________________
[ રથ દિગપા] तदस्याऽस्मिन्निति मतुः ।। ७-२-१ ॥ વર્તમાનકાલના વિપક્ષમાં, ત૬ મી – તે એનું છે. તથા તઃ અસ્મિન્ – તે એમાં છે એવા પદ્ધી અને સપ્તમી વિભક્તિના અર્થમાં પ્રથમા વિભકિતવાળા નામને “મનુ પ્રત્યય લાગે છે. જો અશુ તિ = ળ + મg - નોમન = જેની પાસે ગાય કે બળદ છે તે – ગોવાળ. વૃક્ષ સ્મિન અતિ = વૃક્ષવાન જિરિ = જેમાં વૃક્ષ છે એ પર્વત. “મોકવચ [૨-૨-૪] » એ સૂત્રથી મનુના મ ન વ થયો છે. સુતર ગાયો સૂમર મવારય = સૂત્રમાં ઈતિ શબદ જણાવેલ હોવાથી તે એનું છે અથવા તે એમા છે એવા પદ્ધી અને સપ્તમી વિભકિતના એ બે અર્થ ઉપરાંત બીજા કેટલાક વિવક્ષિત અર્થમાં પણ મત પ્રત્યય લાગે છે, તથા મત અર્થ વાળા પણ પ્રત્યય લાગે છે. તે બીજા વિવક્ષિત અર્થો આ પ્રમાણે છે.
भूम - निन्दा-प्रशंसासु, नित्ययोगे अतिशायने । __संसर्गेऽस्ति विवक्षायां, प्रायो मत्वादयो मताः ॥१॥
મૂમ = ઘણું, વધારે- જો + મ = જોનાર = ધણી ગાય કે બળદ છે, એવું સૂચવે છે. નિદ્રા - નિંદા – ફોર + ૬૦ = લોહી અ = શંખોદક એ ઘોડાંનું અપલક્ષણ છે. શંખોદક ઘેડાની નિંદા સૂચવે છે. પ્રાણા -- વિશેષ વખાણ – હv+ મ = હૃપવતી વળ્યા = રૂપવાન કન્યા. જે કન્યાનું રૂપ વિશેષ આકર્ષક હોય તે રૂપવતી કન્યા ગણાય છે. રૂપવતી શબ્દ કન્યાની પ્રશંસા બતાવે છે. નિત્યો – હંમેશા હયાતી – લીર + ન = ક્ષીરિક વૃક્ષા
વિાન = દુધવાળા રાયણુ વગેરે વૃક્ષો હંમેશા કાંટવાળા હોય છે.