Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 322

पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः॥
३०५
शी । भविष्यन्ती स्यते । 'स्वर-ग्रह-दृश-हन्भ्यः स्य-सिजाशी:-श्वस्तन्यां जिट् वा' (३।४।६९) जिट् → इ । 'नामिनोऽकलि-हलेः' (४।३।५१) वृ० ऐ । 'एदैतोऽयाय' (१।२।२३) आय् ।
[लूयस्व लूयस्वेत्येव लूयते, अलावि, लाविष्यते केदारः] 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । पञ्चमी स्व । क्यप्र० → य । 'भृशा-ऽऽभीक्ष्ण्या-ऽविच्छेदे'० (७।४।७३) "लूयस्व" द्विः ।
इति - एव प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलुप् । लू । वर्त० ते । क्यप्र० → य ।
लू । अद्यतनी त । 'भाव-कर्मणोः' (३।४।६८) बिच् → इ - तलोपश्च । 'नामिनोऽकलि-हलेः' (४।३।५१) वृ० औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ।
लू । भविष्यन्ती स्यते । 'स्वर-ग्रह' ० (३।४।६९) इ । गुणे सति अव् । (जिट → इ० । वृद्धौ सति आव्) । तश्च ध्वम् च = तध्वमौ, तयोः = तध्वमोः, तध्वमोः संबन्धी युष्मद् = तयुष्मद्, तस्मिन् = तद्युष्मदि । [लुनीत लुनीतेत्येव, यूयं लुनीथ ] 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । पञ्चमी त । 'क्यादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० →
'प्वादेहस्वः' (४।२।१०५) ह्रस्वः । 'भृशाऽऽभीक्ष्ण्या-ऽविच्छेदे'. (७।४।७३) द्विः ।
लुनीथ । लू । वर्त० थव् । 'क्रयादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० → ना । 'एषामी व्यञ्जनेऽदः' (४।२।९७) आकारस्य ई । 'प्वादेर्हस्वः' (४।२।१०५) हुस्वः ।
एवं हि-स्वविषये ।
[अधीध्वमधीध्वामित्येव यूयमधीध्वे ] अधि 'इंक् अध्ययने' (११०४) इ । पञ्चमी ध्वम् । 'समानानां'. (१।२।१) दीर्घः । 'भृशाऽऽभीक्ष्ण्या-ऽविच्छेदे'० (७।४।७३) द्विः ।
अधीध्वे । अधि 'इंक् अध्ययने' (११०४) इ । वर्तः ध्वे । 'समानानां तेन'० (१।२।१) दीर्घः ।
[लुनीत लुनीतेत्येव यूयमलाविष्ट] 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । अद्यतनी त । 'सिजद्यतन्याम्' (३।४।५३) सिच् । 'स्वर-ग्रह'० (३।४।६९) बिट् → इ । 'नामिनोऽकलि-हलेः' (४।३।५१) वृ० औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । 'नाम्यन्तस्था'० (२।३।१५) षत्वम् । 'तवर्गस्य श्चवर्ग'० (१।३।६०) त० → ट० । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ।
[लुनीहि लुनीहीत्येव यूयमलाविष्ट] 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । अद्यतनी त । (४।४।२९) शेषं पूर्ववत् ।
[अधीध्वमधीध्वमित्येव यूयमध्यैढ्वम्, अधीष्वाऽधीष्वेत्येव यूयमध्यगीढ्वम्] अधि 'इंङ्क् अध्ययने' (११०४) इ । अद्यतनी ध्वम् । सिच् । 'स्वरा'० (४।४।३१) वृ० ऐ । 'वाऽद्यतनी-क्रियातिपत्त्योर्गीङ् (४।४।२८) द्वितीये इ० → गीङ् → गी० । 'सो धि वा' (४।३७२) उभयत्र सिच्लुक् । एवम् - ह्यस्तन्यादिष्वप्युदाहार्यम् ।
ननु च भृशाभीक्ष्ण्ययोर्यङपि विधीयते न तु तत्र द्विवचनम्, भृशाभीक्ष्ण्यनिरपेक्षं 'सन्-यङश्च' (४।१।३) इत्यनेन द्विर्वचनमिह तु द्विर्वचनमित्यत्र को हेतुः ? उच्यते - यङ् स्वार्थिकत्वात् प्रकृत्यर्थोपाधी भृशाभीक्ष्ण्ये समर्थोऽवद्योतयितुमिति तदभिव्यक्ते द्विर्वचनं नापेक्ष्यते इति ॥छ।
प्रचये नवा सामान्यार्थस्य ॥ ५।४।४३ ॥ [प्रचये] प्रचयनं = प्रचयस्तस्मिन् । [नवा] नवा प्रथमा सि ।