Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 352

पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥
३३५
[च] च प्रथमा सि । [तुम्] तुम् प्रथमा सि ।
[शक्नोति पारयति वा भोक्तुम् ] 'शक्लृट् शक्तौ' (१३००) शक् । 'वर्त० तिव् । 'स्वादेः श्नुः'(३।४।७५) नुप्र० → नु । 'उ-श्नोः' (४।३।२) गु० ओ ।
'पारण कर्मसमाप्तौ' (१९०१) पार । 'चुरादिभ्यो णिच' (३।४।१७) णिचप्र० । वर्त० तिव । 'कर्तर्यन'० (३।४७१) शव् । 'नामिनो' ० (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) अय् । ___'भुजंप् पालना-ऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । भोजनं = भोक्तुम् । अनेन तुम्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ । 'च-ज: क-गम्' (२।१।८६) ज० → ग० । 'अघोषे'० (१।३।५०) ग० → क० ।
[धृष्णोत्यध्यवस्यति वा भोक्तुम् ] 'जिधृषाट् प्रागल्भ्ये' (१३१२) धृष् । वर्त० तिव् । 'स्वादेः श्नुः' (३।४।७५) श्नुप्र० → नु । 'उ-श्नोः' (४।३।२) गु० ओ । 'र-घृवर्णान्नो ण'० (२।३।६३) णत्वम् । अधि-अवपूर्व'० 'षोंच् अन्तकर्मणि' (१९५०) षो । 'षः सोऽष्ट्यै-ष्ठिव'० (२।३।९८) सो। वर्तः तिव् । 'दिवादेः श्यः' (३।४/७२) श्यप्र० → य । 'ओतः श्ये' (४।२।१०३) ओलुक् ।
[जानाति वेत्ति वा भोक्तुम् ] 'ज्ञांश् अवबोधने' (१५४०) ज्ञा । वर्त० तिव् । 'क्रयादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० → ना । 'जा ज्ञा-जनोऽत्यादौ' (४।२।१०४) ज्ञा० → जा० । 'विदक् ज्ञाने' (१०९९) विद् । वर्त० तिव् । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ए । 'अघोषे'० (१।३।५०) द० → त० । 'भोक्तुम्' पूर्ववत् ।।
[आरभते प्रक्रमते वा भोक्तुम्] आयूर्व० 'रभिं राभस्ये' (७८५) रभ् । वर्त० ते । 'कर्त्तर्यन'० (३।४।७१) शव् । प्रपूर्व० 'क्रमू पादविक्षेपे' (३८५) क्रम् । 'प्रोपादारम्भे' (३।३।५१) इत्यात्मनेपदम् । वर्त० ते । 'कर्त्तर्यन'० (३।४।७१) शव् । 'भोक्तुम्' पूर्ववत् ।
_ [लभते विन्दते वा भोक्तुम् ] 'डुलभिष् प्राप्तौ' (७८६) लभ् । वर्त० ते । 'कर्त्तर्यन'० (३।४।७१) शव् । 'विद्रोंती लाभे' (१३२२) विद् । वर्त० ते । 'तुदादेः शः' (३।४।८१) शप्र० । 'मुचादि-तृफ-दृफ-गुफ० (४|४|९९) नोऽन्तः । 'भोक्तुम्' पूर्ववत् ।
[सहते क्षमते वा भोक्तुम् ] 'षहि मर्षणे' (९९०) षट् । 'षः सोऽष्ट्यै-ष्ठिव'० (२।३।९८) सह् । वर्त० ते । 'कर्त्तर्यन' ० (३।४।७१) शव् । 'क्षमौषि सहने' (७८८) क्षम् । वर्त० ते । 'कर्त्तर्यन'० (३।४।७१) शव् । 'भोक्तुम्' पूर्ववत्।
[अर्हति प्राप्नोति वा भोक्तुम् ] 'अर्ह पूजायाम्' (५६४) अर्ह । वर्त० तिव् । 'कर्त्तर्यन'० (३।४।७१) शव् । प्रपूर्व० 'आप्लंट् व्याप्तौ' (१३०७) आप् । वर्तः तिव् । 'स्वादेः श्नुः' (३।४।७५) श्नुप्र० → नु । 'उ-श्नोः' (४।३।२) गु० ओ। 'भोक्तुम् पूर्ववत् ।
[ग्लायति म्लायति वा भोक्तुम् ] 'ग्लैं हर्षक्षये' (३१) ग्लै । वर्तः तिव् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'एदैतोऽयाय' (१।२।२३) आय् । 'म्लैं गात्रविनामे' (३२) म्लै । वर्तः तिव् । 'कर्तर्यन'० (३।४।७१) शव् । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) आय् । 'भोक्तुम् पूर्ववत् ।
[घटते युज्यते वा भोक्तुम् ] 'घटिष् चेष्टायाम्' ६१०००) घट् । वर्त० ते । 'कर्त्तर्यन'० (३।४।७१) शव् । 'युजिच् समाधौ' (१२५४) युज् । वर्त० ते । 'दिवादेः श्यः' (३।४।७२) श्यप्र० → य । 'भोक्तुम् पूर्ववत् ।