Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 292

पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः॥
२७५
पक्षे भूताः प्रत्ययाश्च । अयम् प्रथमा सि । गम् । अद्यतनी अम् । आयूर्वत्वात् न अट् । 'लदिद्-धुतादि-पुष्यादेः परस्मै' (३।४।६४) अप्र० → अ । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलुक् ।
एतद् प्रथमा सि । 'आ द्वेरः' (२।१।४१) द० → अ० । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलुक् । 'त: सौ सः' (२।१।४२) त० → स० । 'नाम्यन्तस्था'० (२।३।१५) षत्वम् । 'अतोऽति रोरुः (१।३।२०) अ० → उ० । 'अवर्णस्येवर्णादिनैदोदरल' (१।२।६) ओ । अस्मि अस्मदर्थना(स्या)द्यन्तप्रतिरूपको अव्ययम् । सामान्यनिर्देशात् परोक्षाह्यस्तन्यौ न भवतः
अग्रे तु भविष्यदर्थे वर्तमाना न तृपक्षे भविष्यत्प्रत्ययाः ।
[कदा मैत्र ! गमिष्यसि ? एष गच्छामि, गच्छन्तमेव मां विद्धि पक्षे-एष गमिष्यामि, गन्ताऽस्मि, गमिष्यन्तमेव मां विद्धि] गमिष्यामि. गन्ताऽस्मि । गमिष्यतीति गमिष्यन, तम । 'शत्रानशावेष्यति त सस्यौ' (पा२।२०) शतृप्र० → अत्-स्य आदिः । 'गमोऽनात्मने' (४।४।५१) इट् ।
[कदा भवान् सोमं पूतवान्, पविष्यते वा ? एषोऽस्मि पवमानः ] 'पूङ् पवने' (६००) पू । पवते स्म । 'क्त क्तवतू' (५।१।१७४) क्तवतुप्र० → तवत् । प्रथमा सि । 'ऋदुदितः' (१।४/७०) नोऽन्तः । 'अभ्वादेरत्वसः सौ' (१।४।९०) दीर्घः । 'दीर्घड्याब'० (१।४।४५) सिलुक् । 'पदस्य (२।११८९) तलक । पविष्यते । 'पङ-क्लिशिभ्यो नवा' (४।४।४५) इट् ।
पवते = पवमानः । 'शत्रानशावेष्यति तु सस्यौ' (५।२।२०) आनशप्र० → आन । ('पू-यजः शानः' (५। शानप्र० → आन) । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव । 'अतो म आने' (४।४।११४) मोऽन्तः । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० ओ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) अव् ।
[कदा भवान् इष्टवान्, यक्ष्यते वा ? एषोऽस्मि यजमानः ] 'यजी देवपूजा-सङ्गतिकरण-दानेषु' (९९१) यज् । यजते स्म = इष्टवान् । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तवतुप्र० → तवत् । 'यजादि-वचेः किति' (४।१।७९) वृत् यस्य इ० । 'यज-सृज-मृज'० (२।१८७) ज० → ष० ।
यजते = यजमानः । 'शत्रानशा'० (५।२।२०) आनशप्र० → आन । ('पू-यजः शानः' (५।२।२३) शानप्र० → आन) । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'अतो म आने' (४|४|११४) मोऽन्तः ।
[कदा भवान् कन्यामलङ्कृतवान्, करिष्यते वा ? एषोऽस्म्यलङ्करिष्णुरिति] अलङ्करोति स्म = अलङ्कृतवान् । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तवतुप्र० → तवत् । ___ अलङ्करिष्यति(ते) - अलङ्करोतीत्येवंशीलः = अलङ्करिष्णुः । 'भ्राज्यलकृग्-निराकृग्-भू-सहि-रुचि-वृति-वृधिचरि-प्रजनाऽपत्रप इष्णुः' (५।२।२८) इष्णुप्र० । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० अर् ।
[परुदगच्छत् ] परुत् प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । गम् । ह्यस्तनी दिव् → त् । 'कर्त्तय'० (३।४।७१) शव् । 'गमिषद्यमश्छ:' (४।२।१०६) म० → छ । 'स्वरेभ्यः ' (१।३।३०) छस्य द्विः । 'अघोषे प्रथमोऽशिटः' . (१।३।५०) छ० → च० । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ॥छ।।
भूतवच्चाऽऽशंस्ये वा ॥ ५।४।२ ॥ [भूतवत् ] भूत इव = भूतवत् । 'तत्र' (७।१।५३) वत्प्र० । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलप । [च] च प्रथमा सि ।