Supasnahachariyam Part 03

Author(s): Lakshmangani, Hiralal Shastri
Publisher: ZZZ Unknown

Page 14

AN
(ग) यत्र तु वर्णसादृश्यानुबन्धः प्रकृत्यादेशयोः, तत्र 'जंप-णोल्ल' प्रभृतौ वररुचिमोक्ताया
'जल्प-णोद' प्रमुखाया एव प्रकृतेर्ग्रहणम्, न तु हेमचन्द्रप्रदिपादितायाः ‘कथ-क्षिप' ___ आदिरूपायाः, अत्यन्तं विवादशवर्णत्वात्, अर्थविशेषस्य चानुपलम्भात् । (घ) 'निसुअ' प्रभृतीनां तु 'श्रुत' आद्यनुवादविधानेन देशीनाममालोक्तं देश्यत्वमेवात्राङ्गी
कृतम्, निश्रुतादिरूपाणां वर्णसादृश्यानुवन्धेऽपि संस्कृते रूठ्या प्रसिद्धयभावात्, देश्यत्वेऽपि चैतेषां क्रियावाचितया 'निझुणिज्जत' आदिरूपाणामपि सिद्धौ न किञ्चिद् बाधकम् । देश्य-समसंस्कृत-तद्भवत्वेन त्रिधा विभक्तस्यापि प्राकृतस्य मिथो विलक्षणतया संजातस्य संमिश्रणस्य विवेको न केवलं दुःशकः, अशक्य एक, तत्रापि विदुषां प्रचुरमतभेदस्य देशीनाममालादिषु प्रतिपदमुपलम्भात् । विस्तरेण तवर्णनानुरूपस्य स्थानस्यात्राभावेन प्रकृतग्रन्थोपात्तानामेव कियतां शब्दानां विषये दिङमात्रदर्शनपर उल्लेखोत्र क्रियते;
पन्नशब्दः यत्र देश्यत्वप्रतिपादनम् यत्र समसंस्कृ तद्भवत्वं वा कङ्केल्लि
देशीनाममालायां १, १२ अमरकोषे, अभिधानचिन्तामणौ च चंग
मेदिनीकोषे, शब्दकल्पद्रुमे च कोसलिम
अभिधानचिन्ता० (कौशलिक) चउक्क
देशीनाम० ३,१२ वृत्तौ (चतुष्क) मरा
हे० प्रा० १,८७ (मिरा) सुक्कल
६, १४७
दोधकवृत्तौ पृ० १६ ( मुत्कल ) उव्वरिअ
, १, १३२ प्राकृतपिङ्गले १० काव्ये (उर्वरित) (क) एवं च कथेल्यादिशब्दानां संस्कृतत्वेनापि प्रसिद्धया वर्णसादृश्यानुबन्धं निवन्धनीकृत्य
छायायामिह समसंस्कृतत्वपक्ष आदृतः । (ख) कौशलिकाप्रभृतिशब्दानामपि संस्कृतसाहित्ये भूयो विलोकनेन 'कोसलिअ' आदीनां तद्भ
वत्वसिद्धया सादृश्यानुवन्धं च गुणमपेक्ष्य तद्भवत्वपक्षोत्र च्छायायामङ्गीकृतः । (ग) मेराशब्दस्य तु मिराशब्दाद् व्याकरणेन तद्भवत्वसिद्धावपि मिराशब्दस्य संस्कृतसाहित्ये सादृश्यादिरहितानां शब्दरूपाणां देश्यत्वमेव, व्याकरणकाराणां तद्भवप्राकृतत्वेन तेषां निर्देशोऽभ्याससौकर्यापैव केवलमित्युत्पश्यामः । प्राच्यग्रन्थपूपलभ्यमानानि कतिचिद् वाक्यानि सूक्ष्मतया मिथःपर्यालोच्यमानान्यस्यैवाभिप्रायस्य समर्थकानि विभाव्यन्ते, हे० प्रा० ४,२ वृत्तिः, देशीनाम० १,६९; ६,२४ वृत्ती च द्रष्टव्याः । १ प्रा०प्र० ८,२५,८,७।२ हे० प्रा० ४,२,४,१४३।३ दे० ना० ४,२७ ४ दे० ना० ६,२४ ।