Book Title: Siddhachakra Varsh 05 - Pakshik From 1936 to 1937
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
શ્રી સિદ્ધચક્ર પર્યુષણાપર્વ અને શ્રાવકવર્ગ (ગતાંકથી ચાલુ) ભાવદયાનું કારણ દ્રવ્યદયા છે. મહાપુરૂષો પણ દ્રવ્ય ચારિત્ર કે જે દ્રવ્યદયામય જ
આજ કારણથી વિજયસેન આચાર્યના છે તેનો અંગીકાર કરે છે. આ વાત જ્યારે વચનથી પ્રતિબોધ પામેલા અંગારમર્દકના શિષ્યોએ સૂક્ષ્મદ્રષ્ટિથી વિચારવામાં આવશે ત્યારે માલુમ અંગારમર્દક આચાર્યને છોડી દીધા. પણ તેમને પડશે કે સ્થાનાંગસૂત્રની અંદર અહિંસકપણું એ ગૃહસ્થ બનાવ્યા નહિં. અપ્રધાન દયારૂપી દ્રવ્યદયાને કેવલજ્ઞાનીપણાનું ચિન્હ કેમ ગયું છે. અર્થાત્ અંગે વિચાર કર્યા પછી ભૂત અને ભવિષ્યના ક્ષીણમોહ થઈને કેવલજ્ઞાન પામ્યા પછી પણ કારણરૂપ દ્રવ્યદયાને અંગે વિચાર કરતાં સુશપુરુષોએ કોઈપણ મહાપુરૂષ દ્રવ્યચારિત્ર એટલે દ્રવ્યદયામાં સમજવાનું છે કે ભાવદયાની પરિણતિને લાવનારી આવ્યા સિવાય રહેતો જ નથી. જો કે સિત્ત આ દ્રવ્ય દયા બને છે અને આજ કારણથી રાહ' એમ કહીને કેવલ સમ્યક્ત અને સમ્યત્ત્વના કારણોને જણાવતાં શાસ્ત્રકારો અનુકંપાને જ્ઞાનમાત્રથી મોક્ષ માનનારા લોકો મોક્ષના મુખ્ય મધુરુંપાડામનિઝર' ઈત્યાદિક કહેતાં પ્રથમ સાધનભૂત ચારિત્રથી ભદ્રિકજનોને પસડમુખ સ્થાન આપે છે. વાંદરા સરખા તિર્યંચના ભવમાં રાખવા ચારિત્રરહિત મોક્ષે જાય છે એમ જણાવે ગયેલાને પણ દ્રવ્યથકી કરેલી દયા સંસ્કારધારાએ છે. પણ યથાસ્થિત રીતિએ તપાસ કરીએ તો સમજ્વરૂપ કાર્ય કરનારી થાય છે અને તેથી જ જેઓને દ્રવ્યચારિત્ર લેવાનો અંતર્મુહૂર્તથી વધારે મહાપુરૂષોની અનુકંપા દ્વારાએ જ વાંદરાને પણ વખત હોય છે તેઓ તો ચારિત્ર સિવાય મોક્ષે જતાં સમ્યક્તની પ્રાપ્તિ થઈ એ હકીકત આવશ્યક સૂત્રને જ નથી, પરંતુ જેઓને ત્યાગ અને દ્રવ્યદયાના વાંચનારાઓથી કે સાંભળનારાઓથી અજાણી નથી. વિચારના પરિણામે કેવલજ્ઞાન થઈ ગયું છે, અને જેવી રીતે દ્રવ્યદયા સમ્યક્તાદિક ભાવદયાનું કારણ તે જીવોનું આયુષ્ય બે ઘડીથી ઓછું હોય છે તો બને છે તેવી જ રીતે જેના આત્મામાં ભાવદયાની તેઓ દ્રવ્યચારિત્ર માત્ર ન લઈ શકે. તેવાની પરિણિત થઈ હોય તેને દ્રવ્યદયાની પ્રાપ્તિ જરૂર . અપેક્ષાએ દ્રવ્યચારિત્ર લીધા વિના મોક્ષ જવાનું હોય જ છે અને આજ કારણથી સમજ્યના કથંચિત્ કહી શકાય. પરંતુ તેટલા માત્રથી ચારિત્રનું લક્ષણમાં સ્થાન સ્થાન પર અનુકંપાને લેવામાં મોક્ષહેતુકપણું જતું નથી. કોઈક મનુષ્ય હાથથી ચક્ર આવેલી છે, તેવી જ રીતે ચારિત્ર મોહનીયના ફેરવે અને દંડનો ઉપયોગ ન કરે તેટલા માત્રથી યોપશમની પ્રાપ્તિ પછી જરૂર ચારિત્રની પ્રાપ્તિ થાય દંડની ઘટપ્રત્યેની કારણતા ચાલી જતી નથી. વળી છે અને ચરિત્રમોહનીયનો સર્વથા ક્ષય થયા પછી એ વાત તો અવશ્ય ધ્યાનમાં રાખવાની છે કે કેવલજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરી ગયા હોય અને જેને મોક્ષ આરંભમય એવું ગૃહસ્થપણું સારું છે એવી ધારણા અને ભવમાં કંઈ પણ ફરક વિચારવાનો નથી એવા જેને હોય, અગર પ્રાણાતિપાતવિરમણ
