Tattvarthadhigam Sutra Abhinav Tika Adhyaya 03

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad

Page 34

અધ્યાયઃ ૩ સૂત્રઃ ૫
૩૩
- પરમાધામીકત વેદનાને જણાવે છે. પહેલા બે પ્રકારના દુઃખોતો રત્નપ્રભાદિ સાતે ભૂમિઓમાં સાધારણ છે. પણ આ વેદનાનો સંબંધ ફકત ત્રણ ભૂમિ સાથે જ છે. રત્નપ્રભા, શર્કરપ્રભા-વાલુકાપ્રભા આ પ્રથમ ત્રણ નરકમાં ત્રીજા પ્રકારની વેદના કહી છે. કેમકે પરમાધાર્મિક દેવોનું ક્ષેત્ર આટલી હદ સુધીનું જ છે. તેથી જ સૂત્રકારે ફરમાવ્યું કે- [આ નરકો] પહેલી ત્રણ ભૂમિ સૂધી સંકિલષ્ટ અસુરો દ્વારા ઉત્પન્ન કરેલાં દુઃખવાળા [પણ] હોય છે.
* સંવત:- અતિ સંકલેશમય પરિણામ હોવાને લીધે આ દેવોને માટે સંન્નિષ્ઠ એવું વિશેષણ વાપરેલ છે.
– પૂર્વ જન્મમાં જેણે અતિ સંકલેશરૂપ કર્મ કર્યા હોય અને જેની પાપકર્મમાં અત્યન્ત અભિરૂચિ હોય તેવાને સંવિતઈ–કહયા.
-કર્મકલેશથી ઉત્પન્ન થવાવાળા આ અમ્બ-અબરીષ આદિદેવોનોસ્વભાવજ સંકલેશરૂપ હોય છે માટે તેને વિનષ્ટ–કહયા.
-સંક્લેશરૂપ પરિણામદુષ્ટભાવોને ધારણ કરતા હોવાથી તેના વિષ્ટ કહે છે. – કલહપ્રિય અને સંકલેશમનવાળા છે માટે વિનષ્ટ * વિષ્ટ ગપુર: અસુરોને માટે “સંકિલષ્ટ'' એવું વિશેષણ વાપરેલ છે.
પૂર્વજન્મોમાં કરેલ અતિતીવ્રઅંકલેશરૂપપરિણામો થકી આજીવોએ જે પાપકર્મ ઉપાર્જિત કરેલ છે. તેના ઉદયથી તેઓ નિરંતર કિલષ્ટ રહે છે, તેથી તે સવિસ્તર્ણ ગર કહેવાય છે.”
* મસુર: સૂત્રકારે સંવિનંઈ એવું વિશેષણ અસુર માટે વાપર્યું છે પણ તેનો અર્થ એ નથી કે સર્વે અસુરો નારકીઓને દુઃખ જ ઉત્પન્ન કર્યા કરે છે. જે અસુરો દુઃખ ઉત્પન્ન કરે છે તે મુખ્ય અધ્વરીષ વગેરે પંદર છે જેના નામ આગળ કહેવાશે.
– મયુર નામ કર્મના ઉદયથી તે અસુર કહેવાય છે. સૂત્રઃ ૪:૧૧ માં ભવનર્વાસિનો સુર માં જણાવ્યા મુજબ “અસુર' એ ભવનવાસી દેવોની એક જાતિ છે.
– અસુરકુમાર દેવગતિને પ્રાપ્ત થયેલો જીવ તે – મસુર
પરમ-અધાર્મિક, મિથ્યાર્દિષ્ટિ, પુરાભયંકર એવા પંદર જાતિના પાપીપરમાધામી દેવોને દુર કહે છે.
-પૂર્વજન્મના સંક્લિષ્ટ કર્મનાયોગે આસુરીગતિને પામેલા હોવાથી તેને સુરકહયાછે.
સુર:–ના ૧૫ભેદ –અહીં જે સંકિલષ્ટ પરિણામી અસુરો કહયાછે તેની જાતિ અનુસાર પંદર ભેદ આ પ્રમાણે છે-(૧) અમ્બ (૨) અમ્બરીષ (૩) શ્યામ (૪) શબલ (૫) રૂદ્ર () ઉપરુદ્ર (૭) કાલ (૮) મહાકાલ (૯) અસિ (૧૦) અસિપત્રવન (૧૧) કુમ્ભી (૧૨) વાલુકા (૧૩) ખરસ્વર (૧૪) વૈતરણી (૧૫) મહાઘોષ