________________
પાંચમે અધ્યાય - ચતુર્થ પાદ [ ૧૨૯
ધાતુથી ભૂતકાળ જવાતો હોય એવા વિષયમાં હેતુ અને ફળના ક્થનની વસ્તુ હાવાથી સપ્તમી વિભક્તિના પ્રત્યયેા લગાડાય છે. છતાં પણ જો બનવાની ક્રિયાને નાશ થયા હ્રાય, તેવા પ્રસંગમાં ધાતુને ‘ક્રિયાતિપત્તિ ” વિભક્તિના પ્રત્યયા લાગે છે. રજો મા तवं पुत्रोऽन्नार्थी, चङ्क्रम्यमाणः, अपरश्चातिथ्यर्थी, यदी स તેમ રોમવિષ્યવ્રુતાઽોક્ષયત, અન્યત્ત =ચારે તરફ ફરતા અન્નની ઇચ્છાવાળા તારા પુત્રને મેં જોયા, બીજો એક જણ અન્ન ખવડાવવા સારૂં અતિથીની ઇચ્છાવાળા પણ મે જોયા.
વૌતાબા || ૧-૪-?? ||
6
=
“ સપ્તશ્રુતાડોઢ [ *--૪-૨૨ ] ” એ સૂત્રમાં જે ઉત્ શબ્દ જણાવેલ છે, તેની પહેલાના સૂત્રમાં સપ્તમી વિભક્તિના ક્રિયાસૂચક પ્રત્યયાનું વિધાન કરેલ છે, ત્યાં બધેય ક્રિયા ભાંગી પડે તેવા વિષયમાં ભૂતકાળસૂચક ધાતુને ક્રિયાતિપતિ ’ વિભક્તિના પ્રત્યા વિકલ્પે લાગે છે. જ્યં નામ સંચતા સન્નામઢે તંત્રમવાન आधाय कृतमसेविष्यत, धिग् गर्हामहे : સયમી નામ ધરાવીને અનાગાઢ – અસાધારણ પ્રસંગ વિના આધાક આહારને કેવી રીતે વાપરી શકે ! તેમની નિંદા કરીએ છીએ. ફ્લે-સપ્તમી વિભકિત – જ્ય સેવતઃ = તેવા કઈ રીતે વાપરે. વતમાના –જ્ય સેવતે તેએ કઇ રીતે વાપરે છે. ધિક્ નમિઢે = તેમની નિંદા કરીએ છીએ. “ સપ્તમી॰ [ ૬-૪-રૂ૪ ] ” એ સૂત્રથી સપ્તમી વિભક્તિ થઈ છે. જાજો થમોદ્યુત મવાન =જમવાના સમય છે માટે તે જમે. અહિં “સપ્તમી [ –૪-૩૪ ] ?” એ સૂત્રથી પ્રાપ્ત થતા સપ્તમી વિભકિતને બદલે ક્રિયાનો ભંગ થતાં, સપ્તમી વિભક્તિ ન થઈ પણ ક્રિયાતિપત્તિ વિભક્તિ થઈ છે.
