________________
વસ્તુપાલતુ વિદ્યામંડળ
સામંત અભિનવ સિદ્ધરાજ નામ ધારણ કરીને, અણુહિલવાડની ગાદી ઉપર થોડાક સમય બેઠા હતા. સ. ૧૨૮૦ તુ તેનુ એક શાસનપુત્ર પણ મળે છે. આ પછી ભીમદેવનું ખી શાસનપત્ર સ સ. ૧૨૮૩ નુ તેા મળે છે, એટલે જયંતસિહે માત્ર લીંમ્મુછાળ રાજ્ય કર્યુ. હતુ એ ચેાક્કસ છે. સવિત છે કે આ સમકાલીન પ્રસંગ જોયા પછી સેામેશ્વરની કવિપ્રતિભા સુરથાત્સવ રચવાને પ્રેરાઈ હાય.
એ કાવ્યના પહેલા જ સ`માં, પેાતાના કાવ્યના આદભૂત કાલિદાસના કવિત્વ પ્રત્યે પક્ષપાત વ્યક્ત કરતાં કવિ કહે છે કે
श्रीकालिदासस्य वचो विचार्य नैवान्यकाव्ये रमते मतिर्मे । किं पारिजातं परिहृत्य हन्त અજ્ઞાાનન્દતિ સિન્ધુવારે 1
ઉલ્લાધરાધવ એ રામાયણની કથાનુ નાટકરૂપે નિરૂપણ કરતી કૃતિ છે. એના પ્રત્યેક સને અંતે કવિએ વસ્તુપાલની પ્રશંસાના એક શ્લાક મૂક્યા છે. એ નાટક દ્વારિકાના જગતમન્દિરમાં પ્રમાધિની એકાદશીને દિવસે ભજવાયું હતું. રામશતક એ સામેશ્વરનુ એક સુન્દર સ્તુતિકાવ્ય છે.
આ સિવાય જુદા જુદા પ્રબન્ધામાં સામેશ્વરનાં સખ્યાબંધ શીઘ્રકાવ્યા, સ્તુતિકાબ્યા, સમસ્યાપૂર્તિ અને પ્રશંસાત્મક પ્રાસગિક પદ્યો છે.
વસ્તુપાલ અને સામેશ્વરના મૈત્રીસંબંધ ઠેઠ વસ્તુપાલના જીવનના અંતકાળ સુધી ટકયો હતા. રાજા વીસલદેવના મામા સિંહે એક જૈન સાધુનું અપમાન કર્યુ. હતું. ( કેટલાકના કથન મુજબ, સિંહે વસ્તુપાલના નેાકરને માર્યો હતા.) આથી વસ્તુપાલે સિંહના હાથ કાપી નાખ્યા હતા. વીસલદેવે વસ્તુપાલને માતની સા કરી,
