Book Title: Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05
Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
View full book text
________________
३३६
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
[अस्ति विद्यते वा भोक्तुम् ] 'असक् भुवि' (११०२) अस् । वर्त० तिव् । 'विदिच् सत्तायाम्' (१२५८) विद् । वर्त० ते । 'दिवादेः श्यः' (३।४।७२) श्यप्र० → य । 'भोक्तुम् पूर्ववत् ।
समर्थोऽलम् - [प्रभवति ईष्टे वा भोक्तुम् ] प्रपूर्व० 'भू सत्तायाम्' (१) भू । वर्तः तिव् । 'कर्त्तर्यन'० (३।४।७१) शव् । 'नामिनो'० (४।३।१) गु० ओ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) अव् । 'ईशिक् ऐश्वर्ये' (१११६) ईश् । वर्त० ते । 'यज-सृज-मृज-राज'० (२।१६८७) श० → ष० । 'तवर्गस्य श्चवर्ग'० (१३।६०) त० → ट० । 'भोक्तुम् पूर्ववत् ।
समर्थार्थप्रतीतावपि भवति -
[द्रष्टुं चक्षुः] 'दृशं प्रेक्षणे' (४९५) दृश् । दर्शनं = द्रष्टुम् । अनेन तुम्प्र० । 'अः सृजि-दृशोऽकिति' (४|४|११) अकारागमः । 'इवर्णादेरस्वे'० (१।२।२१) रत्वम् । 'यज-सृज-मृज'० (२।१।८७) श० → ष० । 'तवर्गस्य श्चवर्ग' (१।३।६०) त० → ट०, चक्षुः ।
[योधुं धनुः] 'युधिच् सम्प्रहारे' (१२६०) युध् । योधनं = योद्धम् । अनेन तुम्प्र० । 'अधश्चतुर्थात् तथोधः' (२।११७९) तस्य ध० । 'तृतीयस्तृतीय-चतुर्थे' (१।३।४९) ध० → द०, धनुः ।
अनयोर्द्वयोर्भवतीत्यादेरुत्तरपदस्य समर्थार्थस्याध्याहारेण प्रतिपत्तिः ।
[भोक्तुं वष्टि] भोजनं = भोक्तुम् । अनेन तुम्प्र० । 'वशक् कान्तौ' (११०१) वश् । वर्तमाना तिव् । 'यज-सृजमृज-राज'० (२।१।८७) श० → ष० । 'तवर्गस्य श्चवर्ग'० (१।३।६०) त० → ट० ।
समर्थार्थत्वादेव सिद्धे शकग्रहणमसमर्थार्थम् । कर्मण इति च सामर्थ्याच्छकादिष्वर्हपर्यन्तेषु इच्छार्थेषु चोपपदेषु सत्सु सम्बन्धनीयम् । अतादर्थ्यार्थमक्रियोपपदार्थं चेदं प्रस्तूयत इति ॥छ।। इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचितायां व्याकरणबृहद्वृत्तौ कृतस्य चतुर्थपादविवरणं समाप्तमिति ॥छ। ॥छ। ॥ श्री ॥ छ।
संवत् १९५१ मिति आसोज वद १०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org

Page Navigation
1 ... 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400