrane upatApa upajAvatuM, kevA zarIrane ? teja sahita vartatuM-tejaladhivALuM bhama kare. A koparahita evA vItarAgano prabhAva che, tethI parateja parAbhava na kare. A arthamAM daTAMta. jema bhagavaMtano ziSyAbhAsa maMkhaliputra gozAlaka, maMkhacitraphalaka pradhAna bhikSu vizeSa. tapathI utpanna thayela hovAthI, tapa zuM che ? tejatejolezyA. tyAM ekadA bhagavaMta mahAvIra zrAvatI nagarImAM padhAryA, gozAlaka paNa Avyo. tyAM gautama gocarI arthe gayela, tyAM temaNe ghaNAM lokono zabda sAMbhaLyo. jema-zrAvastImAM be jina sarvajJa che , mahAvIra ane gozAlaka. te sAMbhaLIne gautamasvAmIe bhagavaMta pAse AvIne gozAlakanuM utpAna pUchyuM. bhagavaMte kahyuM. A zaravaNagrAmamAM gobahala brAhmaNanI gozALAmAM maMkhalI nAme maMkha ane subhadrAno putra che. huM chakAstha hato tyAre mArI sAthe cha varSa paryad vicaryo. bahezrata thayo. paNa te jina ke sarvajJa nathI. A vacana sAMbhaLIne ghaNAM loko nagarImAM nika, cakAdimAM paraspara kahevA lAgyA- gozAlaka, maMkhalI che, paNa jina ke sarvajJa nathI. A loka vacana sAMbhaLIne gozALo kopyo ane gaucarI gayelA bhagavaMtanA ziSya AnaMdane joyo. tyAre tene kahyuM. he AnaMda ! tuM Ava, eka daTAMta sAMbhaLa. - jema keTalAMka vaNika dravyArthI thaI vividha kariyANAnA gADA bharI dezAMtara jatA mahA aTavImAM pravezyA. tyAM tRSA lAgavAthI jaLane gaveSatAM cAra vabhIka zikharo zAvala vRkSamAM joyA - zIdhra eka rAphaDAne phoDyo. temAMthI ati vipula svaccha jaLa maLyuM te pANI jeTalI tRSA hatI teTaluM pIne pANInAM pAtro bharI lIdhAM. pachI nukasAna thavAnA saMbhavathI eka vRddha temane nivAravA chatAM paNa ati lobhathI bIjo ane trIjo zikhara phoDyo. te baMne zikharamAMthI kramazaH suvarNa ane ratno prApta karyA. pharIthI temaja cothA zikharane bhedatAM temAMthI ghora viSavALo, moTI kAyAvALo kAjaLanA paMja jevo, ati caMcaLa jillA yugalavALo, eka sarAja nIkaLyo. pachI sarSa kopathI zikhare Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-94 thI 1000 219 caDIne sUryamaMDalane joI, nirnimeSa dRSTi vaDe cotarapha joIne, te puruSone bhasmIbhUta karato hato, tyAre lokone nivAraNa karanAra vRddhavaNikane anukaMpAthI vanadevI laI gaI. A rIte tAro dhamacArya potAnI saMpadAthI asaMtuSTa thaIne amAro vivAda kare che, huM mArA tapa teja vaDe Aje ja tene bhasma karIza. tuM tArA dharmAcAryane A batAva. vRddha vaNikanI jema huM tArI rakSA karIza. A sAMbhaLIne AnaMdamuni bhaya pAmyA, bhagavaMta pAse AvIne nivedana karyuM. bhagavaMte kahyuM - gozAlaka Ave che, badhAM sAdhuo zIgha bIje sthAne jAo, koIe tene kaMI kahevuM nahIM. A pramANe he AnaMda ! tuM badhAM sAdhune jaNAva. eTaluM kahetA gozAlaka bhagavaMta pAse AvIne bolyo - he kAzyapa ! - x * tuM ema na kahe ke - A gozAlaka maMkhaliputra che. ityAdi. tAro ziSya gozAlaka to deva thaI gayo. huM to bIjo chuM. paNa tenA zarIrane parISaha sahana karavAmAM samartha mAnIne temAM rahuM chuM. ityAdi. te kalpita vastu kaheto hato, tene preraNA karavAmAM tatpara thayela sarvAnubhUti ane sunama nAmanA be sAdhuone tejalezyAthI bhasma karyA. pachI bhagavaMte kahyuM - he gozAlaka ! koI cora - x - parAbhavita thaIne tevA durgane nahIM meLavI aMgulI ke vRNAgra vaDe potAne chupAve to zuM te chUpAI zake. tuM paNa e rIte anyathA bolIne AtmAne zuM chupAvI zakIza ? tuM te ja gozAlaka che ke je mArA vaDe bahuzruta karAyela che - 4 - e rIte yathAvata bolatA bhagavaMta upara gozALAe kopathI tejonisarga karyo. uMcA-nIcA Akroza vacano kahyA. teM teja (tejolezyA) bhagavaMtane vize samartha thaIne temane pradakSiNA karIne gozAlakanA zarIramAM * * - pravecyuM. tenA vaDe dagdha thayela zarIravALo te gozALo aneka vikriyA batAvIne sAtamI sagimAM kALadharma pAmyo. - - - jene samasta naradeva, devendra namela che evA, jaghanyathI paNa koTi saMkhyaka devo bhaktinA samUha vaDe sevita pAdapAvALA, vividha RddhivALA, hajAro ziyothI parivarita, svaprabhAvathI zAMta karela che 100 yojanamAM rahela vaira, mArI, viThThara ane dubhikSAdi upadrava jeNe evA ane anutara puNyavALA mahAvIra bhagavaMtane paNa manuSya mAtra, cira paricita ane ziSya sardeza gozAlake upasarga karyo, te Azcarya che. mATe Azcarya kathana * sUtra-1001 thI 1003 : [1001] daza accheraNa kahyA che - [1002] upasarga, garbhaharaNa, strI tirthaMkara, abhAvita aMdA, kRSNanuM apakaMkA gamana, caMdra-jUnuM uttaraNa,.. [1oo] harivaMza kulotpati, camarotpAta, 108 siddha, asaMyatonI pUjA. A daza Azcaryo anaMtakAla thayA. - vivecana-1001 thI 1003 - [sAthe ja lIdhela che.] ma vismayathI, varyane jaNAya che te Azcaryo - alkato. * x * (1) upagiida be gAyA che. upasarjana karAya - pheMkAya - patita thAya che prANI dharmathI 220 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jenA vaDe te upasargo - devAdi kRta upadravo. bhagavaMta mahAvIrane chaDAhyakALamAM ane kevalI kAle manuSya-deva-tiryaco vaDe karAyelA thayA che. paNa A upasarga kyAre paNa pUrvakAlamAM thayo nathI. kemake tIrthakaro to anuttara puNyanA saMbhAracI upasarganA bhAjana thatA nathI, paNa sakala na-amaratiryaMco saMbaMdhI sakArAdinA sthAnamAM ja thAya che. mATe anaMtakAle thanAra A ba accherArUpa che. (2) garbha-udarastha jIvanuM haraNa thavuM te-x- garbhaharaNa. A paNa tIrthakaranI apekSAo pUrve nahIM thayela chatAM bhagavaMta mahAvIranuM garbhaharaNa thayuM. IndrAjJAthI hariogamepI deva, devAnaMdAnA udarathI saMtarIne trizalA rAjarANInA udaramAM saMkamAvyA. A paNa anaMtakAle thayela Azcarya che. (3) tIrthakapaNe utpanna thayela strInuM tIrtha-dvAdazAMga ke saMgha te strItIrtha. tIrtha to purapasiMha, puruSavaragaMdha hatI, prabhuvanamAM avyAhata sAmarthyavALA pravatavi che. paNa A avasarpiNImAM mithilAnagarInA svAmI kuMbha rAjAnI putrI, malli nAme tIrthakaranA sthAnamAM utpanna thayA ane tIrthane pravartAvyuM. A bhAva anaMtakALe thavApaNuM hovAthI Azcarya. (4) abhavyAkhyAaidharmane ayogyaparvadA-tIrthakara samavasaraNe sAMbhaLanAra loko, saMbhaLAya che ke - bhika grAma nagara bahAra vardhamAna svAmIne kevaLajJAna thayuM. pachI cAra nikAyanA devoe samavasaraNa racyuM. bhakti ane kutUhalathI kheMcAIne AvelA aneka manuSya, devo, viziSTa tiryaMcone potapotAnI bhASAne anusaranArI, ati manohara, mahAivani vaDe kalAnuM pAlana karavAne bhagavaMte dharmakathA kahI. tyAM koIe virati nA svIkArI, tIrthakara dezanA pUrve kadApI niSphaLa thaI nathI. mATe A Azcarya. (5) kRSNa vAsudevanuM apaDhaMkAmAM javuM, AvuM pUrve kadI thayuM nathI. mATe Azcarya saMbhaLAya che ke - draupadI, dhAtakIkhaMDanA bharatanI aparakaMkAno padma rAjAe deva sAmarthyathI apaharaNa karAvI. dvArikAvAsI kRSNa nAradanA mukhathI jANane * * * x* tyAM gayA. - x* draupadIne pAchI lAvyA. tyAM kapIla vAsudeve munisuvatajina pAse vRtAMta jANyo - x lavaNasamudra ullaMghatA kRSNane paMcajanya zaMkha vagADI te jaNAvyuM. A Azcarya. (6) bhagavaMta mahAvIranA vaMdanArthe samavasaraNabhUmimAM AkAzathI caMdra-sUryanuM zAzvatA vimAna sahita avataravuM, te paNa Azcarya che. (3) hari nAmanA puruSa vizeSano vaMza-tra pautrAdi paraMparA te harivaMza. te lakSaNavALA kulanI utpatti te harivaMza kulotpati. kula to aneka prakAre che. A kAraNathI harivaMza vizeSaNa apAya che. A paNa Azcarya che. saMbhaLAya che ke - bharata bApekSA e trIjuM harivarSa nAme yugalIka kSetra che. koI pUrvabhavanA virodhI vyaMtara deve eka mithunane bharata kSetramAM mUkyuM, puNyanA anubhAvathI rAjane pAmyuM tethI harivarSa gotpanna hari nAmaka prathama puruSano vaMza te harivaMza. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/1001 thI 1003 221 rarara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 (8) asurakumAra rAja camaranuM uMce javuM te camarotpAta. te paNa akasmAta hovAthI Azcarya che. saMbhaLAya che * camacaMcA sajadhAnIno nivAsI amarendra, navo utpanna thayo, avadhi vaDe uMce joyuM. mastaka para saudharma kaze zakrendrane joyo. tethI IrSAthI zakrendrano tiraskAra karavAne te ahIM AvIne chaDAhyAvasthAmAM ekarAmiDI pratimA svIkArI saMsumAra nagaranA udhAnamAM rahela bhagavaMta mahAvIrane bahumAna sahita vAMdIne he bhagavana! mane -x - ApanuM zaraNa ho ema kahI zaraNuM laIne ghora rUpavALuM eka lAkha yojana pramANa zarIra racIne parigharanA nAme zAne cotarapha bhamAvato, garava karato -x x* uMce javA lAgyo. -x-x- zakendrane Akoza karavA lAgyo. zakendra kopacI jAjvalyamAna evA * x * vajane camara pratye mUkaDyuM. amarendra bhayathI pAcho pharyo, bhagavaMtanA baMne pagamAM zaraNuM svIkAryuM. zakendro - X- tIrthakara AzAtanInA bhayathI zIgha AvIne vajane pAchuM kheMcyuM. * x * te Azcarya (9) 108 je siddha thayA te aSTazata siddho. A paNa anaMtakALe banyuM ke ukRSTa avagAhanAvALA 108 jIvo eka sAthe siddha thayA. (10) asaMyata - AraMbha, parigrahamAM Asakta, abrAhmacArI asaMyamIne vize pUjA-satkAra, haMmezA saMyato ja pUjA yogya che. paNa A kALamAM A viparIta banyuM te Azcarya. A daze anaMtakALe banyA mATe Azcarya. anaMtara camarendrano utpAta kahyo. te camara, ratanaprabhA pRthvImAM utpanna thayela mATe ranapabhA saMbaMdhI vaktavyatA kahe che- * sUtra-1004 : A nabhA gRhanIno ranakAMDa 1ooo yojana pahoLo che. A ranapabhA yedIno vajakAMDa 1ooo yojana pahoLo che. e rIte vaiDUI, lohitAkSa, masAragala, haMsagarbha, pulAka, saudhika, jyotirasa, aMjana, janapulAka, jata, suvaNa, aMka, phaTika, riSThakAMDa, ratnakAMDavat kahevA. * vivecana-1004 : je A eka rAjapramANa laMbAI-pahoLAIcI, 1,80,ooo yojana jADAIthI, upara madhya-adho khara-paMLahala-jalakAMDa kramazaH 16,84,80 hajAra yojana joDAIthI vibhAgo che. pratyakSa, najIka rahelA ratnonI prabhA che jemAM ke ratnothI zobhe che te ratanaprabhA. teno kharakhAMDa 16 prakAranA ratnamaya che. temAM pahelo bhAga ratnakAMDa nAme che te 1000 yojana sthaLa che. e rIte bIjA 15-sUtro kahevA. vizeSa e ke - bIjA kAMDo vizeSa ratnamaya che. * x - pUrva-pUrvanA abhilApathI badhA kAMDo kahevA * * * x - (zeSa pUrvavata) rApabhAnA prastAvathI tenA Adheya dvIpAdinI vaktavyatA* sUtra-1005 thI 1008 : [1oo5] badhAM dvIpa samudro 10oo yojana bhUmimAM che. badhA mahaddhaho 10 caujana uMDA che. badhAM prapAtakuMDo 10 yojana uMDA che. sItA-zInodA mahAnadIo, mukhamale daza-daza yojana pramANa uMDAIthI kahyA che. [1006) kRtikA nakSatra sarva bAhya maMDalathI dazamAM maMDalamAM cAra care che. anurAdhA nakSatra savanjiMtara maMDalathI dazamAM cAra care che. " [10] daza nakSatro jJAnanI vRddhikara kahyA che - [1008] mRgazIrSa, Addha, puSya, traNa pUrvAo, mUla, AzleSA, hasta ane ui. * vivecana-1005 thI 1008 : [1005] sUtra sugama che. vizeSa e - udvedha eTale uMDApaNuM, dvIponI uMDAIno abhAva hovAthI nIce 1000 yojana paryanta dvIpa bhUmimAM che. jaMbudvIpamAM pazcimavidehamAM jagatanI samIpe uMDApaNuM che. himavatu Adi parvatomAM padmAdi mahAdraho che. salIla-prapAtakuMDa Adi * x - [1006] dvIpa samudranA adhikArathI ja temAM vartanArA nakSatranA sUtrane kahe che. sUryanA 184 maMDala ane caMdranA 15 nAmanA 8 maMDalo che. maMDala eTale mArga. te yathAyogya sUyadi vimAnatulya vikaMbharI che. jaMbUdvIpanA 180 yojanamAM sUryanA 65, caMdranA-5-nakSatronA-ra-maMDalo che. lavaNa samudramAM 330 yojana jatA 119 sUryanA, 10 caMdranA, 6-nakSatranA maMDalo che. sarvathI bAhyamaMDala merathI 45,330 yojane hoya che. savathI atyaMtara 44,820 yojane hoya che. kRtikA nakSatra sarva bAhya caMdramaMDalathI dazamA ane savaciMtarathI chaThThA maMDalamAM bhramaNa kare che. * x * ityAdi. [1003,1008] vRddhikara-mRgazIrSAdi dazanArAyukta caMdra hoya to zrutajJAnAdino uddezAdi jo karAya to jJAnanI vRddhi thAya che, avidanapaNe bhaNAya che, saMbhaLAya che, vyAkhyA karAya che, dhAraNa karAya che. tevA prakAranA kAlavizeSa, tathAvidha kAryomAM kAraNabhUta thAya che. kemake kAlanuM kSayopazamAdi hetutva hoya che. kahyuM che ke - karmano udaya, kSaya, kSayopazama che, te dravya-kSetra-kAla-bhAva-bhayarUpa kAraNane pAmIne thAya che. -- dvIpasamudra adhikArI dvIpayArI jIva vakatavyatA kahe che * sUtra-1009 - catuSpada sthalacara paMcendriya ticiyonikonI jAtikulakoTi yoni pramukha daza lAkha kahelI che. uraparisarSa thalacara paMcendriya tiryaMcayaunikonI jAti kula koTi yoni pramukha daza lAkha kahI che. * vivecana-1009 : cAra paNa che jeone te catuSpado, alamAM vicaravAthI sthalacara, catuSpada sthalacara, paMcendriya evA che. vaLI tiryaca yoniko xx* teonI paMcendriya jAtimAM kulakoTi * jAti vizeSa lakSaNa yoni pramukha-utpatti sthAnanA dvArA daza lAkha che. te pramANe sarvavide prarUpela che. temAM yoni-jema chANamAM hIndriyonA jIvonuM utpatti sthAna che, temAM eka yonimAM hIndriyonA kalo kRmi Adi aneka AkAre prasiddha che. 3rasA - chAtI vaDe, parisarNa - cAle che, te u5risaryo, te sthalacara evA uparisarSa ityAdi pUrvavat. - - jIvaviSayaka daza sthAnaka kahIne have jIvarUpa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/1009 224 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 - X - X - chelle anaMta zabdanA grahaNathI vRddhi Adi mAphaka aMtya maMgala kahyuM. A anaMta zabda badhAM adhyayanonA aMte bhaNela che. tethI badhe aMtyamaMgala paNe jANavuM - X - X - sthAna-10no | muni dIparatnasAgare karela TIkA sahita anuvAda pUrNa 0 vRttikAra prazasti - (saMkSepamAM noMdhela che.] je AraMbhe kahela ke mahAnighAnabhUta sthAnAMga sUtrano prakAzanI jema anuyoga AraMbhAya che, te cAMdrakulIna, siddhAMtokta apratibaddha vihArI zrI vardhamAna sUrinA caraNasevI, pramANAdinI vyutpattiyukta prakaraNa ane prabaMdhanA kan * * * * * jinezvarA AryanA laghu-gurubhAI vyAkaraNAdi zAstranA kartA zrI buddhisAgara sUrinA. caraNa kamaLamAM bhamararUpa abhayadevasUri nAme meM bhagavaMta mahAvIranI ziSya paraMparAmAM vartatA. ajitasiMha sUrinA ziSya uttarasAdhakanI jema jJAna ane kriyAmAM pradhAna evA yazodevagaNinI sahAya vaDe siddha thayela mahAnidhAnavat : x - mane maMgalane arthe pUjyanI pUjA ho. bhagavaMta mahAvIra, bhagavaMta pArzvanAtha, pravacana devatAone namaskAra thAo. * X - X * ityAdi - X - X - X - X - pudgala viSayaka daza sthAna kahe che- * sUjha-1010 : jIvo, daza sthAna vaDe bAMdhelA yugalo pApakarmapaNe grahaNa karyA che, kare che, karaze. te A rIte - prathama samaya ekendriya nivartita cAvatuM anendriya nivartita. e rIte caya, upacaya, baMdha, udIraNAvedanA ane nirjasa [traNe kALane AzrIne jANavA. - daza prAdezika skaMdho anaMtA kahyA, daza pradezAvagADha pudgalo anatA kahyA che, daza samaya sthitika yugalo anaMtA kahyA che, daza guNa kALa yugalo anaMtA kahyA che. e rIte varNa, gaMdha, rasa, sparza yAvat daza guNarasa pugalo anaMtA kahyA che. * vivecana-1010 : athavA jAti, yoni, kulAdi vizeSo, jIvone karmanA caya, upacaya AdithI thAya che. prakAlabhAvi daza sthAnanA avatArathI karmanA cayAdi kahe che. jIvo-jIvana dharmavALA paNa siddha nahIM. - x- daza sthAno vaDe prathama samaya ekendriyasvAdi paryAya hetuthI je baMdha yogyatAthI taiyAra karyA, te daza sthAna nirvartita athavA jeone daza sthAna vaDe niSpAdanA che te daza sthAna nirvartita. te karmavaMNAne ghAtikarma ke bAkama, te karAtuM hovAthI karma, pApakarma che, teno bhAva te pApakarmatA. grahaNa karyA che - kare che - karaze. A kathanathI AtmAnuM trikALa anvayitva kahe che. kemake sarvathA anvayitva na hovAmAM akRtAbhyAgama ane kRta vipanAzano prasaMga Ave. vA zabda vikalArtha che. te A pramANe - prathama samaya ekendriyavano che jeone te prathama samayo, ekendriyo evA te prathama samaya ekendriyo. temAM vartatA jeoe kamapaNe bhegA karyA - sAmAnyathI grahaNa karyA te prathama samaya ekendriya nivartita. tethI viparIta te prathama samaya ekendriya nivartita. te pagalonuM e rIte be bhedapaNuM, be-traNa-cAra-paMcendriyomAM pratyekamAM kahevuM. e hakIkata atideza vaDe kahe che. A pramANe caya, upacayAdi badhAM kahevA. - x * vizeSa e - ghavana * kapAyAdithI pariNata jIvane karma pudgalanuM grahaNa mAMga. 3pavana - grahaNa karelane jJAnAvaraNa Adi bhAva vaDe sthApavA. vaMdhana - nikAcita karavuM. kathIrA - vIrya vizeSa vaDe AkarSIne udayamAM prakSepavuM. thena - anubhavavuM. nirdhA jIvapradezothI dUra kasvA. pudgala adhikArathI ja bIjuM sUtra kahe che sUtra sugama che. vizeSa e ke- jenA daza pradezo che te daza pradeza. te ja daza pradezavALA - paramANuvALA skaMdho - samuccayo. ema dravyathI pudgalanI vicAraNA tathA daza AkAzanA pradezone vize je avagADha te daza pradezAvagADha. ema phonathI vicAraNA. daza samaya paryanta sthitivALA ema kAlathI vicAraNA. daza guNa eTale eka guNa kALAnI apekSAe dazagaNuM, kALo varNa vizeSa che je pudgalo te dazaguNa kALA, e rIte bIjA nIlAdi cAra varNo vaDe - X - X - Adi kahevuM. sthAnAMga sUtra saTIka anuvAda pUrNa -X - X - X - X - X - X - vibhAga-samApta)| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.